Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Asinot’ Makatulong Kaniak a Mangrisut Kadagiti Parikutko?

“MAIYANAK ti tao iti riribuk.” Kastat’ imbaga ti maysa a malmaldaang a lalaki nga agnagan Job aguppat a ribo a tawenen ti napalabas. (Job 5:7) Nalabit ti biagyo ket saan a kas ti kinadaksanggasat idi ni Job. Ngem talaga nga aduankay met kadagiti parikut ken pakarigatan.

Idi naiyimtuod iti maysa a grupo dagiti agtutubo nga Americano, “Aniat’ kangrunaan a pakadanaganyo?” adu ti mangibaga nga eskuelaan, nagannak, kuarta, gagayyem, ken kakabsat ti pakadanaganda. Dakayo met ngay? Parikutyo met kadi ti panangpilit dagiti kapatadayo, kuarta, wenno eskuelaan? Marigatankay kadi a mangsaranget iti pisikal ken emosional nga idadakkelyo? Madanagankay kadi no aniat’ masakbayanyo?

No pampanunotenyo dagitoy a parikut, nalakakay laeng a madagsenan ken maupay. Kinapudnona, no bukbukodanyo dagita a pakadanagan, mabalin a masarakanyo ti bagiyo a maiputputong iti sabsabali. (Idiligyo ti Proverbio 18:1.) Kasanoyo ngarud a marisut dagiti bukodyo a parikut? Rumbeng aya a bukbukodanyon ti panangsaranget kadakuada?

Saan, agsipud ta dagiti parikutyo​—kasano man ti kadakkelda​—ket saan a karkarna. Kalpasan ti panangusigna iti kababalin ti tao, nakuna ni masirib nga Ari Salomon nga “awan ti baro a banag iti baba ti init.” (Eclesiastes 1:9) Wen, napadasan ken sibaballigi a narisut ti dadduma dagiti parikut a kas kadagiti parikutyo. Isu a diyo sansanen a bukbukodan dagiti parikutyo; no dadduma makagun-odkayo iti tulong manipud iti maysa a nakapadasen iti dayta. Ngamin, no damoyo ti mapan iti maysa a lugar, saan kadi nga ammuenyo ti direksion manipud iti maysa a naggapun sadiay? Ti kuestion ket, Asinot’ pagpatulonganyo?

Dagiti Kapatada​—Kasayaatan a Pagpabalakadan?

Kaykayat ti adu nga agtutubo nga iyesngaw dagiti parikutda kadagiti kapatadada. “No dadduma pagarupek a sisiak ti addaan iti kastoy a parikut,” ilawlawag ni Anita. “Mapampanunotko no kua, ‘Adda met ngata kastoy a parikut dagiti dadduma?’ damdamagek ti bagik no maagak iti panagriknak iti kastoy.” Mabalin a mariknayo a maawatan ti maysa a kaedadyo dagiti rikriknayo ken mabalin a ti maysa a nataengan​—nangnangruna ti nagannak​—ket manangipato, wenno manangbabalaw unay.

Ngem nupay mabalin a makaawat, makipagrikna, ken sumaranay dagiti kapatadayo, mabalin a saanda a makaipaay iti kasayaatan a balakad. Kas ilawlawag ti Biblia, “dagiti nataengan . . . dagiti riknada nairuamdan a mangilasin iti naimbag ken dakes.” Kasano? Sumungbat ti Biblia: “Gapu iti pannakaasaas,” nga isut’ kapadasan! (Hebreo 5:14; The New English Bible) Gapu ta agkurangda pay laeng iti kapadasan, mabalin a saan pay laeng a napatanor dagiti agtutubo ti “praktikal a kinasirib ken panagpampanunot[da]” a kas kadagiti nataengan. (Proverbio 3:21) Napeggad ngarud ti panangipangag iti balakad dagiti padayo nga agtutubo. Mamakdaar ti Proverbio 11:14: “Adinoman ti awanan ti nainsiriban a panangidalan, ti umili matuang.”

