Masapul Kadi a Kanayon nga Adda Bilin ti Biblia?
IDI ubingka pay, nalabit adu a bilin ti impaannurot kenka dagiti dadakkelmo. Bayat a dumakdakkelka, maaw-awatam a ti pagimbagam ti pampanunotenda. Kas maysa nga adulto, nalabit an-annurotem pay laeng ti dadduma a prinsipio nga insuroda kenka, uray addakan iti husto nga edad.
Ti nailangitan nga Amatayo a ni Jehova impaayannatayo iti adu a direkta a bilin babaen ti Saona, ti Biblia. Kas pagarigan, iparitna ti idolatria, pannakiabig, pannakikamalala, ken panagtakaw. (Exodo 20:1-17; Aramid 15:28, 29) Bayat a ‘dumakdakkeltayo iti amin a bambanag’ iti naespirituan, mabigbigtayo a ti pagsayaatantayo ti pakaseknan ni Jehova ken nainkalintegan ti kinaistrikto dagiti bilinna.—Efeso 4:15; Isaias 48:17, 18; 54:13.
Ngem adu dagiti kasasaad nga awan ti direkta a bilin. Gapuna, marikna ti dadduma a mabalinda nga aramiden ti kaykayatda gapu ta awan ti espesipiko a bilin ti Biblia. Irasonda a no napateg koma dayta iti Dios, adda koma direkta a bilinna mainaig iti dayta.
Dagidiay kasta ti kapanunotanda masansan a makaaramidda kadagiti di nainsiriban a pangngeddeng a pagbabawyanda iti kasta unay inton agangay. Dida maawatan a malaksid kadagiti linteg, naglaon met ti Biblia kadagiti pangripiripan no ania ti panangmatmat ti Dios. Bayat nga ad-adalentayo ti Biblia ken maammuantayo ti panangmatmat ni Jehova kadagiti bambanag, masukaytayo ti maysa a sinanay-Biblia a konsiensia ken makaaramidtayo kadagiti desision a mangyanninaw iti panagpampanunotna. No aramidentayo dayta, maparagsaktayo ti pusona ken masagraptayo dagiti gunggona nga iyeg dagiti nainsiriban a desision.—Efeso 5:1.
Dagiti Mapagwadan a Kapadasan iti Biblia
No basaentayo dagiti salaysay ti Biblia maipapan kadagiti nagkauna nga adipen ti Dios, makitatayo dagiti gundaway nga inkabilanganda ti panangmatmat ni Jehova uray awan ti direkta a bilin kadakuada. Usigentayo ti kapadasan ni Jose. Idi ginargari ti asawa ni Potifar nga agaramid iti imoralidad, awan idi ti impaltiing ti Dios a naisurat a linteg a mangiparit iti pannakikamalala. Ngem uray awan ti direkta a linteg, minatmatan ni Jose a maysa a basol ti pannakikamalala saan laeng a maibusor iti konsiensiana no di ket gapu ta ‘maikaniwas dayta iti Dios.’ (Genesis 39:9) Agparang a nabigbig ni Jose a ti pannakikamalala ket maikaniwas iti pampanunot ken pagayatan ti Dios, kas naipakita idiay Eden.—Genesis 2:24.
Usigenyo ti sabali pay a pagarigan. Iti Aramid 16:3, makitatayo a ni Pablo kinugitna ni Timoteo sakbay nga inkuyogna kadagiti Nakristianuan a panagmisionerona. Ngem iti bersikulo 4, mabasatayo a kalpasan dayta, nagdaliasat da Pablo ken Timoteo kadagiti siudad tapno ipakaammoda “dagiti bilin a napagtitinongan dagiti apostol ken lallakay nga adda idiay Jerusalem.” Karaman kadagita a bilin ti desision a saanen a masapul a makugit dagiti Kristiano yantangay awandan iti sidong ti linteg! (Aramid 15:5, 6, 28, 29) Apay ngarud a ni Pablo kinugitna latta ni Timoteo? “Gapu kadagiti Judio nga adda kadagidiay a lugar, ta ammoda amin a ti ama [ni Timoteo] ket Griego.” Saan a kayat ni Pablo ti mangitibkol. Ammona a dagiti Kristiano ‘irekomendada ti bagida iti tunggal natauan a konsiensia iti imatang ti Dios.’—2 Corinto 4:2; 1 Corinto 9:19-23.
