Ọya Ọharwọnyẹ

IJihova wahị kụrụ angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ chajị nyọlẹ kị nwụhọ ụka ká iwe-ahụrụ yẹda. Ị kaa taa pyịpyị ụka kị dọmwụ yahị me ka ụka ọhẹ. Kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ta ịBanabasị bala ọlẹrụ ịPọlụ ụka kị juwa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ i-iLisitịra wẹẹ. Ụka nya ọgbanyẹ, angịnyị daa ọwụraba bala ọ-ke ụrụ wo laa. Ma nyọlẹ kọ nọ pyịnyẹng, angị taa pyịpyị “du iru nya angịnyị ịlụwa ju,” ọọwa angịhyẹ lẹpwụ nya angịwẹ à da ajwọ mịla ịPọlụ gbee kịị tụụbwọ hyoo dụwa kọ ka gbu lẹlẹ. (Ụkụr. 14:19) Ma ịBanabasị bala ịPọlụ kịnyaa la ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ẹ-ẹga ọkịla. Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyọọwa? Ị họ kpụ “iru nya angịnyị lụmẹ-lụmẹ ri angịjụgbẹyị,” omyi ẹla bala ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa tị ju angịnyị nya ịKịrayịsị ịkịla ọngịrị ịnyịnyị. (Ụkụr.14:21, 22) Angịnyị lụmẹ-lụmẹ yé apyobwuna chajị nyọlẹ ká ịBanabasị bala ịPọlụ á hwabwọ la ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ụka kị táa pyịpyị ka. IJihova ka wahị kụrụ́ụhị kori ká abwọ á chịhị pyẹpyẹ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ọlẹ kọ ya juhi ụ-ụbwọ ka. w23.04 16-17 ¶13-14

Adịrahụ iDevidi yẹ akama ụ-ụbwọ nya aluji yẹẹyẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị nyamwụ, ọ tị́ kaa bịlẹ iJihova nya ụbwọ ọdada ụka wuu. IDevidi jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova nyị wẹ abwọ ọrịrị nya ọwa. Ahụ ka jẹ́-ẹ la ọ-jẹ́ myị̀myị̀ ọlịnyị-ịnyị. ỊBayịbụụ họ kahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka ya ẹla ọjẹ́jẹ bala ọngịrị ọlẹ kahị baba hahị nyọka jẹ́-ẹ bọhụ. Ọ ka kpa aanahị ịlọjịra-jịra lee angịlẹ kị dọmwụ kaa gbịgba họọ lẹka dahị ụbwọ myị́. IJihova á ka wẹ abwọ ọrịrị nyahị bwu ụgbẹyị ọlẹ kahị me irya ka myị́, ma ahị tị jẹ́ nyori ọ ka wẹẹhị. Ọ ka ya ang ọlẹ kahị baba hahị lụka ọlẹ kahị baba nyamwụ kpangga. Lẹ kịnyaa la ọ-ka raabwọ ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị, la ọ-jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka kpahị jung lẹẹlẹẹ bala o-ri ọ ka họ ‘wu ang ịdịhụ wuu ẹpwụ’ ụ-ụwa odehe onyeewe ọlẹ kahị wẹẹ yẹhị rịrị gbe.—Eje. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Ọ há nyọka ya irya nọ u-uhye nya apyobwuna ịlẹ ká ka ye ụka ká wu ang ọlẹ ka chị nọ ọyị. Apyobwuna iyina ahụ à tị́ ka ya irya nịrọ? Kori ká ang ọlẹ ká chị nọ á ri ịBayịbụụ ọwawa lee abwọ ọrịrị aalẹ, kụ irya jaabwọ ka ọọwa ka ju igu oriri nyang bala iJihova ọngịrị. (Eje. 145:18, 19) Kori ká ang ọlẹ ká chị nọ á ri ọ-ka la abwẹla nya ọngịnyị nya ịKịrayịsị aalẹ, ya irya nọ u-uhye nya abwọlẹ ká ọọwa ka dang ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ọ-yẹ jula awụlẹ nyang bala angịkịla. (Kol. 3:14) Da ang odudu ọlẹ ká ka wụ ang ịlẹ ka chị nọ ọyị jụ ụpwu, ka ja kụ ẹhị yẹ ụpwụ ọọwa ụka myị́ ụka. Ịnyịnyị yẹ jula angịlẹ kị ka jung ọhụ nyọka wu ang ịlẹ ka chị nọ ọyị. (Etu 13:20) Ẹlịlẹhị ri, ahyẹẹnụ ịhyẹ kaa ji kahị kaa la olegu nyọka wu ang ọyị ka. Ọọwa mẹjẹ nyori áhị ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ jahị da ang ọlẹ kahị chị nọ kaka? Ehe. Ahị ka jẹ́-ẹ maga nyọka wu ang ọlẹ kahị chị nọ ọyị tụ́ ụka ká olegu á dọmwụ guhi gbịla nyọka họ ang ọọwa ka wẹwẹ. Ịlẹhị lẹ, ọọwa á ka chịkpẹe lụmẹ ka myị́, ma a ka chị ọkẹkẹnị ụka ka wu ang ọọwa ọyị. w23.05 27-28 ¶5-8

Nyọlẹ kahị jẹ́ nyori olo nya eje ọchịchị nyahị ji uhye nyahị-ị̀ wẹẹ, ahị kaa ya ọhọbịrị nyahị dodehe i-ijata, nwụ ẹla ọọwa rịrị bala ọ-cheji ba hi ọ-ka mẹ ẹla ọọwa họ. Ọ-họ ịnyị ka dahị ụbwọ kahị ka jẹ́-ẹ kịnyaa la ụnyẹ nya ọhịhị ọrụrụ. Kori ká cheje nya ẹla ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ ene lẹ. A bịrị ụka bala ọngịrị nyịlọng juwa mẹjẹ nyori á họ tịpyọ ka lee ọ-nwụ ịlọng la abyị kaka. Ọkọkọ nyọọwa, ye abyị nyang myị ka maga nyọka kpa iwe-ahụrụ nyang ọlẹẹlẹẹ họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla mẹ. Kori ká olegu-ú lang eje u-uhye nya ẹla ọtịpyọ ọlẹ ka họ, kpịlọng keji ká raabwọ ha iJihova, ya abyị nyang joo ka bịlọọ kọ hịnyọhi hang. (Eje. 25:11; 51:3, 4) Yụbwọ beji ha angịlẹ ka họ ẹla wụ ẹjẹ kori ká ọọwa á baba, ká tịtọ nya ụbwọ ọdada ka ẹga nya angịgbahị nya ọjịra-jịra ịnyịnyị. (Jem. 5:14, 15) Jẹ́ ang bwu ọ-jẹ́ họ ka nyang, chajị ká ka mọọ họ kaka. Kori ká họ ịnyị aalẹ, jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka yẹng ahyẹẹrwẹrwa bala ọ-dang ụbwọ ụ-ụgbẹyị ọlẹ ka baba.—Eje. 103:8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

