Maaddaankayo iti Panagteppel ken Parayrayenyo

“Inayonyo iti pammatiyo . . . ti panagteppel.”​—2 PEDRO 1:5, 6.

1. Iti ania a naisangsangayan a kasasaad a makaipaay ti maysa a Kristiano iti pammaneknek?

KINUNA ni Jesus: “Maisaklangkayto kadagiti gobernador ken ar-ari gapu kaniak, maipaay a pangpaneknek kadakuada.” (Mateo 10:18) No maisaklangkayo iti maysa a gobernador, hues, wenno presidente, ania ti ibagayo? Nalabit a ti umuna nga ibagayo ket no apay a naisaklangkayo, no ania ti pammabasolda kadakayo. Ti espiritu ti Dios tulongannakayo a mangaramid iti dayta. (Lucas 12:11, 12) Ngem mapanunotyo kadi ti agpalawag maipapan iti panagteppel? Ibilangyo kadi dayta a napateg a paset ti Nakristianuan a mensahetayo?

2, 3. (a) Kasano a naaddaan ni Pablo iti gundaway a mangpaneknek kada Felix ken Drusila? (b) Apay a maikanatad a dakamaten ni Pablo ti panagteppel iti kasta a kasasaad?

² Usigenyo ti maysa a pagarigan a pudno a napasamak. Natiliw ken naidatag iti pangukoman ti maysa kadagiti saksi ni Jehova. Idi maikkan iti gundaway nga agsao, kayatna nga ilawlawag dagiti patpatienna kas maysa a Kristiano, kas pammaneknek. No sukimatenyo ti rekord, makitayo nga isu ket nangipaay iti pammaneknek ti maysa a mannalaknib “maipapan iti kinalinteg ken panagteppel ken ti pannakaukom nga umayto.” Ti kapadasan ni apostol Pablo idiay Cesaria ti tuktukoyentayo. Saan pay a nalpas ti pannakausigna. “Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, dimteng ni Felix ken ni Drusila, ti asawana a Judio, ket pinaayabanna ni Pablo ket dimngeg kenkuana maipapan iti pammati ken ni Kristo Jesus.” (Aramid 24:24) Sigun iti historia, “napalalo ti kinaulpit ken kinalulok [ni Felix], ken ikutna ti bileg ti ari a buyogen ti amin a katutubo a kababalin ti maysa nga adipen.” Duan ti nagbalin nga asawana idi inuyotanna ni Drusila a makisina ken ni lakayna (a maisalungasing iti linteg ti Dios) tapno agbalin a maikatlo nga asawana. Mabalin a ni Drusila ti agtarigagay a makangngeg ti maipapan iti kabarbaro a relihion, ti Kinakristiano.

³ Intuloy ni Pablo ti nagpalawag “maipapan iti kinalinteg ken panagteppel ken ti pannakaukom nga umayto.” (Aramid 24:25) Impakita daytoy ti naggidiatan dagiti pagalagadan ti Dios iti kinalinteg ken ti kinaulpit ken kinakillo a nakairamanan da Felix ken Drusila. Mabalin a ninamnama ni Pablo a matignay ni Felix a mangipakita iti kinahustisia iti kasona. Ngem apay a dinakamatna ti “panagteppel ken ti pannakaukom nga umayto”? Kayat a maammuan dagitoy nga imoral nga agassawa no aniat’ kaipapanan ti “pammati ken ni Kristo Jesus.” Kasapulan ngarud a maammuanda a ti panangsurot kenkuana sapulenna ti panangigawid iti pampanunot, panagsasao, ken tigtignay, nga isu ti kayat a sawen ti panagteppel. Amin a tao dumatagdanto iti Dios ken maukomdanto kas mayannurot iti panagpampanunot, panagsasao, ken aramidda. No kasta, napatpateg ti pannakaukom nga awaten ti gobernador ken ti asawana iti sanguanan ti Dios ngem ti aniaman a pangngeddeng ni Felix iti kaso ni Pablo. (Aramid 17:30, 31; Roma 14:10-12) Di pakasdaawan a “nagbuteng ni Felix” idi mangngegna ti palawag ni Pablo.

