Apay a ti AIDS Nagsaknap iti Kasta Unay?

APAY a ti AIDS nagbalin a nakasaksaknap? Nupay no saan a masigurado no kasano, kaano, wenno sadino ti nagtaudanna, addada dagiti pangkaaduan a padron a mangilawlawag iti panagsaknapna. Idiay Estados Unidos ken Europa, kas pangarigan, ti kangrunaan a pamay-an iti panangisaknap iti AIDS isu ti ar-aramid ti lalaki a homoseksualidad. Idi damo a nailasin ti epidemia, daytat’ nagparang kadagiti laeng homoseksual (ken biseksual) a lallaki. Agingga iti nabiit pay, nasurok a 70 porsiento kadagiti nataengan a biktima ket homoseksual a lallaki.

Kalpasanna ti AIDS nangrugi a nagparang kadagiti mangitudtudok ti droga iti urat. Iti sumagmamano a tawtawen, nasurok a 15 porsiento kadagiti amin a kaso ti agtaud itoy a grupo, ket umad-adu. Kadagiti dadduma a luglugar, kagudua kadagiti amin a mangitudtudok ti droga iti urat ti addaan iti virus ti AIDS. Gapuna, ti magasin a Science kinunana: “Ti kaaduan nga Americano a maimpektaran itatta ket mabalin a lallaki a homoseksual wenno dagiti mangitudtudok ti droga iti urat.”

Idiay San Francisco, 50 porsiento wenno ad-adu pay a homoseksual a lallaki ti addaan iti virus ti AIDS. Ti komunidad dagiti homoseksual iti siudad ket daddadaelenen ti ipapatay gapu iti AIDS. Ti napaut a panagadal kadagiti homoseksual a lallaki sadiay ipakitana a kadagidiay a naresita nga addaan iti virus ti AIDS pito a tawenen ti napalabas, 78 porsiento ti addaan iti graben nga AIDS, nasapa a sintomas iti dayta, wenno dadduma a pannakadadael iti kabaelan a manglapped iti sakit. Ket nupay no ti kapartak ti iyaadu dagiti kabbaro a kaso ket bimmaba, bassit laeng ti maaramidan kadagidiay a naimpektaranen.

No maipapan iti Haiti, napaliiw ti Los Angeles Times: “Ti kabbaro nga impormasion isingasingna a ti virus ti AIDS ket naiyeg iti Caribbean nangnangruna babaen iti homoseksual a panagdenna dagiti taga isla ken dagiti Americano.”

Apay a Nalaka Unay a Maakaran?

Apay a nalaka unay a maakaran dagiti homoseksual iti AIDS? Gapu kadagiti ar-aramidda iti sekso. Nupay no ti AIDS ket maisaknap met babaen iti panagdenna babaen iti ngiwat, ti aramid a panagdenna babaen iti kerret (sodomia) ti nangnangruna a pamay-an iti panangiyakar iti AIDS kadagiti homoseksual.

Ti kerret ti tao ket nadisenio a maipaay a mangikkat iti rugit​—ti ibleng​—ket saan a nairanta iti panagdenna. Daytat’ addaan laeng iti naingpis nga epithelial cells, ti tisyu a nangap-ap iti kerret. Ti panagdenna babaen iti kerret agbanag iti pannakapigis daytoy nga ap-ap ket adda panagpadara kadagiti sugsugat. Dagiti narugitan a semen a mapan iti kerret manipud iti pareha mabalin a pagtaudan iti AIDS, a kas met dagiti pannakagumrad ken pannakasugat ti mabagbagi ti lalaki. Kasta met, dagiti nadadael a tisyu ti kerret iti umawat iti dayta ti mangipalubos kadagiti naimpektaran a nga agwayaway a pluido a mangiyakar iti impeksion kadagiti dadduma a pareha iti sekso.

Mainayon iti dayta, masansan a dagiti homoseksual ket addaanda kadagiti adu a pareha​—ginasgasut, rinibribo pay​—iti isuamin a panagbiagda. Maysa nga agtutubo a homoseksual a nakaimpektar kadagiti adu a sabsabali sakbay a natay iti AIDS ket naipadamag nga addaan iti 2,500 a kinadenna a homoseksual a lallaki iti uneg ti sangapulo a tawen. Ti trabahona iti maysa a kompania ti eroplano ti namagbalin kenkuana a makapagbiahe iti kasta unay. Ti sabali pay kunaenna a naaddaan ti 5,000 a homoseksual a pannakidenna iti uneg ti 20 a tawtawen. Nalawag dagiti posibilidad ti panangisaknap dagita a tattao iti AIDS.