Ti Kinapateg Dagiti Managbuteng-Dios a Nagannak

Ad-adda a mapangnamnamaan dagiti nataengan a mangipaay iti nainsiriban a panangiwanwan. Kastoy ti panangibinsabinsa ni Job: “Saan aya a kadagiti lallakay adda ni sirib ken iti kinaatiddog dagiti al-aldaw ti pannakaawat? (Job 12:12) Kasta met a dagiti kasayaatan a tumulong kadakayo iti daytoy a banag isu dagiti managbuteng-Dios a nagannakyo. Ngamin, am-amodakayo ngem iti asinoman pay. Gapu ta napadasanda ti dadduma kadagiti parikut a naipasango kadakayo ita, dakkel ti maitulongda tapno maliklikanyo ti pannakaisagmak. Kas maysa a nagannak, imbalakad ni Salomon: “Denggenyo annakko ti panangisuro ti maysa nga ama ket imatanganyo tapno maammuanyo ti pannakaawat. Ta ikkankayo iti naimbag a sursuro.”​—Proverbio 4:1, 2.

Usigenyo ti maysa nga agtutubo a lalaki a taga Ghana nga agnagan Samuel. Kabayatan ti kaaddana iti sekundaria nga eskuelaan (high school), masapul nga ikeddengna no agtultuloy nga ageskuela wenno agbalin nga amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova. “Yantangay napasig ken mannakikomunikar ti pamiliami,” ilawlawagna, “nalaka laeng ti agipudno kadagiti dadakkelko.” Indagadag dagiti dadakkel ni Samuel ti amin-tiempo a panagministro​—maysa a karera a maitultuloyna ti rumang-ay. Isingasing ni Samuel nga ikabilangan dagiti agtutubo dagiti nagannakda iti panangrisutda kadagiti bukodda a parikut gapu ta “ad-adut’ kapadasanda iti biag ken mabalin a naipasango idi kadakuada dagiti umasping a problema . . . ken addada iti nasaysayaat a takder a mangipaay iti nasin-aw a panangmatmat iti pagsayaatan ken pagdaksan ti maysa a banag.

Makapainteres, sigun iti nabiit pay a Gallup survey, adu nga agtutubo ti agkalikagum iti panangiwanwan dagiti nagannak​—uray pay kadagiti isyu kas ti droga, eskuelaan, ken sekso.

‘Didak Maawatan!’

Ngem, nakalkaldaang ta adu nga agtutubo ti umadayon ti riknada kadagiti dadakkelda apaman a sumrekdan iti tawtawen ti kinaagtutuboda. Kasda la ti maysa nga agtawen-16 a barito a nagkuna: “Inkagumaak nga ibaga kadagiti dadakkelko no kasanot’ danagko kadagiti gradok ken ti panangibilangko a nakarigrigat ti ageskuela, ngem ibagada ketdi a sadutak ken masapul nga aggaggagetak nga ageskuela.” Umasping iti dayta ti inyebkas ti maysa a Kristiano a balasitang idiay Africa, a kunana: “Iti un-unegko, adut’ parikutko isu a kasapulak ti panangandingay, ngem madanaganak di la ket ta didak maawatan dagiti dadakkelko.”

Siempre, agkamali met no dadduma dagiti managbuteng-Dios a nagannak. Mabalin a makaunget, saan a dumngeg, di makaawat, wenno managipapanda. Ngem di kaipapanan daytoy a diyo idan nga ikabkabilangan iti biagyo. Ni Jesu-Kristo ket pinadakkel dagiti imperpekto a nagannak. Ngem ipakita ti Biblia a ni Jesus “nagtultuloy a nagtulnog kadakuada.” Nalawag a nakatulong kenkuana ti impluensiada iti “idadakkelna iti kinasirib . . . ken iti parabur ti Dios ken dagiti tao.”​—Lucas 2:51, 52.

Magunggonaankay kadi manipud iti sirib ken kapadasan dagiti nagannakyo? No saan, usigenyo ti nailanad iti libro nga Adolescence, ni Eastwood Atwater: “No dagiti agtutubo ket ad-adda nga impluensiaan dagiti kapatadada, daytat’ nangnangruna a gapu iti saan unay a kinasinged ti relasion ti nagannak ken agtutubo ngem iti pannakaallukoyda laeng kadagiti kapatadada.” Komusta ti relasionyo kadagiti dadakkelyo? (Galacia 6:5) Nagkitakitkay ngata a nakisarita kadakuada itay nabiit? Apay ngay a diyo ikagumaan a pasayaaten dagiti bambanag?a Paset daytoy ti inawagan ni Salomon a panagbalin a “pudpudno nga anak” dagiti nagannak[yo].​—Proverbio 4:3.