IJehoyada da adịrahụ iJowachị ụbwọ nyọka ri ọngịnyị ọnyịịla. Ọọwa du kọ jẹ́ la irya nyọka họ ẹla kpụ iJehova ịpyọ bwu eji-eji. Ma ụka ká iJehoyada gbu kpá, iJowachị ke ụrụ wo la alegbeju nya ala iJuda ịlẹ kị ji ẹkpẹ da iJihova. (2 Ego. 24:4, 17, 18) Nanana nyori ẹlẹwẹ jụ iJihova yẹẹyẹẹ, ọ kịnyaa la o-du “alọmwụ kele kaa daa ọna kị ka tịrẹkpẹ wẹ ẹga nyamwụ, ị́ tị myị ka.” Ị́ dọmwụ myị ke ụrụ wo la ịSẹkaraya ọnyị nya iJehoyada ka, nanana nyori ọ ri ọngọkiliya bala ọlọmwụ nya iJihova, ene kọ myịmyị-ị̀ bwu bala iJowachị. Adịrahụ iJowachị dọmwụ nwụ ịSẹkaraya. (2 Ego. 22:11; 24:19-22) IJowachị á ju uhi nya iJihova pwụ ọbaba ka, ọọwa du ká iwẹ-ahụrụ yẹda họọ ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ. IJihova ya ene yẹkẹẹ: “M . . . ka nyẹẹkpẹ da ọng myị ọng ọlẹ kọ hu ẹpẹpẹ ju ẹnyị nyam.” (1 Sam. 2:30) Angịdẹwụ nya ala Isiriya, kị la pyịnyẹng kụrụ angịdẹwụ nya iJowachị “kị ju iru” bala ọ-họọ “ang aboji-aboji.” (2 Ego. 24:24, 25) Anchẹ nya iJowachị nwọọ ọọlajị nyọlẹ kọ nwụ ịSẹkaraya. w23.06 18-19 ¶16-17

Ọlẹrụ ịPọlụ hu Efesọsị chẹẹ, kaa ya ẹrụ ọnyịịla bala ọ-mẹ ang jẹ ụ-ụwa. (Ụkụr. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Aanamwụ họ́ọ yẹẹyẹẹ lẹ ọ tịtọ nyọka daa ụbwọ kị ka jẹ́-ẹ kpa ọmyịmyị nyaa kpọọ ẹ-ẹga nya iJihova. Epweji ọwẹ myị la ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla bala ẹla nya ịnwa ọmwụmwụ eneene. Epweji nya Efesọsị rụ ohi nya ụya ọhọhọ la ọ-kaa jẹ́ oyi ka. Angịnyị kaa ya omyi ẹla ịchịrị ẹ-ẹpwụ nya ayịlọ ịlẹ kị kaa kọ mẹjẹ ẹ-ẹga ọ-kọ ayịlọ bala ụka nya ọhụhụ nya ịgba ọgbagba nyaa. (Efe. 5:3) Ụmụmẹ nya ala Efesọsị ịwẹ “da akịrakpa” ọ-ọkịlẹtụ, jaabwọ kị kaa ya ọngịnyị nyị “hu otiri-tiri da mile” ụka kọ họ ang ọtịpyọ (Efe. 4:17-19) Ene ká ala Efesọsị wẹ ka jẹ́ ang ọlẹ kọ ri ọnyịịla datị hi ọtịpyọ, ọkịlẹtụ nyaa á kaa laa eje u-uhye nya ịngịngịhyẹ ka. Ang odudu ká ịPọlụ ya nyori ‘irya nya ọkịlẹtụ nyaa wuu myị la ukpowu, ị́ la ịngịngịhyẹ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị onyeewe ọlẹ ká Ohe Oluhye kaa ya ha angịnyị nyamwụ kpong-kpong ka,’ à wẹ ẹẹ. Ma angịhyẹ nya ala Efesọsị jẹ́ kpehe hi ẹpwụ nya ukpowu. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

IGidiyọn baba nyọka họ ụkụrwọ nyịlẹhị-ịlẹhị lala ọngọ la eje. Ụka ká ala iMidiyan wẹẹ rụnyẹ rụ bwu ẹwụ ọlẹ kị da lodu, iGidiyọn kwaa bwu ọkpọọ nya iJesiryẹlụ lalaa-la ka pwụ Ihu ịJọdan. (Angị. 7:22) IGidiyọn chị godayị ị-ịJọdan? Ehe! Nanana nyori ụnyẹ jwáa, ọwa bala alẹwụ nyamwụ angị 300 kpoye ka oye ọkịla juwa kwaa kịnyaa. Ụka ohyẹẹkpẹ ị wu ala iMidiyan ọyị kpụ ị kụrwaa. (Angị. 8:4-12) IGidiyọn dahịhile nyori iJihova ka ya ọngịrị họọ, iJihova tị họ ịnyị ịlẹhị. (Angị. 6:14, 34) Ụka ọhẹ juwa ká iGidiyọn bala angịnyị nyamwụ wẹẹ ku ịdịrịhụ nya ala iMidiyan imiiye la ẹpẹtẹ, ma ọ tị lala o-ri ịdịrịhụ ịịwa nyị kpa anyịrẹ. (Angị. 8:12, 21) Ma Ohe da ala Isirẹlụ ụbwọ kpụ ị waa ọyị bala ọ-kụrwaa myị́. Angịgbahị nya ọjịra-jịra ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ kpụnịrọ iJihova chajị ọ ri ọngọlẹ ká “ịnyịrọ-ọ́ọ̀ chọọ pyẹpyẹ ka, ọọ kpụ ịbwọ ka.” Ọ ka ya ọngịrị haa ụka kị baba nyamwụ.—Ayị. 40:28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Ahị ka jẹ́-ẹ la ọkịlẹtụ o-godayị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya akama ọnyị myị́ ọnyị. Kori kahị dahihile iJihova. Kụ irya nya abwọlẹ ká ịBarakị bwu kụrụ nyọlẹ kọ dahịhile ẹla ọmẹjẹ nya iJihova wẹẹ. Nanana nyori ị́ la akụmada lee ọkpachị ọ-ọpyị nyaa ka, iJihova byoo nyị hu ang nya ẹwụ ta iSisẹra, kọ ri olegbeju nya angịdẹwụ nya ala iKenan ịlẹ kị la ang-abwọ nya ẹwụ yẹẹyẹẹ. (Angị. 5:8) Ọlọmwụ iDibora byi ịBarakị nyị hu ang ka ọkpọọ ọhẹ kaka tọ iSisẹra bala ang ịrụnyẹ iloje-oje ị-kpa dẹwụ nyamwụ ịlẹ kị la 900 mẹ. Ịlẹhị lẹ, ọ ka lujwo ha ala Isirẹlụ nyọka dẹwụ ta angịlẹ kị kpa ang ịrụnyẹ ọ-ọkpọọ ọlịnyị, ịBarakị tị ju ihi nya ẹlẹwẹ. Ụka ká alisoja ịwẹ wẹẹ hireji bwu Ọgbọdọ nya ịTabọ, iJihova họ enyi do ọtụka-ọtụka. Ọọwa ang ị-rụnyẹ nya iSisẹra à wụ ta ịwa lẹ, iJihova à ya ọkụrụ-kụrụ ha ịBarakị lẹlẹ. (Angị. 4:1-7, 10, 13-16) Ụ-ụgbẹyị ọlịnyị-ịnyị, iJihova ka ya ọkụrụ-kụrụ hahị kori kahị dahịhilọọ bala ẹla ọlẹ kọ kaa mẹjẹ́ẹhị bwula angịlẹ kị ku ọmwakpa nyamwụ. w23.07 19 ¶17-18

