Nĩ Ndagĩire na Ũgitĩri wa ma nĩ Ũndũ wa Kwĩhoka Jehova

ŨRĨA NDAMBĨRĨIRIE KWĨHOKA JEHOVA

Ndaciarirũo mwaka-inĩ wa 1948 gĩcagi-inĩ kĩmwe kĩnini kĩrĩ mwena wa mũhuro wa ithũĩro bũrũri-inĩ wa Nigeria. Hĩndĩ ĩyo baba mũnyinyi wĩtagwo Moustapha, na mũrũ wa maitũ ũrĩa mũkũrũ wĩtagwo Wahabi, nĩ maabatithirio magĩtuĩka Aira a Jehova. Ndĩ na mĩaka kenda baba nĩ aakuire, na ũndũ ũcio nĩ wanjũragire ngoro mũno. Wahabi nĩ aanjĩrire atĩ nĩ tũkoona baba rĩngĩ rĩrĩa akaariũkio. Ũndũ ũcio nĩ wanyũmĩrĩirie mũno na ũgĩtũma nyambĩrĩrie kwĩruta Bibilia. Ndabatithirio mwaka wa 1963, na ariũ a maitũ atatũ o nao makĩbatithio.

Mwaka-inĩ wa 1965, nĩ ndaathiire gũikaraga na mũrũ wa maitũ ũmwe mũkũrũ kũngĩra wĩtagwo Wilson taũni-inĩ ya Lagos na ngĩkenera kũnyitanĩra na mapainia a hĩndĩ ciothe a Kĩũngano kĩa Igbobi. Nĩ ndagucĩrĩirio mũno nĩ gĩkeno na kĩyo kĩrĩa maarĩ nakĩo, na kwoguo o na niĩ ngĩtuĩka painia Janũarĩ 1968.

Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe watungataga Betheli wĩtagwo Albert Olugbebi, nĩ aabangire mũcemanio wa mwanya hamwe na andũ ethĩ ũrĩa waragĩrĩria ũbataro wa mapainia a mwanya gĩcigo-inĩ kĩa mwena wa rũgongo wa Nigeria. No ndirikanaga ciugo ici Mũrũ wa Ithe Witũ Olugbebi aatwĩrire acanjamũkĩte: “Inyuĩ mũrĩ andũ ethĩ, na kwoguo no mũhote kũhũthĩra mahinda na hinya wanyu gũtungatĩra Jehova. Kũrĩ na wĩra mũingĩ!” Tondũ nĩ ndendaga gũkorũo na roho ta wa Isaia wa kwĩrutĩra, ngĩiyũria fomu ya gũtuĩka painia wa mwanya.—Isa. 6:8.

Mweri-inĩ wa Mĩĩ 1968, nĩ nderirũo ngatungate ndĩ painia wa mwanya taũni-inĩ ya Kano, mwena wa rũgongo wa Nigeria. Hĩndĩ ĩyo nĩ rĩrĩa kwarĩ na Mbaara ya Biafran (kuuma 1967-1970), ĩrĩa yatigire yananga gĩcigo kĩu ĩtanathiĩ gĩcigo-inĩ kĩa mwena wa irathĩro wa Nigeria. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũtaarĩ na ũũru nĩ aageririe kũnjiguithia ndigathiĩ. No ndamwĩrire: “Nĩ ngatho nĩ kũnjĩciria. No angĩkorũo Jehova arenda ngatungate kũu, ndirĩ na nganja atĩ nĩ egũkorũo hamwe na niĩ.”

