Ka lej belaʼ abal a Jehová ti kʼanidhál

1. ¿Jaleʼ ta pidhaʼ a ejatal a Jehová? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¿A TʼILÁL a kʼicháj tam ta ólonchij a Jehová ani a uchaʼ abal a léʼ ka tʼojonchij abal etsʼey? A tʼajaʼ nixéʼ kom a exlálakits a Jehová ani a lej kʼanidhálak. Jaxtám a uchaʼ abal jawaʼ más exbadh jats ka tʼajchij in kulbétal ani abal neʼets ka kʼanidhaʼ kʼal patal a ichích, kʼal patal a ejatal, kʼal patal a tsap ani kʼal a tsalápil (Mar. 12:30). Ma ti nixéʼ a kʼicháj, a bajumal ka kʼanidhaʼ más a Jehová ani max jun i atikláb ti konoy: «¿Chubax a kʼanidhál a Jehová?», tatáʼ dhúbatkʼij neʼets ka tókʼtsiy: «Aníts, u lej kʼanidhál».

2, 3. ¿Jantʼoj in léʼ a Jehová abal ki belaʼ? (Jeremías 31:3). ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

² Belits max tatáʼ a lej kʼanidhál a Jehová, walám a atsʼál kʼibat ka belaʼ abal jajáʼ ti kʼanidhál. Walám a tsálpayal abal yab in tomnál abal a Jehová ti kʼanidhaʼ. Jun i epchal mimláb in lej yajchiknaʼ tam ti u yejél ani in atsʼálak abal yabak u kʼanidháb. Jajáʼ in uluw: «Nanáʼ u lej kʼanidhál a Jehová, pero junchikíl u atsʼál abal jajáʼ yab tin kʼanidhál». Xowéʼ ka tsalpay kʼal tatáʼ, ¿jantʼoj in éjtowal ti tólmiy ka exlaʼ jantʼoj in tsálpayal a Jehová abal kʼal tatáʼ?

³ A Jehová in léʼ abal tatáʼ ka belaʼ abal chubax ti kʼanidhál (ka ajiy Jeremías 31:3). A Jehová in léʼak abal ka exlaʼ más tin kwéntaj Jajáʼ ani ka tʼajaʼ tin jaʼúb. Tam ta pidhaʼ a ejatal a Jehová ani it pujan, a bajuw ka jaʼúbnaʼ más ani nixéʼ jayej in tʼajámal abal Jajáʼ ti kʼanidhaʼ más. Jajáʼ in atsʼál jun i púlik kʼanidhomtaláb kʼal tatáʼ ani yab jaykʼiʼ neʼets kin jilaʼ ti kʼanidhaʼ. Tatáʼ pel ejtíl jun i kʼaláb axi a kwaʼal yan a jalbíl abal a Jehová (Mal. 3:​17, nota). A Jehová in léʼ abal ka atsʼaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ in atsʼálak an abatwálej Pablo. Jajáʼ in lej belálak abal u kʼanidháb kʼal a Jehová ani jaxtám in uluw axéʼ: «U lej belál abal yab jantʼoj neʼets kin kʼanchij a Dios abal tu ku kʼanidhaʼ. Nibal an tsemláj, nibal jawaʼ ki tamuw tejéʼ tsabál, nibal i ángeles, nibal i tenekláb, nibal jawaʼ yajchik i watʼál xowéʼ, nibal jawaʼ neʼets ki watʼayej» (Rom. 8:​38, 39). Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti lej exbadh ki belaʼ abal a Jehová tu kʼanidhál ani jayej neʼets ki tsuʼuw jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki belaʼ más kʼal nixéʼ.

¿JALEʼ TI LEJ EXBADH KI BELAʼ ABAL A JEHOVÁ CHUBAX TU KʼANIDHÁL?

4. ¿Jantʼoj tam janamtaláb in bukʼuwal a Satanás ani jantʼiniʼ i éjtowal ki tomolnaʼ?

