დახმარება ალკოჰოლიკების სრულწლოვანი შვილებისთვის

„თუ ალკოჰოლიკის ოჯახში გაიზარდე, უნდა გათავისუფლდე შერყვნილი სწავლებისა და ემოციური ქაოსისგან, რაც ასეთი აღზრდიდან მომდინარეობს. სხვა გზა არ არსებობს“ — დოქტორი ჯორჯ უ. ვრუმი.

სერიოზულად დაჭრილი ჯარისკაცი წევს ბრძოლის ველზე და სისხლისგან იცლება. დახმარებაც მალე მოვიდა და დაჭრილი მებრძოლი საავადმყოფოში გააქანეს. ჯარისკაცი გადარჩა, მაგრამ პრობლემები არ დამთავრებულა. ჭრილობები უნდა განიკურნოს, მაგრამ ნანახი საშინელებით მიღებული სულიერი ტრავმა შეიძლება წლების მანძილზე გაგრძელდეს.

ალკოჰოლიკის ბავშვებისთვის სახლი ბრძოლის ველს ჰგავს, სადაც ადამიანის ძირითად მოთხოვნილებებზე თავდასხმა ხდება. ზოგი ბავშვის წინააღმდეგ მიმართავენ სექსუალურ ძალადობას; ზოგსაც ფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებენ; ზოგიც ემოციურად ნადგურდება. „ესეც ისეთივე ძლიერი შიშია, რასაც პატარა დაბომბვის ან საკუთარი სახლის კართან ცეცხლსასროლი იარაღის სროლის დროს გრძნობ“ — ამ სიტყვებით აღწერს ახალგაზრდა თავის ბავშვობას. არ არის გასაკვირი, რომ ალკოჰოლიკების ბავშვები შემდეგ ისეთივე ტრავმული სტრესის სიმპტომებს ავლენენ, როგორსაც ომის ვეტერანები!

ფაქტია, რომ მრავალი ბავშვი არ იღუპება ასეთი ტრავმების დროს და ბოლოს სახლიდან მიდის. მაგრამ, როცა სრულწლოვანები ხდებიან, ასეთი უხილავი ჭრილობები მებრძოლის ჭრილობების მსგავსად, რეალურია და დიდი ხნის მანძილზე რჩება. „დღეს 60 წლის ვარ, — ამბობს გლორია, — და ჩემს ცხოვრებაზე ჯერაც გავლენას ახდენს ის ტრავმა, რომელიც დაკავშირებულია იმ ოჯახში დაბადებასთან, სადაც ალკოჰოლიკი მშობელია“.

რით არის შესაძლებელი ასეთი ადამიანების დახმარება? ‘თანაუგრძნეთ მწუხარებაში’ — გვირჩევს ბიბლია (რომაელთა 12:15, „ფილიპსი“). ასე რომ მოეპყრო, უნდა გესმოდეს, რომ ჭრილობები მიყენებული აქვს ალკოჰოლიკთან ცხოვრებით.

„ბავშვობა არ მიგრძვნია“

ბავშვს აღზრდა, მოვლა და მუდმივი განმტკიცება სჭირდება. ალკოჰოლიკის ოჯახში ასეთი ყურადღება იშვიათია. ზოგ შემთხვევაში როლები შეცვლილია და ბავშვს უწევს მშობლის აღზრდა. მაგალითად, ალბერტი 14 წლიდან არჩენდა ოჯახს! ალკოჰოლიკი მშობლის გამო პატარა გოგონასაც, სახელად ჯენს, ჰქონდა ოჯახის ყოველდღიურად დასუფთავების პასუხისმგებლობა. ის იყო თავისი პატარა და-ძმების მომვლელი — და ყოველივე ამას აკეთებდა ექვსი წლის ასაკიდან!