Kasta ti panagpampanunot da Pablo ken Timoteo. Basaenyo dagiti teksto a kas iti Roma 14:15, 20, 21 ken 1 Corinto 8:9-13; 10:23-33, ket makitayo no kasano kadakkel ti pannakaseknan ni Pablo iti naespirituan a pagimbagan dagiti sabsabali, nangnangruna kadagidiay mabalin a maitibkol kadagiti banag a saan met a talaga a dakes. Nagsurat ni Pablo maipapan ken ni Timoteo: “Awanen kaniak ti sabali pay nga addaan kababalin a kas kenkuana a sipupudno a mangisakitto iti bambanag maipapan kadakayo. Ta amin dagiti dadduma sapsapulenda dagiti bukodda a pagimbagan, saan a dagidiay ken Kristo Jesus. Ngem ammoyo ti pammaneknek nga impaayna maipapan ti bagina, a kas iti maysa nga anak iti ama isu nagpaadipen a kaduak iti pannakaidur-as ti naimbag a damag.” (Filipos 2:20-22) Anian a nagsayaat nga ulidan ti impasdek dagitoy dua a Kristiano agpaay kadatayo! Imbes a ti personal a pagsayaatan ti impangpangrunada no awan ti espesipiko a bilin ti Dios, tinuladda ti ayat ni Jehova ken ti Anakna babaen ti panangikabilanganda no ania ti mabalin nga epekto dagiti desisionda iti espiritualidad ti dadduma.
Usigenyo ni Jesu-Kristo, ti kangrunaan nga ulidantayo. Iti Sermonna iti Bantay, inlawlawagna a kadagidiay makabigbig iti pudno nga anag dagiti linteg ti Dios, pagtulnoganda dayta uray no awan ti espesipiko a naibilin wenno naiparit. (Mateo 5:21, 22, 27, 28) Da Jesus, Pablo, Timoteo, wenno Jose saanda nga inkalintegan a maaramid ti tao ti kayatna no awan ti espesipiko a linteg ti Dios iti maysa a banag. Gapu ta tinulad dagitoy a lallaki ti panagpampanunot ti Dios, nayaplikarda ti tinukoy ni Jesus a dua a kadakkelan a bilin—ti panagayat iti Dios ken ti panagayat kadagiti pada a tattao.—Mateo 22:36-40.
Komusta Met Dagiti Kristiano Ita?
Nalawag a ditay matmatan ti Biblia a kas maysa a legal a dokumento, a namnamaen a nakasurat ti amin a bilin. Maparagsaktayo ti puso ni Jehova no aramidentayo dagiti mangyanninaw iti panangmatmatna, uray no awan ti espesipiko a linteg a mangibaga no ania ti nasken nga aramidentayo. Iti sabali a pannao, imbes a sapulen a kanayon no adda ti direkta a bilin ti Dios, ‘ilasintayo no ania ti pagayatan ni Jehova.’ (Efeso 5:17; Roma 12:2) Apay a makaparagsak dayta ken ni Jehova? Dayta ngamin ti mangipakita a napatpateg kadatayo ti panangay-ayo kenkuana ngem kadagiti personal a pagragsakan ken kalintegantayo. Ipakitana met nga ipatpategtayo ti panagayatna nga uray la kayattayo a tuladen dayta, ket dayta nga ayat ti mangtignay kadatayo. (Proverbio 23:15; 27:11) Maysa pay, dagiti panagtignay a maitunos iti sagudayen ti Kasuratan parayrayenda ti naespirituan ken uray ti pisikal a salun-at.
Kitaentayo no kasano a mayaplikar daytoy a prinsipio kadagiti personal a banag.
Panagpili iti Paglinglingayan
Panunotenyo ti kasasaad ti maysa nga agtutubo a lalaki a kayatna ti gumatang iti maysa nga album ti musika. Naay-ayo kadagiti nangngegna a kanta iti dayta nga album, ngem madanagan ta ipakita ti makinlikud nga akkub ti album a naglaon dayta kadagiti naalas ken narugit a liriko maipapan iti sekso. Ammona met a kaaduan kadagiti kansion dayta a kumakanta ket agung-unget ken agresibo. Gapu ta ay-ayatenna ni Jehova, maseknan daytoy nga agtutubo iti panangmatmat ken panagrikna ti Dios iti dayta a banag. Kasanona a mailasin ti pagayatan ti Dios iti dayta a banag?
