Waĩle Kũkany’a Syana Syaku Ata?

“Nekalile nde mwĩanĩe nĩthukĩĩsye kĩuumo kya ngalĩ syonthe ila syavĩtaa. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda ya katatũ Jordan aitũla mwĩao wa kwĩnũka tene. Neekũlasya, ‘Aĩva? Nũtonya kwĩthĩwa e thĩnanĩ? O na kau nĩtũũmũthĩnĩkĩa, we nũkwona ũu ta ũndũ?’ Ayĩsa kũtw’ĩka nũvika neew’aa nĩthatĩte mũno.”—GEORGE.

“Natelemile mũno ĩla neewie mwĩĩtu wakwa akayĩte. Ĩla namũsyaisye noonie aititia mũtwe aĩĩte. Aĩ anang’ũlĩkw’a nĩ mũinae wa kavĩsĩ wĩ na myaka ĩna.”—NICOLE.

“Kelĩtu kaitũ, Natalie, ke na ũkũũ wa myaka thanthatũ kaisye ũũ kakũnũĩte metho mekwonany’a kana kayaĩ mavĩtyo, ‘Ndinaaũya mbete ĩsu. Nĩnamyosie nthĩ.’ Kũkaĩa kũu kwatũtelemilye mũno nginya twaĩa. Nĩtweesĩ keĩka ũtũkenga.”—STEPHEN.

ETHĨWA wĩ mũsyai, nũtonya kwĩthĩwa waaĩw’a ta asyai asu mawetwa? Ĩla wakwatwa nĩ maũndũ ta asu, we nũsaanĩaw’a nĩ ũndũ ũkwĩkana na kana kaku? Yo nũthũku kũkany’a syana syaku?

ŨKANY’O NĨ KYAŨ?

Ĩla Mbivilia ĩkũweta ndeto “ũkany’o” ndĩthĩawa ĩiweta o ĩũlũ wa kwosea mũndũ ĩtambya avĩtya. Ũkany’o mũno mũno ũkonanaw’a na motao, kũmanyĩsya, na kũlũnga. Ĩndĩ ndwĩsa kũkonanw’a na kũthĩny’a kana wathe.—Nthimo 4:1, 2.

Ũtao ũla asyai manengae syana no ũelekanw’e na ũĩmi. Mũĩmi aseũvasya mũũnda wake, akang’ithya na akekĩa mĩtĩ yake vũũ, na aimĩsũvĩana na tũsamũ tũla tũthũku na ĩia. O ũndũ mũtĩ wake ũendeee kwĩana, mũĩmi nũtonya kũũsea nĩ kana wĩane kwosana na ũndũ ũkwenda. Mũĩmi nĩwĩsĩ kana kũtũmĩa nesa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o sya ũĩmi nĩkũtonya kũtuma mũtĩ ũendeea nesa. O ta ũu asyai nĩmasũvĩaa syana syoo maitũmĩa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Ĩndĩ mavinda angĩ yĩthĩawa no nginya makany’e syana syoo o tondũ mũĩmi ũseaa mũtĩ wake. Kwĩka ũu nĩkũtetheeasya syana iane nesa. O na ũu wĩ o vo, mũĩmi aĩle kũsea mũtĩ wake e metho nũndũ alea kwĩka ũu nũtonya kũwananga vyũ. O ta ũu, asyai maĩle kwĩthĩwa na wendo ĩla meũkany’a syana.

Yeova, Ngai ũla ũwetetwe Mbivilianĩ, nĩ ngelekany’o nzeo kwa asyai. Ata? Ũkany’o ũla ũnengae athaithi make wĩthĩawa wĩ mũseo mũno na wĩ wa kwendeesya nginya makethĩwa andũ ‘mendete kwonw’a mavĩtyo,’ kana kũkanw’a. (Nthimo 12:1) ‘Nĩmakwataa makalũmya ũmanyĩsyo,’ kana ũkany’o, na ‘maiekaa ũthi.’ (Nthimo 4:13) No ũtetheesye mwana waku aketĩkĩla ũkany’o waatĩĩa maũndũ aa atatũ Ngai wonanasya ĩla ũkumya ũkany’o: Ũkany’o wa Ngai (1) wĩ wendo, (2) ndũkwatĩĩaa mĩao mũno, na (3) ndũalyũkangaa.

