მასალის ლოგიკურად განლაგება

სანამ მასალის ლოგიკურად განლაგებას დაიწყებ, პირველ რიგში შენი მიზანი უნდა განსაზღვრო. რის მიღწევას ცდილობ? შესაძლებელია, მსმენელს უბრალოდ ინფორმაცია უნდა გადასცე რომელიმე სწავლების, გარკვეული თვალსაზრისის, თვისების, ქცევის ან ცხოვრების წესის შესახებ. აგრეთვე, შეიძლება გსურს, რაიმე აზრი დაამტკიცო ან უარყო, მსმენელს მადლიერება ჩაუნერგო ან მოქმედებისკენ აღძრა ის. მრავალრიცხოვანი მსმენელი გეყოლება თუ მცირერიცხოვანი, ნებისმიერ შემთხვევაში, მასალის ეფექტურად გადასაცემად საჭიროა წინასწარ აწონ-დაწონო, რა იციან მათ განსახილველი საკითხის შესახებ და რა თვალსაზრისი აქვთ მასზე. ამის შემდეგ ისეთნაირად უნდა შეადგინო გეგმა, რომ შენს მიზანს მიაღწიო.

როგორც საქმეების 9:22-შია ნათქვამი, სავლე (პავლე) „თავისი ლოგიკური მსჯელობით, რომ იესო არის ქრისტე, საგონებელში აგდებდა დამასკოში მცხოვრებ იუდეველებს“. რას აკეთებდა პავლე ლოგიკური მსჯელობისთვის? როგორც მოგვიანებით მისი ანტიოქიაში და თესალონიკეში მსახურებიდან ჩანს, მოციქული მსჯელობის დასაწყებად იყენებდა იმ ფაქტს, რომ იუდეველები აღიარებდნენ ებრაულ წერილებს და ყველაფერს, რაც მათში მესიის შესახებ იყო ნათქვამი. ის წერილებიდან კითხულობდა რამდენიმე მონაკვეთს, რომლებიც მესიის ცხოვრებასა და მსახურებას ეხებოდა და ადარებდა იესოს მსახურების დროს რეალურად მომხდარ ფაქტებს. ბოლოს აკეთებდა ლოგიკურ დასკვნას, რომ იესო იყო ქრისტე ანუ მესია (საქ. 13:16—41; 17:2, 3). ლოგიკურად თუ ჩამოაყალიბებ ბიბლიურ ჭეშმარიტებას, შენც შეძლებ დამაჯერებლად ლაპარაკს.

აზრების განლაგება. მასალის ლოგიკურად განლაგების სხვადასხვა ხერხი არსებობს. ზოგ შემთხვევაში მიზანშეწონილია ამ ხერხების შერწყმა. განვიხილოთ მასალის ლოგიკურად განლაგების რამდენიმე გზა.

თემატიკური თანამიმდევრობა. მასალა უნდა დაყო რამდენიმე მონაკვეთად. თითოეული მონაკვეთი მიზნის მიღწევაში უნდა გეხმარებოდეს. აზრები შეგიძლია დააჯგუფო მთავარი აზრების მიხედვით, რომლებიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს თემის გაშუქებაში. აგრეთვე შესაძლებელია, მასალა რაიმე აზრის დამამტკიცებელ ან საწინააღმდეგო არგუმენტებად დაყო. იმისდა მიხედვით, თუ ვინ არის შენი მსმენელი და რა მიზნის მიღწევა გსურს, შეგიძლია, აზრები დაამატო ან ამოიღო.

განვიხილოთ თემატიკური თანამიმდევრობით განლაგების მაგალითი. ღვთის სახელის შესახებ მოკლე განხილვისთვის შეგეძლო ასეთი სახე მიგეცა: 1) რატომ არის საჭირო, ვიცოდეთ ღვთის სახელი; 2) რა ჰქვია ღმერთს; 3) როგორ შეგვიძლია, პატივი მივაგოთ მის სახელს.

მასალის თემატიკური თანამიმდევრობით განლაგებას „ერთგული და გონიერი მონის“ მიერ მომზადებული იმ პუბლიკაციების დახმარებით ისწავლი, რომლებსაც დაინტერესებულებთან ბიბლიის შესასწავლად ვიყენებთ (მათ. 24:45). ჩვეულებრივ, მათში განხილულია სხვადასხვა საკითხი ანუ თემა, რომლებიც შემსწავლელს ზოგად წარმოდგენას უქმნის ბიბლიურ ჭეშმარიტებაზე. დიდ პუბლიკაციებში თავები ქვესათაურებით არის დაყოფილი. თითოეული თემა მსმენელს შემდგომი თემისთვის ამზადებს და სრული სურათის აღქმაში ეხმარება.