Ahị baba nya ugbodu ojuju nyọka jẹ́-ẹ yé ọchịda. Jaabwọ kọ la ẹ-ẹga nya anchẹ nya iJihova ịlụka onyogo ịlẹ kị la ọmyịmyị, ahị baba nyọka godayị la ugbodu ojuju gbe Ohe nyọka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra. (Hib. 6:11, 12) ỊBayịbụụ chụ iwe-ahụrụ nyahị kaka pwoku ịnya ọlẹrụ. (Jem. 5:7, 8) Ọlẹrụ kaa họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ nyọka ya ang tọ bala ọ-ka kpa enyi jwoo, ma ọ́ kaa jẹ́ ụka ọlẹ ká ang ịịwa ka nwà kpangga ka. Lẹ ọlẹrụ ọọwa kaa godayị la ugbodu ojuju, la ahị ọdahile nyori ọ ka wụ́ ang-ẹrụ ịịwa pyii. Ịnyịnyị-ịnyịnyị, ahị kaa maga yẹẹyẹẹ nyọka ba iJisọsị jẹ nanana nyori áhị “jẹ́ ẹnụtụrụ ọọwa ọlẹ ká [Ọngọlahị] ka warị kpangga ka.” (Mat. 24:42) Ahị kaa godayị la ugbodu ojuju, la ọ-jẹ myị̀myị̀ nyori iJihova ka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra lụka ọlẹ kọ pwokụ. Kori kahị ju ugbodu ka, abwọ ka chịịhị pyẹpyẹ la o-godayị kpụ ahị ka dọmwụ nyọka tụụbwọ hi iJihova dụmwọ-dụmwọ myị́. Ọhẹka ahị ka dọmwụ nyọka ku ang ịlẹ kahị me irya nyori ị ka ya ọkẹkẹnị hahị i-ijata myị́. Ma kori kahị la ugbodu ojuju, ahị ka bọhụ pwụ ocheju kpụ ahị ka la ọchịda.—May. 7:7. w23.08 22 ¶7

Bwula ọ-chụ ọmwụ ọyẹyẹ ọla ịDanẹlụ 2:41-43 ka pwoku ịkịla ịla ụpwụ nya ịDanẹlụ bala Ọwụrụụ-wụrụ, ahị ka jẹ́-ẹ ya nyori ẹpẹtẹ ọwẹ ku ọmwakpa nya United States bala Britain, kị yẹ jula awụlẹ ri eji ọkpakpa ọlẹ kọ la ọngịrị gụ́ wuu odehe alẹ. ỊDanẹlụ ya ẹla rụ eji ọkpakpa ọwẹ yẹkẹẹ: “Ụpa ọhẹ nya ẹpwụma ọọwa ka la ọngịrị, ụpa nyamwụ ọkịla ka la dẹwụ-dẹwụ.” Ịyẹ tị́ du ká ụpa ọhẹ ka la dẹwụ-ḍewụ? Ang odudu ri, alekpeleji nyamwụ ịlẹ kị ku ọmwakpa nya ume ka ya ẹhị da ọngịrị ọ-lala ịnya oje ọlẹ kọọ kpa họ ang bwee. Ẹla i-ju apyobwuna lụmẹ-lụmẹ ji kahị ka jẹ́ u-uhye nya ukpeku ọlẹ ká ịDanẹlụ chabwọ, ọgụgụ ri apatẹ nyamwụ. Ọhọhẹ, Anglo-American World Power mẹjẹ nyori ọ la ọngịrị pwụ ẹgẹhẹ lẹ. Ọ-chụ pwokwita, United States bala Britain ji ẹpwụ nya ẹpwụma ịlẹ kị kụrụ Ẹwụ nya Odehe Wuu Ọhọhẹ bala Ẹwụ nya Odehe Wuu Oheeye. Ma ọngịrị nyaa wẹẹ la dẹwụ-dẹwụ gụ́ olene chajị angịnyị nyaa kaa bá ẹla ta awụlẹ bala igomenti. Oheeye, ẹpwụma imiiye ịwẹ à ka yẹ jula awụlẹ kpa ọngịrị nya odehe ụ-ụbwọ hyẹẹkpẹ ene ká Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe ka ta eji ọkpakpa nya angịnyị ehe wuu ayịreji lẹ. w23.08 10-11 ¶12-13

Ụka ọhẹ, ịnyịrọ kaa chị́ iDevidi pyẹpyẹ ọọlajị nya akama bala ịmayẹ ịlẹ wuu kọ wẹẹ chịpwụrụ bwu. (Eje. 18:4, 5) Kpọkpọọkpọ, ọháha bala ẹhị ọ-kpa rịrị nya iJihova kaa chị ọngịrị nyamwụ ahị. Ụka ká ịnyịrọ chị́ iDevidi oligu nyamwụ pyẹpyẹ, iJihova kpọọ ka ẹga ká “ame ilekpo ji” bala ẹga ká “enyi-í yẹ ọhụụ ka.” Ọọwa du ká ọngịrị nya iDevidi chahị tịrẹkpẹ du kọ jẹ́ kịnyaa la ọ-gbịgba ha iJihova. (Eje. 18:28-32; 23:2) Ịnyịnyị alẹ, “ọháha o-gbu enyi-ka nya [iJihova] bala ahyẹẹrwẹrwa nyamwụ kaa juwa pyịyọọ,” du kahị kaa ta ayịreji ụka kahị ja chịpwụrụ bwu ẹpwụ nya akama bala ịmayẹ ka. (Ida. 3:22; Kol. 1:11) Iwe-ahụrụ ịla uhi-uhi kaa họ ta iDevidi ụka lụmẹ-lụmẹ, ọ tị la aluji ịnyịịngịrị ịnyịnyị. Ma, ọháha nya iJihova du kọ kaa jẹ́ ọwa nyị la ewu ọ-chịke. IDevidi yẹ jẹ́ nyori iJihova juwa balọọ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ọnyị myị́ ọnyị, ọọwa du kọ jẹ́ dọhụpịlẹ. Lẹ, ọ jẹ́ mwu eje yẹkẹẹ: “[IJihova] họ kam la ịlọm bwu ẹpwụ nya uhi ọlẹ kam ju wuu.” (Eje. 34:4) Ịlẹhị lẹ iDevidi kaa ju uhi ụka ọhẹ, ma ọ jẹ́ kụrụ uhi ọọwa chajị ọ jẹ́ nyori iJihova la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ. w24.01 30 ¶15-17

