Dagiti Gunggona iti Panagbuteng iti Pudno a Dios
“Siak ni Jehova, a Diosmo, a mangisuro kenka a maipaay iti pagimbagam, a mangiturong kenka iti dalan a rumbeng a pagnaam.”—ISAIAS 48:17.
1. Aniada a didigra ti nalapdan koma gapu iti nadiosan a buteng?
NO SINUKAY la koma ni Adan ti nadiosan a buteng, saan koma a nagbasol a nangiturong iti agnanayon nga ipapatayna ken iti rinibribu a tawen a panagrigat dagiti kaputotanna. No impangag la koma ti nagkauna a nasion ti Israel ti balakad ni Jehova nga agbutengda kenkuana ken ayatenda, saan koma a nakayawan dayta a nasion idiay Babilonia, wenno linaksid ti Anak ti Dios ken nakabasol iti panangibukbok iti darana. No kabuteng la koma ti lubong ita ti Dios, awan koma ti panagkunniber iti gobierno wenno iti negosio, awan ti krimen, awan ti gubat.—Proverbio 3:7.
2. Iti laksid dagiti kasasaad ti lubong iti aglawlawtayo, apay a rumbeng a sukayentayo ti panagbuteng ken Jehova?
2 Nupay kasta, uray pay ania ti ar-aramiden ti lubong nga adda iti aglawlawtayo, datayo kas indibidual, kas pamilia, ken kas kongregasion dagiti adipen ni Jehova, magunggonaantayo iti panagbuteng iti pudno a Dios. Maitunos daytoy iti palagip nga inted ni Moises iti nasion ti Israel: “Ania ti sapulen ni Jehova a Diosmo kenka no di la ti panagbuteng ken Jehova a Diosmo, ti pannagnam kadagiti dalanna, ken ti panagayatmo kenkuana, ken ti panagserbim ken Jehova a Diosmo iti isuamin a pusom ken kararuam; ti panangsalimetmetmo kadagiti bilin ni Jehova . . . maipaay iti pagimbagam?” (Deuteronomio 10:12, 13) Ania ti sumagmamano kadagiti gunggona a magun-odtayo no agbutengtay ken Jehova, ti pudno a Dios?
Sirib—Napatpateg Ngem iti Balitok
3. (a) Ania ti kangrunaan a gunggona a maawattayo? (b) Aniat’ kayat a sawen ti Salmo 111:10?
3 Ti kangrunaan a gunggona isu ti pudno a sirib. Kuna ti Salmo 111:10: “Ti panagbuteng ken Jehova isu ti pangrugian ti sirib.” Aniat’ kayat a sawen dayta? Ti sirib isu ti abilidad a mangaramat iti pannakaammo a sibaballigi iti panangrisut kadagiti parikut, panangliklik iti peggad, ken panangragpat kadagiti kalat. Ramanenna ti nasin-aw a pangngeddeng. Ti pangrugian, ti umuna a paset, ti pundasion ti kasta a sirib, isu ti panagbuteng ken Jehova. Apay? Agsipud ta amin a sangaparsuaan ket gapuanan dagiti imana. Agpannuray dayta kenkuana. Inikkanna ti sangatauan iti nakem ngem dina ida inikkan iti kabaelan a mangiturong a sibaballigi kadagiti bukodda nga addang nga awan ti panangidalanna. (Josue 24:15; Jeremias 10:23) Magun-odtay laeng ti manayon a balligi no bigbigentayo dagitoy a napateg a kinapudno maipapan iti biag ken agbiagtay a mayannurot kadagitoy. No ikkannatay ti pannakaammotayo ken Jehova iti natibker a pammati a sigurado nga agballiginto ti pagayatan ti Dios ken di mapagduaduaan ti karina ken ti kabaelanna a mangsupapak iti kinamatalek, iti kasta gutugotennatay ti nadiosan a buteng nga agtignay a nainsiriban.—Proverbio 3:21-26; Hebreo 11:6.
4, 5. (a) Apay nga awanan iti pudno a sirib ti maysa nga agkabanuag a lalaki uray pay no nagadal iti unibersidad? (b) Kasano a nagun-od idi kamaudiananna daytoy a lalaki ken ti asawana ti napaypayso a sirib, ket iti ania a pamay-an a binaliwan daytoy ti kabibiagda?