Napateg Ngem Saan a Nalaka

4. Apay a ti panagteppel ket napateg a paset ti pudno a Kinakristiano?

⁴ Binigbig ni apostol Pablo ti panagteppel kas nagpateg a paset ti Kinakristiano. Pinasingkedan daytoy ni apostol Pedro, maysa kadagiti nasinged a kakadua ni Jesus. Idi nagsurat kadagidiay “makiranudto iti nadiosan a kasasaad” sadi langit, indagadag ni Pedro ti panangipakita kadagiti napateg a galad, kas iti pammati, ayat, ken panagteppel. No kasta, nairaman ti panagteppel iti daytoy a pammasiguro: “No addaankayo kadagitoy a banag ken nawadwadda kadakayo, lapdandakayo manipud panagbalin a nasadut wenno saan a nabunga maipanggep iti umiso a pannakaammo ken ni Jesu-Kristo nga Apotayo.”​—2 Pedro 1:1, 4-8.

5. Apay a maseknantay la unay maipapan iti panagteppel?

⁵ Nupay kasta, kas pagaammoyo, nalaklaka nga ibaga a rumbeng nga agteppeltayo ngem ti aktual a panangaramid iti dayta iti inaldaw a panagbiagtayo. Manmano ngamin ti addaan iti panagteppel. Idiay 2 Timoteo 3:1-5, dineskribir ni Pablo dagiti kababalin iti panawentayo, kadagitoy ‘maudi nga al-aldaw.’ Maysa kadagiti kababalin a kadawyan iti kaaldawantayo isu ti ‘kinaawan panagteppel’ dagiti adu. Saan aya a pudno daytoy iti aglawlawtayo?

6. Kasano a maiparparangarang ita ti kinaawan panagteppel?

⁶ Adu ti mamati a makapalaing iti salun-at ti “awan teppelna a panangipeksa iti rikrikna” wenno ti “panangibulos iti sakit ti nakem wenno pungtot.” Ti panangmatmatda ket palpalagdaen dagiti nalatak a tattao nga awanan a pulos iti panagteppel, narugsoda. Kas pangarigan: Adu a managrayo kadagiti propesional nga ay-ayam ti nairuamen kadagiti nadawel nga ebkas ti emosion, naranggas pay ketdi a pungtot. Adda kadi malagipyo a nabasayo maipapan iti panagkikinnabil wenno derraaw kabayatan ti ay-ayam? Nupay kasta, saan a ti panangrepaso kadagiti pangarigan iti kinaawan panagteppel ti pangipamaysaantayo. Adu dagiti benneg a masapul a pangipakitaantayo iti panagteppel​—iti pannangan ken panaginumtayo, iti kababalintayo iti di kasekso, ken iti panawen ken kuarta a mabusbos kadagiti paglinglingayan. Ngem imbes nga usigen iti apagapaman amin dagitoy a benneg, intay man ketdi usigen ti maysa a kangrunaan a benneg a masapul a pangipakitaantayo iti panagteppel.

Panangtengngel iti Emosiontayo

7. Ania a benneg ti panagteppel ti rumbeng nga ikkantayo iti naipangruna nga atension?

⁷ Adu kadatayo ti nakasursuro a mangtimbeng wenno mangigawid iti tigtignaytayo. Saantayo nga agtakaw, tumulok iti imoralidad, wenno mangpapatay; ammotayo ti linteg ti Dios maipapan kadagita a dakes nga aramid. Nupay kasta, kasano kaballigi ti panangtengngeltayo iti emosiontayo? Dagidiay di mangigawid iti emosionda masansan a dida matengngel ti tigtignayda. Intay ngarud itaeng ti imatangtayo iti emosiontayo.

