Raraemenyo Aya Dagiti Sabsabali No Mamalbalakadkayo?

ANIAN a nagsayaat ken makagunggona ti mabalakadan a buyogen ti panagraem! “Ti naasi, mannakaawat, manangipateg a balakad agbanag kadagiti nasayaat a relasion,” kuna ni Edward. “No mariknam a dayawen ken raemennaka ti mammalakad babaen ti sidadaan a panagimdengna iti dasigmo, nakalaklaka nga awaten ti balakad,” kuna ni Warren. “No tratuennak a sidadayaw ti mammalakad, diak bumdeng nga umasideg kenkuana, a dumawat iti balakad,” kuna ni Norman.

Ti Nainkasigudan a Karbengan ti Tao a Maraem

Pudno a nalaka nga awaten ti nabara, nainggayyeman, ken naayat a balakad. Makagunggona ti panangbalakad kadagiti sabsabali iti wagas a kas iti kayatmo a pannakabalakad. (Mateo 7:12) Ti nalaing a mammalakad dumngeg ken ikagumaanna a tarusan ti tao a balbalakadanna​—ti panagpampanunotna, ti sasaadenna, ken ti rikriknana​—imbes a babalawen ken kondenaren.​—Proverbio 18:13.

Dagiti mammalakad itatta, agraman dagiti Kristiano a panglakayen, masapul nga alertoda a mangraem kadagiti sabsabali no mangbalakadda. Apay? Agsipud ta ti agdama a kababalin iti kagimongan itatta isut’ di nadayaw a panangtrato kadagiti sabsabali. Makaakar daytoy. Masansan a dagidiay namnamaem a mangtrato kenka a siraraem mapaayda a mangipakita ti panagraem, de-adalda man, papangulo ti relihion, wenno dadduma pay. Kas panangiyilustrar, ti pannakaikkat iti panggedan ket makapaupay ken makapasakit-nakem, agpadpada iti amo ken iti empleado. Dadaelenna ti panagtalek iti bagi, nangruna no di matrato a siraraem ti maikkat iti trabaho. Iti daytoy a banag, masapul a sursuruen dagiti superbisor no kasano ti inda panangisawang iti “nadagsen a mensahe tapno nasayaat ti pannakaiyallatiwna, diretso ken nasigo, ken mapagtalinaedna ti dignidad ti indibidual,” kuna ti The Vancouver Sun. Wen, amin a tattao maikari iti nadayaw a pannakatrato.

Inwaragawag ti General Assembly ti Naciones Unidas: “Amin a tattao nayanakda a nawaya ken addaan agpapada a dignidad ken karbengan. Naipaayanda iti panunot ken konsiensia ket rumbeng nga agtignayda iti maysa ken maysa iti espiritu ti panagkakabsat.” Gapu ta mararaut ti dignidad ti tao, adda nasayaat a rason a bigbigen ti Karta ti Naciones Unidas ken ti panglukat a sasao ti Universal Declaration of Human Rights daytoy a galad. Pasingkedanda ti “panagtalek kadagiti nagpateg a kalintegan ti tao, ti dayaw ken pateg ti tao.”

Pinarsua ni Jehova ti Tao a Naisigud ti Dayaw

Ni Jehova ket Dios ti dayaw. Siuumiso a kunaen ti naipaltiing a Saona, “Dayaw ken daeg addada iti sangona,” ken ‘naisaad ti dayawna iti rabaw dagiti langlangit.’​—1 Cronicas 16:27; Salmo 8:1.

Kas Dios a nadayaw ken Soberano ti Uniberso, ikkanna ti dayaw ti amin a parsuana, agpadpada iti nailangitan ken naindagaan. Kangrunaan kadagidiay mararaem unay isu ti naipadayag ken agturturayen nga Anakna, ti Ari, ni Kristo Jesus. “Dayaw ken daeg isaadmo kenkuana,” naimpadtuan nga insurat ni David.​—Salmo 21:5; Daniel 7:14.

Nakalkaldaang ta daytoy kangrunaan a kalintegan ti tao ket naabusaren iti kasta unay iti intero a historia. Kinarit ti maysa a nabileg nga anghel, a babaen ti tigtignayna nagbalin a Satanas a Diablo, ti karbengan, kinalinteg, ken pannakaikari ti kinasoberano ti Dios. Gapu iti kasta nga aramidna dina rinespeto ni Jehova ken dina rinaem ti nadayaw a naganna bayat a kinaritna ti kalinteganna nga agturay. Impaayanna ti bagina iti nalabes a dayaw. Kas iti Diablo, uray dagiti nabileg a natauan nga agturay, kas ken Nabucodonosor iti panawen ti Biblia, pinagpalangguadda ti ‘bileg ken kinatan-okda.’ Rinautda ti dayaw ni Jehova, ket tinagikuada ti di nainkalintegan a dayaw. (Daniel 4:30) Ti mangirurumen a turay ni Satanas, a naipakat iti sangatauan, dinadaelna ken agtultuloy a daddadaelenna ti dignidad ti tao.