Ti sabali pay a banag ket gapu kadagiti seksual nga ar-aramidda, dadduma a saksakit, kas ti hepatitis, gonorrhea, ken herpes, ti gagangay met kadagiti homoseksual. Dagitoy a saksakit dadaelenda ti bagi ket, naipagarup, a pagbalinenda dayta nga ad-adda a maakaran iti AIDS.

Homoseksualidad Maisalungasing iti Nakaparsuaan?

Awan duadua maipapan iti dayta: Ti homoseksual a panagdenna ti nangpapartak iti kasta unay ti panagsaknap iti AIDS. Dagita nga ar-aramid ket maibusor iti biolohiko a disenio ti bagi ti tao.

Ngarud ti homoseksualidad saan a basta maibilang a kas maysa a ‘maisukat nga estilo ti panagbiag.’ Dayta ket maisalungasing iti nakaparsuaan, pananglabsing iti wagas iti pannakaparsuatayo. Iraman ti Biblia dayta kadagiti ar-aramid nga agbanag iti “di maanamongan a kapanunotan” ket inayonna: “Ti Dios binaybay-anna ida kadagiti derderrep a nakababain, ta uray dagiti babbai nga adda kadakuada sinukatanda ti nakaparsuaan a pannakaaramatda iti maisalungasing iti nakaparsuaan; ket kasta met dagiti lallaki binaybay-anda ti nakaparsuaan dagiti babbai a simgedda iti derrep iti maysa ken maysa kadakuada, nga inaramidda ti nakarugrugit a pamay-an a lalaki ken lalaki, ket inawatda kadagiti bagbagida met laeng ti maikari a gunggona ti pannakaallilawda.”​—Roma 1:26-32.

Kasta met, ti Linteg ti Dios iti nasion ti kadaanan nga Israel kinunana: “Ket no ti lalaki makikaidda iti padana a lalaki nga ibilangna a kas babai, isuda a dua nakarimrimon ti aramidda.”​—Levitico 20:13.

A ti homoseksualidad ket maisalungasing iti nakaparsuaan ket makita iti daytoy a kangrunaan a kinapudno: No ti isuamin ket interamente a homoseksual, ti natauan a rasa matayto iti uneg ti maysa laeng a kaputotan.

Daytoy kadi kayatna a sawen, kas insingasing dagiti dadduma, a ti Dios ti mangiyeg iti saplit nga AIDS kadagiti homoseksual? Saan, saan nga ibagbaga ti Biblia dayta. Imbes ketdi, dayta ket maysa a ‘banag a panangapitda iti immulada.’ (Galacia 6:7) Saritaen ti Sao ti Dios daytoy a prinsipio: “Inaramidda ti pakadadaelanda met laeng; . . . dayta ti pilawda.”​—Deuteronomio 32:5.

Maimpektaran Met dagiti Heteroseksual

Nupay kasta, ti AIDS ket saan laeng a sakit dagiti homoseksual; dayta nagsaknap met kadagiti heteroseksual a lallaki ken babbai. Ti maysa a pamay-an ket babaen kadagiti biseksual a lallaki a maimpektaran babaen iti pannakidenna kadagiti dadduma a lallaki ket kalpasanna impektaranda dagiti babbai a pakidennaanda.

Dagiti mangitudtudok iti droga a mangusar kadagiti narugitan a ringilia ken dagum maiyakarda met ti AIDS kadagiti dadduma. Ngarud mabalin a maimpektaranda dagiti lallaki ken babbai a pakidennaanda. Kadagiti adu a luglugar ti nangato a percentahe dagiti balangkantis ti addaan iti AIDS ket iyakarda dayta kadagiti sukida.

Idiay Africa, ti AIDS ket nakasaksaknap kadagiti heteroseksual. Ti kaadu dagiti babbai nga addaan iti dayta kas met kadagiti lallaki. Nupay no ti panagsaknap ti AIDS kadagiti heteroseksual idiay Europa, ti Estados Unidos, ken iti dadduma pay a lugar ket saan pay a nasaknap unay a kas iti Africa, dayta ti umad-adu met iti dayta a grupo. Gapuna umad-adu a babbai ken lallaki a saan a homoseksual wenno biseksual ti makaal-ala iti AIDS ken mangiyak-akar iti dayta kadagiti dadduma. Kinuna ti maysa a report: “Ti AIDS nagbalinen a No. 1 a mammapatay kadagiti babbai nga agtawen iti 25-34 idiay Siudad ti Nueva York.” Ket nakalkaldaang, ti dakkel a bilang​—dadduma kunaenda nga agarup a 50 porsiento​—kadagiti babbai nga agaw-awit iti virus ti AIDS ti agipaspasngay kadagiti annak nga addaan iti sakit.

