Ti Panangmatmat ti Biblia

Apay a Kontrolem ti Pungtotmo?

MAMARPARTAAN ti rugrugina. “Ita ta siakon ti ulo iti daytoy a balay, dinakton ibabain babaen ti kinamanagladladawmo,” inriaw ni John iti baro nga asawana a ni Ginger.a Riniawanna iti nasurok nga 45 a minuto bayat nga impapilitna nga agtugaw latta iti sopa. Nakayugalianen iti panagasawada ti abusado a panagsao. Nakalkaldaang ta kimmaro ti kinamanagpungpungtot ni John. Panalbaagenna dagiti ridaw, disnogenna ti lamisaan idiay kosina, ken kaskasero nga agmaneho bayat a sangkadanogna ti manibela, a pagpeggadan ti biag dagiti sabsabali.

Daksanggasat ta kas iti sigurado la ketdin nga ammoyo, maulit-ulit dagita nga eksena. Nainkalintegan kadi ti panagpungtot daytoy a lalaki, wenno mapukpukawna laeng ti panagteppelna? Dakes kadi amin a panagpungtot? Kaano a maibilang a din makontrol ti pungtot? Kaano a nalabes unayen?

Mabalin a nainkalintegan ti makontrol a panagpungtot. Kas pagarigan, nagpungtot ti Dios iti kadaanan, imoral a siudad ti Sodoma ken Gomorra. (Genesis 19:24) Apay? Agsipud ta nakiraman dagiti agnanaed kadagidiay a siudad iti naranggas ken nalulok a seksual nga aramid, nga agdindinamag iti intero a rehion. Kas pagarigan, idi a sinarungkaran dagiti mensahero nga anghel ni nalinteg a Lot, maysa a barkada dagiti agtutubo a lallaki agraman lallakay ti nangpanggep a mangrames kadagiti sangaili ni Lot. Nainkalintegan ti panagpungtot ni Jehova a Dios iti nakaro a kinaimoralda.​—Genesis 18:20; 19:4, 5, 9.

Kas ken Amana, addada idi panawen a nagpungtot ti perpekto idi a tao a ni Jesu-Kristo. Ti templo idiay Jerusalem ti naibilang idi a sentro ti panagdaydayaw para iti pinili ti Dios nga ilina. Rumbeng a daytat’ “balay ti kararag,” a pangidiayaan dagiti tattao kadagiti daton ken sagutda iti Dios ken pagsursuruanda kadagiti danana ken pakapakawanan dagiti basolda. No ar-arigen, mabalinda ti makikomunikar ken Jehova idiay templo. Ngem, pinagbalin dagiti panguluen iti relihion idi kaaldawan ni Jesus ti templo a “balay a pagtagilakuan” ken “rukib dagiti mannanakaw.” (Mateo 21:12, 13; Juan 2:14-​17) Nakaganansiada a mismo iti panaglako kadagiti animal a maidaton. Kinapudnona, pagbagasanda ti arban. Isu a nainkalintegan laeng idi pinapanaw ti Anak ti Dios dagidi birkog iti balay ni Amana. Nalawag a nakapungtot ni Jesus!

No Makapungtot Dagiti Imperpekto a Tattao

Adda met tiempo a nainkalintegan ti panagpungtot dagiti imperpekto a tattao. Usigenyo ti napasamak ken ni Moises. Ti nasion ti Israel ket simimilagro a kaisalsalakan manipud Egipto. Dramatiko nga impakita ni Jehova ti pannakabalinna kadagiti ulbod a didios ti Egipto babaen ti panangdidigrana kadagiti Egipcio iti sangapulo a saplit. Sa nangaramid iti dalan a paglibasan dagiti Judio, babaen ti panangbisngayna iti Nalabaga a Baybay. Kalpasanna, naiturongda iti sakaanan ti Bantay Sinai, a sadiay ti nakabuangayanda kas maysa a nasion. Kas mangibabaet, simmang-at ni Moises iti bantay tapno awaten dagiti linteg ti Dios. Karaman iti amin a dadduma a linlinteg, inted ni Jehova ken ni Moises ti Sangapulo a Bilin, nga insurat ti “ramay ti Dios” kadagiti tapi a bato nga inkitikit a mismo ti Dios manipud iti bantay. Nupay kasta, idi simmalog ni Moises, aniat’ nakitana? Agdaydayawen dagiti tattao iti balitok a sinan-urbon a baka! Anian a nagbiitda a nakalipat! Sumagmamano pay la a lawas ti napalabas. Nainkalintegan laeng a “bimmara ti pungtot ni Moises.” Intupakna dagiti tapi a bato ken dinadaelna ti sinan-urbon a baka.​—Exodo 31:18; 32:16, 19, 20.