4 Usigenyo ti maysa a pagarigan. Sumagmamano a dekadan ti napalabas, agad-adal ti maysa nga agkabanuag a lalaki iti University of Saskatchewan, idiay Canada. Karaman iti kurikulum ti biolohia, ket nasursuruan iti ebolusion. Kalpasan ti panagturposna, nangala iti atomic physics, ket intuloyna ti panagadalna idiay University of Toronto kas maysa nga eskolar. Bayat ti panagadalna, nakitana ti nakaskasdaaw a pammaneknek ti urnos ken disenio iti pakabuklan ti atomo. Ngem awan sungbat a naipaay kadagiti saludsod a: Siasino ti nangdisenio amin kadagitoy? Kaano? Ken apay? No di masungbatan dagitoy, maaramatna ngata ti pannakaammona iti nainsiriban a pamay-an iti maysa a lubong nga adda idi iti gubat? Aniat’ mangidalan kenkuana? Nasionalismo? Panagtarigagay iti material a gunggona? Talaga kadi a nagun-odanna ti pudno a sirib?
5 Di nagbayag kalpasan ti panagturposna, rinugian dayta nga agkabanuag a lalaki ken ti asawana ti nakipagadal ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Manipud iti mismo a Sao ti Dios, nangrugi a magun-odda dagiti sungbat a nabayagen a birbirokenda. Naammuanda ti Namarsua, ni Jehova a Dios. Bayat ti panagadalda maipapan ken Moises idiay Nalabaga a Baybay ken maipapan kada Daniel ken dagiti kakaduana idiay Babilonia, nasursuroda ti kinapateg ti panagbuteng saan nga iti tao no di ket iti Dios. (Exodo 14:10-31; Daniel 3:8-30) Nangrugi a tinignay ida ti kasta a nadiosan a buteng a napakuyogan iti pudpudno a panagayat ken Jehova. Di nagbayag, nagbalbaliw a naan-anay ti kabibiagda. Nangrugi a maammuan kamaudiananna ti agkabanuag a lalaki Daydiay a dagiti aramidna ket inad-adalna iti biolohia. Nangrugi a maawatannan ti panggep Daydiay a ti siribna nakitana a nayanninaw iti panagadalna iti pisika. Imbes nga aramatenna ti pannakaammona a mangaramid kadagiti instrumento a pangdadael iti padana a tao, kayatda nga agassawa a tulongan dagiti dadduma a mangayat iti Dios ken mangayat iti kaarrubada. Simrekda iti amin-tiempo a serbisio kas manangiwaragawag iti Pagarian ti Dios. Iti saan a nabayag, nagadalda iti Watchtower Bible School of Gilead ken naibaonda kas misionero.
6. No addaantay iti sirib a nairamut iti panagbuteng ken Jehova, ania a di agpaut a kalat ti liklikantayo, ket aniat’ rebbengtay ketdi nga aramiden?
6 Siempre, saan a makapagmisionero ti tunggal maysa. Ngem matagiragsaktay amin ti sirib a nairamut iti panagbuteng ken Jehova. No sukayentay dayta a sirib, saantay a magagaran nga agsursuro kadagiti pilosopia dagiti tattao nga iti kinapudnona mangpugpugto laeng iti kaipapanan ti biag. Ipasnektay ketdi ti agadal iti Biblia, nga impaltiing ti Gubuayan ti biag, ni Jehova a Dios, a makaipaay kadatayo iti biag nga agnanayon. (Salmo 36:9; Colosas 2:8) Imbes nga agbalintay nga ad-adipen ti komersial a sistema nga agibar-ibar nga agturong iti pannakarpuog, ipangagtay ti balakad ni Jehova a no adda la ket taraon ken pagan-anaytayo mapnektay koman, bayat nga ipangrunatay iti biagtayo ti relasiontayo iti Dios. (1 Timoteo 6:8-12) Imbes nga agtignay a kas man la agpannuray ti masakbayantayo iti panagbalin a nasaliwanwan iti daytoy a lubong, patientayo ti Sao ni Jehova no ibagana kadatayo a ti lubong aglabas agraman ti tarigagayna, ngem ti mangaramid iti pagayatan ti Dios agtalinaed iti agnanayon.—1 Juan 2:17.
