Jehova —“Ngai Mwene Thayũ”

“Ngai mwene thayũ aroikara hamwe na inyuĩ inyuothe.”—ROM. 15:33.

1, 2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũritũ ũtaarĩirio thĩinĩ wa Kĩambĩrĩria mũrango wa 32 na 33, na moimĩrĩro maarĩ marĩkũ?

NĨ ITŨŨRA-INĨ rĩa Penieli, hakuhĩ na mũkuru wa Jaboku mwena wa irathĩro wa rũĩ rwa Jorodani. Esau nĩ aiguĩte atĩ mũrũ wa nyina, Jakubu, arĩ njĩra agĩcoka mũciĩ. O na gũtuĩka mĩaka 20 nĩ ĩthirĩte kuuma Esau enderia mũrũ wa nyina ũrigithathi wake-rĩ, Jakubu nĩ aretigĩra atĩ Esau ahota kũmũraga. Arĩ na arũme 400, Esau akoimagara agatũnge mũrũ wa nyina ũcio maamenanĩte. Tondũ Jakubu arona ta atekwamũkĩrũo wega-rĩ, agatũmĩra Esau iheo nyingĩ cia mahiũ makĩrĩa ma 550. O gĩkundi kĩa mahiũ gĩakinya harĩ Esau, ndungata cia Jakubu ikamwĩra atĩ mahiũ macio nĩ kĩheo kuuma kũrĩ mũrũ wa nyina.

² Thutha-inĩ magacemania! Jakubu agathiĩ erekeire kũrĩ Esau arĩ na ũmĩrĩru, na akainamĩrĩra maita mũgwanja. Jakubu nĩ oete makinya ma bata mũno o ũrĩa angĩhota nĩguo ororoiye ngoro ya mũrũ wa nyina. Jakubu nĩ ahoete Jehova amũhonokie harĩ Esau. Hihi Jehova nĩ ekũmũhingĩria ihoya rĩu? Ĩĩ. Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “Esau agĩgĩtengʼera akamũtũnge, akĩmũhĩmbĩria ngingo, akĩmũmumunya.”—Kĩam. 32:11-20; 33:1-4.

3. Tũreruta atĩa kuumana na rũgano rwa Jakubu na Esau?

³ Rũgano rũu rwa Jakubu na Esau ruonanagia atĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria mũno kuoya makinya marĩa magĩrĩire, gũcaria kĩhonia rĩrĩa mathĩna moimĩra marĩa mangĩthũkia thayũ ũrĩa tũkoragwo naguo thĩinĩ wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano. Jakubu aacaririe ũrĩa mangĩiguana na Esau, no ti tondũ Jakubu nĩ aahĩtĩirie mũrũ wa nyina ũndũ angĩabatarire kũmũhoya mũhera. Esau nĩ aanyararĩte ũrigithathi wake na akaũkũranĩria Jakubu na rwĩga rũmwe rwa irio. (Kĩam. 25:31-34; Ahib. 12:16) O na kũrĩ ũguo, njĩra ĩrĩa Jakubu aahũthĩrire harĩ Esau ĩronania ũrĩa twagĩrĩirũo nĩ kwĩrutanĩria nĩguo tũtũũrie thayũ na ariũ a Ithe witũ Akristiano. Ningĩ nĩ ũronania atĩ Ngai ũrĩa wa ma nĩ arathimaga kĩyo giitũ gĩa gũthingata thayũ. Bibilia nĩ ĩkoragwo na ngerekano ingĩ nyingĩ iria itũrutaga gũthingata thayũ.

