Nagrang-ayan ti Panangagas iti Ut-ot

NABIIT pay a bassit laeng ti ammo ti kaaduan a doktor maipapan iti ut-ot, ket adu pay laeng ti bassit ti ammoda. Napaliiw ni Dr. John Liebeskind, dati a presidente ti International Pain Foundation, sumagmamano a tawenen ti napalabas: “Pagarupek nga awan eskuelaan ti medisina ditoy lubong a mangbusbos iti tiempo a mangsanay kadagiti doktor maipapan iti panangagas iti ut-ot.”

Nupay kasta, dagiti rinang-ayan iti pannakaawat iti ut-ot naigiddanda kadagiti ad-adu a panangikagumaan a mangagas iti dayta. Gapuna, simmayaaten ti namnama dagiti agsagsagaba iti ut-ot. “Makapagyamantayo amin,” impadamag ti magasin nga American Health, “ta bigbigenen ti medisina a ti napaut nga ut-ot ket saanen a basta sintoma, no di ket maagasanen a sakit.” Daytoy a panangmatmat nakatulong iti kasta unay a yaadu ti bilang dagiti klinika a naipamaysa iti panangagas iti ut-ot.

Sadiay Pakaagasan ti Ut-ot

Linukatan ni Dr. John J. Bonica ti umuna a klinika a paglainganna ti nadumaduma a pamay-an ken tay-ak ti panangagas iti ut-ot idiay Estados Unidos. “Idi 1969 adda laeng 10 a kasta a klinika iti lubong,” impadamagna. Ngem kasta unay ti immaduan ti bilang dagiti klinika a naipamaysa a mangagas iti ut-ot iti napalabas a 25 a tawen. Addan nasurok a sangaribo a klinika ti ut-ot, ket kinuna ti maysa a pannakabagi ti maysa a nasional nga asosasion a saan laeng nga agserserbi a mangagas iti napaut nga ut-ot a “dandani inaldaw a maluklukatan dagiti kabbaro.”a

Panunotenyo ti kaipapanan dayta! “Ita dagiti pasiente nga agbibiahe idi iti ginasut wenno rinibo a kilometro tapno makagun-od iti bang-ar manipud iti dumegdegdeg nga ut-ot masarakandan dayta iti asideg ti pagtaengan[da],” kinuna ni Dr. Gary Feldstein, maysa nga anestesiologo idiay Siudad ti Nueva York. No dakayo ti agsagsagaba, anian a bendision ti umawat iti tulong manipud iti grupo dagiti espesialista a nasanay a mangagas iti ut-ot!

Nagsagaba ni Linda Parsons, asawa ti agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova, iti sakit ti bukot iti adun a tawtawen. Nagduduma a doktor ti nagpaagasanna, kaskasdi a di nagsarsardeng ti ut-ot. Maysa nga aldaw idi Mayo itay napan a tawen, idi dandanin maupay, pinidut ti asawana ti directory ti telepono ket kinitana ti paulo nga “ut-ot.” Nailista [sadiay] ti numero ti telepono ti maysa a klinika ti ut-ot iti asideg ti pagserserbianda idiay makin-abagatan a California. Nakitinnulag, ket iti sumagmamano nga aldaw kalpasanna nakipagkita ni Linda iti doktor tapno agpakonsulta a damo ken mailasin ti sakit.

Nayurnos a maagasan ni Linda kas pasiente nga agnaed iti ruar [ti klinika]. Nangrugi ti mamitlo nga ipapanna idiay klinika iti maysa a lawas tapno agpaagas ken sinurotna met ti programa ti panangagas idiay pagtaengan. Iti sumagmamano a lawas, dakkelen ti immimbaganna. Inlawlawag ti asawana: “Malagipko ti maysa a rabii a panangibagana a kasla masmasdaaw, ‘Kasla diak mamati a diakon marikna ti ut-ot.’” Iti las-ud ti adu a bulan, mabalinen a saan a kanayon a mapan idiay klinika.

Ti inawat ni Linda a tulong a mangparmek iti [pannakariknana] iti ut-ot ket umasping iti impaay dagiti adu a klinika a paglainganda ti nadumaduma a pamay-an ken tay-ak ti panangagas iti ut-ot. Usaren ti kasta a klinika ti paglaingan ti maysa a grupo dagiti propesional iti salun-at, a sigun ken Dr. Bonica, isut’ “kasayaatan a pamay-an ti panangtaming iti napaut nga ut-ot.” Kas pagarigan, kasano a naagasan ni Linda iti [marikriknana] nga ut-ot?