⁴ Max ki lej belaʼ abal a Jehová chubax tu kʼanidhál neʼets ki ejtow ku kʼwajiy alwaʼ kubat ani yab neʼets tu ku kʼambiy a Satanás (Efes. 6:11). Jawaʼ a Satanás in léʼ jats abal wawáʼ ki jilaʼ ki tʼojonchij a Jehová, jaxtám neʼets kin tʼajaʼ yan jantʼoj abal kin exaʼ tu ku owmedhaʼ kʼal a Jehová. Jun i tʼiplab, jajáʼ in exál tu ku tʼajaʼ ki tsalpay abal a Jehová yab tu kʼanidhál, pero nixéʼ pel jun i janamtaláb lej púlik. An Biblia in ulal abal a Satanás pel jantʼiniʼ jun i tsój (1 Ped. 5:​8, 9). An tsój in kulbetnál kin odhnaʼ an koʼnélchik axi yab tsapik ani yab in éjtowal kin kʼaniy tin baʼ. Jayetsej in tʼajál a Satanás kʼal wawáʼ, in exál tu ku odhnaʼ tam in tsuʼtal abal yab u kanat o yab u tsapik. Walám antsanáʼ i atsʼál tam ki tʼilaʼ patal jawaʼ i watʼamal ti biyál o max kʼwajat i tametnál jun i kʼibataláb xowéʼ. O walám junchikíl u jikʼél kom yab i exlál jantʼoj tam kʼibataláb neʼetsej ki tamétnaʼ (Prov. 24:10). A Satanás in léʼ abal ki kʼibaʼ an kanataláb ani ki jilaʼ ki tʼojonchij a Jehová, pero wawáʼ i éjtowal ki tomolnaʼ a Satanás max ki tsápnanchij ki belaʼ abal a Jehová tu lej kʼanidhál (Sant. 4:7).

5. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki belaʼ abal a Jehová tu kʼanidhál ani tu tʼajál ti kwéntaj?

⁵ Max ki lej belaʼ abal a Jehová tu kʼanidhál, neʼets ki ejtow ku utey más kʼal Jajáʼ. ¿Jaleʼ ti belál abal jats antsanáʼ? Ki tʼilaʼ abal a Jehová tu jilchij ti ichích ki ejtow ki kʼanidhaʼ axi más ani jayej i kulbetnál abal axi más tu ku kʼanidhaʼ wawáʼ. Tam wawáʼ i atsʼál abal u kʼanidháb, nixéʼ in tʼajál abal wawáʼ jayej ki kʼanidhaʼ axi más. Jaxtám, max wawáʼ ki atsʼaʼ ti ichích abal a Jehová tu kʼanidhál, nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal wawáʼ jayej ki kʼanidhaʼ (1 Juan 4:19). Max nixéʼ xi kʼanidhomtaláb kin áynanchij ka púwey ti ichích, a Jehová jayej neʼets tu ku kʼanidhaʼ kom an Biblia in ulal axéʼ: «Kit utat kʼwajiy kʼal a Dios ani Jajáʼ neʼets ka utat kʼwajiy kʼal tatáʼchik» (Sant. 4:8). Xowéʼ ki exóbnaʼ jantʼoj más neʼets tu ku tólmiy ki belaʼ abal a Jehová tu lej kʼanidhál.

¿JANTʼOJ NEʼETS TI TÓLMIY KA LEJ BELAʼ ABAL A JEHOVÁ TI KʼANIDHÁL?

6. ¿Jantʼoj a éjtowal ka konchij a Jehová ta olábil?

