გადაწყვეტილებამ არჩევანს დაუჭირა მხარი

გათვითცნობიერების შემდეგ გაკეთებულ არჩევანს არავინ უჭერს ისე მხარს, როგორც ყველაზე გამოჩენილი პიროვნება სამყაროში — ჩვენი შემოქმედი. რადგან ადამიანის მოთხოვნილებებთან დაკავშირებით ამოუწურავი ცოდნა აქვს, ის იძლევა მრავალ დარიგებას, გაფრთხილებასა და მითითებას, რომ ადამიანებმა გონივრული კურსი აირჩია. ამასთანავე, პატივისცემით ეკიდება ნების თავისუფლებას, რომლითაც ყველა გონიერი ქმნილება დააჯილდოვა. ღვთის წინასწარმეტყველმა მოსემ გამოთქვა მისი თვალსაზრისი: „სიცოცხლე და სიკვდილი დაგიდევი წინ, კურთხევა და წყევლა. აირჩიე სიცოცხლე, რომ იცოცხლოთ შენ და შენმა შთამომავლობამ“ (მეორე რჯული 30:19).

ეს პრინციპი ეხება მედიცინის დარგსაც. კონცეფცია გათვითცნობიერების შემდეგ გაკეთებულ არჩევანზე ანუ შეგნებულ თანხმობაზე თანდათანობით ცნობილი ხდება იაპონიასა და სხვა ქვეყნებში, სადაც წარსულში ეს მიღებული არ იყო. დ-რმა მიჩიტარო ნაკამურამ ასე აღწერა შეგნებული თანხმობა: „ეს იმას ნიშნავს, რომ ექიმი უხსნის პაციენტს ადვილად გასაგები ენით მის დაავადებასა და შედეგებს, მკურნალობის მეთოდიკასა და შესაძლო გვერდით მოვლენებს; ამავე დროს, პატივს სცემს პაციენტის უფლებას — თავად აირჩიოს მკურნალობის მეთოდიკა“ („იაპონიის სამედიცინო ჟურნალი“ [Japan Medical Journal]).

წლების განმავლობაში ექიმები იაპონიაში სხვადასხვა აზრს გამოთქვამდნენ იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომ არ ექცეოდნენ პაციენტებს ამგვარად, და სასამართლოებიც მხარს უჭერდნენ მათ. ამიტომ ღირსშესანიშნავი მოვლენა იყო, როცა 1998 წლის 9 თებერვალს ტოკიოს უმაღლესი სასამართლოს თავმჯდომარე მოსამართლემ, ტაკეო ინაბამ, გამოიტანა გადაწყვეტილება გათვითცნობიერების შემდეგ გაკეთებული არჩევნის შესახებ. რა გადაწყვეტილება იყო ეს და რამ გამოიწვია საქმის განხილვა სასამართლოში?

მისაე ტაკედა, 63 წლის იეჰოვას მოწმე მანდილოსანი, მივიდა სამედიცინო მეცნიერების ინსტიტუტის საავადმყოფოში (ტოკიოს უნივერსიტეტი). დაუსვეს დიაგნოზი: ღვიძლის ავთვისებიანი სიმსივნე, რაც მოითხოვდა ოპერაციის გაკეთებას. რადგან სურდა დამორჩილებოდა ბიბლიურ ბრძანებას სისხლის ბოროტად გამოყენების შესახებ, მან ნათლად აუხსნა ექიმებს თავისი სურვილი — ემკურნალათ უსისხლოდ (დაბადება 9:3, 4; საქმეები 15:29). ექიმებმა მიიღეს ანკეტა, რომელიც პაციენტის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შედეგებზე პასუხისგებისგან ათავისუფლებდა მათ და საავადმყოფოს. ექიმებმა გარანტია მისცეს მისაეს, რომ პირობას შეუსრულებდნენ.