ŨRĨA NDEHOKIRE JEHOVA GĨCIGO-INĨ GĨATHŨKANGĨTIO NĨ MBAARA

Maũndũ matiarĩ mega taũni-inĩ ĩyo ya Kano. Mbaara ĩyo nĩ yathũkangĩtie taũni ĩyo mũno. Rĩmwe tũrĩ ũtungata nĩ tuoonaga mĩĩrĩ ya andũ arĩa mooragĩtwo hĩndĩ ya mbaara yaraganĩte kũu. O na gũtuĩka kwarĩ na ciũngano cigana ũna taũni-inĩ ĩyo ya Kano, aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ moorĩire kũngĩ. Gwatigarĩte ahunjia mataakinyĩte 15 na maarĩ na guoya mũno na magakua ngoro. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio nĩ maakenire mũno matuona tũrĩ mapainia atandatũ a mwanya. Nĩ twamekĩrire ngoro na magĩkena mũno. Nĩ twamateithirie gũcokerera mũtaratara wa maũndũ mao ma kĩĩroho, na makĩambĩrĩria rĩngĩ gũtũma riboti ciao cia ũtungata na gwĩtia mabuku kuuma wabici ya rũhonge.

Ithuothe mapainia a mwanya nĩ twaambĩrĩirie kwĩruta rũthiomi rwa Hausa. Andũ aingĩ a kũu maigua ndũmĩrĩri ya Ũthamaki na rũthiomi rwao, nĩ maatũthikĩrĩirie. No arũmĩrĩri a ndini ĩrĩa nene kũu matiakenagio nĩ wĩra witũ wa kũhunjia, kwoguo nĩ twabataraga kwĩhũga. Hĩndĩ ĩmwe twĩ na mũhunjia ũngĩ nĩ twatengʼeririo nĩ mũndũ warĩ na kahiũ. No tondũ twarĩ na ihenya kũmũkĩra, nĩ twahotire kũũra. O na kũrĩ na mogwati macio, Jehova nĩ aatũteithirie gũikara ‘tũtarĩ na guoya,’ na ahunjia makĩambĩrĩria kuongerereka. (Thab. 4:8) Ũmũthĩ ũyũ taũni-inĩ ĩyo ya Kano, kwĩ na ahunjia makĩria ma 500 thĩinĩ wa ciũngano 11.

KŨNGʼETHANĨRA NA ŨKARARIA BŨRŨRI-INĨ WA NIGER

Mweri-inĩ wa Agosti 1968, thutha wa gũtungata taũni-inĩ ya Kano o mĩeri mĩnini, tũrĩ na mapainia angĩ erĩ a mwanya nĩ twatũmirũo Niamey, taũni ĩrĩa nene ya bũrũri wa Niger. Twĩ kũu nĩ twamenyire atĩ bũrũri wa Niger, ũrĩa ũkoragwo Afrika ya Ithũĩro, nĩ gĩcigo kĩmwe kĩa iria ikoragwo na ũrugarĩ mũno thĩinĩ wa thĩ. Makĩria ma kwĩruta kũhiũrania na ũrugarĩ ũcio, nĩ twabataraga kwĩruta Kĩfaranja, rũthiomi rũrĩa rwaragio mũno kũu. O na kũrĩ na moritũ macio, nĩ twehokire Jehova na tũkĩambĩrĩria kũhunjia taũni-inĩ ĩyo tũrĩ hamwe na ahunjia anini arĩa maaikaraga kuo. Thutha wa ihinda inini, hakuhĩ andũ othe arĩa maarĩ na ũhoti wa gũthoma taũni-inĩ ĩyo ya Niamey nĩ maahetwo ibuku rĩa Ma Ĩrĩa Ĩtongoragia Muoyo-inĩ wa Tene na Tene, rĩrĩa rĩahũthagĩrũo kwĩruta Bibilia. Andũ o na nĩ mookaga gũtũcaria makĩenda kũheo ibuku rĩu.

Thutha wa ihinda inini nĩ tuoonire atĩ anene a thirikari matiakenagio nĩ Aira a Jehova. Mweri-inĩ wa Julaĩ 1969, nĩ twekire kĩgomano kĩa mbere kĩa mũthiũrũrũko bũrũri-inĩ ũcio, kĩrĩa kĩarĩ na andũ ta 20. Nĩ twerĩgagĩrĩra mũno kuona ahunjia erĩ makĩbatithio. O na kũrĩ ũguo, mũthenya wa mbere wa kĩgomano kĩu, thigari nĩ ciokire na ikĩrũgamia programu ĩyo. Maakuuire mapainia a mwanya na mũrori wa mũthiũrũrũko, makĩmatwara ceceni-inĩ ya borithi. Thutha wa gũtũhũnga mahũri, magĩtwĩra tũcoke mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire. Nĩ ũndũ wa kuona ta gũkuumĩra thĩna, twabangire kũrutĩra mĩario ya kũbatithio mũciĩ-inĩ kwa mũndũ, na thutha ũcio tũkĩbatithia ahunjia acio na hitho rũũĩ-inĩ.  