⁶ Ka konchij a Jehová ti tólmiy ka exbay jaleʼ ti lej kʼanidhál (Luc. 18:1; Rom. 12:12). Walám neʼets ka yejenchij ka konchij yaníl ta kʼicháj ti tólmiy ka belaʼ jaleʼ ti lej kʼanidhál. Junchikíl neʼets ka atsʼaʼ lej yajlidh a ichích ani neʼets ka atsʼaʼ kʼibat ka belaʼ abal a Jehová ti kʼanidhál, pero ka tʼilaʼ abal a Jehová yab u tsalpax ejtíl wawáʼ (1 Juan 3:​19, 20). Jajáʼ ti exlál lej alwaʼ ani in exlál patal jawaʼ neʼets ka ejtow ka bajuw ka tʼajaʼ (1 Sam. 16:7; 2 Crón. 6:30). Jaxtám ka ólchij a Jehová jantʼiniʼ ta atsʼál ani ka konchij ti tólmiy ka belaʼ abal a Jehová ti kʼanidhál (Sal. 62:8). Pero, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ talbél ta olonchámal a Jehová?

7, 8. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an Salmos abal ki lej belaʼ abal a Jehová tu kʼanidhál?

⁷ Ka bélchij jawaʼ ti uchál a Jehová. A Jehová in pidhaʼ i espíritu santo an atiklábchik axi in dhuchaʼ an Biblia. Jaxtám i éjtowal ki belaʼ abal patal jawaʼ dhuchan tin kwéntaj a Jehová pel chubax. Jun i tʼiplab, ban libro in kʼál a Salmos, an tsʼalej David in dhuchaʼ jun i kaw axi in tejwamedhál jantʼiniʼ jats in ey a Jehová. Jajáʼ in uluw: «A Jehová kʼwajat utat kʼal jitaʼ in kwaʼal yajlidh in ichích ani in kʼániyal jitaʼchik in atsʼál abal yabáts in kwaʼal i tsapláb» (Sal. 34:18). Tam a atsʼál i tʼeʼpidh walám a tsálpayal abal yab jitaʼ ti éxbayal ani abal yab jitaʼ neʼets kin ejtow ti tólmiy. Pero a Jehová neʼets ka kʼwajiy utat kʼal tatáʼ kom in exlál abal jats tam más a yéjenchal ti tólmiy. Al kʼeʼat i pejach ti Salmos, an tsʼalej David in dhuchaʼ axéʼ xi kaw: «Ti kin dhaychij in jaʼlíl u wal al jun i balixtaláb» (Sal. 56:8). Jun i atikláb axi xeʼets ban joltam tsabál in lej wejetnál an jáʼ kom in kwaʼal yan in jalbíl abal jajáʼ. Jayej, a Jehová in lej yajnál tam tatáʼ it ukʼnal ani ejtíl max tu tólkonchal in jaʼlíl i wal kom in pidhál yan in jalbíl. An tsʼálej David jayej in uchaʼ axéʼ xi kaw a Jehová: «Tatáʼ a tʼajál ti kwéntaj patal jawaʼ u tʼajál tu ejatal» (Sal. 139:3). Axéʼ tu tejwamédhanchal abal a Jehová tu metʼanchal patal jawaʼ i tʼajál, pero jawaʼ más tu tʼajchal ti kwéntaj jats jawaʼ i tʼajál alwaʼ (Heb. 6:10). ¿Jaleʼ? Kom Jajáʼ in lej kʼakʼnál an tsapláb axi a tʼajál abal ka kulbedhaʼ.a

⁸ A Jehová in eyendhál axéʼ an versículos abal ti uchaʼ abal ti lej kʼanidhál ani u tʼeʼpinal kʼal tatáʼ. Ka tʼilaʼ abal a Satanás in léʼ abal tatáʼ ka tsalpay abal a Jehová yab ti kʼanidhál. Max jun a kʼicháj ka tsalpay antsanáʼ, ka konowiy ta kwetémtal: «¿Jitaʼ neʼets ku bélchij, a Jehová kom etsʼey in ulal an chubaxtaláb, o a Satanás kom etsʼey u janamkáw? (Juan 8:44; Sal. 31:5).

9. ¿Jantʼoj in uchál a Jehová in tʼojnálil kʼal axi tu kʼanidháb? (Éxodo 20:6).