7. (a) Kasanonatay a matulongan ti Proverbio 16:16 a maaddaan iti natimbeng a panangmatmat? (b) Ania dagiti gunggona nga itden ti panangipangruna ti pagayatan ti Dios iti biagtayo?
7 Paregtaennatay ti Proverbio 16:16 babaen ti sipupudno a panangikunana: “O anian a nasaysayaat nga amang ti pananggun-od iti sirib [ti sirib a mangrugi iti panagbuteng ken Jehova] ngem iti balitok! Ket ti pananggun-od iti pannakaawat ad-adda a pilien ngem iti pirak.” Tignayennatayo ti kasta a sirib ken pannakaawat nga ipangruna ti panangaramid ti pagayatan ti Dios iti biagtayo. Ket ania kadi ti trabaho nga intalek ti Dios kadagiti Saksina iti daytoy a panawen iti pakasaritaan ti tao? Ti panangaskasaba maipapan iti Pagarianna ken panangtulong kadagiti nasingpet-panagpuspusona a tattao nga agbalin a pudpudno nga adalan ni Jesu-Kristo. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Daytoy a trabaho ti makaipaay iti pudpudno a pannakapnek ken dakkel a ragsak. Gapuna, adda naimbag a rason a kuna ti Biblia: “Naragsak ti tao a nakasarak iti sirib.”—Proverbio 3:13.
Agannadkayo Maibusor iti Panagaramid iti Dakes
8. (a) Dakamatenyo ti maikadua a gunggona nga itden ti panagbuteng iti Dios. (b) Maibusor iti ania a dakes a masalaknibantayo? (c) Kasano nga agbalin ti nadiosan a buteng a maysa a nabileg a mangtigtignay a puersa?
8 Ti maikadua a gunggona nga itden ti panagbuteng iti Dios isu ti pannakasaluadtayo maibusor iti panagaramid iti dakes. Dagidiay addaan nauneg a panagraem iti Dios saanda makakaammo a mangikeddeng no ania ti naimbag ken no ania ti dakes. Saanda a matmatan a dakes ti kuna ti Dios a naimbag, wenno ibilang a naimbag dagiti banag a kuna ti Dios a dakes. (Salmo 37:1, 27; Isaias 5:20, 21) Mainayon pay, ti maysa a tao a tigtignayen ti nadiosan a buteng dina laeng ammuen ti kuna ni Jehova a naimbag ken ti kunana a dakes. Ayaten ti kasta a tao ti ayaten ni Jehova ken guraenna ti kagura ni Jehova. Kas banagna, agtignay a maitunos kadagiti pagalagadan ti Dios. Gapuna, kas kinuna ti Proverbio 16:6, “gapu iti panagbuteng ken Jehova dagiti tattao panawanda ti dakes.” Agbalin ti kasta a nadiosan a buteng a maysa a nabileg a mangtigtignay a puersa tapno maaramid ti maysa a tao ti dina kabaelan nga aramiden iti bukodna a pigsa.
9. Kasano nga inimpluensiaan ti napigsa a tarigagay a mangay-ayo iti Dios ti pangngeddeng ti maysa a babai idiay Mexico, ket aniat’ nagbanaganna?
9 Uray pay no mangrugrugi pay laeng a tumanor iti maysa a tao ti nadiosan a buteng, mabalin a dayta ti mangpabileg kenkuana a mangliklik iti banag a pagbabawyannanto iti unos ti panagbiagna. Kas pagarigan, nagsaludsod ti maysa a masikog a babai idiay Mexico iti maysa kadagiti Saksi ni Jehova maipapan iti panagparegreg. Nangibasa ti Saksi iti sumagmamano a kasuratan iti babai sana inlawlawag: “Iti imatang ti Namarsua, nakapatpateg ti biag, uray ti biag dagidiay di pay naipasngay.” (Exodo 21:22, 23; Salmo 139:13-16) Imparipirip ti klinikal a panagsukimat a mabalin nga abnormalto ti anakna. Ngem ita, gapu ta nagutugot iti nakitana iti Sao ti Dios, inkeddeng ti babai nga ipasngay ti anakna. Di kayat ti doktorna a makita pay isuna, ken binutbuteng ni lakayna a panawanna daytoy, ngem natibker ti pangngeddengna. Idi agangay, nangipasngay iti babai—normal, nasalun-at, ken napintas. Nalaus ti yamanna, binirokna dagiti Saksi, ket rinugianda nga inyadalan iti Sao ti Dios. Kalpasan ti makatawen, nagpabautisarda a dua ken lakayna. Iti maysa a kombension distrito sumagmamano a tawen kalpasanna, naragsakanda a makakita manen iti immuna a Saksi ken nangyam-ammo kenkuana iti nakaay-ayat nga anakda nga agtawen iti uppat. Awan duadua a dakkel ti impluensia iti biag ti maysa a tao ti umno a panagraem iti Dios ken ti napigsa a tarigagay a mangay-ayo kenkuana.
