ახალგაზრდების შეკითხვები

რატომ არ შემიძლია უფრო თავისუფლად ურთიერთობა?

„სიმორცხვე დამაუძლურებელია. ეს არის შიში, რომელიც გეუფლება და რომელსაც უნდა ებრძოლო. ეს აშკარად ასეა“ (რიჩარდი)a.

„მოზარდობის პერიოდში სიმორცხვე სერიოზულ პრობლემას მიქმნიდა, თითქოს ჩემს პატარა სამყაროში ვიყავი ჩაკეტილი“ (18 წლის ელიზაბეთი).

„რამე ხომ არ მჭირს? რატომ არ შემიძლია უფრო თავისუფლად ურთიერთობა?“ — უსვამ დროდადრო საკუთარ თავს მსგავს კითხვებს? როცა ვინმეს ეცნობი, რიჩარდის მსგავსად, რომლის სიტყვებიც ზემოთ იყო ციტირებული, შეიძლება შენც ნერვიულობ ან ღელავ. შეიძლება შიში გიპყრობს ავტორიტეტული პირების გარემოცვაში ან იმდენად გაწუხებს ის, თუ რას ფიქრობენ სხვები შენზე, რომ, როცა პირადი გრძნობების ან თვალსაზრისის გამოხატვის შესაძლებლობა გეძლევა, ენა გივარდება. „ნამდვილად მიჭირს ისეთ ადამიანებთან მისვლა და დალაპარაკება, რომლებსაც კარგად არ ვიცნობ“, — აღიარებს ახალგაზრდა ტრეისი.

მაგრამ რა იწვევს ასეთ გრძნობებს? პრობლემის ცოდნა შეიძლება პირველი ნაბიჯი იყოს ამის დასაძლევად (იგავნი 1:5). ერთმა ქალმა თქვა: „ვერასოდეს ვხვდებოდი, რატომ ვგრძნობდი ხალხში თავს უხერხულად. მაგრამ მას შემდეგ, რაც დავინახე ჩემი პრობლემა, უკვე შემიძლია მასზე მუშაობა“. ამიტომ გადავხედოთ რამდენიმე მიზეზს, თუ რატომ შეიძლება ზოგ ახალგაზრდას უჭირდეს თავისუფლად ურთიერთობა.

სიმორცხვე

როგორც ჩანს, სიმორცხვე ყველაზე გავრცელებული მიზეზია. მაშინ როცა ურთიერთობის მოყვარული ახალგაზრდა, ჩვეულებრივ, ბევრთან მეგობრობს, მორცხვი და გულჩათხრობილი შეიძლება მარტოობას გრძნობდეს. „მოზარდობის პერიოდში სიმორცხვე სერიოზულ პრობლემას მიქმნიდა, — ამბობს 18 წლის ელიზაბეთი, — თითქოს ჩემს პატარა სამყაროში ვიყავი ჩაკეტილი“. დაინს ახსოვს, რა სტრესის გადატანა უწევდა საშუალო სკოლაში სწავლის პირველ წელს. „არ მომწონდა ყურადღების ცენტრში ყოფნა. ერთმა ჩვენმა მასწავლებელმა გვთხოვა, შეგვეფასებინა, რამდენად მნიშვნელოვანი იყო, ჩვენი აზრით, პოპულარობა. შეფასებისას უნდა გამოგვეყენებინა ციფრები ნულიდან ხუთამდე. ნული საერთოდ გამორიცხავდა პოპულარობის მნიშვნელოვნებას, ხუთი კი უმაღლესი მაჩვენებელი იყო. ყველა გოგონამ, ვინც სკოლაში პოპულარობით სარგებლობდა, ციფრი ხუთი აირჩია, მე — ნული. იმდენად მორცხვი ვიყავი, რომ თითქმის მეშინოდა პოპულარობის. როცა მორცხვი ხარ, არ გსურს ყურადღების ცენტრში ყოფნა, რადგან გეშინია, ვაითუ სხვებს არ მოეწონო“.