Kĩonereria Kĩega Biũ gĩa Gũtwĩkĩra Ngoro

4. Ngai ekĩte atĩa nĩguo ahonokie andũ kuuma harĩ mehia na gĩkuũ?

⁴ Kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ gĩa gũthingata thayũ nĩ Jehova—“Ngai mwene thayũ.” (Rom. 15:33) Ta wĩcirie ũrĩa wothe Jehova eekire nĩguo tũhote kũgĩa na ũkuruhanu wa thayũ hamwe nake. Tũrĩ njiarũa irĩ na mehia cia Adamu na Hawa-rĩ, twagĩrĩire kũheo ‘mũcara wa mehia.’ (Rom. 6:23) O na kũrĩ ũguo, nĩ ũndũ wa wendo wake mũnene, Jehova nĩ aabangire ũrĩa tũngĩhonokio na njĩra ya gũtũma Mũriũ wake ũrĩa endete mũno akiuma igũrũ agĩciarũo arĩ mũndũ mũkinyanĩru. Nake Mũriũ wake agĩtĩkĩra eyendeire. Agĩtĩkĩra kũũragwo nĩ thũ cia Ngai. (Joh. 10:17, 18) Ngai wa ma nĩ aariũkirie Mũriũ ũcio endete, na thutha-inĩ agĩtwarĩra Ithe thogora wa thakame yake ĩrĩa yaitirũo, ĩrĩa ĩngĩatuĩkire ũkũũri wa kũhonokia ehia arĩa merirĩte kuumana na gĩkuũ gĩa tene na tene.—Thoma Ahibirania 9:14, 24.

5, 6. Thakame ĩrĩa yaitirũo ya Jesu yateithirie atĩa ũkuruhanu-inĩ ũrĩa wathũkire gatagatĩ ka Ngai na andũ ehia?

⁵ Hihi igongona rĩa ũkũũri rĩa Mũrũ wa Ngai rĩteithagia atĩa ũkuruhanu ũrĩa wathũkire gatagatĩ-inĩ ka Ngai na andũ ehia? Isaia 53:5 yugaga ũũ: ‘Nakuo kũhũũrũo kũrĩa gwatũmire tũgĩe na ũiguano, nĩwe wagĩire nakuo, na ithuĩ tũhonagio nĩ ũndũ wa mĩtũnda ya kũrĩa aahũrirũo.’ Handũ ha gũkorũo marĩ ũthũ na Ngai andũ arĩa athĩki, rĩu no makorũo na ũkuruhanu mwega hamwe nake. ‘Nĩ thĩinĩ wake [Jesu] twakũũrirũo, nĩ ũndũ wa thakame yake, o na tũkĩoherũo mehia maitũ.’—Ef. 1:7.

⁶ Bibilia yugaga atĩ: “Ũiyũru wothe wa Ngai nĩwetĩkĩrire gũtũũra thĩinĩ wake [Kristo].” Gĩtũmi nĩ tondũ Kristo nĩwe Ngai ahũthagĩra kũhingia muoroto wake. No muoroto wa Jehova nĩ ũrĩkũ? Nĩ atĩ “maũndũ mothe macoke kũiguithanio na Ngai, nĩ ũndũ wa ũrĩa aarehire thayũ na ũndũ wa thakame ĩrĩa yaitirũo” ya Jesu Kristo. Kwoguo “maũndũ mothe” marĩa Ngai eeiguithanirie namo nĩ ‘maũndũ ma gũkũ thĩ’ na ‘maũndũ ma igũrũ.’ Maũndũ macio nĩ marĩkũ?—Thoma Akolosai 1:19, 20.

7. ‘Maũndũ ma igũrũ’ na ‘maũndũ ma gũkũ thĩ’ marĩa maiguithanagio na Ngai nĩ marĩkũ?

⁷ Kũrutwo kwa ũkũũri kũhotithagia Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta, arĩa ‘matuĩtwo athingu’ marĩ ta ciana cia Ngai, makenere ‘gũikaraga maiguaine na Ngai.’ (Thoma Aroma 5:1.) Andũ acio metĩtwo ‘maũndũ ma igũrũ’ tondũ marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ na ‘nĩo agũgathamakaga thĩ’ na makorũo marĩ athĩnjĩri Ngai. (Kũg. 5:10) Namo ‘maũndũ ma gũkũ thĩ’ nĩ andũ arĩa merirĩte, arĩa thutha-inĩ makaaherũo muoyo wa tene na tene gũkũ thĩ.—Thab. 37:29.