10. Ti nadiosan a buteng pabilgenna dagiti tattao a rumuk-at kadagiti ania a kita ti dakes nga aramid?
10 Saluadannatay ti nadiosan a buteng maibusor iti adu a kita ti kinadakes. (2 Corinto 7:1) No siuumiso a masukay, matulonganna ti maysa a tao a mangisardeng kadagiti nalimed a basol, nga isu ken ni Jehova laeng ti makaammo. Matulonganna a rumuk-at iti pannakaigamer iti alkohol wenno droga. Inlawlawag ti maysa a dati nga adikto iti droga idiay Sud Africa: “Bayat a makagunggun-odak iti pannakaammo maipapan iti Dios, nasursurok met ti agamak a mangpasakit wenno mamagpungtot kenkuana. Ammok a kitkitaennak, ket kayatko nga anamongannak. Dayta ti nangtignay kaniak a mangibelleng kadagiti droga nga ik-ikutak babaen ti panangi-flush-ko kadagitoy iti inidoro.” Rinibribu pay ti natulongan ti nadiosan a buteng kadagiti umasping a pamay-an.—Proverbio 5:21; 15:3.
Salaknib Maibusor iti Panagbuteng Kadagiti Tao
11. Masaluadannatayo ti makaay-ayo a panagbuteng ken Jehova iti ania a kadawyan a silo?
11 Saluadannatay met ti makaay-ayo a panagbuteng iti Dios maibusor iti panagbuteng iti tao. Addaan ti kaaduan a tattao iti panagbuteng iti tao, apagapaman iti dadduma idinto ta nakaro iti dadduma. Uray dagiti apostol ni Jesu-Kristo ket binaybay-anda isuna ken naglibasda idi tiniliw dagiti soldado idiay minuyongan ti Getsemani. Iti saan a nabayag, iti paraangan ti nangato a padi, gaput’ pannakariribuk ken pannakalapunosna iti buteng, inlibak ni Pedro nga isu ket maysa kadagiti adalan ni Jesus ken kinunana pay ketdi a dina am-ammo [ni Jesus]. (Marcos 14:48-50, 66-72; Juan 18:15-27) Ngem natulongan dagiti apostol a nangisubli iti kinatimbengda iti naespirituan. Iti sabali a bangir, idi kaaldawan ni Ari Joakim, kasta unay ti buteng ni Urias nga anak ni Semaias ta binaybay-anna ti serbisiona kas mammadto ni Jehova ket naglibas iti pagilian, tapno laeng matiliw ken mapapatay.—Jeremias 26:20-23.
12. (a) Sigun iti Proverbio 29:25, aniat’ mangsalaknib kadatayo maibusor iti panagbuteng iti tao? (b) Kasano a mapatanor ti panagtalek iti Dios?
12 Aniat’ makatulong iti maysa a tao a mangparmek iti panagbuteng iti tao? Kalpasan ti panangballaagna a ti “panagbuteng iti tao mangyeg iti silo,” inayon ti Proverbio 29:25: “Ti agkammatalek ken Jehova natalgedto.” Ti tulbek isu ti panagtalek ken Jehova. Naibatay ti kasta a panagtalek iti pannakaammo ken kapadasan. Babaen ti panagadal iti Saona, makitatayo ti pammaneknek ti kinalinteg dagiti dalan ni Jehova. Maammuantayo dagiti pasamak a mangipakpakita iti kinamapangnamnamaanna, kinamapagtalkan dagiti karina (agraman ti panagungar), ayat ken naindaklan a pannakabalinna. Ket no agtignaytayo a maitunos iti dayta a pannakaammo, nga aramidentay dagiti banag a paaramid ni Jehova ken sititibker a laksidentay dagiti banag nga iparitna, mapasarantay a mismo ti naayat a panangaywanna ken ti kinamapangnamnamaanna. Personal a makitatayo ti pammaneknek nga agtigtignay ti pannakabalinna tapno maibanag ti pagayatanna. Dumakkel ti panagtalektayo kenkuana, kasta met ti panagayattayo kenkuana ken ti napasnek a tarigagaytayo a mangay-ayo kenkuana. Maipasdek ti kasta a panagtalek iti nalagda a pundasion. Agserbi dayta kas maysa a sarikedked maibusor iti panagbuteng iti tao.