Jẹ́ ang bwu eje ịtịpyọ ịlẹ ká iJowachị chị. Ụka ká ịJehoyada ọngọkiliya gbu kpá, iJowachi chụ aligu ịtịpyọ. (2 Ego. 24:17, 18) Ọ chụ nyọka dịrẹ ọmẹjẹ nya alegbeju nya iJuda ịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova ka. À ka myị nyori iJowachị baba nyọka chị ịlọmwụ ebwo hyaa chajị ị kaa họ ang ịtịpyọ. Ma ọkọkọ nyọọwa, ọ ke ụrụ wo la irya ọtịpyọ ọlẹ kị jwoo. Ụka ọhẹ juwa ka ịSẹkaraya ọnyị nya ọọnịna nya adamwụ tịtọ nyọka nwọọ rịrị, ọ ya nyị da ajwọ nwọọ. (2 Ego. 24:20, 21; Mat. 23:35) Ẹla ọlẹ ká iJowachị họ wẹ tịpyọ lụmẹ ka kpoye! IJowachị dọmwụ nya ọhịhị nyamwụ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla ụka nya ọgbanyẹ ịnọ, ma ọ yẹda kaka ri ọngọ ji ẹkpẹ da iJihova bala ọngọ nwụ ọngịnyị. Ụka ohyẹẹkpẹ, anchẹ nyamwụ à nwọọ ịnyịnyị lẹ. (2 Ego. 24:22-25) Ányị ọhịhị nyamwụ à tị́ ka kpọọ ịpyọ kaka ba ịnọ kori kọ kịnyaa la ọ-ke ụrụ wo ẹla nya iJihova bala ọ-ba ọmẹjẹ nya angị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova jẹ! w23.09 9 ¶6

IJisọsị tị jẹ́ ịnyịnyị nyori iPita nyị ka jẹ́-ẹ godayị giri-giri myị́. Lẹ, iJisọsị byi iPita yẹkẹẹ: “A juhi ka.” Ahị ọdahile ọlẹ ká iJisọsị la ẹ-ẹga nya iPita yẹ ọhịhị nyamwụ da. IPita bala Andụrụ ọọnamwụ pehi ụkụrwọ nya urwe enyi nyaa kpụ ị kpa ụka nyaa wuu ba iMesaya jẹ, iJihova tị wahị kụrụ eje ọchịchị ọnyịịla nyaa ọwẹ ịnyịnyị. (Mak. 1:16-18) IPita yẹ ang ịlẹ kị lọọ ẹbyẹbyị lụmẹ nyọlẹ kọ wẹẹ dịrẹ iJisọsị. Ọ yẹ jaabwọ ká iJisọsị họ alẹdụrụ uda, ku alegu inyibyi kpehe hi ẹpwụ nya angịnyị bala ọ-wule egu eji. (Mat. 8:14-17; Mak. 5:37, 41, 42) Ẹ-ẹpwụ nya ọyị ọyẹyẹ ọhẹ, iPita yẹ ogbo ọlẹ ká iJisọsị ka la ị-ịlahị lala Adịrahụ nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe. IPita á deeri nya ẹlẹwẹ ẹnẹnẹhẹ ka. (Mak. 9:1-8; 2 Pit. 1:16-18) IPita yẹ ang ịlẹ kọ ka chịkpẹẹ ịnọ nyọka yẹ myị́ ka, kori kọ ba iJisọsị jẹ ka. Ọ ka chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kọ myị ụma nya irya ọlẹ kọ la u-uhye nyịlọmwụ ene hwoo abwọ la ọ-ka ye ahị ọwawa ịwẹ ka! w23.09 21 ¶4-5

Ẹ-ẹpwụ nya ileta ọhọhẹ nya ọlẹrụ iPita, ọ kpa omyi ẹla ọlẹ kọ ri “ọháha ọlala nya ịlẹhị-ịlẹhị” ya ẹla. Ọháha ọlịnyị “jẹ́-ẹ chịpyị ba ọhọbịrị ịhọhọ” lụmẹ-lụmẹ ọkọkọ nya ịmanyị-manyị kem. (1 Pit. 4:8) Ọhẹka iPita kpịtịya nya ẹla ọlẹ ká iJisọsị mẹjọ́ọ u-uhye nya ọhịnyọhi ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịmanyị-manyị kẹkpẹ. Ụka ọwẹ, ọ ka la iPita lala o-ri nyị ri ọngịnyị ọnyịịla nyọlẹ kọ nwụlanọ nyọka hịnyọhi “ugbabwọ irwiye chiriri” lẹ myị́. Ma iJisọsị tị mẹ ẹlẹhẹ jọ́ọ ká ahị ịnyịnyị ka jẹ́ ang bwu ụwa. Ẹla ọọwa ri, ahị ka hịnyọhi “ugbabwọ irwiye ụka iwo irwiye gbẹgbịlẹ,” mẹjẹ nyori ọ-hịnyọhi á ka la ọbaba ka. (Mat. 18:21) Kori kọ kaa lang ujwo nyọka kpa ẹlẹwẹ họ ụkụrwọ aalẹ, ọkịlẹtụ a kpụng enyi ka! Anchẹ nya iJihova wuu á la kpẹẹkpẹẹ ka, lẹ ọ kaa lujwo ụka ọhẹ nyọka hịnyọhi. Ang ọlẹ kọ baba ká ka họ lẹelẹẹ ri ọ-ka hu ẹta-ẹdịyẹ ịlẹ kị baba nyọka jẹ́-ẹ hịnyọhi ha ọọnang bala ọ-họ okpunyi balọọ. w23.09 29 ¶12

Ụka ka iJona ji ẹpwụ nya iyenyi, ọ jẹ́ nyori iJihova nyị ka ke ụrụ wo la abwọ ọrịrị nyamwụ bala o-jẹ myị̀myị̀ nyori iJihova ka dọọwa ụbwọ. IJihova chọọ da, ọ tị nwụlanọ ụka ohyẹẹkpẹ nyọka họ ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya họọ. (Jon. 2:10–3:4) À chuko nyịlẹhị-ịlẹhị kpụ ọ lujwo hang nyọka ya ẹla ola ọkịlẹtụ nyang ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị ụka ọhẹ lẹ? Lee ịnyịrọ kaa chị́ng pyẹpyẹ kpoye nyọka jẹ́ ang? Jẹ́ nyori iJihova jẹ́ jaabwọ ká iwe-ahụrụ nyang la kpangga. Lẹ kori ká dọmwụ raabwọ kpii wẹwẹ, ọ ka ya ang ọlẹ ká baba kpangga hang. (Efe. 3:20) Kori ká ịnyịrọ ọ-la gogo ka lee ọkịlẹtụ o-kpenyi á du kọ lujwo hang nyọka wa ịBayịbụụ bala ọ-jẹ́ ang bwu ụwa aalẹ, maga ká ke ụrụ wo la ịBayịbụụ bala apwụ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ ịlẹ kị kịla ju. À ka jẹ́-ẹ ke ụrụ wo la eje nyahị lee ọ-yẹ ifim ọhẹ bwu jw.org myị́. Bwula ọ-raabwọ ha iJihova bala ọ-mwahị nya ọwẹwẹ nya abwọ ọrịrị nyang ẹ-ẹpwụ nya ịBayịbụụ bala ang nya olegu ịlẹ kọ họ hahị, à wẹẹ wụrụ iJihova ẹpwa nyọka jung ọngịrị. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Ọdụ bala ube ịgọgọ ịlẹ kị nwụ ku ẹkpẹ nyaa i-iJerusalẹm la abwụma ookpokpo. Ị la apwụ imiiye, kị ri “Ẹga Ọlịgọgọ” bala “Ẹga Ọlịgọgọ Ọtụka Ọgụgụ,” ọlẹ ká apwụ ọhẹ kaa chaa ebwo. (Hib. 9:2-5; Ehe. 26:31-33) Ang ọ-ya otinika rịrị, ogidi ọlẹ kịị jụ ịtangare ila, bala itebwuru ọlẹ ká ịkaa kaa rịrị juwa ẹ-ẹpwụ nya ẹga ọlịgọgọ. Angịlẹ kị ‘chị ịgọgọ ju kị ka họ ụkụrwọ nya angịkiliya’ kem à la iwe nyọka ka ẹga ọlịgọgọ kaka họ ụkụrwọ ụ-ụwa lẹ. (Ọwa. 3:3, 7, 10) Akpa nya iro ọlẹ kọ ku ọmwakpa nya ijata ojiji nya iJihova juwa ẹ-ẹpwụ nya ẹga ọlịgọgọ ọtụka ọgụgụ. (Ehe. 25:21, 22) Olegbeju nya angịkịliya kem à la iwe nyọka jụ kpoye nya apwụ okeke ka ẹpwụ nya Ẹga Ọlịgọgọ Ọtụka Ọgụgụ la Ahyẹẹnụ nya Ọhọhọ nya Ọcharị-charị lẹ. (Liv. 16:2, 17) Ọ kaa jụ kele la ịwọ nya iyo nyọka họ ọhọhọ nya ọcharị-charị bwu ọhọbịrị nya ịlọmwụ bala ịnya alẹpwụma lẹpwụ-lẹpwụ. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, iJihova họ ang ọlẹ ká ọhọhọ ịla ube nya ọdụ ọwẹ ku ọmwakpa la gede-gede gụ́ ọọwa.—Hib. 9:6, 7. w23.10 27 ¶12

