Panangmatmat iti Lubong

Panagladingit iti Pannakapukaw ti Nasayaat a Kababalin

Ti ‘kinagubsang, naalas a kababalin, di naurnos wenno makasugkar a panagkawkawes, panagtabbaaw, panagkusit, ken ti brutal a panangpuersa ti namagbalin iti biag a di mapakpakadaan, narigat, ken di makaay-ayo,’ kuna ti The Times ti London. Ti inggagara a panangbaybay-a iti personal a langa ti kasaknapan nga aspeto ti awan-babainna a kababalin iti dadduma a lugar. “Dagiti lalat a jacket, kaputsa ti gerilia, naaritosan nga agong, naarkosan iti butones a botas a lalat ken makasugkar a batek iti bagi ket deklarasion iti gubat,” kuna ni Athena Leoussi, iti Reading University. Ti kasta a panagkawkawes nabatad a pagilasinan ti pananglais iti dadduma a tattao, sigun ken ni Leoussi. Kuna ti The Times a ‘ti mapukpukawen a kinadayaw, panagteppel, ken urnos nalabit nakarkaro payen ngem krimen a mamagpeggad iti kagimongan.’ Ania ngarud ti solusion? Ti nasayaat a kababalin rumbeng a “mapatanor iti uneg ti pamilia,” kuna ti pagiwarnak. “Saanda la koma a basta mailawlawag iti annak, no di ket rumbeng a maisuro babaen iti ulidan.”

Peggad ti Cellular Phone

Pinasingkedan ti nabiit pay a panagadal idiay Japan a dagiti radio wave nga aggapu kadagiti telepono a cellular mangpataud iti nakaro a problema kadagiti alikamen ti medisina iti ospital. “Iti maysa a pannubokmi, nagsardeng ti maysa a heart-lung machine idi nausar ti telepono a cellular 45 sentimetro [18 pulgada] ti kaadayona,” kuna ti Asahi Evening News. Natakuatan pay dagiti managsirarak a naiddep dagiti alarma kadagiti liquid transfusion pump ken bomba a mangsuplay iti kontra kanser a droga idi nausar ti telepono a cellular iti kaasideg a dua ket kagudua a pie manipud iti alikamen. Naapektaran met dagiti X-ray machine ken tonometer. Naibatay kadagitoy a natakuatan, irekomenda ti Posts and Telecommunications Ministry a saan a rumbeng a maitugot dagiti telepono a cellular kadagiti siled a pagoperaan ken ti intensive care unit. Sigun iti maysa a surbey, kedkedngan ti agarup 25 nga institusion ti medisina idiay Tokyo ti pannakausar dagiti telepono a cellular, ket 12 kadakuada ti nangipariten a mammaminsan iti telepono a cellular.

Agsursuro Dagiti Madre nga Agkarate

Gapu iti kumarkaro a peggad ti kinaranggas maibusor iti babbai, nangrugin nga agsanay iti karate ti maysa a grupo dagiti madre idiay St. Anne’s Provinciate idiay Madhavaram, iti Estado ti Tamil Nadu, Abagatan nga India. Kuna ti Shihan Hussaini, presidente ti All India Isshinryu Karate Association, a nalalaing dagiti madre ngem ti dadduma a babbai a sinanayna iti 24 a tawennan kas mannursuro iti karate. ‘Pagarupek a maigapu dayta iti nainsiarda a bileg ken disiplina,’ kunana. Maysa nga instrumento a naisuro nga usaren dagiti madre isut’ maawagan a sein ko. Sukog krusipiho dayta, ket no “usaren daytoy nga instrumento, posible pay ketdi a mapapatay ti manangraut,” kuna ni Hussaini.

Ti Lawag ti Init Dalusanna ti Danum

“Natakuatan dagiti sientipiko a taga Canada a runawen ti ordinario a lawag ti init dagiti posible a makadangran a mercury compound iti danum,” kuna ti The Globe and Mail ti Toronto. Natakuatan dagiti managsirarak ti University of Manitoba ken ti Freshwater Institute ti Winnipeg a ti panangisarang iti danum ti dan-aw a namulitan iti methylmercury iti makalawas laeng nagresulta iti ibabassit ti methylmercury iti 40 aginggat’ 66 a porsiento. “Agingga itoy nga eksperimento, patien dagiti sientipiko a dagiti laengen mikrobio ti nangrunaw iti methylmercury iti danum ti dan-aw,” kuna ti Globe. Kuna pay ti report a ti lawag ti init kasla “agtignay a 350 a daras a naparpartak ngem ti napalabas a naammuan a proseso ti mikrobio.”

Marigrigatan nga Ubbing

Doble ti inaduan ti bilang dagiti ubbing nga addaan ulcer ken gastritis iti sangapulo a tawen, kuna ti periodiko ti Brazil nga O Estado de S. Paulo. Ti emosional a pakarigatan ti itudo dagitoy a natakuatan a naikugnal iti panagadal ti São Paulo University, kas maysa kadagiti kangrunaan a makagapu. “Dagiti sosial a pannakapilit ti mayanninaw iti emosional a pannakabukel ti ubing, . . . agingga a mangpatauden iti sakit,” kuna ti gastroenterologist a ni Dorina Barbieri. Inlista pay ti periodiko ti sumagmamano a makagapu ti panagrigat ti ubbing, agraman ti panagsusupiat ti pamilia, aksidente wenno ipapatay iti pamilia, perpeksionismo, di natimbeng a taraon, pannakisalisal, ken awan tiempo a panagaliwaksay.

