EGBERITỊBỊ 20
DUMA 7 Jehovah, Our Strength
Jehovah Kị Dọụ Mú Kụrọmọye Nana
“Tokoni . . . olomu dieneni nana Daụ, bá kịmị kụrọmọmịnị ụwọụbosẹ nimi wẹrịemi Ọkpọnanaowei laa.”—2 COR. 1:3.
TOLUMỌ DỌỤMỊNỊ YEBO
Bei egberitịbịmị, omịnị Jehovah akị kẹrịakịwẹrị Jew-otubo kụrọmọ bara duo tolumọ akị a paaemi yeama ditụamịnị.
1. Jew-otubo Babylon a timi ifiebị tebara kị timi ma o?
KẸRỊAKỊ Babylon amú Jew-otubo kẹrị iroro. Ámịnị Babylon otu ánị amabo gbein-gọgọlọ bara kpọ ẹrịmị. Á mọ, ánị daụ-otubo mọ mịẹ seibo kị duonị Jehovah Babylon otu bụọmọ á kẹrịakịmị. (2Chron. 36:15, 16, 20, 21) Ámịnị Babylon bọọ inyenrintimi ifiebị, laa fomuun nanawẹrị zụa yeama mịẹtimimị. (Jer. 29:4-7) Bịsẹ bara kị gbaa kpọ, inyenrin bị bọụbọụ á pịrịgha, ámịnị kọkọ bịsẹ ụndụ paa dọụgha. Bịsẹ ifiebị, ámịnị tebara ka kị ánị emibara dimọ ma o? Kẹnị peibolou nana owei, ụ kpọ kẹrịakị wẹrị otubo kẹnị-ụbọ, ụ gbaamị: “Omịnị Babylon, tọrụ-akabo ka tịtẹtimi Zion ukiewẹrị youmị.” (Ps. 137:1) Bei kẹrịakị wẹrị kịmịbo kụrọmọye dọụ wẹrịemi, anịa ámịnị teyọ kị duo kụrọmọye nanamịnị a o?
2-3. (a) Jehovah teeki mịẹ akị kẹrịakị wẹrị Jew-otubo pịrị ma o? (b) Bei egberitịbị bị teeki wo mọ kẹrị ẹrẹtei dọụmịnị a o?
2 Jehovah kị “kịmị kụrọmọmịnị ụwọụbosẹ nimi wẹrịemi Ọkpọnanaowei.” (2Cor. 1:3) Jehovah kọkọ tarị nana wẹrịemi duonị, ómịnị kụrọmọye kọn wọ odubo otubosẹ pịrịmịnị. Zụa kẹrịakị wẹrịemi Israel otuama ánị mịẹtimi seibo a barasin wẹrị waị ụ karị dọụmịnị bara Jehovah mọ nimi wẹrịemi. (Isa. 59:20) Jehovah bụrụowei Isaiah duo Isaiah fun gẹẹmị. Isaiah bei fun gẹẹ bị, 100 years bụọ dẹkị, Babylon otubo á kẹrịakị mị. Tetuu kị duonị bịsẹ bara mịẹ ma o? Isaiah gbaamị: “Ánị Ọkpọnanaowei kị gbaamịnị ‘á kụrọmọ, ine kịmịbọ kụrọmọ,’.” (Isa. 40:1) Kọkọ, bụrụowei Isaiah funmị, Jehovah kẹrịakị wẹrịemi otubo kụrọmọmụ yeama gbaa wẹrịemi.
3 Kẹrịakị wẹrịemi Jew-otubo barabị, omịnị kpọ ifiebosẹ kụrọmọye dọụ wẹrịemi. Bei egberitibịbị, omịnị Jehovah kọn kẹrịakị wẹrị Jew-otubo kụrọmọ tara yeama kẹrị ẹrẹteịmịnị anị: (1) Jehovah sei a barasindẹ otubo bụọmọmịnị, (2) ukiemọye akị á pịrịmị, bá (3) Jehovah baratụa á pịrịwẹrị ánị kpeke-kpeke timi yo dẹịnmọmị. Mị egberitịbịmị, Jehovah wo kụrọmọmịnị bara kpọ wo mọ ditụamịnị.