8. Aniat’ inanamaen ni Jehova kadatayo no maipapan iti emosiontayo?

⁸ Saan nga inanamaen ni Jehova a Dios nga agbalintayo a kas kadagiti robot nga awanan iti aniaman a rikna. Iti yan ti tanem ni Lazaro, “nagladingit [ni Jesus] iti nakemna ken nagsennaay.” Kalpasanna “nagsangit ni Jesus.” (Juan 11:32-38) Naiduma unay nga emosion ti impakitana idi a, buyogen ti naan-anay a panangtengngel iti tigtignayna, pinaruarna dagiti amin nga agsuksukat ti pirak iti uneg ti templo. (Mateo 21:12, 13; Juan 2:14-17) Nakarikna met dagiti nasungdo nga adalanna iti ragsak, ladingit, ken pungtot. (Lucas 10:17; 24:41; Juan 16:20-22; Aramid 11:23; 12:12-14; 20:36-38; 3 Juan 4) Nupay kasta, ammoda a masapul nga agteppelda tapno ti emosionda saan a mangituggod iti basol. Nalawag daytoy idiay Efeso 4:26: “No agpungtotkayo, dikay koma agbasol; saan koma a lumnek ti init a sipupungtotkay pay laeng.”

9. Apay a nagpateg ti panangtengngel iti emosiontayo?

⁹ Mabalin nga agparang nga agtepteppel ti maysa a Kristiano ngem, iti kinapudnona, saanna a matengngel ti emosionna. Lagipenyo ti reaksion [ni Cain] idi inanamongan ti Dios ti daton ni Abel: “Napalalo ti pungtot ni Cain, ket uray la nagrupanget. Ket kinuna ni Jehova ken ni Cain: ‘Apay nga agpungpungtotka ket apay a nakarupangetka? No naimbag ti aramidem, apay a dinto makaparagsak? Ngem no dika agaramid iti naimbag, ti basol kumleb iti ruangan, ket sika ti kalikagumanna.’” (Genesis 4:5-7) Saan a minedmedan ni Cain ti riknana, a nangituggod kenkuana a mangpapatay ken ni Abel. Ti di nagawidan nga emosion nangiturong iti di nagawidan a tignay.

10. Aniat’ maadalyo iti napasamak ken Aman?

¹⁰ Usigenyo met ti napasamak idi kaaldawan da Mardokeo ken Ester. Nakapungtot ti opisial nga agnagan Aman idi saan a nagruknoy kenkuana ni Mardokeo. Idi agangay, impagarup ni Aman nga isu ket mapadayawan. “Rimmuar ni Aman iti daydi nga aldaw a sirarag-o ken siraragsak ti pusona; ngem idi makitana ni Mardokeo idiay ruangan ti ari, a di timmakder wenno naggaraw gapu kenkuana, napalalo ti pungtot ni Aman a maibusor ken ni Mardokeo. Nupay kasta, minedmedan ni Aman ti bagina ket napan idiay pagtaenganna.” (Ester 5:9, 10) Nalaka a makarikna iti rag-o. Ngem nalaka met nga agpungtot iti pannakakitana laeng iti tao a kagurana. No kuna ti Biblia a “minedmedan [ni Aman] ti bagina,” pagarupenyo kadi a mapagulidanan ni Aman iti kinamanagteppel? Saan. Tinengngel ni Aman ti tigtignayna ken ti aniaman nga ebkas ti emosion iti apagbiit a tiempo, ngem dina tinengngel ti ungetna gapu iti imon. Ti emosionna ti nangituggod kenkuana a mangisikat iti panangpapatay.

11. Iti kongregasion idiay Filipos, ania a parikut ti timmaud ken aniat’ mabalin a pakaigapuan dayta?

¹¹ Umasping iti dayta, ti kinaawan panagteppel mabalin a dangranna iti kasta unay dagiti Kristiano ita. ‘Saan a mapasamak dayta iti kongregasion,’ mabalin a pagarupen ti dadduma. Ngem napasamak dayta. Adda nakaro a di pagkinnaawatan ti dua a napulotan a Kristiano idiay Filipos. Saan nga imbaga ti Biblia no ania dayta. Mabalin a kastoy ti napasamak: Inawis ni Evodias dagiti kakabsat a lallaki ken babbai iti maysa a pannangan wenno iti maysa a naragsak a panagtitipon. Saanna nga inawis ni Sintique, a nagsakitan ti nakem ti naud-udi. Tapno makabales, nalabit saan nga inawis ni Sintique ni Evodias idi isu met ti nangsangaili. Idi kuan agpimpinnadakesdan; ket nagangayanna, saandan nga agin-innuni. Iti kasta a kasasaad, ti kadi saanda a panangawis iti maysa ken maysa iti pannangan ti kangrunaan a parikut? Saan. Pangrugian laeng dayta. Simgiab ti parikut a kasla uram iti bakir agsipud ta saan a minedmedan dagitoy a dua a napulotan a kakabsat a babbai ti emosionda. Nagtalinaed ken dimmakkel ti parikut agingga a kasapulan a bumallaet ti maysa nga apostol.​—Filipos 4:2, 3.

