Inza Ya Kukonda Mvita​—⁠Inki Ntangu?

BANSIKU ya Nations Unies kusadilamaka na Oktobri 24, 1945. Yau kele mayele sambu na ngemba ya inza ya bantu memekaka ntete ve na kutula. Ti Bansi na yau ya kele ti bamambere 51, Nations Unies kukumaka organizasio mosi ya kuluta nene na nkenda ya inza. Dyaka, sambu na mbala ya ntete kibeni, organizasio ya inza kuzwaka minkangu sambu na kukotisa ngemba mpi lutaninu ye kubasisa inza mosi ya kukonda mvita.

Bubu yai, ti Bansi ya kele bamambere 185, Nations Unies kele na ngolo ya kuluta na ntwala. Ebuna, sambu na inki organizasio ya inza ya mvimba ya kuluta ngolo na nkenda mebelaka mpenza na kulungisa balukanu na yau ya mfunu?

Lusambu​—⁠Lukakilu ya Nene

Mpasi ya ngolo kele kiyeka ya dibundu kele na yau na mambu ya inza. Ya kyeleka, kubanda na luyantiku ya Nations Unies mabundu ya nene ya inza kupesaka lusadisu na yau na organizasio yango. Na kutubilaka mvu na yau ya 50, Papa Jean Paul II kutubilaka Nations Unies bonso “Kisadilu ya kuluta ngolo sambu na kumatisa mpi na kutanina ngemba.” Mawi na yandi kendimamaka na kimvuka ya mvimba ya bamfumu ya mabundu. Kansi kuwakana yai ya mayele na kati ya lusambu ti luyalu lenda ve kubumba dyambu ya kyeleka ya kemonisa nde lusambu kevandaka lukakilu mpi ntungisi sambu na Nations Unies.

Na bamvunkama mingi, lusambu kelungisaka kiyeka ya ntete na kutombula to kundimaka kimpala ya kuponapona ya makanda, bamvita, mpi kufwa bantu mingi na mbala mosi. Na bamvula ya mekatuka kuluta, na nswa ya mabumdu, bamfinangani kugondanaka bau na bau. Ntubilu “kugedisama ya bikanda” kusadilamaka mingi na kuwakana ti mvita na bansi ya Balkan. Kansi, kuyinana ya ngolo bamosi ti bankaka ya bantu mingi kele na yau kuna kele na lufulu ya kukangama ya mabundu kansi ya mpusu ve, sambu mingi na kati ya bantu yango kukatukaka na kikanda mosi. Ee, lusambu fwete kundima mukumba ya nene sambu na yina metala kutyamuka ya menga ya bantu na Yugoslavie ya ntama, Nations Unies mekukaka ve na kusukisa yau.

Na mutindu mosi ya kufwana, profesere mosi ya nzo-nkanda ya nene ya lusambu mekatuka kutuba nde: “Na inza ya kulandaka guerre froide ya kuyela ya kimilitere, mfimpa ya lusambu ti kufwa bantu mingi na mbala mosi lenda kuvanda kima na beto ya kuluta mfunu ya nswalunswalu, ata nkutu bambutu ya nsoni kuvandaka.” Mbakisa ya mpa na yina metala mutindu lusambu ketula lukakilu sambu na ngemba ya inza kemonana bubu yai.

Lukanu mosi ya O.N.U. ya 1981 kutubaka nde: “Na kudibanzaka mingi na yina metala mambu ya kemonana na kukonda kupesa nswa mpi na kukabulakabula na mambu ya metala lusambu to lukwikilu ya kekwamina kaka na bandambu ya nkaka ya inza, Na Lukanu ya kubaka banzengolo ya kele mfunu sambu na kukatula nswalu kukonda kupesa nswa na mitindu na yau yonso mpi kumonana na yau mpi na kubuyisa mpi na kumanisa kukabulakabula na yina metala lusambu ti lukwikilu.”

Na kuwakana ti lukanu na bau, Nations Unies kutubaka nde 1995 tavanda mvula ya Kupesa Nswa. Kansi, na mutindu mosi ya masonga, keti mpila tavanda ya kutula ngemba ti lutaninu na inza ya lusambu mekabulaka?