Ohe byihi ụka lụmẹ-lụmẹ ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ịgọgọ nyori ahị nyị “la ọháha ẹ-ẹga nya awụlẹ.” (Jọn. 15:12; Rom. 13:8; 1 Tẹs. 4:9; 1 Pit. 1:22; 1 Jọn. 4:11) Ma ọháha ri abwẹla ọla ọkịlẹtụ nya ọngịnyị, lee ụma nya ọngịnyị ọlẹ kahị rị ẹ-ẹpwụ, ọngịnyị ehe ọhẹ-lọhẹ á ka jẹ́-ẹ yọyị ka ẹpwụ nya ọkịlẹtụ nyahị ka. Lẹ ányị ọháha ọlẹ kahị la ẹ-ẹga nya awụlẹ á tị́ ka jẹ́-ẹ chehe gede-gede? Bwula ẹla oyaya bala ọhọhọ nyahi. Agbẹyị lụmẹ-lụmẹ ji kahị jẹ́-ẹ mẹjẹ aanahị nyori ị háahi. Agbẹyị ịhyẹ ri: “Anụ-ụ́ụ̀ ya ẹla nya ịlẹhị je awụlẹ.” (Sẹk. 8:16) “La olegu nya okpunyi ẹ-ẹga nya awụlẹ.” (Mak. 9:50) Jene ‘hu angịkịla hwaa ẹ-ẹpwụ nya ihi ọlala.’ (Rom. 12:10) “Kpa ọkẹkẹnị ye angị ịkịla wẹ ẹpwụ nya ogu nyanụ.” (Rom. 15:7) “Anụ tịtị ka juwa hịnyọhi ọhọbịrị nya awụlẹ ha awụlẹ.” (Kol. 3:13) “Anụ cheri kanụ juwa bá olo nya akama nya awụlẹ bá kpa ta awụlẹ ịnyịnyịịnyị.” (Gal. 6:2) “Anụ́-ụ juwa . . . kpụ́ awụlẹ ẹjẹ ịnyịnyịịnyị mẹ.” (1 Tẹs. 4:18) Anụ “juwa kpa ọmyịmyị nya awụlẹ wule kịlahị.” (1 Tẹs. 5:11) Anụ “raabwọ” chajị nya awụlẹ.—Jem. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Ẹnụ myị́ ẹnụ, ahị kaa cheje nya ẹla ịlẹ kị baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị. Ọ-chụ pwokwita, ahị kaa cheje nya ẹla u-uhye nya ogu ọlẹ kahị ka ji, ụya ọyaya, ube-ụpwụ ọkaka, awụlẹ oyeye, anjwo, bala ụkụrwọ. Ọ há kahị ka tọ ịlọhị wo nyori: ‘Eje ịlẹ kam kaa chị mẹjẹ nyori m̀ jẹ́ ká odehe ọlẹ á ka jam pyịyọọ ka bala o-ri odehe onyeewe ja ka wẹ ka ku ọmwakpa nyamwụ lẹ? Lee m̀ tị́ kaa chụ nyọka họ ẹla lala angịlẹ kị kaa ya nyori ịwa nyị́ gbu lẹ nyị tị́ myị́ lẹ?’ (Mat. 6:19, 20; Luk. 12:16-21) Kori kahị ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị nyori odehe onyeewe ji ọnaabwọ lẹ, ahị ka jẹ́-ẹ cheje ịnyịịla. Ahị kaa la ịmayẹ ịlẹ kị kaa baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị ịnyịnyị. Ahị ka la akama nya ọtụpyịpyị, ẹdụrụ ọnyọọngịrị, lee ang ịkịla ịlẹ kị ka jẹ́-ẹ kpụhị ọkịlẹtụ enyi myị́. Ụka nya ọgbanyẹ, ọ ka lahị lala o-ri ahị nyị la ọngịrị nyọka jẹ́-ẹ kụrụ akama ọọwa myị́. Ma ụka ká akama ịlịịwẹ á myị́ cheju ka, ahị ka baba nya ọmyịmyị ọnyọọngịrị nyọka jẹ́-ẹ bọhụ bala ọ-ka kịnyaa juwa gbịgba ha iJihova la ọkẹkẹnị.—1 Pit. 1:6, 7. w23.04 27 ¶4-5

IJihova ya ahị guru kahị ka họ ẹla ba abwọ ọrịrị nyahị jẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọọnahị ọlẹng ọhẹ bịlẹ iJihova kọ ka dọọ ụbwọ nyọka ye ụka bwu ọlụkụrwọ kọ ka jẹ́-ẹ ka ọjịra-jịra ọtụka. Ányị iJihova à tị́ ka bwu wẹ abwọ ọrịrị ọwẹ myị́? Ọ ka ya ugbodu ojuju ha ọọnahị ọwẹ nyọka jẹ ta olegbeju nyamwụ myị́. Ma ọọnahị ọwẹ tị ka baba nyọka ka ẹga nya olegbeju nyamwụ kaka bịlẹ. Ọhẹka ọ ka baba nyọka bịlẹ mwụba-mwụba, lee ọ-dọmwụ ka họ ụkụrwọ ku ọngọkịla chajị kị ka họ kwọọ ọọwa ịnyịnyị myị́. Ọ dọmwụ ka myọnụ kị ka gbọọ uri hi chajị nya ahyẹẹnụ ọlẹ kọ wẹẹ ka ye myị́. IJihova ya ahị guru kahị ka raabwọ mwụba-mwụba u-uhye nya ang ị-baahị ba. Ẹlẹhẹ ọlẹ ká iJisọsị ya mẹjẹ nyori a-ang myị́ ang ọlẹ kahị bịlẹ iJihova à kaa wẹ i-ijata ka. (Luk. 11:9) Lẹ abwọ a chịng pwẹ-pwẹ ka! Raabwọ bwu ọkịlẹtụ nyang, ká họ ịnyị mwụba-mwụba. (Luk. 18:1-7) Kori kahị họ ịnyị, ọ kaa mẹjẹ iJihova nyori ẹla ọọwa bahị ba ịnyịlẹhị. Ọọwa kaa mẹjẹ ịnyịnyị nyori ahị la ọmyịmyị nyori ọ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ myị́. w23.11 22 ¶10-11