რასაკვირველია, ცოტა სიმორცხვე არ არის ყოვლად მიუღებელი. სიმორცხვესთან ახლო კავშირშია მოკრძალება — პირადი ნაკლოვანებების აღიარება. სინამდვილეში, ბიბლია მოგვიწოდებს, რომ ‘მოწიწებით [ანუ მოკრძალებით] ვიაროთ უფლის წინაშე’ (მიქა 6:8). მოკრძალებულ ან თუნდაც ცოტა მორცხვ ადამიანთან უფრო იოლია ურთიერთობა, ვიდრე მბრძანებელ, აგრესიულ და მომთხოვნ ადამიანთან. ამავე დროს, მართალია, არის „ჟამი უბნობისა“, არის აგრეთვე „ჟამი დუმილისა“ (ეკლესიასტე 3:7). მორცხვებს არ გაუჭირდებათ ჩუმად ყოფნა. რადგანაც მათ აქვთ უნარი, ‘იყვნენ სმენაში მკვირცხლი, ხოლო სიტყვაში — ნელი’, ხშირად სხვები აფასებენ, როგორც კარგ მსმენელებს (იაკობი 1:19).

მაგრამ ძალიან ხშირად ახალგაზრდა იმდენად წყნარი, მორცხვი ან გაუბედავია, რომ უჭირს მეგობრების შეძენა. ამავე დროს, ზოგ უკიდურეს შემთხვევაში სიმორცხვემ შეიძლება ის გამოიწვიოს, რასაც ერთი მწერალი „ნერვული თვითშებოჭვის სახეობას“ უწოდებს — ეს არის საზოგადოებისგან განცალკევება (იგავნი 18:1).

სიმორცხვე — გავრცელებული პრობლემა

თუ სიმორცხვე გაწუხებს, გახსოვდეს, რომ ეს გავრცელებული პრობლემაა. საშუალო სკოლისა და კოლეჯის მოსწავლეებს შორის ჩატარებული ერთი გამოკვლევის თანახმად, „მოსწავლეების 82 პროცენტი თვლის, რომ გარკვეულწილად მორცხვები არიან“ (Adolescence, ისტვუდ ატვოტერი). სიმორცხვე ზოგისთვის ბიბლიურ დროშიც კი პრობლემა იყო. ისეთი ღირსეული მამაკაცები, როგორებიც იყვნენ მოსე და ტიმოთე, შეიძლება ამ პრობლემას ებრძოდნენ (გამოსვლა 3:11, 13; 4:1, 10, 13; 1 ტიმოთე 4:12; 2 ტიმოთე 1:6—8).

განვიხილოთ ძველი ისრაელი ერის პირველი მეფის, საულის, მაგალითი. საერთოდ, საული მამაცი იყო. როდესაც მამამისს პირუტყვი დაეკარგა, ის თამამად გაეშურა მათ საძებრად, თუმცა ეს უხიფათო არ იყო (პირველი მეფეთა 9:3, 4). მაგრამ, როცა ის ისრაელი ერის მეფედ უნდა ეცხოთ, რატომღაც სიმორცხვემ მოიცვა. ნაცვლად იმისა, რომ გამოსულიყო ხალხის წინაშე, რომელიც მას ეგებებოდა, ჭურჭლებს ამოეფარა! (პირველი მეფეთა 10:20—24).

ის, რომ საულს აშკარად აკლდა თვითრწმენა, შეიძლება საკვირველი ჩანდეს. ბოლოს და ბოლოს, ბიბლია მას გამორჩეულ, ლამაზ ახალგაზრდად აღწერს. „ერთი თავით მაღალი იყო მთელ ხალხზე“ (პირველი მეფეთა 9:2). გარდა ამისა, ღვთის წინასწარმეტყველი არწმუნებდა საულს, რომ იეჰოვა აკურთხებდა მის მეფობას (პირველი მეფეთა 9:17, 20). მიუხედავად ამისა, საულს არ სჯეროდა ეს. როცა სამუელმა უთხრა, რომ მეფე გახდებოდა, მან მოკრძალებით მიუგო: „მე ხომ ბენიამინელი ვარ, ისრაელის უმცირესი ტომის კაცი; ჩემი საგვარეულოც ხომ მცირეა ბენიამინის ტომის საგვარეულოთა შორის? რისთვის მეუბნები ამას?“ (პირველი მეფეთა 9:21).

