რად შეიძლება დაგვიჯდეს სიამაყე?

გქონიათ ოდესმე ურთიერთობა პიროვნებასთან, რომელიც შეგნებულად გამცირებთ? ან იქნებ უფროსი, ზედამხედველი ან ნათესავიც კი ზემოდან დაგყურებდათ და ქედმაღლობით გეპყრობოდათ? რა გრძნობები გეუფლებოდათ ამ პიროვნების მიმართ? გიზიდავდათ მისი ასეთი ხასიათი? ეჭვგარეშეა, არა. რატომ? იმიტომ რომ სიამაყე ბარიერებს ქმნის და ურთიერთობას ანგრევს.

ამაყი ადამიანი ყველას ამცირებს, რომ ყოველთვის თვითონ გამოჩნდეს უკეთესი. ასეთი ადამიანი იშვიათად იტყვის სხვებზე კარგს. საუბარში ის ყოველთვის ჩართავს რამე უარყოფით ფრაზას: მაგალითად, „ეს პიროვნება კი კარგია, მაგრამ მას ეს პრობლემა ან ის ნაკლი აქვს“.

წიგნში „ოქროს აზრები ვერცხლის სიტყვებში“ (Thoughts of Gold in Words of Silver) სიამაყე აღწერილია როგორც „ყველაზე გამანადგურებელი ნაკლი, რომელიც ადამიანს ისე ნთქავს, რომ მასში მიმზიდველს არაფერს ტოვებს“. არის გასაკვირი, რომ ასეთ ადამიანთან თავს ვერავინ გრძნობს კარგად? ფაქტობრივად, ხშირად სიამაყეა ნამდვილი მეგობრების გარეშე დარჩენის მიზეზი. „ამის საპირისპიროდ, — ნათქვამია იმავე წიგნში, — ადამიანებს უყვართ თავმდაბლები — არა ისეთი თავმდაბლები, რომლებიც ამით ამაყობენ, არამედ ნამდვილად თავმდაბლები“. მართებულად შენიშნავს ბიბლია: „კაცს თავისი ქედმაღლობა დაამდაბლებს, თავმდაბალი კი დიდებას მოიხვეჭს“ (იგავნი 29:23).

როგორღა მოქმედებს სიამაყე ღმერთთან ურთიერთობაზე, რაც ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ადამიანებთან მეგობრობა და მათგან პატივისცემის დამსახურება? როგორ უყურებს ღმერთი სიამაყეს, ქედმაღლობასა და კადნიერებას? აქვს მისთვის მნიშვნელობა, ამაყია ადამიანი თუ თავმდაბალი?

თავმდაბლობის გაკვეთილი

„იგავნის“ ღვთივსულიერ სიტყვებში ნათქვამია: „დაღუპვას წინ უსწრებს ამპარტავნება, დაცემას — ქედმაღლობა. ბეჩავ ხალხთან თავმდაბლობა გერჩიოს ქედმაღლებთან ნადავლის გაყოფას“ (იგავნი 16:18, 19). ამ სიტყვების სიბრძნე კარგად დადასტურდა სირიელი სარდლის, ნაყამანის, შემთხვევაში, რომელიც ისრაელი წინასწარმეტყველის, ელისეს, დღეებში ცხოვრობდა.

ნაყამანი კეთროვანი იყო. დაავადებისგან განსაკურნავად ის სამარიაში წავიდა და ფიქრობდა, რომ პირადად შეხვდებოდა ელისეს. მაგრამ წინასწარმეტყველმა მსახურის პირით შეუთვალა, რომ შვიდგზის ჩაეყვინთა იორდანეში. ასეთმა მოპყრობამ და რჩევამ ნაყამანი გაანაწყენა. მსახურის გამოგზავნის ნაცვლად, რატომ არ უნდა შეხვედროდა წინასწარმეტყველი და მასთან პირადად ელაპარაკა? და, მართლაც, სირიის ნებისმიერი მდინარე ხომ ისეთივე იყო, როგორიც იორდანე?! ნაყამანის პრობლემა სიამაყე იყო. შედეგი? მისდა საბედნიეროდ, ბრძნულმა რჩევამ იმძლავრა. „ჩავიდა, შვიდგზის ჩაყვინთა იორდანეში, ღვთისკაცის სიტყვისამებრ, და ჩვილი ბავშვივით განუახლდა ხორცი და განიწმიდა“ (მეოთხე მეფეთა 5:14).

ზოგჯერ იოტისოდენა თავმდაბლობის გამოვლენასაც კი ძალიან დიდი სარგებლობა მოაქვს.