მაგრამ ოპერაციის შემდეგ, იმ დროს, როცა მისაე ჯერ ისევ გამაყუჩებლების ქვეშ იყო, მას სისხლი გადაუსხეს, რაც მის მიერ ნათლად გამოთქმული სურვილის აშკარად საპირისპირო იყო. სისხლის უნებართვოდ გადასხმის დამალვის მცდელობები გამოაშკარავდა, როცა საავადმყოფოს თანამშრომელმა, როგორც ჩანს, ეს ამბავი ფარულად მოუთხრო ჟურნალისტს. ძნელი არ არის იმის გაგება, რომ გულწრფელი ქრისტიანი ქალი განადგურებული დარჩა, როცა შეიტყო სისხლის უნებართვოდ გადასხმის შესახებ. ის ენდო საავადმყოფოს პერსონალს და სჯეროდა, რომ სიტყვას შეუსრულებდნენ და პატივს სცემდნენ მის მრწამსს. მან სასამართლოში აღძრა საქმე, ვინაიდან ემოციური მოშლილობა განიცადა ექიმსა და პაციენტს შორის ურთიერთობაში სერიოზული დარღვევის გამო და იმედოვნებდა, რომ შექმნიდა პრეცედენტს, რომელიც სხვა პაციენტებს იხსნიდა მსგავსი მოპყრობისგან.

საზოგადოებრივი წესრიგი და ეთიკა

ტოკიოს საოლქო სასამართლოს სამმა მოსამართლემ მოისმინა ეს საქმე და ექიმების სასარგებლოდ გამოიტანა გადაწყვეტილება, რაც შეგნებულ თანხმობაზე უფლების საწინააღმდეგო იყო. თავიანთ გადაწყვეტილებაში, რომელიც 1997 წლის 12 მარტს მიიღეს, მოსამართლეებმა განაცხადეს, რომ სრულიად უსისხლო მკურნალობაზე ნებისმიერი შეთანხმება ძალას მოკლებული იყო. მათი აზრით, ამით დაირღვეოდა „კოჯო რიოზოკუ“a, ანუ საზოგადოებრივი ნორმები, რომლებიც ითვალისწინებს, რომ ექიმი არ დათანხმდეს პაციენტს ისეთ მკურნალობაზე, რომელიც კრიტიკული მდგომარეობაშიც კი გამორიცხავს სისხლის გადასხმას. მათი შეხედულებით, ექიმის უმთავრესი მოვალეობაა, გააკეთოს ყველაფერი, რაც შეუძლია, რომ გადაარჩინოს სიცოცხლე, ასე რომ, ზემოხსენებული შეთანხმება, პაციენტის მრწამსის მიუხედავად, დასაწყისიდანვე ძალას მოკლებული იქნებოდა. მათ გადაწყვიტეს, რომ უკანასკნელი ანალიზირებისას ექიმის პროფესიული თვალსაზრისი პაციენტის მიერ წინასწარ გაკეთებულ ნებისმიერ თხოვნაზე მაღლა უნდა იდგეს.

გარდა ამისა, მოსამართლეებმა განაცხადეს, რომ ექიმს მოეთხოვება ახსნას ძირითადი პროცედურები, შედეგები და შესაძლო ოპერაციის საშიშროებები, ამასთანავე, „შეუძლია არ თქვას, აპირებს თუ არა სისხლის გადასხმას“. ისინი ასე მსჯელობდნენ: „არ შეიძლება იმის თქმა, რომ უკანონო და არასაკადრისი იყო ბრალდებული ექიმების მოქმედება, რომლებმაც გაიგეს მოსარჩლის სურვილი — არ გადაესხათ მისთვის სისხლი არავითარ შემთხვევაში — მაგრამ ისე იმოქმედეს, თითქოს პატივი სცეს მის სურვილს და ასე დაითანხმეს ის ოპერაციაზე“. ისინი ფიქრობდნენ, რომ, თუ ექიმები სხვაგვარად მოიქცეოდნენ, პაციენტს, შეიძლება უარი ეთქვა ოპერაციაზე და დაეტოვებინა საავადმყოფო.

სასამართლოს ამ დადგენილებამ გააოგნა და აღაშფოთა შეგნებული თანხმობის მომხრეები. ტაკედას საქმის გადაწყვეტილებისა და იაპონიაში შეგნებული თანხმობის განხილვისას პროფესორმა ტაკაო იამადამ, სამოქალაქო სამართალში წამყვანმა სპეციალისტმა, დაწერა: „თუ დავუშვებთ, რომ ეს აზროვნება, რომელზეც დაფუძნებულია მიღებული გადაწყვეტილება, ძალაში დარჩება, სისხლის გადასხმაზე უარის თქმა და შეგნებული თანხმობის კანონიერი პრინციპი დაემსგავსება ქარში მოციმციმე სანთელს“ (იურიდიული ჟურნალი „ჰოგაკუ კიოშიცუ“ [Hogaku Kyoshitsu]). მან გაკიცხა სისხლის ძალით გადასხმა და უწოდა მას „ნდობის უდიდესი შეურაცხყოფა, რაც ზურგში დანის ჩარტყმას უტოლდება“. პროფესორმა იამადამ დასძინა, რომ ნდობის დამანგრეველი ამგვარი მოქმედება „საერთოდ აღარ უნდა დაიშვას“.