JEHOVAH DIENENI NANA BARA KA KỊ WO BỤỌMỌMỊNỊ
4. Jehovah tebara ka kị dieneni nana wẹrịemi Ọkpọnanaowei bara mịẹdịa ma o? (Isaiah 55:7)
4 Jehovah kị “olomu dieneni nana Daụ.” (2Cor. 1:3) Jehovah bei inyenrinbụọ mịẹ sei a barasindẹ Jew-otubo dịamị. (Isaiah 55:7 goo.) Jehovah gbaamị: “Ine fagha fagha kpẹkpẹrẹẹ tarị duonị, ịmịnị dieneni mịẹ á dịamịnị.” (Isa. 54:8) Jehovah tebara ka kị dieneni mịẹdịamịnị a o? Jew-otubo mọkpọ ánị mịẹ seibo duonị Babylon otu omoni a timi biin kụraịama kị laamịnị. Ámịnị Babylon a timi bẹseri bẹserị laagha fa bara Jehovah mọ kikoromọ á pịrịmị. (Isa. 40:2) Bei egberibo ebibara ka kị boloudeidẹ Jew-otubo kụrọmọmị!
5. Jehovah dieneni bị tetuu kị duonị, wo a tọrụkẹrị akị Jew-otubo dẹịn agbẹị-emi a o?
5 Teeki wo mọ tolumọ akị ma o? Jehovah beinmọ beinmọ bara ka kị wó odubo otubo mịẹdẹ seibo bụọmọ dọụmịnị. Jehovah wo seibo kọn wo bụọmọmịnị eti wo mọ nana agbẹị-emi. Wo nanamụ eti bị kụrọ akị kẹrịakị wẹrị Jew-otubo nanawẹrị eti dẹịn agbẹị-emi. Tetuu a o? Jehovah mịẹwẹrị wo seibọ kọn wo bụọmọmịnị tuubị omịnị mọ nimi wẹrịemi. Bụrụowei Isaiah mị bụrụegberi gbaa wẹrị kụraị ogịzịama bụọdẹ kị Jehovah wó tọbọụ fịrịmọ bo ịkịankụn sei a barasindẹ kịmịbo pịrịmị. Jesus kụn ịkịan duonị, Jehovah wo seibosẹ “kụọserịdẹ.” (Acts 3:19; Isa. 1:18; Eph. 1:7) Jehovah kọkọ dieneni nana Daụ!
6. Jehovah dieneni kẹrị iroromịnị yọbị te arereama k’emi a o? (Foto kpọ dii.)
6 Wo mịẹtimi barasindẹ seibo mọkpọ wo a bụụdọọn mịnịsẹ, Jehovah Isaiah 55:7 bọọ gbaa egberibị wo kụrọmọ a paaemi. Wo zụaotu, mịẹtimi barasindẹ seibo mọkpọ ifiebosẹ wo a bụụdọọnmịnị. Omịnị mịẹtimi barasindẹ seibo duonị omịnị ụyafịmịnị ifiesẹ, bịsẹ iroroyebo wo ịkịọụ bọọ sụọ dẹịnmịnị. Anịa, omịnị wo seibo gbaa paamọwẹrị kịrịịye kị mịẹdaba, Jehovah wo bụọmọmịnị eti wo mọ nana wẹrịemi. Jehovah wo bụọmọ daba, ómịnị ba benebene wo seibo ukiegha fa. (Jeremiah 31:34 kpọ dii) Jehovah kpọ wo mịẹ bụọmọdẹ seibo ukieghaba, omịnị kpọ ukie agbẹịgha. Jehovah tọrụyọmị omịnị ebi ye kị mịẹmịnị, wo mịẹ bụọmọdẹ seibo ba ye a paagha. (Ezek. 33:14-16) Alaghatimi, ayakpọ laadaba wo olomu dieneni nana Daụ mị, sei duobo wo laamịnị bụụdọọn-yebosẹ seri-siinmịnị.