Narabngis kadin ti dignidadyo? Idi nabalakadankayo, naiparikna kadi kadakayo a nakaro ti basolyo, nabainan, naipababa, wenno natagibassit? “Awan nariknak a panangipateg, ayat, ken panagraem. Naiparikna nga awan serserbik,” kuna ni André, sana innayon: “Nagbanag daytoy iti pannakaupay ken pannakariribuk ti nakem, ken liday pay.” “Nagrigat nga awaten ti balakad manipud iti di maseknan iti paglaingam,” kuna ni Laura.

Gapu itoy, mabalakadan dagiti Kristiano a manangaywan a tratuenda ti arban ti Dios a buyogen ti panagraem ken dayaw. (1 Pedro 5:2, 3) No rumsua dagiti kasasaad a kasapulan ken makagunggona a balakadan dagiti sabsabali, kasanoyo a masalakniban dagiti bagbagiyo iti kapanunotan ken kababalin dagiti tattao ti lubong, a di agkedked a mangdangran iti dayaw dagiti sabsabali? Aniat’ makatulong kadakayo a mamagtalinaed iti dayaw dagiti padayo a Kristiano, kasta met ti bagiyo?​—Proverbio 27:6; Galacia 6:1.

Dagiti Prinsipio a Mamagtalinaed iti Dayaw

Saan a naulimek ti Sao ti Dios iti daytoy a tema. Ti nalaing a mammalakad agtalek a naan-anay iti pammagbaga ti Sao ti Dios, imbes nga agpannuray iti sirib ti lubong. Naglaon dagiti Sagrado a Kasuratan iti napateg a balakad. No tungpalen, pagbalinenna a nadayaw agpadpada ti mammalakad ken ti mabalbalakadan. Ngarud, binagbagaan ni Pablo ti manangaywan a Kristiano a ni Timoteo: “Dika palaluan a dillawen ti maysa a lakay. Iti kasupadina, makipakaasika kenkuana a kas maysa nga ama, kadagiti ub-ubing a lallaki a kas kakabsat a lallaki, kadagiti babbaket a kas inna, kadagiti ub-ubing a babbai a kas kakabsat a babbai buyogen ti amin a kinadalus.” (1 Timoteo 5:1, 2) Pudno nga adu a sennaay, sakit ti nakem, ken pannakaibabain ti maliklikan no surotentayo dagitoy a pagalagadan!

Paliiwenyo ta ti tulbek ti naballigi a panangbalakad isu ti umiso a panangraem iti sabali a tao ken ti kalinteganna a matrato iti nadayaw, naasi a wagas. Ikagumaan dagiti Kristiano a panglakayen, agraman dagiti agdaldaliasat a manangaywan a suroten daytoy a balakad. Ikagumaanda nga ammuen no apay a kasta ken kasdiay ti panagpampanunot ken panagtigtignay ti agkasapulan iti balakad. Kayatda a denggen ti kapanunotanna. Ikagumaanda a liklikan ti panangpabain, panangtagibassit, wenno panangipababa iti daydiay mabalbalakadan.

Kas maysa a panglakayen, ipariknayo iti kabsatyo a maseknankayo kenkuana ket kayatyo a tulongan kadagiti parikutna. Kasta ti aramiden ti doktor no mapankay agpakita kenkuana. No pinaguksobnakayo iti nalamiis, awan nagianna a kuarto mabalin a mainsulto ken mabainankayo. Anian ti panangapresiaryo iti maysa a doktor a mangipateg iti dayawyo ken mangraem kadakayo babaen ti panangkagayna kadakayo bayat nga am-amirisenna no ania ti pakaigapuan ti sakityo! Kasta met, dagiti Kristiano a mammalakad nga addaan umiso a panagraem iti indibidual ket naasi ken natibkerda, ngem aruatanda iti dayaw ti tao a balbalakadanda. Iti kasumbangirna, ti balakad a nagubsang ken mangipakita iti kaawan pannakipagrikna kayariganna ti pananglabus a mangibabain, mangipababa, ken mangikkat iti dayawyo.

Dagiti manangaywan iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ket nangruna nga agannadda tapno makaited iti balakad a buyogen ti panagraem. No balakadanda dagiti natataengan, iyanninawda koma ti ayat a kas iti ipakpakitada kadagiti nailasagan a nagannakda. Mannakaawat, mannakigayyem, ken naayatda. Kasapulan ti kasta a pannakipagrikna. Mangpataud dayta iti kasasaad a nasayaat a pangipaayan ken pangawatan iti balakad.