⁹ Ka tsalpay jantʼoj in atsʼál a Jehová kʼal jitaʼchik u kʼanidháb. Ka tʼilaʼ jantʼoj in uchaʼ a Jehová a Moisés ani an israelitas (ka ajiy Éxodo 20:6). A Jehová in ulúmal abal etsʼey neʼets kin kʼanidhaʼ in tʼojnálil kʼal axi tu kʼanidháb ani yab jaykʼiʼ neʼets kin jilaʼ kin kʼanidhaʼ (Neh. 1:5). Jaxtám, max jun a kʼicháj ka tsalpay abal a Jehová yab ti kʼanidhál, ka konowiy ta kwetémtal: «¿U kʼanidhál nanáʼ a Jehová?». Talbél ka tsalpay kʼal axéʼ, max tatáʼ a kʼanidhál a Jehová ani kʼwajat a tsápnanchal ka tʼajchij in kulbétal, in tomnál ka lej belaʼ abal Jajáʼ jayej ti lej kʼanidhál (Dan. 9:4; 1 Cor. 8:3). Max tatáʼ a exlál abal chubax a kʼanidhál a Jehová, jayej in tomnál ka lej belaʼ abal a Jehová ti kʼanidhál ani abal yab jaykʼiʼ neʼets ti walbaʼ.

10, 11. ¿Jantʼoj in léʼ a Jehová abal etsʼey ka tʼilaʼ? (Gálatas 2:20).

¹⁰ Ka tsalpay kʼal an tsʼejwalixtaláb axi tu pidhámal a Jehová. A Jehová tu pidhaʼ an tsʼejwalixtaláb axi más púlik tam tin abaʼ in tsakámil tu ku kʼaniy (Juan 3:16). A Jehová in abaʼ in tsakámil abal kin kʼaniy patal an atikláb, pero jayej abal ti kʼaniy tatáʼ. Ki tsalpay kʼal an abatwálej Pablo, jajáʼ in tʼajaʼ yan jantʼoj kidháb okʼxidh kin tʼajaʼ ti aykol kʼal a Cristo ani talbél koʼoy kin áynanchij kin jalkʼuy jantʼiniʼ in ey (Rom. 7:​24, 25; 1 Tim. 1:​12-14). Pero belits abal an abatwálej Pablo lej ukʼpin, in bajuw kin belaʼ abal a Jesús in bínaʼ in ejatal abal ka kʼániyat jajáʼ (ka ajiy Gálatas 2:20). Ka tʼilaʼ abal a Jehová in eyendhaʼ an espíritu santo abal an abatwálej Pablo kin dhuchaʼ axéʼ xi kaw ani jats kom a Jehová in léʼ tu ku exóbchij jantʼoj lej exbadh (Rom. 15:4). A Jehová in léʼ abal tatáʼ ka lej belaʼ abal in bínaʼ in tsakámil abal ti kʼaniy tatáʼ. Max ka tsalpay kʼal axéʼ, neʼets ka belaʼ más abal a Jehová chubax ti kʼanidhál.

¹¹ I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom in abaʼ in tsakámil abal tu ku kʼaniy. Pero a Jesús jayej chich abal tu ku exóbchij jantʼoj in tsálpayal a Jehová kʼal wawáʼ ani jay i kʼanidhomtaláb tu koʼonchal. Jats neʼets ki exóbnaʼ xowéʼ (Juan 18:37).

A JESÚS TU EXÓBCHIJ ABAL A JEHOVÁ TU LEJ KʼANIDHÁL

12. ¿Jaleʼ ti éjtowal ki belaʼ abal chubax jawaʼ in uluw a Jesús tin kwéntaj a Jehová?