პატარების სრულწლოვნად მიჩნევა შეუძლებელია, მათ უბრალოდ არ შეუძლიათ უფროსებივით მოქცევა. როდესაც მშობლისა და შვილის როლი იცვლება, დღეს უფროსი ასაკის ადამიანს დამსგავსებული ბავშვი ხდება ხვალინდელი მოზრდილი განუხორციელებელი მიზნებით (შეადარე ეფესელთა 6:4.) ოჯახის მრჩეველი ჯონ ბრედშოუ წერს: „ისინი იზრდებიან და გარეგნულად უკვე მოზარდებს ჰგვანან. მოზარდის შესაფერისად გამოიყურებიან და საუბრობენ, მაგრამ მათში არის დაუცხრომელი პატარა ბავშვი, რომელსაც არასოდეს მიუღია ის, რაც აუცილებელი იყო მისთვის“. ისინი, შეიძლება, ისევე გრძნობენ თავს, როგორც ერთი ქრისტიანი: „ჯერაც უზომო ტკივილს ვგრძნობ იმის გამო, რომ ბავშვობაში აუცილებელი ემოციური მოთხოვნილებები არავის დაუკმაყოფილებია“.

„დამნაშავე ვარ“

როდესაც რობერტი 13 წლის იყო, მამა უბედური შემთხვევის დროს დაეღუპა. „ვცდილობდი კარგი ვყოფილიყავი, — იხსენებს რობერტი და თვალებს დაბლა ხრის. — ვიცი მის მოსაწონს ვერაფერს ვაკეთებდი, მაგრამ ნამდვილად არ ვიყავი ცუდი ბავშვი“. რობერტს მძიმე ტვირთად აწვა დანაშაულის გრძნობა მამის ალკოჰოლიზმის გამო და ეს წლების მანძილზე გრძელდებოდა. როდესაც ზემოხსენებული სიტყვები გვითხრა, ის 74 წლის იყო!

ხშირად ბავშვები საკუთარ თავზე იღებენ პასუხისმგებლობას მშობლის ალკოჰოლიზმის გამო. თავის დადანაშაულება ბავშვს იმის ილუზიას აძლევს, რომ თითქოს სიტუაციას კონტროლს უწევს. ჯენისი ამბობს: „მეგონა, უკეთესი რომ ვყოფილიყავი მამა აღარასოდეს დალევდა“.

ფაქტია, რომ არც ბავშვი — არც მოზრდილი — არ არის მიზეზი, ვერც გააკონტროლებს და ვერც განკურნავს, თუ ვინმე ლოთობს. თუ შენი მშობელი ალკოჰოლიკია მნიშვნელობა არა აქვს, რას გეტყვიან ან რას იგულისხმებენ, შენ, უბრალოდ, არ ხარ დამნაშავე! და შესაძლოა ყურადღებით უნდა დაუფიქრდე, რომ როგორც სრულწლოვანი, საკუთარ თავზე ხომ არ იღებ სხვების მოქმედებებსა და საქციელზე მეტისმეტ პასუხისმგებლობას (შეადარე რომაელთა 14:12; ფილიპელთა 2:12).

„ვერავის ვენდობი“

ნდობა დამყარებულია გულღიაობასა და გულწრფელობაზე. ალკოჰოლური გარემო კი — საიდუმლოსა და თავის მართლებაზე.

ახალგაზრდობაში სარამ იცოდა, რომ მამა ალკოჰოლიკი ჰყავდა. მაგრამ როგორც ის იხსენებს: „თავს დამნაშავედ ვგრძნობდი ამაზე ფიქრსაც რომ გაევლო გონებაში, რადგან ოჯახში არავინ ძრავდა ამაზე სიტყვას“. სუსანა თითქმის იმავეს გვიამბობს: „ოჯახში არავინ ლაპარაკობდა იმაზე, რაც ხდებოდა, რა უბედურად გრძნობდნენ თავს და რა გულმოსულები ვიყავით [ალკოჰოლიკი მამინაცვლის ხელში]. ვფიქრობ, ამაზე, უბრალოდ, თვალებს ვხუჭავდი“. მშობლის ალკოჰოლიკობის რეალობას ხშირად თავის მართლებით ფარავენ. „ვისწავლე, ყველაფერზე თვალები დამეხუჭა, რადგან უკვე საკმაო ვნახე“ — ამბობს სუსანა.