Papanglakayen, laglagipenyo a makaparayray, makaparegta, makapabileg, ken positibo ti praktikal a balakad. Kunaen ti Efeso 4:29: “Saan koma a rummuar iti ngiwatyo ti rinuker a sasao, no di ket ti aniaman a sasao a naimbag a maipaay a pangpabileg kas iti kasapulan, tapno maipaayna no ania ti mainugot kadagiti managdengngeg.”

Saan a masapul ti panagusar kadagiti makapasakit nga ebkas, panagsao, wenno panagrasrason. Imbes ketdi, ti panagraem iti sabali a tao ken ti tarigagay a mapagtalinaedna ti panangipategna iti bagina ken ti dayawna ti mangtignay kenka a mangiparang kadagiti bambanag iti positibo, makapabileg a wagas. Irugim ti aniaman a sawem babaen ti napasnek, pudpudno a panangkomendar kadagiti naimbag a kualidadna, imbes nga ipaganetgetmo dagiti kapanunotan a mangupay ken mangiparikna nga awan kaes-eskanna. No agserserbika a kas panglakayen, usarem ti ‘autoridad[mo] a mangpabileg a saan ket a mangpakapuy.’​—2 Corinto 10:8.

Wen, ti epekto ti aniaman a balakad manipud kadagiti Kristiano a manangaywan ket makaited koma iti kasapulan a pammaregta, a mangiyallatiw no ania ti makaay-ayo. Saan koma a mangupay wenno “mamutbuteng.” (2 Corinto 10:9) Uray ti maysa a nakaaramid iti nakaro a basol ket masapul nga ipaayan iti sangkabassit a panagraem ken dayaw. Masapul a mapakuyogan ti balakad iti naasi, ngem natibker, mangtinggar a sasao tapno matignay nga agbabawi.​—Salmo 44:15; 1 Corinto 15:34.

Makapainteres, ta ti Linteg ti Dios iti Israel linagumna dagitoy a prinsipio. Pinalubosanna ti balakad ken uray pisikal a pannakadisiplina, bayat a pagtalinaedenna ti karbengan ti maysa a tao iti sangkabassit a dayaw. Naipalubos ti pannakabaot “iti kaadu a mayanatup iti dakes nga aramid,” ngem masapul a saan nga aglabes dayta. Nakedngan ti bilang ti kaadu ti pannakabaot tapno saan a ‘maibabain’ ti nagbasol.​—Deuteronomio 25:2, 3.

Addaan met ni Jesus iti pannakaseknan iti rikrikna dagiti agbabbabawi a managbasol. Maipapan kenkuana, impadto ni Isaias: “Ti maysa a runo a naparpar dinanto bungtolen; ket ti maysa a micha a sumsumged a silulubed dinanto iddepen. Isu pataudennanto ti kinalinteg iti kinapudno.”​—Isaias 42:3; Mateo 12:17, 20; Lucas 7:37, 38, 44-50.

Ti mangipaganetget pay iti kinapateg ti pannakipagrikna isu dagiti sasao ni Jesus iti Sermon iti Bantay: “Isuamin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) Nagpateg unay daytoy a prinsipio iti panangpatanor ti nasayaat a relasion nga isut’ aw-awagan ti kaaduan a Nabalitokan a Bilin. Kas Kristiano a panglakayen, kasano a matulongannakay dayta a mangbalakad kadagiti sabsabali a buyogen ti asi ken panagraem?

Laglagipenyo nga agbiddutkay met. Kas kuna ni Santiago, “maitibkoltayo amin iti adu a daras.” (Santiago 3:2) No laglagipenyo daytoy, matulongankayo a mangpasayaat kadagiti sasaoyo ken mangtimbeng iti rikriknayo no makisaokayo kadagiti sabsabali maipapan kadagiti biddutda. Siputanyo dagiti nalaka a pakasairanda. Tulongannakay daytoy a mangliklik iti nalabes a panangbabalaw, a mangpadakkel kadagiti babassit a biddut wenno pagkapuyan. Impaganetget ni Jesus daytoy idi kinunana: “Isardengyo ti manguk-ukom tapno dikay maukom; ta iti panangukom a panguk-ukomyo, maukomkayto; ket ti rukod a pangrukrukodyo, pangrukoddanto kadakayo.”​—Mateo 7:1, 2.