NENGANE ŨKANY’O KWA NZĨA YA WENDO

Ngai akanasya andũ make nũndũ nũmendete. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: ‘Ũla Yeova ũmwendaa nũmũkanasya, o tondũ ĩthe wĩkaa mwana ũla ũtanaa kwondũ wake.’ (Nthimo 3:12) O na eka ũu, Yeova e “tei na mũseo, ũtathataa mĩtũkĩ.” (Kuma 34:6) Nũndũ wa kĩtumi kyu, Yeova ndathĩnasya andũ make na ti mwathe. O na ndaneenaa ndeto ta ũthatĩte kana akaneena naĩ, kana akakavana, nũndũ kwĩka ũu no “ta kũtonyanga kwa ũvyũ.”—Nthimo 12:18.

Ve vinya asyai kũatĩĩa vyũ ngelekany’o ya Ngai ya kwĩsiĩĩa maũndũnĩ. O na kau kũmĩĩsya kwĩ vinya, kĩla ĩvinda lilikanaa kana woosea mwana ĩtambya ũthatĩte, wĩthĩawa ũimũthĩny’a, ũivĩtũka mĩvaka na kwĩka ũu kũitethasya o na vanini. O na eka ũu, ĩla mũndũ wakany’a ũngĩ athatĩte, ũsu ndwĩthĩawa wĩ ũkany’o wĩ vala ũĩ. Kũu nĩ kũemwa nĩ kwĩsiĩĩa.

Vandũ va ũu, ĩla waumya ũkany’o wĩ na wendo na wĩsiĩĩe, ũkany’o ũsu nũetae moseo. Kwasũanĩa ũndũ George na Nicole, ala asyai mawetetwe kĩlungunĩ kĩĩ kĩyambĩĩa meekie.

“Ĩla Jordan wesie kũvika mũsyĩ, nyie na kĩveti kyakwa twathatĩte mũno, ĩndĩ tweeyũmĩĩsya na twamwĩthukĩĩsya ayĩyĩelesya. Nũndũ kwaĩ kũtukie mũno nĩtwatwie tũsiany’e na ũndũ ũsu kwakya kũla kwaatĩĩe. Kwoou nĩtwavoyie twĩ vamwe na twathi ũkoma. Mũthenya ũla waatĩĩe nĩtwaneeneie ũndũ ũsu nesa, twĩ auu, na twavikĩa ngoo ya mwana witũ. Nĩweetĩkĩlanile na mĩao yitũ ya kũvikaa tene na eetĩkĩla kana eĩ mavĩtyo. Naitũ nĩtwamanyie kana kwosa ĩtambya mĩtũkĩ ĩla tũthatĩte kũitethasya. Ĩla tweethukĩĩsya tũtanamba kwosa ĩtambya yĩngĩ, maũndũ nĩmaendaa nesa.”—George.

“Nathatie mũno ĩla noonie ũndũ kamwana kakwa kaũmĩĩtye mwĩĩtu-a-inyia. Vandũ va kũkosea ĩtambya mĩtũkĩ, nakeie kathi lumunĩ yako nũndũ nathatĩte ũkethĩa ndyĩka ũtwi wĩ vala ũĩ. Ĩtina wa ũu, ĩla neewie nausya nĩnakaeleisye nesa kana kaũ ti mũseo, na ĩndĩ nakony’a ũndũ kaũmĩĩtye mwĩĩtu-a-inyia. Nzĩa ĩsu nĩyatethisye mũno. O na nĩkeetisye mwĩĩtu-a-inyia ũekeo na kamũkumbatĩa.”— Nicole.

Maũndũ asu meonany’a kana ũkany’o mũseo, o na ethĩwa mũsyai nũkwosea mwana ĩtambya, waĩlĩte kumana na wendo.

NDŨKAKWATĨĨE MĨAO MŨNO

Kĩla ĩvinda Yeova anenganae ũkany’o ‘athimĩte.’ (Yelemia 30:11; 46:28) Nũsũanĩaa maũndũ onthe, vamwe o na ala meoneka mate ma vata. Asyai matonya kũatĩĩa ngelekany’o yake ata? Stephen, ũla ũwetetwe kĩlungunĩ kĩĩ kĩyambĩĩa aeleetye ũũ: “O na kau nĩtweew’aa woo mũno na tũyaeleawa nĩkĩ Natalie waleaa kana nĩwe wooyĩte mbete, nĩtwatatie kũsũanĩa ĩũlũ wa ũkũũ wake, na ũima wake.”