Omịnị boloudei daba, Jehovah wo mịẹbụọmọdẹ sei-ama dii a, ómịnị wo tịẹkiri wẹnịmịnị fịrị kị ditụamịnị (Goyọọ 6 dii)
7. Teeki wo dịnẹmọwẹrị wo seibo gbaa itu-kosuotubo pịrịmịnị a o?
7 Omịnị wo mịẹ kụrọ sei sọwẹị wẹrịemi yọ duonị, wo adụdụbo wo a bụụdọọn daba, teeki wo mọ mịẹ agbẹị-emi a o? Bible gbaa amọ omịnị gbaa itu-kosuotubo pịrị. (Jas. 5:14, 15) Gesii mị, bịsẹ bara mịẹmụ yọmị bọụbọụgha fa. Ukie Jehovah kị bei peibolou nana kịmịbo akị baratụa wo pịrịmịnị, iné mịẹtimi seibo a barasindá mú á laa, ámịnị kpọ Jehovah bara dieneni nana bara ka kị baratụa ị́ pịrịmịnị. Omịnị koko boloudei daba, bịsẹ yọ kpọ wo dịnẹmọ wẹrị mú gbaa itu-kosuotubo pịrịmịnị. Wọ wẹri Jehovah dieneni nanayọ bị bịnaowei Arthur kụrọmọ bara wo mọ ditụa,a wó mịẹtimi barasindẹ sei duonị, wó ịkịọụ bị wó a bụụdọọnmị. Arthur gbaamị, “ịmịnị patu fotoama mọ vidioama mọ ditimi kẹnị kụraị paamị.” Arthur mọkpọ gbaamị, “anịa sei mọ ebi mọ iroro ikịọụ gbelemọ amabẹnịmọ egberi ị mọ naa ifiebị, Ị́mịnị gbaa ị taa mọ bá itu-kosuotubo mọ pịrịmị. Bịsẹ ifiemị, ine adụdụmị pereemị, anịa yebị mọkpọ ine ịkịọụ bọọ bụụdọọnmị. Itu-kosuotubo Jehovah ị gbeinmọ koromọgha bara gbaa ị pịrịmị. Jehovah wo tarị wẹrịemi kị duonị wo zezemọmịnị. Ánị gbaa ị pịrị ebi egberibo duonị, Jehovah kọkọ ị tarị wẹrịemi bara ị mọ nimimị.” Beị tịẹkiri bị, Arthur ụwọụpẹlẹ fịrị mọ bá baratụa itu-kosuotu pịrị fịrị kị wẹnịmịnị. Omịnị wo mịẹmịnị seibo a barasin daba Jehovah wo dieneni wẹrị wo bụọmọmịnị yọbị ebibara kị wo kụrọmọmịnị!
JEHOVAH UKIEMỌYE AKỊ WO PỊRỊMỊNỊ
8. (a) Jehovah te ukiemọye ka kị Jew-otubo pịrị ma o? (b) Isaiah 40:29-31 gbaa bara didaba, sei a barasindẹ Jew-otubo te ukiemọye kị nana ma o?
8 Kịmịawọụ tọrụyọmị, kẹrịakị wẹrị Jew-otubo ukiemọye fa bara k’emi. Bịsẹ ifiemị, Babylon otu kị akpọ daatimi, anịduonị ámịnị ị́ kẹrịakị daba, ị́mịnị ba laa waị ama amúgha fa. (Isa. 14:17) Anịa, Jehovah ukiemọye kọn wó kịmịbo pịrịmị. Ómịnị á mịẹ peree nanamụ bara kikoromọmị, kẹnịye kpọ laa Jehovah tịẹmọgha fa. (Isa. 44:26; 55:12) Jehovah tọrụyọmị, Babylon otubo kụrọ nanagha opusu-ama kị dei-emi. (Isa. 40:15) Kala aforị pịrị fọụn tangbeimịnị opusu-ama. Mị ukiemọye mị tebara ka kị Jew-otubo barịị ma o? Á kụrọmọmịnị. Isaiah gbaa amọ: “Ukiemọye kọn Jehovah ka tụa wẹrịemi kịmịsẹ waị kụrọ nanamịnị.” (Isaiah 40:29-31 goo.) kọkọ, ukiemọye mị Jew-otubo kụrọmọmịnị; ámịnị “apele-ama nanawẹrị uge bara kị fiinmịnị.”