ალკოჰოლიკის საწინააღმდეგო მოქმედებებით ირყევა ნდობა. გუშინ მხიარული იყო, მაგრამ დღეს მრისხანე. „არასოდეს ვიცოდი, როდის დამატყდებოდა თავს მრისხანება, — ამბობს ერთი მოზარდი, სახელად მარტინი, რომლის დედაც ალკოჰოლიკია. ალკოჰოლიკი არასოდეს ასრულებს დანაპირებს უყურადღებობის კი არა, არამედ ალკოჰოლის გამო. დოქტორი კლაუდია ბლეკი განმარტავს: „სასმელზე წინასწარი ზრუნვა ალკოჰოლიკისთვის უპირველესია. სხვა ყველაფერი კი — მეორეხარისხოვანი“.

„ვმალავ გრძნობებს“

ბავშვები, რომლებიც ვერ გამოთქვამენ თავიანთ განცდებს, იწყებენ გრძნობების დაფარვას. სკოლაში „ღიმილით მიდიან და გულში კი ჭრილობა აქვთ“ — ნათქვამია წიგნში: „მოზარდი — მოუწესრიგებელი ოჯახის საიდუმლო“ და ამიტომაც ისინი არავის უზიარებენ თავიანთ ფიქრებს, რომ არ გაამჟღავნონ ოჯახის საიდუმლო. გარეგნულად ყველაფერი შესანიშნავად ჩანს; სინამდვილეში კი დახშული გრძნობები ღვივდება.

მოზარდობისას ყოველი მცდელობა, შეიკავო ემოციები ისე, რომ გარეგნულად ‘ყველაფერი შესანიშნავად ჩანდეს’, ჩვეულებრივ, უშედეგოა. თუ გრძნობები სიტყვიერად არ გამოითქმება, მაშინ სხეულში იჩენს თავს — ჩნდება წყლული, ქრონიკული თავის ტკივილები და ასე შემდეგ. „გრძნობები პირდაპირ მანადგურებდნენ, — ამბობს შერლი, — ყველანაირი დაავადება მაწუხებდა“. დოქტორი ტიმენ სერმაკი განმარტავს: «მოზარდები სტრესს იმით უმკლავდებიან, რომ თვალს ხუჭავენ მასზე, მაგრამ შეუძლებელია „დედა ბუნების“ მოტყუება. . . სხეული, რომელიც განიცდის დიდ სტრესს, ძლიერ დაძაბულობას, წლების განმავლობაში ნადგურდება.»

გადარჩენის გარდა

ალკოჰოლიკის მოზარდი ბავშვები არიან ძლიერები; პატარაობისას ტრავმის გადატანა ასაბუთებს ამ ფაქტს. მაგრამ მხოლოდ გადარჩენა არ კმარა. საჭიროა ახალი შეხედულების გაგება ოჯახურ ურთიერთობებში. დანაშაულის გრძნობა, სიბრაზე და საკუთარი თავის დაუფასებლობა თავიდან უნდა იქნეს არიდებული. ალკოჰოლიკების მოზარდმა ბავშვებმა უნდა გამოიყენონ ძალები იმისთვის, რომ შეიმოსონ იმით, რასაც ბიბლია ‘ახალ კაცს’ უწოდებს (ეფესელთა 4:23, 24; კოლასელთა 3:9, 10).

ეს იოლი ამოცანა არაა. ლიროი, ალკოჰოლიკის მოზარდი ბავშვი, 20 წლის მანძილზე იბრძოდა იმისთვის, რომ ბიბლიური პრინციპები საკუთარ ოჯახში გამოეყენებინა. «როდესაც ორგანიზაციის მეშვეობით მივიღე სიყვარულით აღსავსე რჩევები წიგნიდან „ოჯახური ცხოვრება“ და სხვა პუბლიკაციებიდან, ბოლომდე არ მესმოდა ძირითადი აზრიa. შედეგად არასწორად ვცდილობდი მიღებული ინფორმაციის გამოყენებას. . . ყოველგვარი გრძნობის გარეშე ვცდილობდი, მექანიკურად მეპოვა და გამომეყენებინა გრძნობები, და ამით ფარისევლებს ვგავდი» (იხილე მათე 23:23, 24).