IJihova myọnụ ha Ebiraham oligu nyamwụ nyori ẹpwụma nya odehe ọlẹ nyị ka yé ahị ọwawa bwula ọnyị nyamwụ ọhẹ. (Ọmwụ. 15:5; 22:18) Nyọlẹ ká Ebiraham la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya Ohe wẹẹ, ọ jẹ́ myị̀myị̀ nyori ẹla ọlẹ kọ myọnụ nyị ka họ jịra. Ọ lịnyị odu lẹ, Ebiraham gu ẹka 100, ahụ nyamwụ tị gu ẹka 90 ịnyịnyị lẹ. Ma ị́ tị ma ọnyị lẹka. (Ọmwụ. 21:1-7) Kpọkpọọkpọ, ụka ká Ohe myọnụ ha Ebiraham nyori nyị ka “ri adịda nya epwoja lụmẹ-lụmẹ,” ịBayịbụụ ya nyori Ebiraham “kpa ọmyịmyị ọlala nyamwụ la ẹhị ọrịrịị-rịrị gbe ọ-họ jịra nya ọnụ ọmyịmyị ọọwa.” (Rom. 4:18) À jẹ́ nyori ẹla ọlẹ ká Ebirahm ya ẹhị rịrị gbe họ jịra. Ọ ma ọnyị ọlẹ kọ ya ẹhị rịrị gbe, kọ ri Ayịsiki ịlẹhị. Ịyẹ tị́ du ká Ebiraham jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra? Nyọlẹ ká Ebiraham jẹ́ iJihova yẹẹyẹẹ wẹẹ, ọ ‘dahịhile Ohe Oluhye wuu lẹpwụ-lẹpwụ nyori ọ la ọngịrị ka họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra.’ (Rom. 4:21) IJihova ye Ebiraham myị bala ọ-wụrọọ oligu nyamwụ ọọlajị nya ọmyịmyị ọlala.—Jem. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Okolobya ọlẹ kọ ju ọ-dahịhile kaa kpahị ju akụrwọ ịlẹ wuu kị ya jwọọ ụ-ụbwọ. Kụ irya nya ọ-chụ pwokwita nya iJisọsị wẹẹ. Ẹla á kaa lọọ ujwo lee ọ-rụ kpịbaa hi ụkụrwọ ẹnẹnẹhẹ ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ọ họ ụkụrwọ ọlẹ ká iJihova ya jwọọ ụ-ụbwọ pwụ ocheju, tụ́ ụka kọ lujwo nyọka họ ịnyị. Ọ la ọháha ẹ-ẹga nya angịnyị—ọgụgụ ri angịjụgbẹyị nyamwụ—ọ tị myọnụ nyọka hu ọhịhị nyamwụ ha chajị nyaa ịnyịnyị. (Jọn. 13:1) Jaabwọ ká iJisọsị họ, maga ká họ ụkụrwọ ọnyị kị ya hang chọnụ. Kori ká jẹ́ myị̀myị̀ jaabwọ ká ka bwu họọ ka, kpa ịlọng keji ká tọ aanahị ịlẹ kị la gbẹgbịlẹ wo nyọka dang ụbwọ. Ụkụrwọ ochiche ọlẹ ká họ a myịng lẹhị ká ba ọọwa ka. (Rom. 12:11) Ọkọkọ nya ọọwa, họ ụkụrwọ nyang pwụ ocheju, la irya nyori a ‘juwa họọ ha iJihova ayịdang mẹ. A họọ lala ụkụrwọ nya ọngịnyị ehe ọhẹ-lọhẹ kaka.’ (Kol. 3:23) Ẹlịlẹhị tị ri, á la kpẹẹkpẹẹ ka lẹ, kpa ịlọng keji ká myọnụ nya ẹga ọnyị ká jẹ́ họ ka.—Etu 11:2. w23.12 26 ¶8