9. Kẹrịakị wẹrị Jew-otubo tetuu kị nanawẹrị eti akị Jehovah kikoromọ yebo atụa agbẹị-emi a o?
9 Jehovah Jew-otubo eti akị wó kikoromọ yebo atụa agbẹị-emi tuama mịẹgaan á pịrịmị. Tebara a o? Ánị tọrụyọ bọọ paabeindẹ bụrụ-egberibo kẹrị iroro dii. Assyria-otu, Israel tụbụrụ anga daabụọ dẹịnmọ wẹrị á kẹrịakị barabị ámọ ẹrịmị. (Isa. 8:4) Babylon otu Jerusalem gbein-gọgọlọ wẹrị á kẹrịakị bara kpọ ámọ ẹrịmị. (Isa. 39:5-7) Babylon pẹrẹowei bị, Pẹrẹowei Zedekiah tọrụbo baanmọ wẹrị ụ kẹrịakị bara kpọ ámọ ẹrịmị. (Jer. 39:7; Ezek. 12:12, 13) Jehovah gbaawẹrị bụrụ egberibosẹ paabeinmị. (Isa. 42:9; 46:10) Bei bụrụ-egberibosẹ ánị peibolou kụrọmọ wẹrị Jehovah kikoromọ á pịrị wẹrịemi yebo kpọ paabeinmụ eti ámọ nanamị!
10. Kunumọ ereinbo laadaba teeki baratụa wo pịrịwẹrị ukiemọye kẹrị kụrọmọmịnị a o?
10 Teeki wo mọ tolumọ akị ma o? Wo dẹịnsụọemi ifie, ukiemọye mọ kụrọmọye mọ baratụa wo pịrị a paaemi. Omịnị kụrọ ifieama k’emi, bá kụrọnana egiren-otuama emi akpọ ka timi inyenrinmịnị. Bịsẹ bara kị gbaa kpọ, suusụọ kụmọ. Jehovah ebi ukiemọye akị wo pịrịdẹ. Omịnị fagha fagha ụndụ nanamịnị, bá kịmị mịẹ malafa ye kpọ timigha fa ayakpọ ka timi inyenrinmịnị. Omịnị dọọ kpọ nanamịnị. Omịnị ifiebosẹ beị ukiemọye bị akị wo adụdụ bọọ wẹrị. Bịsẹ bara mịẹghaba, omịnị ịlọlị window duo ebi kụrọmọemi yọ diimịnị bara kị paadẹ, ebibara yebi ẹrịgha fa. Omịnị tebara ka kị bei window kụọwẹrị wo ukiemọye kẹrị kụrọmọmịnị a o? Pebidá omịnị ifiebosẹ ayakpọ mọ, bomịnị ebi yebo mọ kẹrị iroro. Omịnị ukiemọye gbelemọ fun-ama goo, vidioama dii, bá wo dumabo pei. Kikoromọ wẹrịemi yebo gbelemọ yọbị, omịnị tẹẹdá Jehovah eti kọn wo pịrịwẹrị timi kọrụ.
11. Teeki baratụa bịnaraụ Joy pịrịwẹrị waị pọwẹị nana ma o?
11 Wo wẹrị ukiemọye mọ bá kụrọmọye mọ baratụa Joy tịịnmịnị bịna-araụ pịrịwẹrị waị pọwẹị nana bara dii. Amịni kẹnị kụrọ dọọn kị dọọntimi mị. Á gbaamị: “bụụdọọnyebo ị mịẹ suusụọ dọụmịnị aba, Jehovah ị paamọmịnị yebị nimi wẹrịemi duonị, ịmịnị gbaa Jehovah pịrịmịnị. Bịsẹ ifiebị, Jehovah dụba kịmịawọụ kụrọ dẹịn-emi kụrọ akị ị pịrịmị.’”(2Cor. 4:7) Joy, amịnị ayakpọ duosụọ daba, á paamọmụ yebo kẹrị iroromị, ayakpọ mị “kẹnị ụbọ kpọ ‘ịmịnị dọọnmịnị:’ bara gbaagha fa.” (Isa. 33:24) Omịnị kpọ wo bụụdọọnyebosẹ gbaa Jehovah pịrị bá wo ịkịọụsẹ akị wo nana wẹrịemi ukiemọye kọọ tụa, bịsẹ bara mịẹdaba, omịnị laa kụrọ nanawẹrị inetimi korumịnị.