Ti Emosionyo ken Dagiti Kakabsatyo

12. Apay nga inted kadatayo ti Dios ti balakad a masarakan idiay Eclesiastes 7:9?

¹² Pudno, saan a nalaka a tenglen ti emosion no ininsulto, pinasakitan, wenno idaddadumanaka ti maysa a tao. Ammo ni Jehova dayta, ta palpaliiwenna ti pannakilangen dagiti tao iti maysa ken maysa sipud pay idi damo. Balakadannatayo ti Dios: “Saan koma a nadarasudos ti espiritum nga agpungtot, ta ti pungtot agsaad iti barukong dagiti maag.” (Eclesiastes 7:9) Paliiwenyo ta ti emosion, saan a ti tignay, ti immuna a nangiturongan ti Dios iti imatangtayo. (Proverbio 14:17; 16:23; Santiago 1:19) Saludsodanyo ti bagiyo, ‘Kasapulak kadi nga ikkan iti ad-adu nga atension ti panangmedmed iti emosionko?’

13, 14. (a) Iti lubong, aniat’ kadawyan a mapasamak gapu iti saan a panangtengngel iti emosion? (b) Ania dagiti bambanag a mabalin a mangituggod kadagiti Kristiano nga agipempen iti gura?

¹³ Adu a tattao iti lubong nga awanan iti panagteppel ti mangirugi kadagiti nakaro a panagririri​—napait, naranggas pay ketdi, a panaggiginnura gapu iti napaypayso wenno maipagarup a basol a maibusor kadakuada wenno iti kabagianda. No saan a mamedmedan ti emosion, mabalin a mangpataud dayta iti napaut a parikut. (Idiligyo ti Genesis 34:1-7, 25-27; 49:5-7; 2 Samuel 2:17-23; 3:23-30; Proverbio 26:24-26.) Wen, dagiti Kristiano, aniaman ti nagtaudanda nga ili wenno kultura, rumbeng a panunotenda a dagiti kasta a napait a panaggiginnura ken ti panagipempen iti sakit ti nakem ket saan nga umiso, dakes, masapul a liklikan. (Levitico 19:17) Ibilangyo met laeng kadi ti panangliklik iti panaggiginnura kas paset ti panangtengngel iti emosion?

¹⁴ Kas iti napasamak kada Evodias ken Sintique, ti di panangmedmed iti emosion mabalin a mangparnuay kadagiti parikut ita. Mabalin a nasakit ti nakem ti maysa a kabsat a babai gapu ta saan a naawis iti kasar. Wenno mabalin a naipuera ti anakna wenno ti kasinsinna. Wenno mabalin a gimmatang ti maysa a kabsat a lalaki iti segunda mano a kotse iti padana a Kristiano, ket di nagbayag nadadael ti kotsena. Aniaman ti makagapu, nangpataud daytoy iti sakit ti nakem, saan a natengngel ti emosion, ket naupay dagidiay nairaman. Aniat’ mabalin a mapasamak?

15. (a) Ania dagiti nakalkaldaang a resulta ti panaggiginnura iti nagbabaetan dagiti Kristiano? (b) Aniat’ imbalakad ti Biblia maipapan iti panagipempen iti gura?