Makwisa ya Lusambu

Mbikudulu mosi na kati ya mukanda ya Biblia ya Kusonga kepesa mvutu. Yau ketubila “nkento ya nene ya ndumba” ya kifwani yina kele ya kuvanda bonso “ntotila-nkento” mpi yandi kele ti “kimfumu na zulu ya bamfumu ya ntoto.” Ndumba yai kezingaka na “lukumu ya nsoni” mpi kesalaka pite ti baluyalu ya inza. Baluyalu yai metendulama bonso “mbisi ya mfinda ya mbwaki,” na zulu na yau ndumba ketambula na lukumu. (Kusonga 17:​1-5, 18; 18:⁠7) Nkento yai ya ngolo mpi ya ndumba, yina mezabanaka bonso “Babilone ya nene,” mebakaka zina ya Babilone ya ntama, kisina ya lusambu ya biteki. Na mutindu mosi ya kufwana kibeni, bubu yai, ndumba yango kele kifwani ya mabundu yonso ya inza, yina mekudikotisaka na mambu ya baluyalu.

Disolo kelanda na kutuba nde, kubika fyoti, Nzambi tatula yau na bantima ya bamvukani ya basoda ya mbisi ya mfinda sambu na kusala kima mosi. Bau “ta vanda na kimbeni ti nkento yina: Bo ta botula bima na yandi yonso, bo ta bika yandi kinkonga, bo ta dia misuni na yandi, ebuna bo ta yoka yandi.” (Kusonga 17:16)a Na yau, Yehowa Nzambi yandi mosi tayantika na kupusaka bansi ya ngolo na kisalu ya kukatula lusambu ya luvunu. Ngidika ya lusambu ya inza ya mvimba, ti batempelo na yau ya ntalu ti bamazyamu ya basantu, tabungulama kimakulu. Lukakilu ya lusambu sambu na kutulama ya ngemba ti lutaninu tavanda dyaka ve. Kansi ata na ntangu yina, keti ngemba ya kyeleka ti lutaninu tavanda na zulu ya ntoto?

Kukonda Kukuka ya Bantu

Keti kele ti kipiku nde kukatulama ya lusambu tanata kibeni inza mosi ya kukonda mvita? Ve. Nations Unies talanda na kukutana ti mvwandilu ya kudikusa. Na ndambu mosi, bantu kezola ngemba ti lutaninu. Kansi, na ndambu ya nkaka, kele bantu kenwanisa ngolo ngemba ti lutaninu. Kuyina, lulendo, mbiki, bwimi, ti kukonda kuzaba kele bikuma ya mavwanga mpi bamvita.​—⁠Yakobo 4:​1-4.

Biblia kutubaka na ntwala nde na bilumbu na beto bantu “ta zolaka bantu ya nkaka ve, bo ta zolaka kaka mbongo; bo ta kuditulaka, bo ta vandaka lulendo mingi, bo ta vwenzaka Nzambi, bo ta tulaka ntu-ngolo na batata ti bamama na bo; bo ta zabaka kupesa mersi ve; bo ta zitisaka mambu ya Nzambi ve; bo ta vandaka nku mingi, bo ta zingaka kaka na kimbeni, to ta kumaka songi-songi, bo ta waka makasi nswalu, bo ta zolaka kusala bantu ya nkaka mpasi, bo ta zolaka ve mambu ya mbote, bo ta zolaka kuteka bantu ya nkaka; bo ta vandaka na kifu ya kusala mambu kukonda kuyindula ntete; ntima na bo ta vanda me fuluka na lulendo mingi.”​—⁠2 Timoteo 3:​1-4

Sekretere Zenerale Boutros Boutros-Ghali kundimaka nde “Inza kemona mpasi sambu na krize ya kimvuka ya bantu mpi ya bankadulu ya mbote yina, na bimvuka ya bantu mingi, kele mpenza mingi.” Ata bamanevre ya ngolo kele inki mutindu, yau lenda ve kumanisa bidimbu ya mbi ya kukonda kukuka ya bantu ya kubutukaka na yau.​—⁠Fwanisa ti Kuyantika 8:21; Yeremia 17:⁠9.