„მიზეზი — შედეგი“. მასალის ლოგიკური თანამიმდევრობით გადმოცემის ერთ-ერთი ხერხი აზრების მიზეზშედეგობრივი პრინციპით განლაგებაა.

ეს ხერხი ეფექტურია, როდესაც მსმენელს უნდა დაანახვო, სადამდე მიიყვანს ის, რასაც ამჟამად აკეთებს ან რის გაკეთებასაც აპირებს. იგავების მე-7 თავში მოცემულია ამ მეთოდის შესანიშნავი მაგალითი. მასში მოთხრობილია გამოუცდელი ახალგაზრდის შესახებ, რომელიც „უგუნურების“ (მიზეზი) გამო უზნეობაში ებმება და თავისი ქმედების მწარე ნაყოფს იმკის (შედეგი) (იგავ. 7:7).

აზრის უფრო ნათლად გამოხატვის მიზნით შეგიძლია ერთმანეთს დაუპირისპირო, მაგალითად, ის, თუ სადამდე მიჰყავს ადამიანი იეჰოვას გზების უგულებელყოფას და რა სიკეთე მოაქვს მისი გზებით სიარულს. იეჰოვას სულით აღძრულმა მოსემ სწორედ ასეთი დაპირისპირება გამოიყენა, როდესაც აღთქმულ მიწაზე შესვლამდე ისრაელ ერს მიმართა (კან., თავ. 28).

ზოგ შემთხვევაში უმჯობესია, შექმნილი მდგომარეობის (შედეგი) განხილვით დაიწყო და შემდეგ ილაპარაკო ფაქტორებზე, რომლებმაც ეს მდგომარეობა გამოიწვია (მიზეზი). ხშირად ასეთ შემთხვევებში შეგიძლია სხვა ხერხიც გამოიყენო — აზრების განლაგება პრინციპით „პრობლემა — მისი გადაჭრის გზები“.

„პრობლემა — მისი გადაჭრის გზები“. სამქადაგებლო მსახურებისას, ალბათ, მეტი ინტერესით მოგისმენენ, თუ ილაპარაკებ პრობლემაზე, რომელიც ადამიანებს აღელვებთ, და მსმენელს მისი გადაჭრის გზებს დაანახვებ. შეგიძლია თავად წამოჭრა პრობლემატური საკითხი ან მსმენელის მიერ წამოჭრილ პრობლემაზე იმსჯელო.

შეგიძლია საუბრის თემად გამოიყენო ის, რომ ადამიანი ბერდება და კვდება. აგრეთვე შეგიძლია დამნაშავეობის ზრდისა და საყოველთაოდ გავრცელებული უსამართლობის პრობლემებს შეეხო. საჭირო არ არის ხანგრძლივი მსჯელობა იმის დასამტკიცებლად, რომ ეს პრობლემები ნამდვილად არსებობს. მათი არსებობა ისედაც ყველასათვის ცხადია. თავიდან უბრალოდ მოიხსენიე პრობლემა და შემდეგ მსმენელს დაანახვე, რა გამოსავალს გვთავაზობს ბიბლია.

ზოგჯერ პრობლემა პირადული ხასიათისაა — მაგალითად, სირთულეები, რომლებსაც მარტოხელა მშობელი ხვდება, სერიოზული ავადმყოფობის გამო გულგატეხილობა ან ცუდი მოპყრობით გამოწვეული რთული მდგომარეობა. ამ შემთხვევებში მთავარია კარგად მოუსმინო ადამიანს. ბიბლიაში ფასდაუდებელი რჩევებია მოცემული ამ პრობლემებთან დაკავშირებით. თუმცა გამჭრიახობა გმართებს. თუ გინდა, რომ საუბარი ნამდვილად დაეხმაროს მსმენელს, საკითხს რეალურად უნდა მიუდგე. განსაზღვრე, რის შესახებ ილაპარაკებ — პრობლემის საბოლოო გადაჭრას შეეხები, უშუალოდ იმაზე იმსჯელებ, რისი გაკეთებაა შესაძლებელი კონკრეტულ შემთხვევაში, თუ მსმენელს იმას დაანახვებ, როგორ შეუძლია შეეგუოს რთულ მდგომარეობას, რომლის გამოსწორებაც ამ ქვეყნიერებაში შეუძლებელია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, აუცილებელია, ბიბლიაზე დაფუძნებული მსჯელობა შეესაბამებოდეს შენ მიერ გაკეთებულ დასკვნებს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მსმენელს სრულიად ალოგიკურად მოეჩვენება პრობლემის გადაჭრის გზა, რომელსაც სთავაზობ.

