NEBO
1. Maysa a siudad ti Moab nga inturayan ni Sihon nga ari dagiti Amoreo maysa a tiempo sakbay a simrek dagiti Israelita iti Naikari a Daga. (Idiligyo ti Nu 21:26; 32:3; Isa 15:2.) Kalpasan a ti Israel pinarmekna ni Sihon, dagiti Rubenita binangonda manen ti Nebo. (Nu 32:37, 38) Nupay kasta, idi rugrugi ti maikasiam a siglo K.K.P., agparang a dagiti Rubenita (1Cr 5:1, 8) napukawda dayta a siudad, ta sigun iti Bato a Moabita, impasindayag ni Ari Mesa ti panangalana iti dayta manipud Israel babaen ti panangiwanwan ti diosna a ni Kemos. Idi agangay, da Isaias (iti maikawalo a siglo K.K.P.) ken Jeremias (iti maikapito a siglo K.K.P.) agpada a dinakamatda ti Nebo kadagiti padto maibusor iti Moab.—Isa 15:2; Jer 48:1, 22.
Kadawyan a maikunkuna a ti Nebo ket isu ti Khirbet Mekhayyet (wenno, Qaryat el Mukhaiyat), a masarakan iti agarup 8 km (5 mi) iti abagatan a laud ti Hesbon. Iti daytoy a disso, adda rebrebba ti maysa a kadaanan a sarikedked. Kasta met, adda nasarakan a nakaad-adu a dinamili a ribak (maipagarup a napetsaan iti manipud maika-12 agingga iti rugi ti maika-6 a siglo K.K.P.).
2. Maysa a siudad, a dagiti pannakabagi dayta nagsublida manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. (Esd 2:1, 29) Idi tiempo ni Esdras, sumagmamano kadagiti “annak [nalabit, dagiti agnanaed] ni Nebo” pinapanawda ti ganggannaet nga assawada a babbai. (Esd 10:43, 44) Nalawag a tapno daytoy a Nebo maiduma iti Num. 1, naawagan dayta kas “ti sabali pay a Nebo.” (Ne 7:33) Maikunkuna a posible a dayta ita ti agdama-aldaw a Nuba, a masarakan agarup 11 km (7 mi) iti amianan a laud ti Hebron.
3. Nabatad a maysa kadagiti bantay ti Abarim. Manipud idi iti Bantay Nebo wenno iti tapaw ti Pisga (a mabalin a maysa a paset ti Nebo wenno ti Nebo ket maysa a paset ti Pisga) a tinannawagan ni Moises ti Naikari a Daga, ket kalpasanna, sadiay a natay. (De 32:48-52; 34:1-4) Ti Bantay Nebo ket gagangay a maikunkuna nga isu ti Jebel en-Neba (Har Nevo). Ti kangato daytoy a bantay ket nasurok a 800 m (2,630 pie) iti ngatuen ti patar ti baybay ken masarakan agarup 17 km (11 mi) iti dayaen ti disso a sadiay ti Jordan sumrek iti Natay a Baybay. Patien ti kaaduan a ti Pisga mabalin nga isu met laeng ti Ras es-Siyaghah, maysa a nangato a disso iti mismo nga amianan a laud ti Jebel en-Neba ken nababbaba bassit ngem ti pantokna. No naariwanas ti aldaw, ti tapaw ti Ras es-Siyaghah ket nagsayaat a disso a pangbuyaan kadagiti bantay ti Hermon, Tabor, Ebal, ken Gerizim, ti makintengnga a pantok iti kabambantayan nga ayan ti Betlehem ken Hebron, kasta met ti Ginget Jordan ken ti Natay a Baybay.
4. Maysa a didiosen a ti pannakaibabainna idi narba ti Babilonia ket impadto ni mammadto Isaias. (Isa 46:1, 2) Napagdaydayawan ni Nebo agpadpada idiay Babilonia ken Asiria. Isu nainaig iti planeta a Mercurio ken naibilang kas anak da Marduk ken Sarpanitu ken ti bayabay ni Tashmitum. Kadagiti managdaydayaw kenkuana, ni Nebo ket dios ti sirib ken adal, “ti dios nga agik-ikut iti saririt,” “daydiay dumdumngeg manipud adayo,” “daydiay mangisursuro,” ken “apo ti tapi a pagyuritan.”—The Seven Great Monarchies of the Ancient Eastern World, a ni G. Rawlinson ti autor, 1885, Tomo I, p. 91; Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. Pritchard, 1974, p. 450.
Ti kinatan-ok daytoy a didiosen ket inladawan ti ari ti Babilonia a ni Nabonido idi tinukoyna ni Nebo kas “ti mangtartarawidwid iti isuamin a makinngato ken lubong dagiti natay, daydiay mangpapaatiddog iti panagbiagko” ken kasta met a kas daydiay “mamaglayon iti (kaunday ti) panagturayko.” Ni Nebo ti bigbigen ni Nabonido a nangikabil kadagiti imana “ti umiso a setro, ti sarukod nga intuding ti linteg, a dayta (laeng) ti mangipasigurado iti idudur-as ti pagilian.” (Ancient Near Eastern Texts, p. 310) Ti panagparang ti porma ti nagan ni Nebo kadagiti nagan ti ar-ari ti Babilonia a da Nabucodonosor, Nabopolassar, ken Nabonido, kasta met iti nagan a Nabuzaradan (2Ar 25:8) ken nalabit iti Abednego ket sabali pay a pammaneknek iti kinapategna iti relihion ti Babilonia.—Da 1:7.
Nalatak ti pannakainaig ni Nebo iti kadaanan a siudad ti Borsippa (ti agdama-aldaw a Birs wenno Birs-Nimrud) iti asideg ti Babilonia. Iti primavera, iti kada Aldaw ti Baro a Tawen, ti imahen ni Nebo naipan idiay Babilonia manipud Borsippa buyogen ti sagrado a prosesion. Kalpasan dayta, no maisubli idi ti imahen iti santuariona idiay Borsippa, ti imahen ni Marduk (naawagan met iti titulona a Bel [Apo]) maawit iti sumagmamano a distansia agraman ti imahen ni Nebo. Gapuna, maikanatad unay a ti padto ni Isaias espesipiko a dinakamatna ti idadateng ti pannakaibabain da Bel ken Nebo iti pannakarba ti Babilonia.—Isa 46:1, 2.