Thutha wa ciumia cigana ũna, thirikari nĩ yatũingatire tũrĩ hamwe na mapainia acio angĩ atano a mwanya. Maatũheire mathaa 48 tũkorũo tuumĩte bũrũri-inĩ ũcio, na nĩ ithuĩ tũngĩehangʼirie ũrĩa tũkuuma kuo. Noguo twekire, na tũgĩthiĩ wabici-inĩ ya rũhonge ya Nigeria, kũrĩa twaheirũo mawĩra mangĩ.

Ndatũmirũo gĩcagi-inĩ gĩtagwo Orisunbare kũu Nigeria, na tũrĩ na ahunjia anini arĩa maaikaraga kuo tũkĩgĩa na maumĩrĩro mega ũtungata-inĩ. No thutha wa mĩeri ĩtandatũ, wabici ya rũhonge ĩkĩnjĩra njoke bũrũri-inĩ wa Niger ndĩ o wiki. Kĩambĩrĩria-inĩ nĩ ndaamakire na ngĩtangĩka, no thutha-inĩ ngĩĩrirĩria kuonana rĩngĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ bũrũri-inĩ wa Niger.

Ndacokire taũni-inĩ ya Niamey, na mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire mũhũũri biacara ũmwe wa kuuma Nigeria akĩmenya atĩ ndĩ Mũira wa Jehova, na akĩambĩrĩria kũnjũria ciũria ciĩgiĩ Bibilia. Tũkĩĩruta Bibilia hamwe, na thutha wa gũtiga thigara na kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi, akĩbatithio. Nĩ ndaakeneire kũhunjia na aarĩ na ariũ a Ithe witũ icigo-inĩ itiganĩte bũrũri-inĩ wa Niger, na kuona gũkĩgĩa na wongerereku o kahora. Rĩrĩa ndakinyire bũrũri-inĩ ũcio kwarĩ na Aira a Jehova 31, no ngiuma kuo maarĩ 69.

“TŨTIŨĨ ŨHORO MŨINGĨ WĨGIĨ WĨRA WA ŨTHAMAKI BŨRŨRI-INĨ WA GUINEA”

Mũthia-inĩ wa mwaka wa 1977, nĩ ndacokire Nigeria nĩguo ngamenyerio wĩra mũna. Thutha wa gĩthomo kĩu gĩa ciumia ithatũ, Malcolm Vigo, ũrĩa warĩ mũtabarĩri wa Kamĩtĩ ya Wabici ya Rũhonge, nĩ aanjĩrire thome marũa maaumĩte wabici-inĩ ya rũhonge ya Sierra Leone. Ariũ a Ithe witũ acio maacaragia mũrũ wa Ithe witũ painia ũtarĩ kĩhiko-inĩ, wĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ, na ũĩ Gĩthũngũ na Kĩfaranja, ũngĩtungata arĩ mũrori wa mũthiũrũrũko bũrũri-inĩ wa Guinea. Mũrũ wa Ithe Witũ Vigo aanjĩrire atĩ ndamenyeragio nĩ ũndũ wa wĩra ũcio. Nĩ aatĩtĩrithirie atĩ wĩra ũcio ndwarĩ mũhũthũ. Aanjĩrire: “Wĩcũranie wega ũtanetĩkĩra.” No o rĩo ngĩmwĩra, “Tondũ nĩ Jehova ũrandũma kuo, nĩ ngũthiĩ.”