12. Omịnị tetuu kị nanawẹrị eti kọn Jehovah kikoromọdẹ yebo atụamịnị a o? (Foto kpọ dii.)
12 Jehovah mịẹgaan Jew otubo pịrị baramị, Jehovah omịnị eti akị wó kikoromọdẹ yebo atụamụ biin tuuama mịẹgaan wo pịrịdẹ. Wo ifiemị paabeindẹ bụrụ-egberibo ditụa dii a. Gbaamaba, “kẹnịanga kụrọ bá kẹnịanga kụrọgha” daakụrọ gbelemọ bụrụegberi bị paabeindẹ bara kpọ wo mọ erịdẹ. (Dan. 2:42, 43) “Kẹnịyọ duo mú kẹnịyọ laa ogbo zigei-ama paamịnị” bara gbaa wẹrị bụrụegberi kpọ paabeinmịnị. Bá ebiegberi gbaa “ibebosẹ laamịnị” bụrụegberi mị paabeinmịnị bara kpọ kẹrị iroro dii a. (Matt. 24:7, 14) Bei bụrụ egberibo mọ zịnị yaị mọ mịẹdịa amọ Jehovah wó kikoromọdẹ yebosẹ mịẹ-beinmọmịnị peibolou omịnị mọ nana wẹrịemi.
Wo ifie bọọ paabeinmịnị bụrụ-egberibo wo mọ didaba, Jehovah kikoromọ yebosẹ paabeinmụ eti wo mọ nana wẹrịemi (Goyọọ 12 dii))
JEHOVAH BARATỤA WO PỊRỊWẸRỊ WO KPEKE-KPEKEMỊNỊ YỌ DẸỊNMỌMỊNỊ
13. (a) Jew-otubo Babylon duo peree dọụmịnị ifiebị, te bụụdọọn yeama kị mọkpọ á laamịnị a o? (b) Isaiah 41:10-13 gbaa barabị, Jehovah tebara ka kị kẹrịakị wẹrị Jew-otubo kụrọmọ ma o?
13 Jehovah ebi ukiemọye ka kị Jew-otubo pịrị kpọ, ámịnị waị ama a bo daba, zịnị bụụdọọnyeama á laamụ bara Jehovah mọ nimi wẹrịemi. Jehovah gbaa Jew-otubo pịrị amọ ámịnị omoni bolou duo paamụ ifiemị naịn daba, kẹnị kịmị bo Babylon mọ naịn-emi ibebo gbein-gọgọlọmịnị bá Babylon kpọ mịẹ malafamọmịnị bara kpọ Jehovah mọ kikoromọmị. (Isa. 41:2-5) Jew-otubo kpeke-kpeke agbẹị-emi a o? Jehovah biin kụraịama bụọdẹ ifie wo kịmịbo kụrọmọmị, ómịnị gbaa amọ: “malafakụmọ, ịmịnị á mọ mọ́ emi. Kpeke-kpeke kụmọ, ịmịnị ánị Ọkpọnanaowei.” (Isaiah 41:10-13. goo) “Ịmịnị ánị Ọkpọnanaowei” gbaa egberi mị teeki wo tuu a o? Jehovah Jew-otubo ụ karị agbẹị-emi bara akị ánị ukiemọgha, ámịnị Jehovah kị karị agbẹị-emi bara nimi wẹrịemi. Anịa, ómịnị á mọ mó emi, bá baratụa á pịrịmịnị bara kị gbaamịnị.—Ps. 118:6.
14. Jew-otubo malafamịnị yọ duonị Jehovah teeki mịẹ ma o?
14 Jew-otubo malafamịnị yọ duonị, Jehovah wó nana wẹrịemi dụụfa kụrọ mọ bá wó nimiye mọ akị ánị ukiemọmị. Jehovah Jew-otubo kụrọmọwẹrị ánị tọrụbọ serimọ agọnọ bọọ emi ịkịkaịbo diimị. Jehovah ịkịkaịbo tẹmẹyọ kị bụọmọ kpọ, ómịnị ánị ẹrẹbo kpọ nimi wẹrịemi bara gbaa á pịrịmị. (Isa. 40:25-28) Jehovah ịkịkaịbo ẹrẹbo kpọ nimi wẹrịemi aba, wó odubo otubo ẹrẹbo kị nimigha fa bara wo mọ tọn ma? Jehovah kị ịkịkaịbo kpọ tẹmẹ duonị, ómịnị kụrọ nanawẹrị baratụa wo pịrịmịnị. Gbẹsịmị, kẹrịakị wẹrịemi Jew-otubo malafamọ tuu fa.