ქედმაღლობის საზღაური

სიამაყე შეიძლება რაღაც სასარგებლოს ხელიდან გაშვებაზე ბევრად უფრო ძვირად დაგვიჯდეს. არსებობს სიამაყის კიდევ ერთი მხარე, რომელსაც ბერძნული სიტყვა „ივრესი“ გადმოსცემს. ბერძენი სწავლულის, უილიამ ბარკლეის, სიტყვების თანახმად, «„ივრესში“ შედის სიამაყე და სისასტიკე. . . ქედმაღლური სიძულვილი, რომელიც მას [ადამიანს] ისეთს ხდის, რომ ის ფეხქვეშ თელავს სხვის გძნობებს».

ბიბლიაში არსებობს ასეთი სიამაყის მაგალითი. ეს არის ყამონიანთა მეფის, ხანუნის, შემთხვევა. ბიბლიურ ცნობარში (Insight on the Scriptures) ნათქვამია: „როდესაც ნახაში მოკვდა, დავითმა ამ კაცის მიერ მის მიმართ გამოვლენილი გულმოწყალების გამო თავისი ხალხი გაგზავნა მის შვილთან, ხანუნთან, რათა ენუგეშებინათ იგი. მაგრამ მთავრებმა ხანუნი დაარწმუნეს, რომ ეს დავითის ფანდი იყო, რომელიც ქალაქის დასაზვერად გამოიყენა, რის გამოც მან დავითის მორჩილთ ნახევარი წვერი ჩამოჰპარსა და წელამდე შემოაჭრა ნახევარი სამოსელი, რითაც შეურაცხყო ისინი, და გაისტუმრა“a. ამ შემთხვევასთან დაკავშირებით ბარკლეი აღნიშნავდა: «ასეთი მოპყრობა „ივრესი“ იყო. ეს იყო შეურაცხყოფა, უხეში მოპყრობა, სახალხოდ შერცხვენა — ყველაფერი ერთად» (მეორე მეფეთა 10:1–5).

დიახ, ამაყი ადამიანი ამპარტავანი და თავხედია; ის სხვებს ამცირებს. მას სიამოვნებას ანიჭებს ვინმესთვის უგულოდ, არაადამიანურად ტკივილის მიყენება და სულ არ ადარდებს სხვების შეშფოთება და შერცხვენა. ადამიანის პირადი ღირსების შელახვას ან გათელვას ორგვარი ზიანი შეიძლება მოჰყვეს: მეგობრის დაკარგვა და მტრის გაჩენა, რაც ასეთ შემთხვევაში სავსებით მოსალოდნელია.

როგორ შეიძლება ჭეშმარიტმა ქრისტიანმა გამოავლინოს ასეთი ზიანის მომტანი სიამაყე, მაშინ როდესაც უფალმა თქვა: „შეიყვარე მოყვასი შენი, ვითარცა თავი შენი“? (მათე 7:12; 22:39). ის ხომ სრულიად საპირისპიროა იმ ყველაფრის, რაც ღმერთთან და ქრისტესთანაა დაკავშირებული. ამის თაობაზე ბარკლეი ერთ მნიშვნელოვან რამეს აღნიშნავს: « „ივრესი“ არის სიამაყე, რომელიც ადამიანს ღვთისადმი ურჩს ხდის». სიამაყე ამბობს: „არ არის ღმერთი“ (ფსალმუნი 13:1). ან, როგორც ფსალმუნის 9:25-შია ნათქვამი: „ბოროტი თავისი ქედმაღლობით უგულებელყოფს, მისი აზრით არ არსებობს ღმერთი“. ასეთი სიამაყე ანუ ქედმაღლობა ადამიანს აკარგვინებს არა მხოლოდ მეგობრებსა და ნათესავებს, არამედ ღმერთსაც. რამხელა საზღაურია!

ნუ დაუშვებ, რომ სიამაყემ გშთანთქას

სიამაყე მრავალგვარია. არსებობს სიამაყე, რომელსაც ნაციონალიზმი, რასიზმი, სოციალური მდგომარეობა და განათლება, სიმდიდრე, პრესტიჟი და ძალაუფლება წარმოშობს. ამა თუ იმ სახით სიამაყე ადვილად შეიძლება შემოგეპაროთ და გშთანთქათ.

ზოგი თავმდაბალი ჩანს, როდესაც საქმე აქვს უფრო მაღლა მდგომ ან მის დონეზე მყოფ ადამიანებთან. მაგრამ რა ხდება, როდესაც ეს ვითომ თავმდაბალი ადამიანი ხელმძღვანელი ხდება? უცებ ის დესპოტად იქცევა და სიცოცხლეს უმწარებს, მისი აზრით, მასზე დაბლა მდგომ ადამიანებს! ეს შეიძლება ადამიანს დაემართოს მაშინ, როდესაც პრესტიჟული სამსახური ან მაღალი თანამდებობა აქვს. მთავრობის მოხელეებიც შეიძლება გაამაყდნენ და ამპარტავნულად მოექცნენ ხალხს, რადგან ფიქრობენ, რომ ისინი მათ უნდა მოემსახურონ და არა პირიქით. სიამაყე ადამიანს უკმეხსა და გულცივს ხდის, თავმდაბლობა კი — კეთილს.