¹² A Jesús in lej kulbetnálak kin ólchij an atiklábchik jantʼiniʼ jats a Jehová (Luc. 10:22). I éjtowal ki lej belaʼ abal patal jawaʼ in uluw a Jesús tin kwéntaj a Jehová pel chubax, ¿jale? Kom a Jesús in exlál lej alwaʼ a Jehová. Jajáʼ kʼwajinek yan i kʼij kʼal a Jehová ti éb (Col. 1:15). A Jesús in tsuʼúmal ani in lej tʼajámal ti kwéntaj jantʼiniʼ a Jehová in tejwamedhál abal in lej kʼanidhál an ángeles ani an atiklábchik ban tsabál. Xowéʼ neʼets ki tsuʼuw abal patal jawaʼ a Jesús tu exóbchij neʼets tu ku tólmiy ki belaʼ abal a Jehová chubax tu kʼanidhál.

13. ¿Jantʼoj in léʼ a Jesús abal ki tsalpay tin kwéntaj a Jehová?

¹³ A Jesús in léʼ abal wawáʼ ki exlaʼ jantʼoj in tsálpayal a Jehová tin kwéntaj wawáʼ. In léʼ abal wawáʼ ki atsʼaʼ abal a Jehová pel jun i tataláb axi tu lej kʼanidhál. Ban Evangelios, a Jesús yaníl in bíjiy a Jehová «Tátaj» ani tam u tʼilomak kʼal in aykolil yaníl in uchálak, «a Tátaj ti éb» (Mat. 5:16; 6:26). An nota de estudio axi kʼwajat ti Mateo 5:16 in ulal axéʼ: «In tʼojnálil a Jehová axi ti biyál in eyendhaʼ pílchik i kaw abal kin uluw jantʼiniʼ jats in ey a Jehová. Ejtíl, in uluwchik abal jats axi más tsapik, abal jats axi más púlik ani abal pel an tsʼejkom. Pero a Jesús in eyendhaʼ an kaw ‹Tátaj› kom in léʼak abal in aykolil kin exbay abal antsanáʼ in ey a Jehová kʼal in tʼojnálil. A Jesús in léʼak tu ku exóbchij abal a Jehová tu lej kʼanidhál, antsanáʼ jantʼiniʼ jun i tataláb in kʼanidhál in tsakámil». Ki tsuʼuw tsáb i kalel tam ti a Jesús in bijiy a Jehová «Tátaj».

14. ¿Jantʼiniʼ tin tejwamédhaʼ a Jesús abal wawáʼ i kwaʼal yan i jalbíl abal a Jehová? (Mateo 10:​29-31; ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁴ Ki tʼajaʼ ti kwéntaj an kaw axi a Jesús in uluw ti Mateo 10:​29-31 (ka ajiy). Tejéʼ, a Jesús in uluw abal in Tátaj in lej tʼajál ti kwéntaj juʼtáj xeʼets an tsakam tsʼitsin. Axéʼchik xi tsakam tsʼitsin yab in kʼakʼnál a Jehová ani yab in atsʼálchik i kʼanidhomtaláb kʼal Jajáʼ, belits antsanáʼ u lej tʼajnalchik ti kwéntaj kʼal a Jehová. Jaxtám i lej belál abal wawáʼ más neʼets tu ku tʼajaʼ ti kwéntaj kom i tʼójonchal ani i kʼanidhál. An versículo 30 in ulal abal a Jehová tu koʼonchal ajidh i xiʼíl ani axéʼ xi kaw jayej in chiʼdhál jun i nota axi in ulal: «Tam ki tsalpay abal a Jehová in tsuʼtal patal tin kwéntaj wawáʼ belits max pel jantʼoj axi lej tsipkats, i bájuwal ki exbay abal a Jehová u tʼeʼpinal kʼal patal in tʼojnálil». Jawaʼ in léʼak tu ku exóbchij a Jesús jats abal in tomnál ki lej belaʼ abal wawáʼ i kwaʼal yan i jalbíl tin tamét a Jehová.

15. ¿Jantʼoj ti exóbchal tin kwéntaj a Jehová jawaʼ in ulal Juan 6:44?