ქრონოლოგიური თანამიმდევრობა. ზოგჯერ მასალა ქრონოლოგიური თანამიმდევრობით გადმოცემას მოითხოვს. მაგალითად, ბიბლიის წიგნში „გამოსვლა“ ათი სასჯელი თანამიმდევრობით არის აღწერილი, როგორც ეს სინამდვილეში იყო. ებრაელების მე-11 თავში კი პავლე მოციქულმა ამავე პრინციპით მოიხსენია იეჰოვას თაყვანისმცემლები, რომელთაც სამაგალითო რწმენა ჰქონდათ.

მოვლენებს თუ ქრონოლოგიური პრინციპით გადმოსცემ, მსმენელს შეიძლება გაუადვილდეს იმის დანახვა, თუ რატომ შეიქმნა ესა თუ ის მდგომარეობა. ეს ეხება როგორც თანამედროვე ისტორიას, ისე ბიბლიური დროის მოვლენებს. ამგვარად, შეგიძლია პარალელურად გამოიყენო ქრონოლოგიური და „მიზეზი — შედეგის“ პრინციპით განლაგების ხერხები. თუ უნდა ილაპარაკო მოვლენებზე, რომლებიც ბიბლიის თანახმად მომავალში მოხდება, უმჯობესი იქნება, ისინი ქრონოლოგიური პრინციპით განიხილო. ამგვარად მსმენელს გაუადვილდება მასალის აღქმა და დამახსოვრება.

ქრონოლოგიური თანამიმდევრობით გადმოცემა იმას არ ნიშნავს, რომ თხრობა ყოველთვის თავიდან დაიწყო. ზოგ შემთხვევაში, უმჯობესია დასაწყისში კულმინაციური მომენტის მოხსენიება. მაგალითად, თუ ვიღაცის ცხოვრებაში მომხდარ ამბავს ყვები, თავიდან შეგიძლია იმ მომენტს შეეხო, როდესაც ღვთისადმი ამ ადამიანის ერთგულება გამოიცადა. ინტერესის აღძვრის შემდეგ კი შეგიძლია ქრონოლოგიური პრინციპით გადმოსცე მოვლენები, რომლებმაც კონკრეტული მდგომარეობა განაპირობა.

მხოლოდ საჭირო მასალის გამოყენება. იმისდა მიუხედავად, თუ როგორ განალაგებ აზრებს, მხოლოდ საჭირო მასალა უნდა გამოიყენო. მასალის შერჩევისას მხედველობაში მიიღე განსახილველი თემა და მსმენელი. ერთი და იგივე აზრი შეიძლება მსმენელთა ერთი ჯგუფისთვის მნიშვნელოვანი იყოს, მეორესთვის კი — სრულიად ზედმეტი. გარდა ამისა, ნებისმიერი აზრი დასახული მიზნის მიღწევას უნდა ემსახურებოდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მასალა ძალიან საინტერესოც რომ იყოს, სასურველ შედეგს ვერ მიაღწევ.

გამოკვლევის დროს განსახილველი თემის შესახებ საკმარის მასალას იპოვი. აუცილებელია ყველაფრის გამოყენება? თუ მსმენელს იმაზე მეტ ინფორმაციას მიაწოდებ, ვიდრე საჭიროა, მიზანს ვერ მიაღწევ. კარგად განხილული რამდენიმე მთავარი აზრის დამახსოვრება უფრო ადვილია, ვიდრე ერთიმეორის მიყოლებით სწრაფად გადმოცემული ბევრი აზრისა. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არ შეიძლება მასალაში საინტერესო დამატებითი აზრების ჩართვა. უბრალოდ, ფრთხილად უნდა იყო, რომ ხელი არ შეგეშალოს მიზნის მიღწევაში. ყურადღება მიაქციე, რა კარგად არის ჩართული დამატებითი ინფორმაცია მარკოზის 7:3, 4-სა და იოანეს 4:1—3, 7—9-ში.

შეეცადე, ერთი აზრიდან მეორეზე ისე გადახვიდე, რომ მსმენელი მსჯელობას მიჰყვეს. აზრები ერთმანეთს ბუნებრივად რომ გადააბა, საჭიროა მსმენელს მათ შორის კავშირი დაანახვო. შეგიძლია მთელი წინადადება ან რამდენიმე სიტყვა გამოიყენო აზრების დასაკავშირებლად. ზოგ ენაში ამისათვის სრულიად საკმარისია დამხმარე სიტყვების ან სიტყვათა შეთანხმებების გამოყენება.

თუ მხოლოდ საჭირო მასალას გამოიყენებ და აზრებს ლოგიკურად განალაგებ, შენი გამოსვლის მიზანს ადვილად მიაღწევ.