ლიროის მსგავსი პიროვნებისთვის, საჭიროა „უფრო მოსიყვარულე“ იყოს ან „კომუნიკაცია“ იქონიოს სხვებთან. რატომ? შესაძლოა მოზარდობისას არასოდეს ჰქონია ეს თვისებები და უნარი, ასე რომ, როგორ შეუძლია გამოხატოს ან აითვისოს? ლიროი ცდილობდა, გაეგო, თუ რა იყო მამის ალკოჰოლიზმის მიზეზი. ამან გზა გაუხსნა სულიერი პროგრესისკენ. „მიუხედავად იმისა, რომ ეს იყო ყველაზე მტკივნეული დრო ჩემს ცხოვრებაში, ის მაინც სულიერად დიდი ზრდის დრო იყო, — ამბობს ის, — პირველად ჩემს ცხოვრებაში ნამდვილად ვგრძნობ, რომ თანდათან ვხვდები, თუ რა არის ღვთის სიყვარული“ (1 იოანე 5:3).

ქრისტიანი ქალისთვის, სახელად შერილისთვის, ძალიან სასარგებლო აღმოჩნდა საზოგადოებრივი მომსახურების მუშაკი, რომელიც გამოცდილი იყო ოჯახური ალკოჰოლიზმის საკითხებში. ის, ასევე, მინდობილი იყო უხუცესზე, რომელიც თანაუგრძნობდა. „ეს მხოლოდ მას შემდეგ მოხდა, რაც გავთავისუფლდი ძველი ტვირთისგან, რომ მშვიდად მეგრძნო თავი იეჰოვასთან და საკუთარ თავთან, — ამბობს ის. — ახლა იეჰოვა საკუთარ მამად მიმაჩნია (რასაც უწინ ვერ ვგრძნობდი) და თავს უწინდელივით მოტყუებულად არ ვგრძნობ, რადგან ადრე მეგონა, თითქოს არასოდეს მივიღებდი სიყვარულსა და მითითებებს მამისგან, რაც ასე მესაჭიროებოდა“.

ალკოჰოლიკის ოჯახში გაზრდილი ემა მიხვდა, რომ ‘სულის ნაყოფების’ განვითარება ძალიან დაეხმარა (გალატელთა 5:22, 23). მან, ასევე, ისწავლა თავისი განცდებისა და ფიქრების გამგები უხუცესისთვის განდობა. ემა ამბობს: „მან შემახსენა, რომ მოსაწონია იეჰოვა ღმერთისა და იესო ქრისტეს ძებნის ნამდვილი სურვილი. მათი სიყვარულისა და მოწონების ძებნა არასოდეს წარმოადგენს გამანადგურებელს“.

სრული განკურნება

ბიბლიაში მოცემულია იესო ქრისტეს აღთქმა, რომ ყოველი, საზრუნავით დამძიმებული, ვინც მასთან მივა, დასვენებული იქნება (მათე 11:28–30). ამასთანავე, იეჰოვას ეწოდება „ყოველი ნუგეშის ღმერთი. ჩვენი ნუგეშისმცემელი ჩვენს ყოველგვარ გასაჭირში“ (2 კორინთელთა 1:3, 4). მარინა ამბობს: „მივხვდი, რომ იეჰოვა არის პიროვნება, რომელიც არასოდეს მიმატოვებს არც ფიზიკურად, არც სულიერად და არც ემოციურად“.

ჩვენ ვცხოვრობთ იმ ეპოქაში, რომელსაც ბიბლია უკანასკნელ დღეებს უწოდებს, იმ ჟამს, რომლის დროსაც ბევრი — თვით ოჯახურ წრეშიც — იქნებოდნენ ‘მოძალადეები, არამოყვარულები და სასტიკები’ (2 ტიმოთე 3:2, 3, „ახალი ინგლისური ბიბლია“). მაგრამ ღმერთი გვპირდება, რომ მალე დაამყარებს ახალ მშვიდობიან ქვეყნიერებას, სადაც მოსწმენდს ყველას ცრემლს და გაუქარვებს მწუხარებას (გამოცხადება 21:4, 5). ერთ-ერთი ქრისტიანი, რომელიც ალკოჰოლიკის ოჯახში აღიზარდა, ამბობს: „ვიმედოვნებ, რომ ყველა ვიქნებით ახალ ქვეყნიერებაში, სადაც სრულიად განვიკურნებით და ჩვენი განკურნება მხოლოდ იეჰოვას შეუძლია“.