თუ საულის მსგავსი ადამიანიც კი შეიძლებოდა არ ყოფილიყო თავის თავში დარწმუნებული, რა გასაკვირია, რომ გარკვეულწილად შენც იგივე დაგემართოს დროდადრო. როგორც მოზარდი, ისეთ ასაკში ხარ, როცა შენს ორგანიზმში სწრაფი ცვლილებები ხდება. მხოლოდ ახლა იწყებ იმის სწავლას, თუ როგორ მოიქცე სრულწლოვანთა სამყაროში. აქედან გამომდინარე, სავსებით ბუნებრივია, რომ დროდადრო ცოტა უხერხულობა და თვითრწმენის ნაკლებობა იგრძნო. დოქტორმა დეივიდ ელკაინდმა ჟურნალში „მშობლები“ (Parents) დაწერა: „სიყმაწვილეში მრავალ ახალგაზრდას სიმორცხვის პერიოდის გავლა უწევს, როცა ეჩვენებათ, თითქოს სხვები — რომლებსაც მე წარმოსახვით დამკვირვებლებს ვუწოდებ — მათ უყურებენ და მათს გარეგნობასა და ქცევას აკვირდებიან“.

რადგან ახალგაზრდებს თანატოლები ხშირად იმის მიხედვით აფასებენ, თუ როგორ გამოიყურებიან, ბევრს აწუხებს საკუთარი გარეგნობა (შეადარე 2 კორინთელთა 10:7). მაგრამ გარეგნობაზე მეტისმეტი ზრუნვა საზიანოა. საფრანგეთში მცხოვრები ერთი ახალგაზრდა ქალი, სახელად ლილია, ამასთან დაკავშირებით პირად შემთხვევას იხსენებს: „მე იგივე პრობლემა მქონდა, რაც ბევრ ახალგაზრდას — ფერიმჭამელები! ამ დროს ვერ ბედავ ვერავისთან მისვლას, რადგან გაწუხებს შენი გარეგნობა“.

არასწორი წარმოდგენა

რადგანაც მორცხვებს ხშირად ვერ უგებენ, ადვილი შესაძლებელია, რომ ისინი საკუთარ თავში ჩაკეტვის მახეში გაებან. წიგნი „სიყმაწვილე“ (Adolescence) შენიშნავს: „მორცხვ მოზარდებს უფრო მეტად უჭირთ მეგობრების შეძენა, რადგან სხვებს ხშირად ათვალწუნებული ჰყავთ. მორცხვები საკუთარ თავში ჩაკეტილ, მოსაწყენ, გულგრილ, ქედმაღალ, ცივ და მტრულად განწყობილ ადამიანებად ითვლებიან. როცა მათ მსგავსი სახით ეპყრობიან, შეიძლება უფრო გარიყულად, მიტოვებულად და გულდამძიმებულადაც კი იგრძნონ თავი“. უდავოდ, ეს კიდევ უფრო მორცხვებს ხდის მათ, რაც, რაღა თქმა უნდა, მხოლოდ აძლიერებს იმ თვალსაზრისს, რომ ისინი ქედმაღლები არიან.

რასაკვირველია, რადგანაც, როგორც ქრისტიანი, ‘სანახაობად იქეცი წუთისოფლისათვის’, უნდა დაინტერესდე, რა შთაბეჭდილებას ტოვებ სხვებზე (1 კორინთელთა 4:9). ერიდები საუბრის დროს თვალის გასწორებას? მეტყველებს შენი პოზა, ჟესტები და მიმიკა, რომ შენთვის ყოფნა გინდა? მაშინ გაითვალისწინე, რომ სხვებმა შეიძლება არასწორად გაგიგონ და თავი აგარიდონ. ეს უფრო გაგიძნელებს მეგობრების შეძენას.