¹⁵ No saan nga ikagumaan ti napasakitan a tao a tenglen ti emosionna ken makikappia iti kabsatna, mabalin a dayta ti pangrugian ti panagipempen iti gura. Kas pangarigan, indawat ti maysa a Saksi a saanda nga ituding iti maysa a Panagadal ti Libro ti Kongregasion agsipud ta adda maysa a Kristiano wenno pamilia a tumabtabuno sadiay a “saanna a kayat.” Anian a nakalkaldaang! Kuna ti Biblia a nakababain kadagiti Kristiano ti agdidinnarum iti pangukoman ti lubong, ngem saan aya a nakababain met no liklikantayo ti maysa a kabsat gapu iti panangpasakitna kadatayo wenno iti kabagiantayo iti napalabas? Iyanninaw kadi ti emosiontayo nga ipangpangrunatayo dagiti kabagiantayo ngem ti pannakikappia kadagiti kakabsattayo a lallaki ken babbai? Ibagbagatay kadi a madadaantayo a matay maipuon iti kabsattayo a babai, ngem nasakit met unay ti nakemtayo kenkuana ta ditay kayat a kasao? (Idiligyo ti Juan 15:13.) Sibabatad a kunaen ti Dios kadatayo: “Saanyo nga ibales iti uray siasino ti dakes iti dakes. . . . No mabalin, ken kas iti kabaelanyo, makikappiakayo kadagiti amin a tao. Saankayo a bumalbales, ay-ayatek, no di ket bay-anyo laeng ti pungtot.”​—Roma 12:17-19; 1 Corinto 6:7.

16. Ania a nasayaat nga ulidan ti intuyang ni Abraham iti panangtengngel iti emosion?

¹⁶ Ti maysa nga addang tapno matengngeltay met laeng ti emosiontayo isu ti pannakikappia wenno panangrisut iti puon ti saan a pagkinnaawatan imbes nga ipalubos nga agtalinaed ti panaggiginnura. No malagipyo, idi saan a makaanay ti daga a pagpastoran kadagiti pinangen nga animal da Abraham ken Lot, nagririri dagiti agay-aywan kadagiti animalda. Impalubos kadi ni Abraham nga isut’ abaken ti emosionna? Wenno nagteppel kadi? Nasayaat ti inaramidna ta nangisingasing iti nainkappiaan a solusion iti nadakamat a parikut; agsinada ken ni Lot. Ket pinagpilina nga immuna ni Lot. Tapno paneknekan a saan a nasakit ti nakem ni Abraham ken saan a nagipempen iti gura, idi agangay napan nakigubat maipuon ken Lot.​—Genesis 13:5-12; 14:13-16.

17. Kasano a nagbiddut iti naminsan da Pablo ken Bernabe, ngem aniat’ napasamak iti kamaudiananna?

¹⁷ Adda met maadaltayo maipapan iti panagteppel iti napasamak kada Pablo ken Bernabe. Kalpasan ti panagkuykuyogda iti sumagmamano a tawen, saanda a nagkinnaawatan maipanggep iti panangikuyog ken ni Marcos iti panagdaliasatda. “Rimsua ti nabara a suppiat, iti kasta nagsinada a dua; ket inkuyog ni Bernabe ni Marcos ket naglayagda a nagturong idiay Chipre.” (Aramid 15:39) Ti di panangmedmed dagitoy a nataengan a lallaki iti emosionda iti dayta a gundaway rumbeng nga agserbi a pakaballaagantayo. No napasamak dayta kadakuada, mabalin met a mapasamak dayta kadatayo. Nupay kasta, saanda nga impalubos a dumakkel ti giwang wenno ringgor iti nagbaetanda. Paneknekan ti rekord a natengngel met laeng da Pablo ken Bernabe ti emosionda ket idi agangay sikakappia a nagkaduada a nagtrabaho.​—Colosas 4:10; 2 Timoteo 4:11.

18. No adda napasakitan, aniat’ mabalin nga aramiden ti nataengan a Kristiano?

¹⁸ Namnamaentayo a mabalin nga adda dagiti masair ti riknana, panaggiginnura pay ketdi, iti nagbabaetan dagiti tattao ti Dios. Napasamak dagita idi panawen dagiti Hebreo ken idi kaaldawan dagiti apostol. Napaspasamak metten dagita iti nagbabaetan dagiti adipen ni Jehova iti panawentayo, ta imperpektotayo amin. (Santiago 3:2) Indagadag ni Jesus kadagiti pasurotna a risutenda a dagus ti kakasta a parikut iti nagbabaetan dagiti agkakabsat. (Mateo 5:23-25) Ngem nasaysayaat no lapdan dagita babaen ti panangparayray iti panagteppeltayo. No marurodkayo wenno nasairkayo gapu iti bassit laeng a banag nga imbaga wenno inaramid ti kabsatyo a lalaki wenno babai, apay a dikay medmedan laengen ti emosionyo ken palabsen dayta? Talaga kadi a masapul a sanguenyo ti maysa a tao, a kas man la saankay a mapnek agingga nga annugotenna nga isu ket nagbasol? Kasano kapigsa ti panangtengngelyo iti emosionyo?