იესოს შეეძლო მოწაფეებთან ურთიერთობაში ამაყი და უკმეხი ყოფილიყო. ის იყო სრულყოფილი ადამიანი, ღვთის ძე, რომელსაც არასრულყოფილ, იმპულსურ, სულსწრაფ მიმდევრებთან ჰქონდა საქმე. მიუხედავად ამისა, მან თავის მსმენელებს უთხრა: „მოდით ჩემთან, ყოველნო მაშვრალნო და ტვირთმძიმენო, და მე მოგასვენებთ თქვენ. იტვირთეთ ჩემი უღელი და ისწავლეთ ჩემგან, ვინაიდან მე მშვიდი და თავმდაბალი ვარ, და ჰპოვებთ სულის სიმშვიდეს. ვინაიდან ჩემი უღელი საამურია და ჩემი ტვირთი — მსუბუქი“ (მათე 11:28–30).

ვცდილობთ ყოველთვის იესოს მაგალითის მიბაძვას? თუ ვატყობთ, რომ უკმეხი, ჯიუტი, დესპოტური, უწყალო ან ამაყი პიროვნებები ვართ? იესოს მსგავსად ვეცადოთ, რომ შევუმსუბუქოთ სხვებს მდგომარეობა და არა პირიქით. წინაღვუდგეთ სიამაყის მშთანთქმელ გავლენას.

მხედველობაში გვქონდეს ზემოთ მოხსენიებული და განვიხილოთ არის ყოველგვარი სიამაყე ცუდი?

პირადი ღირსების გრძნობა და საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენის ქონა

ამაყი „საკუთარი ღირსების გრძნობით გამსჭვალულსაც“ ნიშნავს („ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი“, 1990). პირადი ღირსების გრძნობა ნიშნავს საკუთარი თავისადმი პატივისცემის გძნობას. ეს ნიშნავს, რომ ზრუნავთ იმაზე, რას ფიქრობენ სხვები თქვენზე. სულ ერთი არ არის საკუთარი გარეგნობა და რეპუტაცია. ჭეშმარიტია გამონათქვამი: „მითხარი ვინ არის შენი მეგობარი და გეტყვი ვინა ხარ შენ“. თუ ფეთხუმ, ზარმაც, ტლანქ და ისეთ ადამიანებთან ურთიერთობას ამჯობინებთ, რომლებიც ბილწსიტყვაობენ, თქვენც მათი მსგავსი გახდებით. მათი აზროვნების სტილი თქვენც გადმოგეცემათ და მათსავით თქვენც დაკარგავთ პირადი ღირსების გრძნობას.

მაგრამ არსებობს მეორე უკიდურესობაც — სიამაყე, რომელსაც ადამიანი თვითდაჯერებულობისკენ ანუ საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენისკენ მიჰყავს. იესოს დღეებში მწიგნობრები და ფარისევლები ამაყობდნენ თავიანთი გადმოცემებითა და მეტისმეტი რელიგიური გარეგნული იერით. იესომ მათ შესახებ თქვა: „თავიანთ საქმეებს ადამიანთათვის საჩვენებლად აკეთებენ; იფართოვებენ თავიანთ ფილაკტერიონებს და იგრძელებენ სამოსის ფოჩებს [რათა უფრო ღვთისმოსავები გამოჩნდნენ]. უყვართ სათავეში ჯდომა ნადიმებზე და წინა ადგილებზე ჯდომა სინაგოგებში. და მისალმებანი მოედნებზე, რომ ადამიანებმა უძახონ მათ: ‘რაბი!’“ (მათე 23:5–7).

ზომიერების ფარგლებში პირადი ღირსების გრძნობის ქონა გაწონასწორებული თვალსაზრისის მაჩვენებელია. აგრეთვე გახსოვდეთ, რომ იეჰოვა გულებს ხედავს და არა მხოლოდ იმას, რაც გარეგნულად ჩანს (პირველი მეფეთა 16:7; იერემია 17:10). საკუთარი თავი მართალი რომ გვგონია, ეს არ ნიშნავს, რომ ღვთის თვალშიც მართალი ვართ. ახლა კი იბადება კითხვა: მაშ, როგორ შეგვიძლია ნამდვილი თავმდაბლობის გამომუშავება და სიამაყისთვის ძალიან მაღალი საზღაურის გადახდის არიდება?

[სქოლიო]

[სურათი 4 გვერდზე]

ნაყამანისთვის იოტისოდენა თავმდაბლობის გამოვლენაც კი სასარგებლო აღმოჩნდა.