ერთი ისტორია

„გავიზარდე ალკოჰოლიკის ოჯახში. მამა ალკოჰოლიკი მაშინ გახდა, როდესაც რვა წლის ვიყავი. როდესაც ნასვამი იყო, ყოველთვის ჩხუბობდა. ყოველთვის მახსოვს ის შიში, რასაც მთელი ოჯახი გრძნობდა. იმ დროს, როდესაც ბედნიერი ბავშვობა უნდა მქონოდა, გულში ვიკლავდი გრძნობებს, სურვილებსა და იმედებს. ორივე, დედაც და მამაც, მამის ალკოჰოლიკურ პრობლემებზე ფიქრობდა და არა — ჩემზე. მე მათი ყურადღების ღირსი არ ვიყავი. თანდათან საკუთარი თავის უფასურობის გრძნობა გამიჩნდა. რვა წლის ასაკში დაკისრებულმა როლმა მაიძულა, დამეკარგა ბავშვობა — მაშინვე გავზრდილიყავი და მეტვირთა ოჯახის ვალდებულებები. ჩემი ცხოვრება ამან დროებით შეაჩერა.

მამაჩემის მოქმედებები სამარცხვინო იყო და ამან ზეგავლენა მოახდინა ჩემზე. ეს რომ ამენაზღაურებინა, ვცდილობდი, სრულყოფილი ვყოფილიყავი. ყველაფერს ვაკეთებდი და ვცდილობდი მეყიდა სიყვარული, არასოდეს მიმაჩნდა თავი უანგარო სიყვარულის ღირსად. ჩემი ცხოვრება სპექტაკლად იქცა, სადაც გრძნობები არ არსებობდა. წლების შემდეგ მეუღლემ და შვილებმა მითხრეს, რომ ვარ რობოტი, მექანიზმი. მთელი 30 წლის განმავლობაში ვემსახურებოდი მათ, გავწირე ჩემი ემოციური საჭიროებები, ვაძლევდი მათ ყოველივე იმას, რასაც ჩემს მშობლებს. ეს არის სამაგიერო მადლობა? ეს უკანასკნელი ჭრილობაა!

გაბრაზებულმა, დაბნეულმა და სასოწარკვეთილმა გადავწყვიტე გამეგო, თუ რა მქონდა მინუსი. ვისაუბრე მათთანაც, რომლებიც ალკოჰოლიკის ოჯახებში გაიზარდნენ, ბევრი დაფარული გრძნობა გამომჟღავნდა, ის, რაც ადრე არ მახსოვდა, ის, რაც ყოველთვის იწვევდა ხშირ და გამანადგურებელ დეპრესიას. ეს იყო შვებისმომტანი, კატარსისი. რამდენად დიდი შვება იყო იმის გაგება, რომ მარტო არ ვიყავი, სხვებიც იყვნენ ჩემსავით და ესმოდათ ჩემი ტრავმა, რაც ალკოჰოლიკის ოჯახში გაზრდამ გამოიწვია!

მივმართე ეგრეთ წოდებულ „ალკოჰოლიკის სრულწლოვან შვილებს“ და გამოვიყენე ზოგი მათი თერაპია. კონსპექტები დამეხმარა არასწორი თვალსაზრისების შეცვლაში. ვინახავდი ჟურნალს, რომ ყოველდღიურად ამომეძირკვა გულიდან ის გრძნობები, რომლებიც წლების მანძილზე მქონდა გულში ჩაკლული. ვუსმენდი თვითდახმარების ჩანაწერებს. ვუყურებდი ტელევიზიით გადმოცემულ სემინარებს, რომლებსაც უძღვებოდა ალკოჰოლიკის ოჯახში აღზრდილი მამაკაცი. ერთ-ერთი წიგნი (Feeling Good), რომელიც გამოსცა პენსილვანიის უნივერსიტეტის სამედიცინო სკოლამ, ძალიან დამეხმარა საკუთარი თავის პატივისცემის გრძნობის განვითარებასა და განადგურებული თვალსაზრისების გამოსწორებაში.