მისაეს თავისი მორიდებული ბუნების გამო არ უნდოდა საზოგადოების ყურადღების მიპყრობა. მაგრამ, რადგან ესმოდა, რომ ამით დაიცავდა იეჰოვას სახელსა და სისხლის სიწმინდესთან დაკავშირებულ სამართლიან პრინციპებს, გადაწყვიტა, ამ საკითხში თავისი წვლილის შეტანა. მისაემ მისწერა თავის იურისკონსულტს: „მე ვარ მტვერი და უარესიც. მიკვირს, რატომ უნდა იქნას გამოყენებული ჩემნაირი არაკომპეტენტური პიროვნება. მაგრამ იეჰოვა, რომელსაც შეუძლია ქვები აალაპარაკოს, ძალას მომცემს, როცა ვცდილობ ვაკეთო, რასაც თვითონ ამბობს“ (მათე 10:18; ლუკა 19:40). სასამართლოს დროს მოწმის ტრიბუნიდან მან აკანკალებული ხმით აღწერა ემოციური ტრავმა, რომელიც ღალატის გამო განიცადა. „თავს გაუპატიურებულივით ვგრძნობდი“. მისმა მოწმობამ მრავალი აატირა სასამართლოს დარბაზში.

სასიამოვნო გამხნევება

საოლქო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამო საქმე დაუყოვნებლივ გადაეცა განსახილველად უმაღლეს სასამართლოს. პირველი მსჯელობა სააპელაციო სასამართლოში გაიმართა 1997 წლის ივლისში, სადაც მოსუსტებული, მაგრამ გადაწყვეტილებით აღსავსე მისაე დაესწრო პროცესს ინვალიდის ეტლში. კიბომ კვლავ იჩინა თავი და მისაე თანდათან სუსტდებოდა. მისაე დიდად გაამხნევა იმან, რომ მთავარმა მოსამართლემ მოიმოქმედა უჩვეულო რამ — წაიკითხა დადგენილება, რომლის მიღებასაც აპირებდა სასამართლო. მან გასაგებად თქვა, რომ სააპელაციო სასამართლო არ ეთანხმებოდა ქვემდგომი სასამართლოს გადაწყვეტილებას — რომ ექიმს უფლება ჰქონდა, უგულებელეყო პაციენტის სურვილი და ემოქმედა ისე, თითქოს აპირებდა თხოვნის შესრულებას, მაგრამ საიდუმლოდ გადაწყვეტილი ჰქონდა სხვა რამის გაკეთება. თავმჯდომარე მოსამართლემ თქვა, რომ სასამართლო არ მიემხრობოდა მამა-პაპისეულ პრინციპს — „შირაშიმუ ბეკარაზუ იორაშიმუ ბეში“b — რაც ნიშნავს: „არაფერი უთხრათ, მაგრამ დააიმედეთ“. მისაემ მოგვიანებით თქვა: „ბედნიერი ვარ, რომ მოვისმინე მოსამართლის სამართლიანი სიტყვები, რომლებიც სრულიად განსხვავდება საოლქო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებისგან“. მან დასძინა: „აი ამას ვევედრებოდი იეჰოვას“.

მომდევნო თვეს მისაე გარდაიცვალა. მას თავს ეხვივნენ მისი საყვარელი ოჯახი და მედიცინის მუშაკები სხვადასხვა საავადმყოფოდან, სადაც გაუგეს და პატივი სცეს მის მრწამსს. მისაეს ვაჟიშვილი, მასამი, და ოჯახის სხვა წევრები დიდად იყვნენ დამწუხრებული და, მიუხედავად ამისა, მისი სურვილის თანახმად, გადაწყვიტეს ბოლომდე მიეყვანათ საქმე.