13. Kasanonatay a matulongan ti nadiosan a buteng iti panggedan, pagtaengan, ken iti eskuelaan?
13 Ti panagtalektayo ken Jehova, a napakuyogan iti nadiosan a buteng, patibkerennatay nga agaramid iti umiso no butbutngennatay ti amotayo nga ikkaten iti trabaho gaput’ panagkedkedtayo a makiraman kadagiti sinisuitik nga aramid iti negosio. (Idiligyo ti Mikias 6:11, 12.) Tulongan ti kasta a nadiosan a buteng dagiti rinibribu a Kristiano a mangsalimetmet iti pudno a panagdaydayaw iti sango ti ibubusor dagiti di mamati a kameng ti pamilia. Ikkanna met dagiti agtutubo nga ages-eskuela iti tured a mangipabigbig iti bagbagida kas Saksi ni Jehova, ken pabilgenna ida a mangsaranget iti pananguyaw dagiti kaklaseda a manglalais kadagiti pagalagadan ti Biblia. Kas pagarigan, kinuna ti maysa nga agtutubo a Saksi: “Saan a napateg no aniat’ makunada. Ti napateg ket no aniat’ makuna ni Jehova.”
14. Kasano a makapagballigi dagiti adipen ni Jehova uray pay no agpeggad ti biagda?
14 Pabilgen ti kasta met laeng a pammati dagiti pudno a Kristiano a mangsalimetmet a sititibker kadagiti dalan ni Jehova uray pay no agpeggad ti biagda. Ammoda a rumbeng a namnamaenda ti pannakaidadanes manipud iti lubong. Ammoda a nasapsaplit dagiti apostol ken uray ni Jesu-Kristo a mismo ket kinabkabil ken pinapatay dagiti nadangkes a tattao. (Marcos 14:65; 15:15-39; Aramid 5:40; idiligyo ti Daniel 3:16-18.) Ngem addaan dagiti adipen ni Jehova iti naan-anay a panagtalek a mapabilegna ida nga agibtur; a babaen ti tulong ti Dios, agballigida; a di bumurong a gunggonaanto ni Jehova dagidiay matalek—no kasapulan, babaen ti pannakapagungar iti biag iti baro a lubongna. Ti panagayatda iti Dios a napakuyogan iti nadiosan a buteng sibibileg a tignayenna ida a di agaramid iti aniaman a mamagpungtot kenkuana.
15. Aniat’ nakatulong kadagiti Saksi ni Jehova nga agtalinaed a natarnaw kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi?
15 Daytoy a pakatignayan ti nakatulong kadagiti Saksi ni Jehova a mangandur kadagiti nakaap-aprang a kasasaad kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi idi 1930’s ken 1940’s. Impapusoda ti balakad ni Jesus a masarakan iti Lucas 12:4, 5: “Kunak kadakayo, gagayyemko, Dikay pagbutngan dagidiay mangpapatay iti bagi ket kalpasan daytoy dida kabaelan nga aramiden ti aniaman pay a banag. Ngem ipasimudaagko kadakayo no asino ti pagbutnganyo: Pagbutnganyo daydiay a kalpasan a mangpapatay addaan kinaturay a mangitappuak idiay Gehenna. Wen, ibagak kadakayo, pagbutnganyo daytoy a Maysa.” Gapuna, insurat idi kamaudiananna ni Gustav Auschner, maysa a Saksi a naipupok iti kampo konsentrasion idiay Sachsenhausen: ‘Pinaltogan ti SS ni August Dickmann ken binutbutengdakami a paltogandakam amin no dikam pirmaan ti maysa a dokumento a mangtallikud iti pammatimi. Awan kadakami ti nagpirma. Ad-adda a maamakkami a mamagpungtot ken Jehova ngem kadagiti balada.’ Ti panagbuteng iti tao mangiturong iti pannakikompromiso, ngem ti panagbuteng iti Dios patibkerenna ti maysa nga agaramid iti umiso.