¹⁵ Ki tsuʼuw kʼeʼat a kʼicháj tam ti a Jesús in eyendhaʼ an kaw «Tátaj». Axéʼ kʼwajat ti Juan 6:44 (ka ajiy). Axéʼ xi versículo tu tejwamédhanchal abal a Jesús tu tsuʼchij jantʼoj alwaʼ ti ichích ani jaxtám tu utuw kʼal Jajáʼ (Hech. 13:48). Tam ti a Jesús in uluw an kaw axi kʼwajat ti Juan 6:​44, walám kʼwajatak in tsálpayal kʼal an kaw axi in uluw a Jehová ti Jeremías 31:3: «Tu utuw kʼal nanáʼ kom u áynanchij tu kʼanidhaʼ» (Jer. 31:3; nota; ka jumbiy kʼal Oseas 11:4). A Jehová in áynanchal tu ku kʼanidhaʼ ani in tʼajál ti kwéntaj patal jawaʼ i tʼajál alwaʼ, belits max junchikíl wawáʼ i atsʼál abal yab i tʼajál alwaʼ.

16. a) ¿Jantʼoj kʼwajat tu exóbchal a Jesús ani jaleʼ in tomnál ki bélchij? b) ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy ka belaʼ abal a Jehová jats an tataláb axi más u kʼanidhom? (Ka tsuʼuw an recuadro «An tataláb axi patal i léʼ ki koʼoy»).

¹⁶ A Jesús ti exobchámal abal a Jehová yab expidh pel jajáʼ in tátaj, jayej pel jun i tataláb abal tatáʼ. Jayej in léʼ abal ka belaʼ abal a Jehová ti lej kʼanidhál ani u tʼeʼpinal kʼal tatáʼ. Jaxtám, max junchikíl a atsʼál kʼibat ka belaʼ abal a Jehová ti kʼanidhál, ka tʼilaʼ jawaʼ in uluw a Jesús ani ka bélchij, kom jajáʼ etsʼey in ulal an chubaxtaláb ani jats axi más in exlál alwaʼ a Jehová (1 Ped. 2:22).

KA TʼAJAʼ PATAL JAWAʼ KA EJTOW ABAL KA BELAʼ MÁS ABAL A JEHOVÁ TI KʼANIDHÁL

17. ¿Jaleʼ tin tomnál ka lej belaʼ abal a Jehová chubax ti kʼanidhál?

¹⁷ Ki tʼilaʼ abal a Satanás lej pojkax ani neʼets kin tʼajaʼ patal jawaʼ kin ejtow abal tu ku owmedhaʼ kʼal a Jehová. Jaxtám in exál tu ku tʼajaʼ ki tsalpay abal a Jehová yab tu kʼanidhál. Yab ki jilaʼ tu ku kʼambiy (Job 27:5). Jaxtám in tomnál ki tsápnanchij ki belaʼ más abal a Jehová tu kʼanidhál.

18. ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy ka belaʼ más abal a Jehová chubax ti kʼanidhál?

¹⁸ Tejéʼ i exobnámal jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal ka belaʼ más abal a Jehová ti kʼanidhál. Jun i tʼiplab, a éjtowal ka ólonchij ani ka konchij ti tólmiy ka exbay jaleʼ ti lej kʼanidhál. Jayej a éjtowal ka tsalpay kʼal i textos axi ti Biblia axi in tejwamedhál abal a Jehová in lej kʼanidhál in tʼojnálil. Ka tʼilaʼ abal a Jehová etsʼey neʼets kin kʼanidhaʼ in tʼojnálil kʼal axi tu kʼanidháb. Jayej ka tʼilaʼ abal a Jehová in bínaʼ in tsakámil abal ti kʼaniy tatáʼ. Yab ka ukʼchiy abal a Jesús in uluw abal a Jehová pel a Tátaj. Max jun a kʼicháj ki kónoyat: «¿Chubax a belál abal a Jehová ti kʼanidhál?», tatáʼ neʼets ka ejtow ki tokʼtsin: «Aníts, u lej belál ani neʼets ku tsápnanchij chudhél chudhél ku tejwamédhanchij abal nanáʼ jayej u kʼanidhál».