Robert, mũũme wa Nicole, o nake nũtataa kũsũanĩa maũndũ onthe. Ĩla syana syake syeeka mavĩtyo ekũlasya atĩĩ: ‘Nĩ ĩvĩtyo ya mũthenya ũmwe kana nĩ kĩmanyĩo? Mwana ũũ nũtonya kwĩthĩwa e mũnou kana ayĩw’a naĩ? Mwĩkalo ũũ wake nũtonya kwĩthĩwa ũyonany’a kana e na thĩna mũna?’

Asyai ala matakwatĩĩaa mĩao mũno nĩmamanyaa kana syana ti andũ aima. O nake mũtũmwa Vaulo nĩweetĩkĩlile ũndũ ũsu ĩla waandĩkie atĩĩ: “Yĩla naĩ kana, naneenaa ta kana, namanyaa ta kana, nasũanĩaa ta kana.” (1 Akolintho 13:11) Robert easya atĩĩ: “Ũndũ ũmwe wandethisye ndikanange maũndũ na ndikathilĩke kũvikĩa kwĩka ũndũ ũtaĩle, nĩ kwĩlilikany’a ũndũ neekanasya ĩla naĩ kamwana.”

Kwoou, nĩ ũndũ wa vata kũmanya kana syana no syana, na nũndũ wa ũu ve maũndũ itesa kwĩanĩsya. O na vailyĩ ũu, ndwaĩle kũkaĩa mavĩtyo masyo, kana kwĩtĩkĩlana na mwĩkalĩle wasyo mũthũku. Wamanya maũndũ ala mwana waku ũtonya kwĩanĩsya na ala ũtatonya kwĩanĩsya, o vamwe na kũsũanĩa maũndũ angĩ ala matumĩte avĩtya, ũkaumasya ũkany’o ũla waĩle ũteũkwatĩĩa mĩao mũno.

UMYA ŨKANY’O ŨTE KŨALYŨKANGA

Ĩandĩko ya Malaki 3:6 yaĩtye atĩĩ: “Nyie, Yeova, ndialyũkaa.” Athũkũmi ma Ngai nĩmaĩkĩĩaa vyũ ũw’o ũsu. O nasyo syana syendaa asyai maumye ũkany’o mate kũalyũkanga nĩ kana syĩw’e syĩ mbĩanĩe. Ethĩwa myolooto yaku ĩalyũkaa kwosana na ũndũ ũkwĩw’a, syana syaku nitonya kũlanĩlw’a na ikaĩwa nĩ nthĩ.

Lilikana kana Yesũ aisye: “Kũneena kwenyu kwĩthĩwe, Ĩĩ, ĩĩ; Aiee, aiee.” Ndeto isu nĩ nzeo mũno kwa asyai. (Mathayo 5:37) Ethĩwa wĩ mũsyai, nũseo ũkasũanĩa nesa ũtanamba kũweta maũndũ wĩsĩ ndwĩsa kwĩanĩsya. Ĩla watavya mwana waku kana nũũmwosea ĩtambya ĩna ethĩwa e na mwĩkalĩle ũte mũseo, ĩkĩĩthya nĩweanĩsya ũndũ ũsu.

Nĩ kana asyai manenge syana ũkany’o mate kũalyũkanga, maĩle kwĩthĩwa me na ngwatanĩo. Kwa ngelekany’o, Robert easya ũũ: “Ĩla syana sitũ syambĩtya mwanya wa kwĩka ũndũ mũna na ũyĩthĩa inyia wasyo eĩ anaũlea ndesĩ, na ndyĩsa kũmanya ũu, nĩkaa kũvĩndũa ũtwi wakwa na ndisyĩa syĩke ũndũ inyia wasyo eĩ anaitavya.” Ethĩwa asyai mai na woni ũvw’anene ĩũlũ wa ũndũ mũna, nũseo makekala nthĩ makaneenea ũndũ ũsu syana ite vakuvĩ na mayova kĩmwe.

ŨKANY’O NĨ WA VATA

Waendeea kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova ya kumasya ũkany’o wĩ na wendo, ũtakwatĩĩe mĩao mũno, na ũte kũalyũkanga, ũkeethĩawa wĩsĩ nesa vyũ kana kĩthito kyaku kĩkatethya syana syaku. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũtetheesya syana syaku syĩane na siitw’ĩka andũ aima ma kwĩkwatw’a, na mesĩ kwĩka motwi nesa. Mbivilia yaĩtye ũũ: “Manyĩsya kana nzĩa ĩla kaĩle kũendaa nayo, o na akũa ndakamĩtia.”—Nthimo 22:6.