8. Wee ũiguaga atĩa wecũrania ũrĩa wothe Jehova eekire nĩguo ahotithie andũ magĩe na ũiguano hamwe nake?

⁸ Akĩonania ngatho ciake cia kuuma ngoro harĩ Jehova nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu, Paulo aandĩkĩire Akristiano aitĩrĩrie maguta a Efeso ũũ: “Ngai-rĩ, tondũ wa ũrĩa tha ciake ciingĩhĩte, . . . o hĩndĩ ĩrĩa twakorirũo tũrĩ akuũ nĩ ũndũ wa mehia maitũ, nĩaatũmire tũcoke kũgĩa na muoyo hamwe na Kristo (na rĩrĩ, nĩ Wega wa Ngai watũmire mũhonokio).” (Ef. 2:4, 5) O na angĩkorũo tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũthiĩ igũrũ kana gĩa gũtũũra gũkũ thĩ, nĩ twagĩrĩirũo gũcokagĩria Ngai ngatho mũno nĩ ũndũ wa tha na wega wake mũingĩ ũrĩa atuonetie. Tũiguaga tũrĩ na ngatho nyingĩ tweciria ũrĩa wothe Jehova eekire nĩguo andũ mahote kũgĩa na ũiguano hamwe nake. Hĩndĩ ĩrĩa kwoimĩra maũndũ mangĩthũkia thayũ wa kĩũngano-rĩ, na githĩ gwĩcũrania na njĩra ndikĩru kĩonereria kĩa Ngai gũtiagĩrĩirũo gũtũtindĩke tũthingate thayũ?

Kwĩruta Kuumana na Iburahimu na Isaaka

9, 10. Iburahimu onanirie atĩa atĩ nĩ eendete thayũ hĩndĩ ĩrĩa kwagĩire ngucanio gatagatĩ ka arĩithi ake na a Loti?

⁹ Bibilia ĩkĩaria ũhoro wa mũthuri wa tene Iburahimu, yugaga ũũ: “Nake Iburahimu nĩ eehokete Ngai, naguo ũndũ ũcio agĩtuĩrũo ta arĩ ũthingu e naguo: nake agĩgĩtuo mũrata wa Ngai.” (Jak. 2:23) Wĩtĩkio wa Iburahimu woonanirio wega nĩ ciĩko ciake cia thayũ. Kwa ngerekano, rĩrĩa mahiũ ma Iburahimu maaingĩhire, nĩ kwagĩire na ngucanio gatagatĩ ka arĩithi ake na arĩithi a Loti mũihwa wake. (Kĩam. 12:5; 13:7) Kĩrĩa kĩngĩaniinire thĩna ũcio no Iburahimu na Loti kweheranĩra. Hihi Iburahimu eekire atĩa ũndũ-inĩ ũcio? Handũ ha kwĩra mũihwa wake ũrĩa angĩekire tondũ nĩwe warĩ mũkũrũ na nĩ ũndũ wa ũiguano wake hamwe na Ngai-rĩ, Iburahimu eeyonanirie na ma atĩ nĩ eendete thayũ.

¹⁰ Iburahimu eerire Loti atĩrĩ, “ta nĩhatige kũgĩa njũgitano iitũ nawe, o na kana ya arĩithi akwa na aku, amu tũrĩ o amwe. Githĩ bũrũri ũyũ wothe ndũgũkĩwĩonera? Ta gĩĩtĩkĩre tweheranĩre; wenda gũthiĩ mwena wa ũmotho, niĩ ngũthiĩ wa ũrĩo; kana wenda gũthiĩ wa ũrĩo, niĩ ’thiĩ wa ũmotho.” Loti agĩthuura kũndũ kũrĩa kwarĩ kũnoru mũno, ĩndĩ Iburahimu ndaigana kũmũrakarĩra. (Kĩam. 13:8-11) Thutha-inĩ hĩndĩ ĩrĩa Loti aatahĩtwo nĩ mbũtũ iria ciamũtharĩkĩire-rĩ, Iburahimu aahonokirie mũihwa ũcio wake o na ihenya.—Kĩam. 14:14-16.