No Kasano a Maagasan ti Ut-ot

Apaman a sumangpet[ka] deskribiren ti maysa a broshur ti pamay-an: “Tunggal indibidual ket sukimaten ti maysa a mangngagas tapno maammuan ti makagapu iti ut-ot ket kalpasanna maibalabala dagiti napudno a kalat ken programa ti panangagas. . . . Mausar dagiti naisangsangayan a pamuspusan ken pamay-an tapno matulongan ti bagi a mangiruar kadagiti ‘endorphin’ (kemikal a gagangay a patauden ti bagi) a mangpabassit iti ut-ot ken danag ken manglapped iti panagpannuray kadagiti pangbibineg.”

Nairaman kadagiti panangagas nga inawat ni Linda isu ti acupuncture ken TENS, a kaipapananna transcutaneous (rabaw ti kudil) electrical nerve stimulation. Isut’ immawat iti panangagas nga electrical stimulation idiay klinika ken naikkan iti babassit a unit a TENS nga usarenna idiay pagtaengan. Ti biofeedback​—maysa a pamay-an a pakaisuruan ti pasiente a mangsiput kadagiti panagtignay ti bagina ket baliwanna ida tapno mapabassit ti epekto ti ut-ot​—ti nausar met.

Ti physical therapy, agraman ti pannakamasahe dagiti makin-uneg a tisyu, ket maysa a paset ti pamay-an ti panangagas. Idi agangay, ngem kalpasan laeng a sisasaganan ni Linda agpaay iti dayta, nairugin ti maysa a programa ti panag-ehersisio idiay gymnasium ti klinika, ket nagbalin a nasken dayta a paset ti panangagas. Nasken ti ehersisio, yantangay nasarakan a mangisubli dayta kadagiti napukaw nga endorphine gapu iti napaut nga ut-ot. Nupay kasta, ti karit isu ti panangtulong kadagiti tattao nga agsagsagaba iti ut-ot a mangibanag iti makagunggona a programa iti panag-ehersisio.

Adu nga agsagsagaba iti napaut nga ut-ot nga um-umay kadagiti klinika ti agtomtomar kadagiti adu a pangbibineg, ket nairaman dita ni Linda. Ngem naisardengen ti panagtomtomarna, a maysa a napateg a kalat dagiti klinika ti ut-ot. Saan a nakarikna ni Linda kadagiti epekto ti panangisardengna [nga agtomar iti pangbibineg], ngem saan a nakaskasdaaw dayta. Kuna ti eksperto ti ut-ot a ni Dr. Ronald Melzack nga iti “maysa a surbey iti nasurok a 10,000 a biktima ti pannakasinit . . . , awan ti uray maysa laeng a kaso iti pannakaadikto kalpasanna gapu kadagiti agas a naited a pangbang-ar iti ut-ot bayat ti kaaddada idiay ospital.”

Yantangay masansan nga adda dakkel a paset ti panagpampanunot iti napaut nga ut-ot, ikagkagumaan dagiti klinika a tulongan dagiti pasiente, a kasla, manglipat iti [pannakariknada] iti ut-ot. “Ti pampanunotenyo,” inlawlawag ni Dr. Arthur Barsky, maysa a propesor idiay Harvard Medical School, “ti inanamaenyo, kasano kapaut ti panangpampanunotyo iti rikriknaenyo​—amin dagitoy dakkel ti impluensiada iti talaga a marikriknayo.” Gapuna matulongan dagiti pasiente a mangipamaysa kadagiti sabali a bambanag malaksid iti [marikriknada] nga ut-ot.

Namnama a Pannakaagas

Dagitoy kadi a baro a klinika ti ut-ot ti sungbat kadagiti parikut ti sangatauan nga ut-ot? Nupay no dagiti pamay-an ti panangagas iti ut-ot a nadeskribir ditoy ket makatulong, masapul nga agannad ti maysa a mangpili iti makabael a klinika wenno espesialista iti ut-ot. Uray pay kasta, masapul a pudno ti panangnamnama.

Yilustrar[tay] babaen iti kadawyan a naballigi nga estoria: Dandanin nagbalin a baldado ni Stephen Kaufman, dati a weight lifter ti Olimpiada, gapu iti napaut nga ut-ot a sinagabana idi pinaltogan ti maysa a manangraut ti tengngedna. Kalpasan ti walo a bulan a programa ti panangagas iti ut-ot, nabaelanna ti nagsubli nga agtrabaho iti amin-tiempo ket kamaudiananna nakisalisal pay iti weight lifting. Ngem kinunana: “Masansan, kasla bumarbara dagiti ramay ti sakak a kasla nayuperda iti agburburek a danum.”

Gapuna nupay adda dagiti amin a makaparagsak nga irarang-ay, nalawag a di kabaelan ti tao a tungpalen ti kari ti Biblia, ‘Awanto metten ti ut-ot.’ (Apocalipsis 21:4) Kasano, ngarud, a maibanag dayta a kalat?

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 9]

Dagiti pamay-an ti panangagas iti ut-ot, agraman ti electrical nerve stimulation

[Credit Line]

Impaay ti Pain Treatment Centers ti San Diego