სხვა ფაქტორები

კიდევ ერთი პრობლემა ის არის, რომ ბევრს წარუმატებლობა აშინებს. მართალია, სავსებით ნორმალურია, ცოტა უიმედობა ან გაუბედაობა იგრძნო, როცა ისეთ ახალ რამეს აკეთებ, რაშიც არა გაქვს გამოცდილება. მაგრამ ზოგი ახალგაზრდა ამ მხრივ უკიდურესობაში ვარდება. გეილს, როგორც თავად ამბობს, სოციოფობია (საზოგადოების მიმართ აკვიატებული შიში) სჭირდა. ის ამბობს: „კლასში ხმას არ ვიღებდი. ამიტომ ჩემს მშობლებს მუდამ საყვედურებით ავსებდნენ, ხელს არასოდეს იწევს და კრინტს არ ძრავსო. მე ძალიან მეუხერხულებოდა და მიჭირდა ამის გაკეთება. იცით, დღესაც კი მიძნელდება ეს“. წარუმატებლობის შიში შეიძლება გამანადგურებელი იყოს. „ყოველთვის განვიცდი, რომ შეცდომები არ დავუშვა, — ამბობს ახალგაზრდა პიტერი. — ნამდვილი დაჯერებულობით ვერაფერს ვაკეთებ“. როცა თანატოლები დაუნდობლად აჯავრებენ და აკრიტიკებენ ახალგაზრდას, მას უძლიერდება შიში და დიდი ხნით კარგავს თვითრწმენას.

სხვა გავრცელებული პრობლემა ის არის, რომ ზოგს უჭირს ხალხთან კონტაქტის დამყარება. ვინმესთან გაცნობა შეიძლება, უბრალოდ, იმიტომ გიჭირდეს, რომ არ იცი, რა უთხრა. შეიძლება გაგაკვირვოს იმის გაგებამ, რომ ზოგჯერ უფროსებიც კი უხერხულად გრძნობენ თავს საზოგადოებაში. ერთი კომერსანტი, სახელად ფრედი, ამბობს: „კომერციულ სამყაროში ვიცი, როგორ გავაკეთო ის, რაც ნამდვილად კარგად მეხერხება. თუ მხოლოდ კომერციაზე ვილაპარაკებთ, ეჭვიც არ მეპარება, რომ კარგ შთაბეჭდილებას დავტოვებ სხვებზე. მაგრამ, როცა საზოგადოებაში ვიწყებ საუბარს, ენა მებმება. ასეთ დროს შეიძლება მოსაწყენ, წვრილმანებს გამოდევნებულ, მარტო საკუთარ საქმესთან დაკავშირებული ცოდნით შემოფარგლულ ან ძალიან უინტერესო პიროვნებად მიმიჩნიონ“.

თუ მორცხვი და მორიდებული ხარ ან, უბრალოდ, საზოგადოებაში გრძნობ თავს უხერხულად, უფრო თავისუფლად ურთიერთობის სწავლის შესაძლებლობა გეძლევა. ბიბლია ქრისტიანებს მოუწოდებს, ‘გაფართოვდნენ’ და გაეცნენ სხვებს! (2 კორინთელთა 6:13, „ახალი აღთქმა და ფსალმუნი“, 1990). მაგრამ როგორ შეგიძლია ამის გაკეთება? ეს განხილულ იქნება შემდეგ ნომერში.

[სქოლიო]

[სურათი 26 გვერდზე]

მორცხვებს ხშირად საკუთარ თავში ჩაკეტილ ადამიანებად მიიჩნევენ.

[სურათი 26 გვერდზე]

წარუმატებლობის შიშის გამო ზოგი ახალგაზრდა საზოგადოებას გაურბის.