11. Iburahimu aathingatire thayũ atĩa hamwe na Afilisti arĩa aariganĩtie nao?

¹¹ Ningĩ wĩcirie ũrĩa Iburahimu aathingatire thayũ na Afilisti arĩa aariganĩtie nao thĩinĩ wa bũrũri wa Kanaani. Afilisti acio nĩ ‘maamũtunyĩte na hinya’ gĩthima kĩarĩ Biri-shiba kĩrĩa kĩenjetwo nĩ ndungata cia Iburahimu. Hihi mũthuri wahotete kũhonokia mũihwa wake kuuma kũrĩ athamaki ana arĩa maamũtahĩte angĩekire atĩa ũndũ-inĩ ũcio? Handũ ha kũrũa nĩguo egwatĩre gĩthima kĩu rĩngĩ, Iburahimu aamũrire gũtiganĩria ũhoro ũcio. Thutha ũcio, mũthamaki wa Afilisti agĩthiĩ kũrĩ Iburahimu nĩguo makarĩkanĩre kĩrĩkanĩro gĩa thayũ. Thutha wa Iburahimu kwĩhĩtithio atĩ gũtirĩ hingo ageeka njiarũa cia mũthamaki wa Afilisti ũũru, nĩrĩo Iburahimu aaririe ũhoro wĩgiĩ gĩthima kĩrĩa maamũtunyĩte. Mũthamaki nĩ aamakire mũno aigua ũhoro ũcio, na agĩcokeria Iburahimu gĩthima kĩu. Nake Iburahimu, agĩthiĩ na mbere gũtũũra na thayũ arĩ mũgeni bũrũri-inĩ ũcio.—Kĩam. 21:22-31, 34.

12, 13. (a) Isaaka aarũmĩrĩire atĩa kĩonereria gĩa ithe? (b) Jehova aarathimire Isaaka atĩa nĩ ũndũ wa kwenda thayũ?

¹² Isaaka mũriũ wa Iburahimu o nake eendete thayũ o ta ithe. Ũndũ ũcio wonekaga wega kũringana na ũrĩa Isaaka aaikaranagia na Afilisti. Nĩ ũndũ wa ngʼaragu ĩrĩa yaarĩ bũrũri-inĩ, Isaaka na andũ a famĩlĩ yake nĩ maathamire makiuma rũgongo rwa Biri-lahai-roi bũrũri mũũmũ wa Negebu magĩthiĩ itũũra rĩa Gerari bũrũri-inĩ mũnoru wa Afilisti. Isaaka arĩ kũu Jehova nĩ aamũrathimire na irio nyingĩ na mahiũ make makĩongerereka. Nao Afilisti makĩambĩrĩria kũmũiguĩra ũiru. Tondũ matiendaga Isaaka atonge ta ithe-rĩ, Afilisti acio magĩthika ithima cia maĩ iria ndungata cia Iburahimu cienjete kũndũ kũu. Marigĩrĩrio-inĩ, mũthamaki wa Afilisti akĩĩra Isaaka ‘okĩre athame amathengere.’ Isaaka agĩtĩkĩra gũthama nĩ ũndũ nĩ eendete thayũ.—Kĩam. 24:62; 26:1, 12-17.

¹³ Thutha wa Isaaka na famĩlĩ yake gũthamĩra kũraihu, arĩithi ake nĩ meenjire gĩthima kĩngĩ. Arĩithi Afilisti makiuga atĩ gĩthima kĩu kĩarĩ kĩao. O ta ithe Iburahimu, Isaaka ndaigana kũruta mbaara nĩ ũndũ wa gĩthima kĩu. Handũ ha ũguo, Isaaka akĩĩra ndungata ciake cienje gĩthima kĩngĩ. O rĩngĩ Afilisti makiuga atĩ gĩthima kĩu o nakĩo nĩ kĩao. Nĩ ũndũ wa gũthingata thayũ, Isaaka agĩthamĩra kũndũ kũngĩ. Marĩ kũu, ndungata ciake ikĩenja gĩthima, nake Isaaka agĩgĩtua Rehobothu. Thutha wa ihinda, agĩthamĩra kũndũ kũnoru makĩria thĩinĩ wa Biri-shiba, kũrĩa Jehova aamũrathimĩire na akĩmwĩra ũũ: “Ndũkanetigĩre; amu nĩngũikara o hamwe nawe, na nduĩke wa gũkũrathima, na ngũthegeerie mbeũ, nĩ ũndũ wa Iburahimu ndungata yakwa.”—Kĩam. 26:17-25.