Ọ ri ọkẹkẹnị nya ọngịnyị ọ-ka hu enyi Ohe wẹ ka ri ụpa nya ugbiyegu nya iJihova. Ihi ọtụka ọ ri nyọka jẹ́-ẹ ri igu o-chii bala iJihova lẹ. Ahị ka myị ju ẹla ọlẹ ká iDevidi ọngọ da eje ọnyịịla ya yẹkeẹ: “Angịlẹ wuu ká chụ, ká kpaa kaka kụ ta ịlọng ẹ-ẹpwa ịgọgọ nyang-ǹg wẹẹ, ịnya angịịwa há haa lẹ.” (Eje. 65:4) Ọọng myị́ ọng wuu iJihova à kaa ye juka ugbiyegu nyamwụ ka. Ọ kaa chụ nyọka tụ ba angịlẹ kị mẹjẹ nyori ị tịtọ nyọka ri igu balọọ. (Jem. 4:8) Ụka ká hu ịlọng ju iJihova ụ-ụbwọ ká hu enyi Ohe, jẹ́ myị̀myị̀ nyori Ohe ka, “do iru nya ahị ọwawa [kụrụng] lala enyi” gbee ká ịngịngịhyẹ á ka kung amwụ kaka.” (Mal. 3:10; Jer. 17:8) Ẹlịlẹhị tị ri, enyi Ohe ohuhu ri ọmwụ ọdada wẹẹ ịnyị. Ọ ka háng nyọka maga nyọka hịhị ba iro ọnwanwa ọwẹ jẹ, tụ ụka ká la ọmayẹ nyọka họ ang ọtịpyọ lee ịmayẹ ịnyịịngịrị ịkịla. (Ọngọ. 5:4, 5) Lala ọngọhyẹ nya angịjụgbẹyị nya iJisọsị, à ka ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJisọsị bala ehile nyamwụ jẹ jaabwọ ká ka họ ba myị́.—Mat. 28:19, 20; 1 Pit. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Kori kọ kaa lang ujwo nyọka bịrị ụka bala ahụng lee ọrụng bẹ? Ányị a tị́ ka họ? Kpịtịya nya ila ọ-tụ ju. Ila á kaa wuru ọtụka-ọtụka i-ijata ka. À baba nyọka go ịwụ ịlẹ kị ri ịtụka gụ ọọwa jwoo dụmwọ-dụmwọ. Ụ-ụgbẹyị ọlịnyị-ịnyị, anụ ka jẹ́-ẹ dọmwụ bwula ọ-bịrị ụka lala iminiti ịmanyị-ịmanyị lawụlẹ ahyẹẹnụ ọnyị myị́ ọnyị myị́? Maga kanụ họ ịngịhyẹ ọlẹ kọ kaa kpụnụ anụ angị imimiiye ịpyọ. (Jem. 3:18) Kori kanụ dọmwụ dụmwọ-dụmwọ, anụ ka jẹ́-ẹ tịrị ọháha nyanụ ẹkpẹ myị́ wẹẹ. Ihi ojuju baba ẹ-ẹpwụ nya awụlẹ oyeye. Ọ lala ọhụ ọlẹ kọ du ká ila jẹ́-ẹ wuru yẹẹyẹẹ. Kori ká ọhụ á ji ka, ila ka mịrị i-ijata. Ịnyịnyị-ịnyịnyị, kori ká ahụ bala ọrụ á kaa chị ihi ju awụlẹ ka, ọháha nyaa ka gbu enyi i-jata myị́. Ma ọ́ tị ri ká ahụ bala ọrụ á kaa maga nyọka chị ihi ju awụlẹ, ọháha nyaa kaa nwà kịlahị. Tị kpịtịya nyori, ẹ-ẹla nyori à me irya ká chị ihi ju ọngọ oheeye nyang lẹ kem ka, ma ọ baba ká ọngọ oheeye nyang ka jẹ́ nyori ahụ nyị chị ihi jwoo ị-ịlẹhị. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Ẹ-ẹpwụ nya ịBayịbụụ, anchẹ nya Ohe ị-la ọmyịmyị kaa ya ẹla rụ ụka kị yẹ akama lee ụka ọlẹ kị ju uhihi chajị nya aluji nyaa lee ang ọkịla. (Eje. 18:4; 55:1, 5) Ịnyịnyị, ị ka bahị ẹtẹ u-ube-ụpwụ, ọlụkụrwọ nyahị, bwu ugbiyegu nyahị, lee bwu ẹga nya igomenti myị́. Ọhẹka ahị ka ju uhi nya igu ọọlajị nya ẹdụrụ ọlẹ kọ jụụhị myị́. Ụka ọlịnyị, ahị ka la ịlọhị lala ọnyị ọlụbwọ ọlẹ kọ jẹ́-ẹ da ịlọmwụ ụbwọ ka myị́. Ányị iJihova à tị́ kaa dahị ụbwọ ụka ọlịịwẹ? Ọ kaa kpụhị ẹjẹ bala o-ya okpunyi hahị. Lẹ maga ká la ụka bala iJihova yẹẹyẹẹ bwula abwọ ọrịrị bala Omyi Ẹla nyamwụ ọwawa. (Eje. 77:1, 12-14) Kori ká họ ịnyị ụka ká ji ẹpwụ nya akama, ang ọhọhẹ ọlẹ kọ ka wẹ irya nyang ka ri ọ-ka kpa ka tọ Adang olepwoohe. Ya ang ọlẹ kọ ri uhi bala akama nyang je iJihova. Ke ụrụ wo lọọ bwula ụpwụ ịgọgọ ọwawa, ká ya iwe da họọ kọ kpụ́ng ẹjẹ.—Eje. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Olegu nyori m̀ ka wu ang ọlẹ kam chị nọ ọyị pyii ka dahị ụbwọ yẹẹyẹẹ nyọka wụ ang ịlẹ kahị chị nọ ọyị ịnyịlẹhị. Ọngịnyị ọlẹ kọ la olegu nyọka wu ang ọyị kaa maga nyọka họ ụkụrwọ jahị da ang ọlẹ kọ chị nọ ha ịlọmwụ. Kori ká olegu nyahị a ji uhye nyori ahị ka wu ang ịlẹ kahị chị nọ pyii, ọ ka chịkpẹẹ la ọ-ka waa ọyị myị́. Lẹ, ịyẹ a tị́ ka họ nyọka la olegu ọlịnyị gụ ọọwa? Raabwọ ká ka la olegu nyọka wu ang ọyị gụ́ ọọwa. IJihova kaa kpa olegu ịgọgọ nyamwụ gung gbịla nyọka wu ang ịlẹ ka chị nọ ọyị myị́. Ụka ọhẹ ahị kaa chị ang nọ chajị ahị jé nyori ahị baba nyọka họ ịnyị, ọọwa tị há yẹẹyẹẹ. Ma irya nyọka waa ọyị á tị ka ji ọkịlẹtụ nyahị ịlẹhị ka myị́. Kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ ká iJihova họ hang. (Eje. 143:5) Ọlẹrụ ịPọlụ kụ irya u-uhye nya ọnahị ọlẹ ká iJihova mẹjẹ ẹ-ẹga nyamwụ, ọọwa gwoo gbịla nyọka họ ụkụrwọ nya iJihova gu ọọwa. (1 Kọr. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Ịnyịnyị, kori ka ja kụ irya u-uhye nya ang ịlẹ ká iJihova họ hang, ọọwa ka gung gbịla nyọka wu ang ịlẹ ka chị nọ ọyị.—Eje. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Adahị olepwoohe kaa chị ọkẹkẹnị ụka kahị gwogbo ha ẹnyị nyamwụ. (Eje. 119:108) Ọọwa mẹjẹ nyori Ohe agụgụ lala angịnyị ehe ị-la kpẹẹkpẹẹ ka ịlẹ kị kaa tịtọ nya ogbo bwu ẹga nya angịkịla nyọka la ịlaa? Ehe. Ụka kahị gwogbo ha Adahị olepwoohe, ahị kaa mẹjẹ nyori ẹla ọkịla ọlẹ ká Olegu Onyobyi ya ba ọngọngọọng nyahị ri ọnọọkịla ịnyịnyị. Olegu Onyobyi ya nyori ọngịnyị ehe ọhẹ-lọhẹ nyị́ ka godayị giri-giri chẹkpẹ ju ẹnyị nya Ohe myị́ ka. O ya nyori ọngịnyị ehe ọhẹ-lọhẹ nyị́ ka myị-ị họ kpẹẹkpẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ ka. O ya nyori ahị wuu nyị ka nyẹẹkpẹ da Ohe kori kahị nyị́ jẹ́ nyori ọ-họ ịnyị nyị ka kpa apyobwuna ọhẹ wahị. (Job. 1:9-11; 2:4) Ma iJobu họ kpẹẹkpẹẹ ẹ-ẹga nya Ohe du kọ mẹjẹ nyori Olegu Onyobyi ri ọla ọnọọkịla. Ahụ tị bẹ? Ahị wuu la iwe nyọka godayị giri-giri chajị nya ẹnyị nya Adahị bala ọ-ka họ ẹla kpọọ ịpyọ bwula ọ-gbịgba họọ kpẹẹkpẹẹ. (Etu 27:11) Ihi ọtụka ọ dọmwụ ri nyọka họ ịnyị lẹ. w24.02 8-9 ¶3-5