ზოგი ახალი თვალსაზრისი იქცა სწორედ იმ იარაღად, იმ წესდებად, რომ გავმკლავებოდი ცხოვრებასა და ადამიანებთან ურთიერთდამოკიდებულებას. აი ის, რაც ვისწავლე და გამოვიყენე: მთავარი ის არ არის თუ რა მოხდა, არამედ ის, თუ როგორ ვუყურებთ და გვესმის მომხდარი. გრძნობები არ უნდა ჩაიხშო, არამედ უნდა გამოიკვლიო და კონსტრუქტიულად გამოავლინო ან საერთოდ მოიშორო. მეორე საშუალებაა: „განავითარე სწორი აზროვნება“. განმეორებით მოქმედებებს შეუძლია ჩამოაყალიბოს ახალი აზროვნება.

ყველაზე მნიშვნელოვანი იარაღი არის ღვთის სიტყვა, ბიბლია. ამ წიგნიდან და იეჰოვას მოწმეების შეხვედრებიდან, უხუცესებსა და სხვა მოწიფულ მოწმეებთან შესანიშნავად განვიკურნე სულიერად და ვისწავლე სათანადო სიყვარული. ასევე ვისწავლე, რომ განსხვავებელი პიროვნება ვარ, ჩემი ინდივიდუალური თავისებურებებით, რომ არავინ არის მთელ სამყაროში ჩემი მსგავსი. ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც გავიგე, არის ის, რომ იეჰოვას ვუყვარვარ და იესო ქრისტე ისევე მოკვდა ჩემთვის, როგორც სხვებისთვის.

დღეს, წელიწად-ნახევრის შემდეგ, შემიძლია ვთქვა, რომ 70 პროცენტით უკეთესად ვარ. სრულ განკურნებას ვიგრძნობ მხოლოდ მაშინ, როდესაც იქნება იეჰოვას ახალი სამართლიანი ქვეყნიერება და მოსპობს დღევანდელ ბოროტ წუთისოფელსა და მის ღმერთს, სატანა ეშმაკს“.

დასკვნა

ბიბლიაში ნათქვამია: „კაცის გულის ზრახვები ღრმა წყალია, გონიერი კაცი იქიდან ხაპავს“ (იგავნი 20:5). საჭიროა გონიერება, თუ გსურს დახმარება, რომ წარმატებული იყო მწუხარებასა და დეპრესიაში მყოფთა გულის ღრმა წყლის ამოხაპვაში. ძალიან დასაფასებელია ‘რიცხვმრავალი მრჩევლები’, თუ ისინი გონიერები არიან (იგავნი 11:14). შემდეგი იგავიც გვიჩვენებს სხვებისგან რჩევის მიღების ფასეულობას: „რკინა რკინით ილესება, კაცი კი კაცის სახეს ლესავს“ (იგავნი 27:17). როდესაც მწუხარებაში მყოფები კომუნიკაციაში შედიან, შესაძლოა ‘ერთად ინუგეშონ’ (რომაელთა 1:12). და, რომ შევასრულოთ ბიბლიის მითითება, ‘შევაგონოთ დამწუხრებულები’, ნუგეშისმცემელსაც უნდა ესმოდეს დეპრესიის მიზეზი და შედეგები, რითაც დანაღვლიანდა სანუგეშებელი (1 თესალონიკელთა 5:14).

[სქოლიოები]

[ჩანართი 8 გვერდზე]

ალკოჰოლიკების ბავშვები შემდეგ ისეთივე ტრავმული სტრესის სიმპტომებს ავლენენ, როგორსაც ომის ვეტერანები!

[ჩანართი 9 გვერდზე]

„ალკოჰოლიკის გარემო გაჟღენთილია საიდუმლოებითა და თავის მართლებით“.

[ჩანართი 9 გვერდზე]

ისინი სკოლაში „ღიმილით მიდიან და გულში კი ჭრილობა აქვთ“.

[ჩანართი 10 გვერდზე]

„ახლა იეჰოვა საკუთარ მამად მიმაჩნია (რასაც უწინ ვერ ვგრძნობდი)“.

[ჩანართი 11 გვერდზე]

ყველაზე მნიშვნელოვანი იარაღი არის ღვთის სიტყვა, ბიბლია.