Yezu Kristu​—⁠Mfumu ya Ngemba

Na pwelele yonso, Nations Unies kele ve ti kingangu ya kunata ngemba ya inza. Bamambere na yau ti bantu na yau kele bantu ya kukonda kukuka, ata nkutu balukanu na bau ya ngolo kele. Biblia ketuba nde: “Ke na muntu ve lenda sola nzila na yandi mosi, ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi ke tambula.” (Yeremia 10:23) Dyaka, Nzambi kekebisa nde: “Beno tula ntima ve na bantu ya nene to na bantu ya nkaka lenda gulusa beno ve.”​—⁠Nkunga 146:⁠3.

Biblia kutubaka na ntwala mambu ya Yehowa tasala na nzila ya Mwana na yandi, “Mfumu ya Ngemba.” Yezaya 9:​5, 6 ketuba nde: “Mwana me butuka na beto! Nzambi me pesa beto mwana ya bakala! Yandi yina muntu ta yalaka beto. Bo ta bingaka yandi Konseye ya Mayele, Nzambi ya ngolo, Tata ya Mvula na Mvula, Mfumu ya Ngemba. Kimfumu na yandi ta yela, yo ta kwenda kaka na ntwala; yo ta vanda kaka na ngemba tii kuna.”

Makanda ya inza kebokutaka sambu na bamvula 50 ya bikesa ya mpamba. Kubika fyoti mpenza, bau tabungula bimvuka ya lusambu ya kufwanana na nkento ya ndumba. Na nima, Yezu Kristu, “Ntotila ya Bantotila mpi Mfumu ya Bamfumu,” ti minkangu na yandi ya zulu tafwa baluyalu yonso ya bantu mpi tasukisa bayina yonso kebuyaka kimfumu ya Nzambi. (Kusonga 19:​11-21; fwanisa ti Daniele 2:44.) Na nzila ya dyambu yai, Yehowa Nzambi tanata inza ya kukonda mvita.

[Footnote]

[Caption on page 7]

[Box on page 7]

MBONINU YA BAKRISTU SAMBU NA NATIONS UNIES

Na mbikudulu ya Biblia, baluyalu ya bantu kefwanisamaka mbala mingi na bambisi ya mfinda. (Daniele 7:​6, 12, 23; 8:​20-22) Na yau, na bamvula mingi zulunalu Nzozulu ya Nkengi metendulaka bambisi ya mfinda ya kusonga kapu 13 ti 17 ti baluyalu ya ntoto ya bubu yai. Na kati na yau, Nations Unies, yina metendulama na Kusonga kapu 17 bonso mbisi ya mbwaki ya kele ti bantu nsambwadi mpi bibongo kumi.

Kansi, pozisio yai ya Masonuku kepesa ve nzila na konso mutindu yina ya kukonda luzitu na baluyalu to na bamfumu na yau. Biblia ketuba pwelele nde: “Bika konso moyo kulemfukila biyeka ya zulu, sambu kele ve na kiyeka nkatu na nsadisa ya Nzambi. Biyeka ya kevandaka kebakaka bisika na bau bamosi na zulu ya bankaka sambu na Nzambi. Yau yina, yina ketelamanina kiyeka, yandi ketelamanina ngidika ya Nzambi; bayina ketelamaninaka yau takudibakila bau mosi mfundusu.”​—⁠Roma 13:​1, 2, NW.

Yau yina, Bambangi ya Yehowa, yina kebakaka pozisio ya bukatikati mpenza na yina metala politiki, kekotaka ve na baluyalu ya bantu. Bau kesalaka ve revolisio ata inki mutindu to kuvukana na bisalu ya kukonda bulemfu ya basivile. Kansi, bau kendimaka nde mitindu ya nkaka ya luyalu kele mfunu sambu na kulunda nsiku mpi ndonga na kimvuka ya bantu.​—⁠Roma 13:​1-7; Tito 3:⁠1.

Bambangi ya Yehowa ketadilaka organizasio ya Nations Unies mutindu bau ketadilaka baluyalu ya nkaka ya inza. Bau kendimaka nde Nations Unies kulanda na kuzinga na nswa ya Nzambi. Na kuwakana ti Biblia, Bambangi ya Yehowa kepesaka luzitu ya kufwana na baluyalu yonso mpi kelemfukilaka yau ntangu yonso ya bulemfu ya mutindu yina kelombaka ve nde bau kusumuka na Nzambi.​—⁠Bisalu 5:⁠29.

[Caption on page 1]

[Noti]