გადაწყვეტილება

ბოლოს, 1998 წლის 9 თებერვალს, უმაღლესი სასამართლოს სამმა მოსამართლემ თავისი გადაწყვეტილება გამოაცხადა, რითაც გააუქმა ქვემდგომი სასამართლოს გადაწყვეტილება. სასამართლოს პატარა დარბაზი სავსე იყო ჟურნალისტებით, აკადემიკოსებით და სხვებით, რომლებიც ბოლომდე ერთგულად მიჰყვნენ სასამართლო პროცესს. ეს გადაწყვეტილება გამოქვეყნდა მთავარ გაზეთებში და გადაიცა ტელესადგურებით. სტატიებს გაზეთებში შემდეგი სათაურები ჰქონდა: „სასამართლო: პაციენტებს შეუძლიათ უარი თქვან მკურნალობაზე“, „უმაღლესი სასამართლო: გადასხმა უფლების შელახვაა“, „ექიმმა, რომელმაც სისხლი ძალით გადაუსხა, წააგო სასამართლოში“ და „იეჰოვას მოწმე ანაზღაურებას იღებს გადასხმის გამო“.

ცნობები ამ გადაწყვეტილების შესახებ ზუსტი და, ყველასდა გასაკვირად, დადებითი იყო. გაზეთი „დეილი იომიური“ იტყობინებოდა: „მოსამართლე ტაკეო ინაბამ თქვა, რომ ექიმებს არ ეკადრებათ იმ პროცედურების შესრულება, რომლებიც პაციენტმა უარყო“. მასში კარგად იყო ნათქვამი: „ექიმებმა, რომლებმაც [სისხლი გადაუსხეს], შესაძლებლობა წაართვეს მას, თავად აერჩია მკურნალობის მეთოდიკა“.

„ასაჰი სიმბუნმა“ აღნიშნა: იმ დროს, როცა ამ შემთხვევაში სასამართლო ფიქრობდა, რომ ორ მხარეს შორის შეთანხმების არასაკმარისი მტკიცება არსებობდა, რომლის თანახმადაც სისხლი არ უნდა გადასხმულიყო, თუნდაც სიცოცხლე ყოფილიყო საფრთხეში, მოსამართლეები არ დაეთანხმნენ ქვემდგომ სასამართლოს ზემოხსენებული შეთანხმების კანონიერების საკითხში: „თუ მხარეებს შორის გონივრული შეთანხმება არსებობს, რომ სისხლი არ უნდა გადაისხას არავითარ შემთხვევაში, სასამართლომ არ უნდა იფიქროს, რომ ეს საზოგადოებრივი წესრიგის საწინააღმდეგოა და, აქედან გამომდინარე, უსაფუძვლოა“. შემდეგ გაზეთმა მოიხსენია მოსამართლეების თვალსაზრისი, რომ „ყოველი ადამიანი ერთ მშვენიერ დღეს მაინც უნდა მოკვდეს და სიკვდილის პროცესი თითოეულმა თავისით უნდა აირჩიოს“.

იეჰოვას მოწმეებმა გამოიკვლიეს ეს საკითხი და დარწმუნებული არიან, რომ ცხოვრების საუკეთესო გზას ადგანან. ამაში შედის სისხლის გადასხმით გამოწვეული ცნობილი საშიშროებებისგან თავდაცვა და, ნაცვლად ამისა, უსისხლოდ მკურნალობა, რასაც ფართოდ იყენებენ მრავალ ქვეყანაში და რაც ეთანხმება ღვთის კანონს (საქმეები 21:25). ცნობილმა იაპონელმა საკონსტიტუციო სამართლის პროფესორმა აღნიშნა: «სინამდვილეში, [სისხლის გადასხმით] მკურნალობაზე უარის თქმა არ წარმოადგენს იმის არჩევას, თუ „როგორ მოკვდე“, არამედ როგორ დარჩე ცოცხალი».

უმაღლესი სასამართლოს გადაწყვეტილებამ უნდა გააგებინოს ექიმებს, რომ მათ არა აქვთ იმდენი უფლებები, რამდენიც შეიძლება ზოგს ეგონა, რომ ჰქონდა. ამან უნდა აღძრას უფრო მეტი საავადმყოფო, რომ დაადგინონ ეთიკური წესები. მიუხედავად იმისა, რომ ეს გადაწყვეტილება საერთო ფარგლებში მიღებულ იქნა და გამამხნევებელი აღმოჩნდა პაციენტებისთვის, რომლებსაც ცოტა უფლება აქვთ მკურნალობის მეთოდიკის ასარჩევად, ყველამ არ გაიზიარა ის. სახელმწიფო საავადმყოფომ და სამმა ექიმმა საქმე უზენაეს სასამართლოს გადასცეს. ასე რომ, უნდა დაველოდოთ, მიემხრობა თუ არა იაპონიის უზენაესი სასამართლო პაციენტის უფლებას ისევე, როგორც ამას აკეთებს სამყაროს მპყრობელი.

[სქოლიოები]