Pannakaitalimeng ti Biag
16. Aniat’ nakatulong ken ni Noe a nagtalinaed iti umiso a dana iti adu a dekada agingga iti Layus, ket aniat’ nagbanaganna maipaay kenkuana ken iti sangakabbalayanna?
16 Nagbiag ni Noe kadagiti maudi nga al-aldaw ti lubong sakbay ti layus. Inkeddeng ni Jehova a dadaelen ti dakes a lubong iti daydi a tiempo gapu iti kinadakes ti tao. Kabayatanna, nupay kasta, adda ni Noe iti dayta a lubong a napno iti kinaranggas, nakaro nga imoralidad, ken di panangikankano iti pagayatan ti Dios. Iti laksid ti panangikaskasaba ni Noe iti kinalinteg, “dida nangikankano agingga a ti layus immay ket inyanudna amin ida.” (Mateo 24:39) Ngem saan a naupay ni Noe a nangaramid iti trabaho nga imbilin ti Dios kenkuana. Inaramidna “kas mayanatup iti amin nga imbilin ti Dios kenkuana. Kasta ti inaramidna.” (Genesis 6:22) Aniat’ nakatulong ken ni Noe a nagtalinaed iti umiso a dana iti adu a tawen agingga a dimteng ti Layus? Sumungbat ti Hebreo 11:7: “Babaen iti pammati, kalpasan a naipaayan iti nadibinuan a pakdaar maipapan kadagiti bambanag a di pay nakita, impakita ni Noe ti nadiosan a buteng.” Nagbanaganna, naispal [ni Noe] ken ti asawana, dagiti annakna ken dagiti assawada iti Layus.
17. (a) Uray pay aniat’ ar-aramiden ti dadduma a tattao, aniat’ rumbeng nga aramidentayo? (b) Apay a pudno a naragsak a tattao dagidiay agbuteng ken Jehova?
17 Agbibiagtayo iti panawen nga umasping iti adu a pamay-an iti kaaldawan ni Noe. (Lucas 17:26, 27) Adda manen pakdaar a maiwarwaragawag. Saritaen ti Apocalipsis 14:6, 7 ti maipapan iti maysa nga anghel a tumaytayab iti nagtangatangan a mangidagdagadag kadagiti tattao iti tunggal nasion ken tribu ken pagsasao nga ‘agbutengda iti Dios ket ipaayda kenkuana ti dayag.’ Uray pay aniat’ ar-aramiden ti lubong nga adda iti aglawlawyo, ipangagyo dagidiay a sasao, ket kalpasanna yawisyo met kadagiti dadduma. Kas ken Noe, agtignaykayo a buyogen ti pammati ken ipakitayo ti nadiosan a buteng. Ti panangaramidyo iti kasta mabalin a mangiturong iti pannakaitalimeng ti biagyo ken ti biag ti adu a sabsabali pay. Bayat nga ut-utobentayo dagiti gunggona a tagtagiragsaken dagidiay agbuteng iti pudno a Dios, umanamongtay la ketdi iti napaltiingan a salmista a nangikanta: “Naragsak ti tao nga agbuteng ken Jehova, a maragsakan unay kadagiti bilinna.”—Salmo 112:1.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Ania ti sumagmamano a kangrunaan a gunggona nga itden ti panagbuteng iti pudno a Dios?
◻ Kasanonatay a masalakniban ti sirib a nairamut iti nadiosan a buteng?
◻ Apay a yadayonatay iti dakes ti nadiosan a buteng?
◻ Kasanonatay a masalakniban ti nadiosan a buteng maibusor iti panagbuteng iti tao?
◻ Aniat’ pakainaigan ti nadiosan a buteng iti namnamatayo iti masanguanan a biag?
[Dagiti Ladawan iti panid 16, 17]
“Naragsak ti tao nga agbuteng ken Jehova, a maragsakan unay kadagiti bilinna.” —Salmo 112:1