14. Isaaka onanirie atĩa atĩ nĩ eendete thayũ hĩndĩ ĩrĩ mũthamaki wa Afilisti eendaga marĩkanĩre kĩrĩkanĩro gĩa thayũ?

¹⁴ Hatarĩ nganja Isaaka nĩ aangĩahotire kũrũĩrĩra kĩhooto gĩake gĩa kũhũthĩra ithima iria ciothe cienjetwo nĩ ndungata ciake. Thutha ũcio, mũthamaki wa Afilisti hamwe na ndungata ciake magĩthiĩ Biri-shiba kũrĩ Isaaka makarĩkanĩre kĩrĩkanĩro gĩa thayũ nake. Maamwĩrire ũũ: ‘Nĩ kuona tuonete hatarĩ nganja atĩ Jehova arĩ hamwe nawe.’ Ĩĩni, nĩ ũndũ wa kwenda thayũ, Isaaka nĩ eetĩkĩrire gũthama maita maingĩ handũ ha kũrũa. O rĩngĩ, Isaaka akĩonania atĩ nĩ eendete thayũ. Bibilia yugaga ũũ: “Nake akĩmarugithĩria iruga [ageni ake], nao makĩrĩa na makĩnyua. Magĩkĩroka gũũkĩra rũcinĩ tene, makĩrĩkanĩria na mwĩhĩtwa, ũyũ harĩ ũyũ ũngĩ, nake Isaaka akĩreka methiĩre, . . . na thayũ.”—Kĩam. 26:26-31.

Kwĩruta Kuumana na Mũriũ Ũrĩa Jakubu Eendete Mũno

15. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga ariũ a ithe na Jusufu maage kwaria nake na thayũ?

¹⁵ Jakubu, mũriũ wa Isaaka aarĩ “mũndũ mũhoreri [ũtarĩ ũcuke].” (Kĩam. 25:27) O ta ũrĩa hatarĩirio kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ, Jakubu aacaririe ũrĩa angĩagĩire na ũiguano na Esau, mũrũ wa nyina. Hatarĩ nganja, Jakubu nĩ aagunĩkĩte nĩ kĩonereria gĩa ithe Isaaka, gĩa kwenda thayũ. Ĩ nao ariũ a Jakubu? Harĩ ariũ ake 12, Jusufu nĩwe wendetwo mũno nĩ Jakubu. Jusufu aarĩ mwathĩki na mũndũ warĩ na gĩtĩo na akehokeka harĩ ithe. (Kĩam. 37:2, 14) O na kũrĩ ũguo, ariũ a ithe na Jusufu arĩa maarĩ akũrũ nĩ maamũiguagĩra ũiru ũndũ matangĩamwarĩirie na thayũ. Nĩ ũndũ wa rũmena, makĩendia Jusufu ũkombo-inĩ na makĩheenia ithe atĩ Jusufu oragĩtwo nĩ nyamũ njũru.—Kĩam. 37:4, 28, 31-33.

16, 17. Jusufu onirie ariũ a ithe atĩa atĩ nĩ eendete thayũ?

¹⁶ Jehova nĩ aarathimaga Jusufu. Thutha wa ihinda, Jusufu agĩtuĩka mũnene thĩinĩ wa bũrũri wa Misiri—arĩ wa kerĩ kuuma harĩ Firauni. Hĩndĩ ĩrĩa ariũ a ithe na Jusufu maathire Misiri kũgũra irio nĩ ũndũ wa ngʼaragu nene ĩrĩa yarĩ bũrũri-inĩ wao, matiamũmenyaga eehumbĩte nguo ciake cia ũnene cia Misiri. (Kĩam. 42:5-7) Na githĩ ndũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Jusufu kwĩrĩhĩria harĩ ariũ a ithe nĩ ũndũ wa gĩĩko kĩũru kĩrĩa maamwĩkĩte na mageka ithe! O na kũrĩ ũguo, handũ ha kwĩrĩhĩria, Jusufu aageririe gũthondeka thayũ hamwe nao. Rĩrĩa onire biũ atĩ ariũ a ithe nĩ merirĩte, akĩĩmenyithania kũrĩ o, akiuga: “Menyai mũigue ũũru, kana mwĩrakarĩre, nĩ ũndũ wa kũnyendia mũgĩtũma ndehwo gũkũ; nĩ ũndũ Ngai nĩwe wandekirie njũke mbere yanyu nĩ getha ’honokie mĩoyo ya andũ.” Agĩcoka akĩmumunya ariũ a ithe othe, akĩrĩraga, amahĩmbĩirie.—Kĩam. 45:1, 5, 15.