Gapu ta adda ti kinalulok iti moralidad iti sekso kadagiti napalabas a sumagmamano a dekada, ti pannakiabig ken pannakikamalala nagbalinen a gagangay. Dagiti lallaki ken babbai masansan nga addaanda kadagiti nagduduma a pareha iti sekso. Ket dagidiay a naimpektaran iti AIDS mabalin nga iyakarda dayta kadagiti dadduma. Ti kasta a nalulok a kababalin ket kondenaren met ti Biblia.​—1 Corinto 6:9, 10; Apocalipsis 22:15.

Dara​—Sabali Pay a Gubuayan iti Impeksion

Dagiti dadduma ti maimpektaran babaen iti panangiyalison iti dara. Ipadamag ti The Medical Post iti Canada: “Ni Dr. Thomas Peterman, maysa a medikal nga epidemiologo nga adda iti sangay iti AIDS iti Centers for Disease Control . . . pinattapattana a 12,000 nga Americano ti maimpektaran iti [virus ti AIDS] nga HIV manipud iti narugitan a naiyalison a dara nanipud 1978-1984.”

Adu kadagitoy nga umawat ti dara ti matmatay wenno matmatayen. Dagiti nadumaduma nga ospital ti nangbalakad kadagidiay nga immawat iti panangiyalison iti dara sakbay ti pannakausar dagiti kabbaro a wagas iti panangsukimat idi 1985 nga agpasukimatda a maipaay iti AIDS.

Dagiti panagadal iti Federal Centers for Disease Control idiay Atlanta ti nangpattapatta nga iti nasapa pay a 1985 kaaduan kadagiti 10,000 nga Americano nga addaan iti nakaro a hemophilia ti naimpektaran iti virus ti AIDS. Mainayon iti dayta, manipud 30 agingga iti 50 porsiento nga addaan iti kalalainganna laeng a hemophilia ti naimpektaran met. Napattapatta a nasurok a kagudua kadagiti hemophiliacs idiay Brazil ti mabalin a naimpektaran iti virus ti AIDS.

Ni Dr. Margaret Hilgartner iti New York Hospital​—Cornell Medical Center kinunana: “Ti nakaro a hemophiliac ket maisarang iti dara iti 800,000 agingga iti 1 milion a nagduduma a tattao iti tinawen. Sakbay ti panangrugi dagiti kompania ti droga a mangipapudot kadagiti produkto ti dara, ti peggad iti impeksion ket di nakapapati.” Kinunana pay met: “Makitkitatayo dagiti umad-adu a panagbekkel kadagiti agtutubo a hemophiliac. Dagitoy makapungtotda unay. Dagitoy mariknada a kasda la pakaibuntonan ti basol.”

Kinuna ni Jonathan Goldsmith iti Nebraska Regional Hemophilia Center idiay Omaha a dagiti agas a maiyalison “ti kankanayon a napeggad agsipud ta makilanglangenka iti biolohikal a produkto. Ngem dakdakes pay daytoy. Dayta nakapatauden ti dakkel a panagleddaang kadagiti mangngagas. Pulos a dikam inranta iti aniaman a mapasamak a kastoy.”

Dagiti naasawaanen a tattao a maimpektaran iti AIDS babaen iti panangiyalison iti dara mabalin a maiyakarda met ti sakit kadagiti assawada babaen iti panagdenna. Iti maysa a panagadal iti naasawaan a lallaki a nakaala iti AIDS manipud iti panangiyalison iti dara, nasarakan a 14 porsiento kadagiti assawada ti naaddaan iti virus.

Idiay Africa, naipadamag nga adda 10 porsiento kadagiti amin a lallaki ken babbai nga addaan iti virus ti AIDS ti nakaala iti dayta manipud iti naimpektaran a dara iti panangiyalison wenno ti panangusar kadagiti narugitan a dagum, kas kadagiti bakuna. Agsipud ta dadduma pattapattaenda a mabalin nga adda ti lima a milion nga agaw-awit iti AIDS sadiay, daytoy mabalin a kaipapananna nga adda nasurok a 500,000 a tattao idiay Central Africa a nakaala iti virus ti AIDS manipud iti narugitan a dara.

Gapu iti kasaknap ti AIDS itatta, ania ti mabalin nga aramiden dagiti tattao a mangsalaknib kadagiti bagbagida?

[Blurb iti panid 9]

Idiay Africa, ti AIDS ket nakasaksaknap kadagiti heteroseksual

[Blurb iti panid 10]

Idiay Africa, adda 10 a porsiento nga addaan iti virus a nakaala iti dayta babaen iti narugitan a dara

[Dagiti ladawan iti panid 10]

Ti AIDS damo a naisaknap nangnangruna babaen kadagiti homoseksual ken dagiti adikto iti droga. Ti panangiyalison iti dara nangisaknap met iti AIDS