Idi agangay, di nakateppel ni Moises idi nagreklamo dagiti tattao gapu iti kinakirang ti danum. Tangay nauman, apagbiit a napukawna ti agdindinamag a kinaemmana, wenno kinaalumamayna. Nangituggod daytoy iti nakaro a kamali. Imbes nga itan-okna ni Jehova kas Manangipaay iti Israel, sigugubsang a nagsao ni Moises iti ili ket inturongna ti atension ken ni Aaron a kabsatna ken ti bagina. Nakita ti Dios a rumbeng a madisiplinaan ni Moises. Din mapalubosan a sumrek iti naikari a daga. Kalpasan daytoy a pasamak idiay Meriba, awanen ti pakakitaan a di manen nakapagteppel ni Moises. Agparang a nagnakemen.​—Numeros 20:1-​12; Deuteronomio 34:4; Salmo 106:32, 33.

Adda ngarud nagdumaan ti Dios ken tao. Mabalin a ‘kontrolen [ni Jehova] ti pungtotna’ ket siuumiso a mailadawan kas “nabannayat nga agpungtot” agsipud ta ti ayat, saan a ti pungtot, ti kangrunaan a kalidadna. Kanayon nga umiso, nainkalintegan, kontrolado ti pungtotna. (Exodo 34:6; Isaias 48:9; 1 Juan 4:8) Kanayon a nakontrol ti perpekto idi a tao a ni Jesu-Kristo ti pungtotna; nailadawan kas “naalumamay.” (Mateo 11:29) Iti kasumbangirna, narigatan idi dagiti imperpekto a tattao iti pammati a kas ken ni Moises, a mangkontrol iti pungtotda.

Kasta met a kaaduan a di pampanunoten a nasaksakbay dagiti tattao dagiti pagbanaganna. Adda sagabaen ti tao a dina makontrol ti pungtotna. Kas pagarigan, ania dagiti nabatad a resulta no di makateppel ti asawa a lalaki ken baketna agingga nga uray la mabuttawan ti diding iti panangdanogna? Madadael ti sanikua. Madangran ti imana. Ngem nakarkaro iti dayta, anianto ti epekto ti kinamanagpudpudotna iti ayat ken panagraem ni baketna kenkuana? Mabalin a matarimaan ti diding iti sumagmamano nga aldaw, ken mabalin a maimbagan ti imana iti sumagmamano a lawas; ngem kasano kapaut ti kasapulan sakbay a maisubli ti panagtalek ken panagraem ni baketna kenkuana?

Kinapudnona, napno ti Biblia kadagiti pagarigan dagiti tattao a dida nateppelan ti pungtotda ket sinagabada dagiti nagbanaganna. Usigenyo ti sumagmamano. Napagtalaw ni Cain kalpasan a pinatayna ni adingna nga Abel. Da Simeon ken Levi ket inlunod ni amada gaput’ panangpapatayda iti lallaki ti Siquem. Pinagkukutel ni Jehova ni Uzzias kalpasan a nakapungtot ni Uzzias kadagiti papadi a nangpadas a mangkorehir kenkuana. Idi “nakapungtot” ni Jonas, binabalaw ni Jehova. Nanungsungbatda amin gapu iti panagpungtotda.​—Genesis 4:5, 8-​16; 34:25-​30; 49:5-7; 2 Cronicas 26:19; Jonas 4:1-​11.

Manungsungbat Dagiti Kristiano

Umasping ita, manungsungbat dagiti Kristiano iti aramidda agpadpada iti Dios ken, no dadduma, iti padada a manamati. Makita a dagus daytoy iti panangusar ti Biblia kadagiti Griego a termino a kaipapananna ti pungtot. Maysa kadagiti dua a sao a kaaduan a mausar ket or·geʹ. Kaaduanna, maipatarus a “pungtot” ken aglaon iti kapanunotan a pannakaammo ken panangigagara pay ketdi, a masansan a buyogen iti panagibales. Gapuna, indagadag ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Roma: “Dikay ibalesan ti bagbagiyo, dungdunguen, no di ket ipaayanyo ti lugar ti pungtot [or·geʹ]; ta adda a naisurat: ‘Kukuak ti pammales; supapakakto, kuna ni Jehova.’” Imbes a mangimula iti sakit ti nakem kadagiti kakabsatda, maparegtada a “[parmeken] ti dakes babaen ti naimbag.”​—Roma 12:19, 21.