Raemenyo Dagiti Sabsabali​—Sarangtenyo ti Diablo

Nadisenio dagiti taktika ni Satanas a mangikkat iti dayawyo, mamataud iti rikna ti pannakaipababa, kaawan serserbi, ken kaawan namnama. Paliiwenyo no kasano nga inusarna ti maysa a tao tapno mapataud ti di umiso a rikna ni matalek a Job. Kinuna ni managinsisingpet nga Elifaz: “Adtoy, isu [ni Jehova] di agtalek kadagiti adipenna, ken dagiti mensaherona [dagiti nasantuan nga anghelna] idarumna a simamaag. Di ad-adda pay kadagidiay agnanaed kadagiti balay a pila [dagiti managbasol a tao], a ti pamuonda adda iti tapuk! A maburakda iti sango ti sanga.” (Job 4:18, 19) Isu a sigun kenkuana, awan ti pateg ni Job iti Dios a kas iti sanga (moth). Pudno unay, ti balakad ni Elifaz ken dagiti kakaduana, saan a pulos a makapabileg, mabalin a nangikkat pay iti lagip dagiti naglabas a nasayaat a bambanag ken Job. Minatmatanda ti napalabas a kinamatalekna, pannakasanay ti pamiliana, relasionna iti Dios, ken dagiti sagut ti asi nga impapaayna nga awan pategna.

Kasta met ita, nalaka nga umapay dagiti kasta a rikrikna kadagiti nagbasol nga agbabbabawi, ken adda dita ti peggad nga ‘alimonen [ida] ti nalabes unay a panagliday[da].’ Papanglakayen, no balakadanyo dagiti kasta a tattao, “patalgedanyo ti ayatyo” kadakuada babaen ti panangipalubosyo a masalimetmetanda ti sangkabassit a dayaw. (2 Corinto 2:7, 8) “No matratokayo a kurang ti panagraem, narigat nga awaten ti balakad,” annugoten ni William. Kasapulan a papigsaenyo ti pammatida a napategda iti imatang ti Dios. Ipalagipyo kadakuada a ‘saan a nakillo [ni Jehova] tapno lipatenna ti aramid[da] ken ayat nga impakita[da] iti naganna’ bayat dagiti napalabas a tawtawen ti matalek a panagserbida.​—Hebreo 6:10.

Ania pay dagiti kanayonan a banag a makatulong kadakayo a mangraem kadagiti sabsabali no mamalbalakadkayo? Bigbigenyo nga amin a tao addaan nainkasigudan a karbengan iti dayaw, yantangay naparsuada iti ladawan ti Dios. Ipatpateg ida ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo; paneknekan dayta dagiti dua a probisionna, ti subbot ken ti panagungar. Nayonan pay ni Jehova dayta a dayaw kadagiti Kristiano babaen ti “panangitudingna [kadakuada] iti maysa a ministerio,” nga us-usarenna ida a mangipakpakaasi iti nadangkes a kaputotan a makikappia iti Dios.​—1 Timoteo 1:12.

Papanglakayen, laglagipenyo a ti kaaduan kadagiti Kristiano a kakabsatyo ket manamnama a kameng a pamuon ti baro a natauan a kagimongan iti nadalusan a daga. Gapu ta naserbi ken napategda a tattao, maikarida a maipaayan iti dayaw. No mamalakadkayo, lagipenyo no kasano nga ipakitaan ni Jehova ken ni Jesus ida iti konsiderasion, ken itultuloyyo nga aramiden ti pasetyo a mangtulong kadagiti kakabsatyo a mangtaginayon iti dayaw ken pategda iti sango dagiti karit ni Satanas.​—2 Pedro 3:13; idiligyo ti 1 Pedro 3:7.

[Kahon iti panid 29]

Nadayaw a Pammalakad

(1) Mangtedkayo iti napudno ken napasnek a komendasion. (Apocalipsis 2:2, 3)

(2) Umimdengkay a naimbag. Silalawag ken siaanus nga ilasinyo ti problema ken ti pakaigapuan ti balakad. (2 Samuel 12:1-14; Proverbio 18:13; Apocalipsis 2:4)

(3) Ibatayyo iti Kasuratan ti balakadyo. Agbalinkay a positibo, nainkalintegan, ken makapabileg, ken mannakipagrikna. Pagtalinaedenyo ti dayaw ken panangipateg iti bagi ti tao a balbalakadanyo. (2 Timoteo 3:16; Tito 3:2; Apocalipsis 2:5, 6)

(4) Ipanamnamayo iti tao a balbalakadanyo a sagrapenna dagiti bendision no awaten ken iyaplikarna ti balakad. (Hebreo 12:7, 11; Apocalipsis 2:7)

[Ladawan iti panid 26]

Masapul a raemen dagiti Kristiano a panglakayen dagiti sabsabali no mamalbalakadda