Iti suratna kadagiti taga Galacia, inlanad ni apostol Pablo dagiti aramid ti lasag ken dagiti bunga ti espiritu ti Dios. Mabalin nga ammoyo dagiti bunga ti espiritu ti Dios: ayat, rag-o, talna, mabayag a panagitured, kinamanangngaasi, kinaimbag, pammati, kinaalumamay, panagteppel. Ngem ania dagiti maibilang nga aramid ti lasag? Insurat ni Pablo: “Ita maiparangarang dagiti aramid ti lasag, ket dagita ti pannakiabig, kinarugit, nalulok a kababalin, idolatria, panangannurot iti espiritismo, guranggura, ringgor, imon, dagiti irarasuk ti unget, rinnupir, pannakabingbingay, dagiti sekta, ap-apal, panagbarbartek, naariwawa a panagragragsak, ken bambanag nga umasping kadagitoy. No maipapan kadagitoy a banag pakpakdaarankayo a nasaksakbay, kas met laeng iti daydi nasaksakbay a panangpakdaarko kadakayo, a dagidiay mangannurot iti kakasta a banag saandanto a tawiden ti pagarian ti Dios.”—Galacia 5:19-23.
Imutektekanyo dagiti maudi a sasao iti dayta a listaan—“bambanag nga umasping kadagitoy.” Saan a nangted ni Pablo iti nakaat-atiddog a listaan ti amin nga aramid ti lasag. Saan a mabalin nga ibaga ti maysa: ‘Mabalinko nga aramiden ti aniaman nga awan kadagiti aramid ti lasag nga inlista ni Pablo iti Kasuratan.’ Imbes ketdi, masapul nga usaren dagiti agbasbasa ti pannakaawatda tapno mailasinda dagiti bambanag nga awan iti listaan ngem “umasping kadagitoy.” Dagidiay awanan iti panagbabawi a mangar-aramid kadagiti saan a nadakamat ngem “umasping kadagitoy” dida tawiden dagiti bendision ti Pagarian ti Dios.
No kasta, masapul nga ilasin, wenno ammuentayo, no ania ti kagura ni Jehova. Narigat kadi dayta? No kas pagarigan ta ibaga ti doktoryo a prutas ken nateng ti ad-adda koma a kanenyo ket liklikanyo ti pie, sorbetes, ken dadduma pay a taraon nga umasping kadagita, narigat kadi nga ammuen no ania a listaan ti pakaibilangan ti keyk? Ita, sublianyo dagiti bunga ti espiritu ti Dios ken dagiti aramid ti lasag. Iti ania a listaan ti pakaibilangan ti nadakamat nga album ti musika? Sigurado nga awan pakainaiganna iti ayat, kinaimbag, panagteppel, wenno ti dadduma a galad a nainaig iti bunga ti espiritu ti Dios. Ti maysa a tao dina kasapulan ti espesipiko a linteg tapno maawatanna a dayta a kita ti musika ket saan a maitunos iti panangmatmat ti Dios. Mayaplikar met dagiti kasta a prinsipio no maipapan kadagiti babasaen, pelikula, programa iti telebision, ay-ayam iti kompiuter, Web site, ken dadduma pay.
Makaay-ayo a Personal a Panaglanglanga
Mangipaay met ti Biblia kadagiti prinsipio mainaig iti panagkawkawes ken panaglanglanga. Daytoy ti mangiwanwan iti tunggal Kristiano a mangtaginayon iti maitutop ken makaay-ayo a panaglanglanga. Maysa met daytoy a benneg tapno ti maysa nga agayat ken ni Jehova maipakitana a kayatna a paragsaken ti nailangitan nga Amana, saan ket a ti personal a pagragsakanna ti panuynoyanna. Kas nakitatayon, dina kayat a sawen a saan a maseknan ni Jehova kadagiti ar-aramiden dagiti adipenna gapu laeng ta awan ti espesipiko a pagannurotan mainaig iti maysa a banag. Nadumaduma ti estilo iti kada lugar, ket uray pay iti maymaysa a lugar, adda met panawen nga agbaliwbaliw dayta. Kaskasdi, nangipaay ti Dios kadagiti kangrunaan a prinsipio a mangiwanwan kadagiti adipenna iti amin a tiempo ken iti sadinoman a lugar.