Ụka ká ahyẹẹnụ nya iMosisi bala iJochuwa chịpwụrụ kpá, iJihova chụ angịleje ịlẹ kị kaa kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, kọ pwụ ụka nya ịdịrịhụ, iJihova chụ alọmwụ ịlẹ kị ka kpẹhị rịrị angịnyị nyamwụ ịnyịnyị. Ịdịrịhụ ịlẹ kị họ kpẹẹkpẹẹ kaa ba ẹla ọmẹjẹ nya alọmwụ jẹ. Ọ-chụ pwokwita, Adịrahụ iDevidi kpa ịlọmwụ keji ye ọ-nwụ rịrị myị bwu ẹga nya ọlọmwụ ịNatan. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Ego. 17:3, 4) Adịrahụ iJehochafatị kpụnịrọ ọlọmwụ ịJahasiyẹlụ nyọka kpọọ ụgbẹyị bala o-ju ala iJuda ọhụ nyọka “myị la ẹla ọlẹ ka ọlọmwụ [nya Ohe] ya.” (2 Ego. 20:14, 15) Ụka ká Adịrahụ iHesekaya la akama, ọ kaa jahị da ka ẹga nya ọlọmwụ Ayịsaya nyọka dọọ ụbwọ. (Ayị. 37:1-6) Ụka myị́ ụka ká ịdịrịhụ á ba ẹla ọmẹjẹ nya iJihova jẹ, iJihova kaa wahị kụrwaa bala ọ-chewu ka ẹpwụma nyaa. (2 Ego. 20:29, 30; 32:22) Ọ la gede-gede nyori iJihova à wẹẹ kpa alọmwụ ịwẹ kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị lẹ. w24.02 21 ¶8

Olegu Onyobyi tịtọ kahị ka ji ogu ta angịlẹ kị kaa du kọ ka lujwo hahị nyọka kpa ehile nya iJihova. Ahị baba nyọka kpịtịya nyori a-angịlẹ kahị kaa yẹ jula a-achịng à ri alogu nyahị kem ka. Angịlẹ kahị kaa yẹ jula ẹ-ẹpwụ nya intanẹtị ọ-kpa ja oja juwa ịnyịnyị. O ri o-pyii kahị ka ma uya ta irya nya ala odehe ọlẹ kị kaa ya nyori ụya ọhọhọ nyị́ tịpyọ ka. Ahị jẹ́ gwaa. (Efe. 4:19, 20) Ma ọ tị ka há kahị ka tọ ịlọhị wo nyori: ‘M̀ kaa maga yẹẹyẹẹ nyọka yẹ jula alụkụrwọ nyam, ala ịkịlasị nyam, lee angịkịla ịlẹ kị kaa bịrị ehile nya iJihova ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpoye ka? M̀ kaa ju ugbodu kpa ehile nya iJihova u-uhye nya ang ọnyịịla bala ọtịpyọ kori ká angịkịla á dọmwụ kaa yọọ nya ọngịnyị ọmyịmyị ka?’ Jaabwọ ká ụpwụ nya 2 iTimoti 2:20-22 họ kahị jẹ́, ahị dọmwụ ka baba nyọka chụ alịgu nyahị ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra la ẹla ọjẹ́jẹ ịnyịnyị. Ahị ka kpịtịya nyori angịhyẹ ji kị ka dahị ụbwọ nyọka họ kpẹẹkpẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova ka. w24.03 22-23 ¶11-12

À kụ irya nya abwọlẹ ká iJihova la ẹnẹhẹ lẹ? Ịlẹhị lẹ áhị jẹ́-ẹ yẹ iJihova ka, ma ịBayịbụụ chabwọ nyamwụ jehi a-agbẹyị datị-datị. Ọ wụrụ iJihova nyị “ọngọ chẹwu keehi bala ayịgboo,” bala “ila ọ-rụ ọngịnyị kpobyi.” (Eje. 84:11; Hib. 12:29) Isikẹlụ chabwọ nya iJihova ẹ-ẹpwụ ọyị ọla arụrụ lala ẹjwọ nya ịsafaya, ang ọ-la oje-oje ọlẹ kọ juwa hụ myịra-myịra, bala ọwọ ọlẹ kọ kaa chị. (Isi. 1:26-28) Nyọlẹ kahị jẹ́-ẹ yẹ iJihova ka wẹẹ, ọ ka lujwo hahị nyọka myị nyori ọ la ọháha ẹ-ẹga nyahị myị́. Angịhyẹ kaa me nyori iJihova nyị́ ka jẹ́-ẹ la ọháha ẹ-ẹga nyaa ẹnẹnẹhẹ ka, ọọlajị nya akama ịlẹ kị chịpwụrụ bwu lụka ọkẹkpẹ. IJihova jẹ́ jaabwọ ká irya ọlịịwẹ kaa la ọngịnyị bala abwọlẹ kọ du kọ ka lahị ujwo la ọ-ka tụ jwoo chwẹẹ. Nyọka dahị ụbwọ, ọ ya ụma nya ọngọlẹ kọ ri jehi ẹ-ẹpwụ nya Omyi Ẹla nyamwụ. Omyi ẹla ọhẹ ọlẹ kọ jẹ́ chabwọ nya iJihova gụ́ wuu à ri ọháha ẹẹ. ỊBayịbụụ ya nyori Ohe ri ọháha. (1 Jọn. 4:8) Ang myị́ ang ọlẹ kọ kaa họ kaa kpụnịrọ ọháha. Ọháha nya Ohe nwa ụga bala ọ-la ọngịrị gbee kọ dọmwụ kaa hi pwụ angịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ ka.—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 ¶1-3

IJihova chụ iMosisi nyọka kpa ala Isirẹlụ kpehe bwu Ijipiti. lala ang-ẹjẹẹ ọlẹ kọ ka laa gedegede, Ọ kaa kpaa ụgbẹyị la abwụma nya egbamwụ ọhẹ lẹnụ bala ila ụma ọhẹ lodu. (Ehe. 13:21) IMosisi ba egbamwụ bala ila ị-ịwa jẹ, ị tị kpọọ ọwa bala ala Isirẹlụ ụgbẹyị kaka ta Ihu Ọnyẹẹgbẹgbụ. Angịnyị ju uhi nyọlẹ kị me nyori ịwa nyị wụ hịla a-arịrị nya ihu bala alẹwụ nya ala Ijipiti ịlẹ kị wẹẹ kwaa lẹ. IJihova à tọchị-tọchị kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị ka ụwa bwula iMosisi lẹ. (Ehe. 14:2) Ọọwa Ohe à chaa da ụ-ụgbẹyị ọla ẹbyẹbyị lẹlẹ. (Ehe. 14:26-28) Ẹ-ẹpwụ nya ẹka 40 kịlahị nya ọọwa, iMosisi kịnyaa la ọ-dahịhile nyori iJihova à wẹẹ kpa egbamwụ ọwẹ kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị u-ugbileji lẹ. (Ehe. 33:7, 9, 10) IJihova kaa ya ẹla bwu ẹpwụ nya egbamwụ ọọwa ta iMosisi, ọọwa lẹ iMosisi à kaa ya ẹla ọọwa kpata ya je ala Isirẹlụ lẹlẹ. Ala Isirẹlụ la ang-ẹjẹẹ lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị mẹjẹ nyori iJihova à wẹẹ kpa iMosisi kpaa ụgbẹyị lẹ. w24.02 21 ¶4-5