Ti sabali pay a masansan a mausar a termino ket thy·mosʹ. Ti ramut a sao “orihinal a kaipapananna ti naranggas a tignay ti angin, danum, daga, animal, wenno tattao.” Gapuna, ti sao ket nagduduma ti pannakadeskribirna kas “napalalo a panangipeksa iti gura,” “kinadawel ti rikna,” wenno “nakaro a kinaringgor, a mangburibor iti panunot, ken mangpataud iti riribuk ken danag iti pagtaengan ken komunidad.” Kas iti bulkan a di man la mapakpakadaan ti ibebettakna ken mangipugso iti napudot a dapo, bato, ken lava, a mabalin a mangdangran, mangbaldado, ken mangpapatay, kasta ti lalaki wenno babai a dina mateppelan ti riknana. Ti pang-adu a porma ti thy·mosʹ ket nausar idiay Galacia 5:20, a sadiay inlista ni Pablo ti “irarasuk ti unget” a karaman ti dadduma nga “aramid ti lasag” (bersikulo 19), kas iti pannakiabig, nalulok a kababalin, ken panaginum. Sigurado a ti kababalin ni John​—a nailadawan itay​—ti mangyilustrar a naimbag iti “irarasuk ti pungtot.”

Gapuna, kasano ti rumbeng a panangmatmat ti kongregasion Kristiano kadagiti naitimpuyog nga indibidual a makipaspaset kadagiti maulit-ulit a kinaranggas maibusor iti tao wenno sanikua ti sabsabali? Ti di makontrol a pungtot ket makadadael ken nalaka a mangituggod iti kinaranggas. Buyogen iti naimbag a rason a kinuna ni Jesus: “Kunak kadakayo a ti tunggal maysa nga agtultuloy a sipupungtot iti kabsatna manungsungbatto iti pangukoman ti kinahustisia.” (Mateo 5:21, 22) Mabalakadan dagiti assawa a lallaki: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti assawayo ket dikay agpungtot a sipapait kadakuada.” Saan a kualipikado kas manangaywan iti kongregasion ti maysa a “nalaka nga agpungtot.” Gapuna, di rumbeng a maibilang a mapaguadan iti kongregasion dagiti indibidual a di makakontrol iti pungtotda. (Colosas 3:19; Tito 1:7; 1 Timoteo 2:8) Kinapudnona, kalpasan a nausig ti ugali, ti padron ti kababalin, ken ti kinakaro ti pannakadangran ti biag ti sabsabali, mabalin a mailaksid iti kongregasion ti tao a dina makontrol ti panagpungtotna​—talaga a nakarkaro a pagbanagan.

Nakontrol kadin ni John, a nadakamat itay, ti rikriknana? Nabalbaliwanna kadin ti napardas, napartak a pakadidigraanna? Nakalkaldaang ta kimmaro ti panagririawna agingga a mangiduron ken mangipadeg payen. Ti panangwitwitna ti nangituggod iti literal, nasaem, makapasakit a panangitudotudo. Naannad ni John a nangliklik a dina nasaktan ti paspaset ti bagi [ni Ginger] a nalaka a makita ket inkagumaanna nga ilimed ti kababalinna. Ngem idi agangay, kumugtar, dumanog, pumungot, ken kimmaro ti panangtratona. Nakisinan ni Ginger ken ni John.

Di koma rumbeng a napasamak daytoy. Adut’ makateppel itan iti pungtotda nga adda idi kadagiti umasping a kasasaad. Anian a nagpateg ngarud a tuladentayo ti perpekto nga ulidan ni Jesu-Kristo. Pulos a di nakabasol iti di nateppelan a panagpungtot. Kanayon nga umiso ti panagpungtotna; pulos a dina napukaw ti panagteppelna. Nainsiriban nga imbalakad ni Pablo kadatay amin: “Agpungtotkayo, ngem nupay kasta dikay agbasol; ti init saannakay koma a malnekan a sipupungtot.” (Efeso 4:26) Ti naemma a panangbigbigtayo kadagiti limitasiontayo kas tattao ken ti panangapit iti imulatayo ti umdas koman a pangteppelantayo iti panagpungtottayo.

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 18]

Gandaten ni Saul a Papatayen ni David/The Doré Bible Illustrations/Dover Publications, Inc.