Kas pagarigan, kuna ti 1 Timoteo 2:9, 10: “Kasta met a tarigagayak a dagiti babbai arkosanda ti bagbagida iti naimbag-pannakaurnosna a kawes, buyogen ti kinaemma ken kinasimbeng ti panunot, saan a kadagiti estilo a panangsallapid iti buok ken balitok wenno kadagiti perlas wenno nangina unay a lupot, no di ket iti wagas a maitutop kadagiti babbai nga agkunkuna nga agraemda unay iti Dios, awan sabali, babaen iti naimbag nga ar-aramid.” Gapuna, dagiti Kristiano a babbai—ken lallaki—nasken nga usigenda no ania a kita ti panaglanglanga ti namnamaen dagiti kalugaranda kadagidiay “agkunkuna nga agraemda unay iti Dios.” Maiparbeng laeng nga ikabilangan ti maysa a Kristiano no ania ti epekto ti panaglanglangana iti panangmatmat dagiti sabsabali iti mensahe ti Biblia nga awitna. (2 Corinto 6:3) Ti maysa a mapagwadan a Kristiano dina ipangpangruna ti personal a pagragsakanna wenno ti ipapanna a kalinteganna. Imbes ketdi, napateg kenkuana a dina maupay wenno maitibkol dagiti dadduma.—Mateo 18:6; Filipos 1:10.
No madlaw ti maysa a Kristiano a makaupay wenno makaitibkol kadagiti dadduma ti maysa nga estilo ti panaglanglanga, tuladenna koma ni apostol Pablo babaen ti panangipangpangrunana iti naespirituan a pagimbagan dagiti sabsabali imbes a ti personal a pagragsakanna. Kinuna ni Pablo: “Agbalinkayo a tumutulad kaniak, kas met iti panangtuladko ken Kristo.” (1 Corinto 11:1) Ket no maipapan ken ni Jesus, insurat ni Pablo: “Uray ti Kristo saanna nga inay-ayo ti bagina.” Nalawag ti ibagbaga ni Pablo kadagiti amin a Kristiano: “Datayo a napigsa, nupay kasta, rebbeng nga anusantayo dagiti pagkapuyan dagidiay di napigsa, ket ditay ay-aywen ti bagbagitayo. Tunggal maysa kadatayo ay-aywenna koma ti padana a tao iti naimbag a maipaay a pakapabilganna.”—Roma 15:1-3.
Panangpatadem iti Pannakaawattayo
Kasanotayo a sukayen ti pannakaawattayo tapno masursurotayo no kasano nga ay-aywen ni Jehova uray no awan ti espesipiko nga instruksionna iti maysa a banag? No inaldaw a basaentayo ti Saona, regular nga adalen dayta, ken mennamennaen ti mabasatayo, mariknatayo nga umuneg ti pannakaawattayo. Saan nga apagdarikmat dayta a panagrang-ay. Kas iti pisikal a panagdakkel ti maysa nga ubing, ti naespirituan a panagdakkel ket in-inut ken saan a dagus a madlaw. Gapuna, kasapulan ti panaganus, ket ditay koma maupay no awan ti madagdagus a madlawtayo a panagrang-ay. Iti sabali a bangir, ti basta panangpalabas iti oras dina met paunegen ti pannakaawattayo. Masapul nga okupadotayo iti regular a panangsukimat iti Sao ti Dios kas nadakamaten, ken nasken nga iyaplikartayo dagiti maadaltayo agingga iti kabaelantayo.—Hebreo 5:14.
Mabalin a maikuna a no dagiti linteg ti Dios subokenna ti kinatulnogtayo, dagiti prinsipiona subokenda ti kinamataengantayo iti naespirituan ken ti tarigagaytayo a mangay-ayo kenkuana. Bayat nga agmatmataengantayo iti naespirituan, ad-adda a pagreggetantayo ti panangtulad ken ni Jehova ken iti Anakna. Tarigagayantayo nga itunos ti desisiontayo iti panangmatmat ti Dios kadagiti bambanag kas ipasimudaag ti Kasuratan. Bayat a parparagsakentayo ti nailangitan nga Amatayo kadagiti amin nga aramidtayo, mariknatayo a rumayray met ti rag-otayo.
[Dagiti Ladawan iti panid 23]
Nadumaduma ti estilo ti panagkawkawes sigun iti lugar, ngem dagiti prinsipio ti Biblia ti mangiwanwan koma kadagiti panagpilitayo