Kabaelanyo Nga Aramiden!

19. Apay a maikanatad a ti panangusigtayo ket naipamaysa iti panangtengngel iti emosiontayo?

¹⁹ Maysa laeng a benneg ti panagteppel ti impangrunatayo nga inusig, ti panangtengngel iti emosiontayo. Ket napateg dayta agsipud ta no ditay tenglen ti emosiontayo mabalin a ditay mamedmedan ti dilatayo, dagiti seksual a tarigagaytayo, ti pampannangantayo, ken dadduma pay a benneg iti biag a masapul a pangipakitaantayo iti panagteppel. (1 Corinto 7:8, 9; Santiago 3:5-10) Nupay kasta, papigsaenyo ti nakemyo ta maparayrayyo pay ti panagteppel.

20. Kasanotay a masigurado a posible ti rumang-ay?

²⁰ Madadaan ni Jehova a tumulong kadatayo. Kasanotay a masigurado? Bueno, ti panagteppel ket maysa kadagiti bunga ti espirituna. (Galacia 5:22, 23) Ngarud, no agreggettayo tapno maikaritay nga agkiddaw ken umawat iti nasantuan nga espiritu nga aggapu ken Jehova ken mangiparangarang kadagiti bungana, mainanamatayo nga ad-adda a masursurotayo ti agteppel. Dikay liplipatan ti pammatalged ni Jesus: “Ni Amayo a nailangitan mangted[to] ti nasantuan nga espiritu kadagiti agdawat kenkuana!”​—Lucas 11:13; 1 Juan 5:14, 15.

21. Aniat’ ikeddengyo nga aramiden iti masanguanan no maipapan iti panagteppel ken iti emosionyo?

²¹ Diyo koma panunoten a nalaka dayta. Ken nalabit narigrigat dayta kadagiti dadduma a dimmakkel iti tengnga dagiti tattao nga awanan iti panagteppel, kadagiti dadduma a nalaka nga agpungtot, wenno kadagiti dadduma a saanda man la nga inkagumaan ti agteppel. Para iti kasta a Kristiano, ti pannakaadda ken panangparayray iti panagteppel ket mabalin a maysa a pudpudno a karit. Ngem kabaelanyo nga aramiden. (1 Corinto 9:24-27) Bayat nga umas-asidegtayo iti panungpalan ti agdama a sistema dagiti bambanag, umadu met ti pakariribukan ken pakadagsenan. Masapul nga ad-adda a sursuruentayo ti agteppel! Sukimatenyo ti bagiyo no maipapan iti panagteppel. No adda makitayo a benneg a kasapulan a parang-ayenyo, ikagumaanyo nga aramiden dayta. (Salmo 139:23, 24) Dumawatkayo iti Dios iti ad-adu nga espirituna. Sigurado a denggennakayo ken tulongannakayo a maaddaan iti panagteppel ken mangparayray iti dayta.​—2 Pedro 1:5-8.

Dagiti Punto a Pagpanunotan

◻ Apay a nagpateg ti panangtengngel iti emosionyo?

◻ Aniat’ naadalyo iti napasamak ken Aman ken kada Evodias ken Sintique?

◻ Aniat’ sipapasnek nga ikagumaanyo nga aramiden no napasakitankayo?

◻ Kasano a makatulong kadakayo ti panagteppel iti panangiwaksi iti aniaman a sakit ti nakem?

[Ladawan iti panid 18]

Idi dimmatag kada Felix ken Drusila, nagpalawag ni Pablo maipapan iti kinalinteg ken panagteppel