Impagarup idi ni Malcolm, maysa nga agtutubo a taga Ghana nga agnanaeden idiay Estados Unidos, a di maawatan dagiti dadakkelna dagiti rikriknana. Ngem inkagumaanda nga impasagepsep kenkuana dagiti bukodda a kapadasan iti biag ken ti panangdisiplina ti Sao ti Dios. Iti nabiit pay a suratna kadagiti dadakkelna, kinuna ni Malcolm: “Ammok nga adda ditay nagkikinnaawatan iti napalabas. Ngem no lagipek ti napalabas, dayawek ti panangan-anusyo iti kinatangken ti ulok ken ti naalumamay a panangawatyo iti sumamagmamano a pangngeddengko. Patiendak koma, ta ammok ti mapaspasamak iti dadduma a pagtaengan, ngem talaga a ti [pamiliatayo] ket pinagbalin ti Biblia a naisalsalumina. Pagyamanan manen.”

Gun-odenyo a Mismo ti Praktikal a Kinasirib!

Imbes a manglapped iti irarang-ayyo, mabalin a ti panangawatyo kadagiti balakad dagiti dadakkelyo ti kapartakan a wagas tapno agbalinkayo a nataengan. Inton agangay maparayrayyo ti ‘kinamanakem, pannakaammo, ken panagpampanunot.’ (Proverbio 1:4) Makabalankayto a mangusig kadagiti parikut ken mangaramid kadagiti nainsiriban a pamay-an no kasanoda a marisut.

Ipapantayon a saan nga amin nga agtutubo ket naparaburan kadagiti managbuteng-Dios a nagannak. Ngem maysa a kamali no saanyo unay nga ipangpangag ti ibagbaga dagiti dadakkelyo gapu laeng ta saanda a Kristiano. Nagannakyo pay met laeng ida, ket masapul a dayawenyo ida gapu iti dayta. (Efeso 6:1-3) Kasta pay met a no ikkanyo ida iti gundaway, mabalin a maamirisyonto nga adu ti maipaayda a praktikal a balakad. No kasapulanyo ti naespirituan a panangiwanwan, padasenyo ti umasideg iti maysa a mapagtalkan a miembro ti kongregasion Kristiano. Saan a narigat sadiay ti mangsapul iti maysa a managbuteng-Dios a nataengan a dumngegto a naimbag, buyogen ti mannakaawat ken mannakipagrikna a puso.

Laglagipenyo met a ti espiritu ni Jehova ket sidadaan a gubuayan ti tulong ken pammabileg kadagiti agkiddaw iti dayta. (Lucas 11:13) Nangipaay met ni Jehova iti naruay nga impormasion a magun-odanyo babaen ti Biblia ken dagiti naibasar-Biblia a publikasion ti Watch Tower Society. Ta dagiti serye laengen daytoy nga artikulo nakatulongdan iti rinibo nga agtutubo a mangsapul iti praktikal a solusion kadagiti parikutda! No sursuruenyo ti agsukisok ken agsirarak, marisutyo met dagiti adu a parikutyo.​—Proverbio 2:4.

Siempre, paset ti biag ti pannakapadas a maaddaan iti parikut. Ngem makatulong dayta tapno maaddaankay iti positibo a panangmatmat kas daydi salmista. Insuratna: “Nasayaat kaniak daydi panagleddaangko tapno maammuak dagiti al-alagadem.” (Salmo 119:71) Wen, ti panangrisut kadagiti parikut ti mangiruam ken mangsanay kadakayo. Ngem masapul a diyo ida bukbukodan. Agpatulongkayo. Masansan a maipaay dayta kadagiti agkiddaw.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 16]

Mabalin a ti panangawat kadagiti balakad dagiti nagannak ti kapartakan a wagas tapno agbalinkayo a nataengan