¹⁷ Thutha wa gĩkuũ gĩa ithe wao, Jakubu, ariũ a ithe na Jusufu meeciragia atĩ nĩ angĩerĩhĩirie. Rĩrĩa onire nĩ maretigĩra, Jusufu “agĩgĩitĩka kũrĩra” akĩmera ũũ: “Menyai mwĩtigĩre; nĩ niĩ ndĩrĩmũheaga irio cia kũrĩa, inyuene o na ciana cianyu.” Nĩ ũndũ wa kwenda thayũ Jusufu “agĩkĩmahoreria, akĩmaarĩria ndeto njega.—Kĩam. 50:15-21.

‘Maandĩkirũo Marĩ ma Gũtũruta’

18, 19. (a) Wagunĩka atĩa nĩ cionereria iria ciarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ cia andũ meendete thayũ? (b) Nĩ kĩĩ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁸ Paulo aandĩkire ũũ: “Maũndũ mothe marĩa maandĩkirũo tene, maandĩkirũo marĩ ma kwĩruta na ithuĩ, nĩ getha tũtũũre na kĩĩrĩgĩrĩro nĩ ũndũ wa ũrĩa tũhotithagio nĩ Maandĩko macio gũkirĩrĩria, o na ũrĩa tũũmagĩrĩrio nĩmo.” (Rom. 15:4) Hihi twagunĩka atĩa nĩ kwarĩrĩria kĩonereria kĩega mũno kĩa Jehova o hamwe na cionereria ciumĩte Maandĩko-inĩ ciĩgiĩ Iburahimu, Isaaka, Jakubu, na Jusufu?

¹⁹ Gwĩcũrania tũrĩ na ngatho igũrũ rĩgiĩ ũrĩa Jehova ekĩte nĩguo athondeke ũkuruhanu ũrĩa wathũkĩte gatagatĩ gake na andũ, githĩ gũtitũtindĩkaga twĩke o ũrĩa wothe tũngĩhota gũthingata thayũ na andũ arĩa angĩ? Cionereria icio cia Iburahimu, Isaaka, Jakubu, na Jusufu cionanagia atĩ aciari no mahote kũigĩra ciana ciao kĩonereria kĩega. Makĩria ma ũguo, cionereria icio ningĩ nĩ ironania atĩ Jehova nĩ arathimaga kĩyo kĩa arĩa merutanagĩria gũthingata thayũ. Nĩkĩo Paulo eetire Jehova “Ngai mwene thayũ”! (Thoma Aroma 15:33; 16:20.) Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie kĩrĩa gĩatũmire Paulo atĩtĩrithie ũhoro wĩgiĩ gũthingata thayũ na ũrĩa tũngĩtuĩka endi thayũ.

Weruta Atĩa?

• Jakubu aacaririe thayũ na njĩra ĩrĩkũ hĩndĩ ĩrĩa aarĩ hakuhĩ gũcemania na Esau?

• Wagunĩka atĩa nĩ kwĩruta ũrĩa Jehova eekire nĩguo eiguithanie na andũ?

• Weruta atĩa kuumana na cionereria cia andũ aya meendete thayũ, Iburahimu, Isaaka, Jakubu, na Jusufu?

[Mbica karatathi ka 19]

Nĩ ikinya rĩrĩkũ rĩa bata mũno Jakubu oire nĩguo athondeke thayũ hamwe na Esau?