15. Bọlọụ a paamọye gbelemọ yọbị Jehovah te ka kị kẹrịakị wẹrị Jew-otubo tolumọ ma o?
15 Jehovah mịẹmụye gbaa wó kịmịbo pịrịdẹ kị ifie kpọ laamịnị. Isaiah fun didaba, bọlọụ angamị, Ọkpọnanaowei gbaa á pịrịmị: “Ánị okpo boloubo duosụọdá, ogugo bị akị angọ terimọ. Dọlọ ifie kọn angọ sọwẹị wẹrị akpotu pịrị bụọ.” (Isa. 26:20) Kaanghaba Pẹrẹowei Cyrus bo Babylon gbein ifiebị, bei bụrụegberi bị paabeinmị. Kẹnị Greek fun gẹẹowei gbaa amọ Cyrus Babylon duosụọ ifiemị, “tiri a timi á pịrị ẹrịdẹ kịmịsẹ baa bara kị ómịnị mọ gbaa [wó army-otubo] pịrịmị.” Bịsẹ paaye bị kọkọ Babylon ama bọọ inyenrintimi otubo mịẹ malafakụrọmọ wẹriemi! Kẹrịakị wẹrịemi Jew-otubo Jehovah gbaa bara mịẹ duonị, zụọbụọmọye nanamị.
16. Tetuu kị duonị opu akpotu bọọ paamụ yebo duonị, omịnị malafa agbẹịgha o? (Foto kpọ dii.)
16 Teeki wo mọ tolumọ akị ma o? Kiriogbo tẹmẹ ifie duobosẹ naa paagha wẹrị opu akpotu alaghatimi paamịnị. Bei akpotu paadaba, kiriogbo bọọ emi otubo malafamịnị. Jehovah kịmịbo malafagha fa. Jehovah kị wo Ọkpọnanaowei. Omịnị malafagha bara kị tịẹtimimịnị, tuubị “[wo] zụọbụọmọye mị bo naịn dẹịndẹ.” (Luke 21:28) Kẹnịsụọmọdẹ ibebo wo mọ mọ́ sụụ kpọ, omịnị eti akị Jehovah a tụawẹrị tịẹkụrọmịnị. Jehovah, wó angel-otubo akị baratụa wosẹ pịrịmịnị, bá wo ụndụbo kekeremụ tolumọ-yeama kpọ akị wo pịrịmịnị. Bịsẹ tolumọyebọ tebara kị mịẹtimi wo laamịnị a o? Omịnị naa nimigha. Anịa kaanghaba, bịsẹ tolumọyebo itu kị duobo wo laamịnị. itu kị wo “okpo bolou” bara emi. Omịnị tebara ka kị angọ tọlọmọmịnị a o? Omịnị ifiebosẹ wo bịnaotubo mọ naịntimi, ogbo duo bomịnị tolumọ yebo pei, bá Jehovah kị wo daamịnị peibolou nana. —Heb. 10:24, 25; 13:17.
Omịnị Jehovah nana wẹrịemi kụrọ mọ bá wó kịmị zụọbụọmọmịnị bara mọ kẹrị iroro daba, baratụa wo pịrịwẹrị opu akpotu kị laa kpọ, omịnị ba kpeke-kpeke yesiingha fa (Goyọọ 16 dii)b
17. Tetuu kị duonị omịnị eti akị Jehovah ka tụa agbẹị-emi a o?
17 Jew-otubo Babylon a timi ifiemị, ánị ụndụbo bọubọụ á pịrịgha, Jehovah ánị dọụ kụrọmọ wẹrịemi yebo akị á pịrịmị. Ómịnị mịẹ wo kpọ pịrịmịnị. Anịduonị bei bọlọụ bọọ paaye paaye, Jehovah kị dọụ mú kụrọmọye nana. Eti akị Jehovah olomu dieneni bọọ tụa. Iné ukiemọye mịẹkụrọmọ. Ukie, Jehovah kị iné Ọkpọnanaowei aba, ị́mịnị kẹnị esiinmụ ye kpọ fa.
DUMA 3 Our Strength, Our Hope, Our Confidence
a Zụa ẹrẹ-ama deidẹ.
b FOTOMỊ EMIBARAMỊ: Zụa bịnaotuama kala ekpudu a bẹnị-emi. Ámịnị ịkịkaịbo dimịnị ifiebị, Jehovah kụrọ nanawẹrị wó odubo otubo zụọmịnị eti ámo nana wẹrịemi.