Napapaut a Panagtalinaed a Nasaririt

Kayatyo kadi ti agtalinaed a nasaririt agingga a lumakay wenno bumaketkayo? “Diyo liwliwayan ti panagadalyo, kanayonkayo nga agehersisio ken salaknibanyo ti barayo,” kuna ti magasin nga American Health. “Adda bambanag a maaramidantayo tapno lallalo a mataginayon ti abilidad ti panunot,” kuna ni Marilyn Albert, maysa a neuropsychologist ti Harvard Medical School. Patien ni Dr. Albert nga adda maaramidan ti edukasion a “mangbalbaliw iti estruktura ti utek” tapno masalakniban ti kinalaing ti panunot nupay lumaklakay wenno bumakbaket. Kasta pay a mapapati a ti panagkutikuti ti bagi mabalin a mapasayaatna ti sirkulasion ti dara a mapan iti utek ken suplayanna iti ad-adu nga oksihena. Isingasing ngarud ni Albert: “Inaldaw a magnakayo, agbasa iti uray maysa la a baro a libro iti kada bulan, ken no mannigariliokayo, bang-aranyon ti barayo (ken utek), babaen ti panagsardeng nga agsigarilio.”

Ti Buffalo Pox Saplitenna ti India

Ti buffalo pox, a patauden ti ‘virus a kagrupo ti virus ti burtong,’ ti naduktalan iti distrito ti Beed iti makinlaud nga India, kuna ti The Times of India. Nupay saan a nakarkaro ti [buffalo] pox ngem iti burtong, kaskasdi a madanagan dagiti sientipiko iti panagrairana. “Ti virus ti rumbeng a pagannadan unay,” kuna ni Dr. Kalyan Banerjee, direktor ti National Institute of Virology. “Dimi maibaga no kasano kinakarona.” Ti mabalin a panagraira ti [buffalo] pox kadagiti away a manmano ti pasilidad ti medisina ti kangrunaan a pakaseknan. Ti buffalo pox iti tattao ti mangpataud iti nakaro a gurigor, lumteg a lymph nodes, adu a piglat iti bagi, ken panagkapuy.

Palso Manen nga Alarma

“Nakagun-od iti kasta unay a kinalatak ti panagbirok kadagiti extraterrestrial itay napan a tawen,” kinuna ti magasin a New Scientist. Dagiti managsirarak nga agtartrabaho iti SETI Institute, a nakabase idiay Mountain View, California, ti “nakaala iti regular a signal a mangted iti di mapagduaduaan a pammaneknek ti nasaririt a biag.” Nupay kasta, kalpasan ti kanayonan pay nga imbestigasion, natakuatan ti timpuyog a dagiti signal ti radio “saan a naggapu kadagiti ET [extraterrestrial] no di ket iti microwave oven iti baba.” Saan a daytoy ti kaunaan a gundaway a natungday ti SETI Institute, kuna ti New Scientist. Natakuatan dagiti managsirarak a mangsuksukimat iti langit idiay Australia a “signal manipud kadagiti satellite ti kaaduan a palso nga alarma.” Nabiit pay nga inamin ti pannakangiwat ti SETI Institute iti American Astronomical Society a “naggapu iti mismo a teknolohiatayo” amin a signal ti radio a naala ti SETI idi 1995.

Baro a Pagayusan ti Danum

Naisingasing ti baro a pagayusan ti danum a dumanon iti nasurok a 3,450 a kilometro nga agpa-abagatan manipud iti Cáceres a siudad ti Brazil agingga iti River Plate ti Argentina. Pagkaykaysaenna ti karkarayan ti Paraná ken Paraguay. Ti pagayusan ti danum, wenno hidrovia, likmutenna ti rinibu a kilometro a naalas a kalsada, a mangpalaka iti pannakaibiahe ti bukel ti soya, kapas, binukel, iron ore, lime, manganese, ken dadduma a karga a maipan kadagiti paglakuan para iti ballasiw taaw. Ti hidrovia ti nagkaykaysa a proyekto ti Argentina, Brazil, Paraguay, Uruguay, ken ti nalikmut iti daga a Bolivia. Sigun iti The Economist, “makita daytoy dagiti manangparang-ay kas ti Mississippi iti Abagatan nga America, a mangilayag kadagiti tagilako a mapan ken aggapu iti sentro ti kagudua ti kontinente a nakasaganan a rumang-ay.”

Ti Pateg ti Pi

Ti pi, kas naadal ti adu iti eskuelaan, ti ratio ti aglikmut ti sirkulo iti diametrona. Kaaduan a tattao ti makatrabaho a naimbag iti mapattapatta a pateg ti pi a 3.14159, ngem agsipud ta saan nga eksakto ti pi, isu nga awan patingga ti decimal a pateg ti pi. Idi maika-18 a siglo, nagun-odan ti pateg nga umiso iti 100 a lugar ti decimal, ket idi 1973, dua a Pranses a matematiko ti nakaragpat iti sangamilion a lugar ti decimal. Ita, nakalkular ni Yasumasa Kanada, ti Tokyo University ti Japan ti pateg, babaen iti computer, agingga iti nasurok nga innem a bilion a lugar ti decimal. Awan mapanunot a pakausaran ti bilang ta “umdasen ti 39 laeng a lugar ti decimal a mangkalkular iti aglawlaw ti sirkulo a manglikmut iti pagaammo kas uniberso iti uneg ti radius ti hydrogen atom,” kuna ti The Times ti London. Kinuna ni propesor Kanada a tagtagiragsakenna ti mangkalkular iti pi “agsipud ta adda sadiay.” Ngem diyo padasen nga ibaga ti resultana. “Iti maysa a bilang iti kada segundo, nga awanan sarday, abutenna ti agarup 200 a tawen,” kuna ti The Times.