Nĩ ndathiire Sierra Leone na tũkĩonana na ariũ a Ithe witũ a wabici ya rũhonge. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wa Kamĩtĩ ya Wabici ya Rũhonge aanjĩrire ũũ: “Tũtiũĩ ũhoro mũingĩ wĩgiĩ wĩra wa Ũthamaki bũrũri-inĩ wa Guinea.” O na gũtuĩka wabici ĩyo ya rũhonge nĩyo yarũgamagĩrĩra wĩra wa kũhunjia bũrũri-inĩ wa Guinea, matiahotaga kwaranĩria na ahunjia a kũu nĩ ũndũ wa ngahĩha cia gĩũteti iria ciarĩ kuo. Wabici ya rũhonge nĩ yageretie maita maigana ũna gũtũma mũrũ wa Ithe witũ wa kũmarũgamĩrĩra bũrũri-inĩ ũcio, no nĩ kwaremete. Kwoguo ngĩrũo thiĩ Conakry, taũni nene ya Guinea, nyone kana nĩ ngũheo marũa ma gwĩtĩkĩrio gũikara kuo.

Rĩrĩa ndakinyire Conakry, ngĩthiĩ wabici-inĩ ya barũthi wa Nigeria na tũkĩaranĩria nake. Ngĩmwĩra nĩ ndĩrenda mũno kũhunjia bũrũri-inĩ ũcio wa Guinea. No akĩnjĩra ndigaikare kuo tondũ nĩ ingĩanyitirũo kana o na njemanie na ũndũ mũũru makĩria. Aanjĩrire, “Coka Nigeria ũkahunjie kuo.” Na niĩ ngĩmwĩra, “Nĩ nduĩte itua rĩa gũikara gũkũ.” Kwoguo akĩandĩkĩra Minista wa Maũndũ ma Thĩinĩ wa Guinea akĩmwĩra andeithie, na minista ũcio akĩndeithia mũno.

Ihinda inini thutha ũcio, ngĩcoka wabici ya rũhonge ya Sierra Leone na ngĩmenyithia ariũ a Ithe witũ itua rĩa minista ũcio. Ariũ a Ithe witũ makiugĩrĩria makenete rĩrĩa maaiguire ũrĩa Jehova aagaacĩrithĩtie rũgendo rwakwa. Thirikari nĩ yanjĩtĩkĩririe gũikara bũrũri-inĩ wa Guinea.

Kuuma mwaka wa 1978 nginya wa 1989, ngĩtungata ndĩ mũrori wa mũthiũrũrũko bũrũri-inĩ wa Guinea na Sierra Leone, na ndĩ mũrori wa mũthiũrũrũko wa gũteithĩrĩria bũrũri-inĩ wa Liberia. Kĩambĩrĩria-inĩ nĩ ndarwaraga kaingĩ, rĩmwe ndĩ kũndũ thĩinĩ mũno. No ariũ a Ithe witũ nĩ meerutanagĩria kũndwara thibitarĩ.

Kũrĩ hĩndĩ ndarwarĩte malaria moru mũno na ngagĩa na tũgunyũ twa nda. Rĩrĩa ndahonire, ngĩmenya atĩ ariũ a Ithe witũ nĩ moonete ta ngũkua kwoguo o na nĩ maambĩtie kũbanga harĩa megũũthika. O na kũrĩ na mogwati macio, ndirĩ hĩndĩ ndeciririe gũtiganĩria ũtungata ũrĩa ndehokeirũo. Na ndĩ na ma atĩ ũgitĩri wa ma na wa gũtũũra uumaga kũrĩ Jehova, ũrĩa ũngĩhota kũriũkia arĩa makuĩte.

KWĨHOKA JEHOVA TŨRĨ NA MŨTUMIA WAKWA

Mwaka-inĩ wa 1988, nĩ twamenyanire na Dorcas, painia wa kĩĩroho na mwĩnyihia mũno. Thutha wa kũhikania, nĩ twathiire na mbere na wĩra wa gũceerera ciũngano. Dorcas akoretwo arĩ mũtumia mwendi andũ na ũrĩ na roho wa kwĩima. Twathiaga magũrũ nginya kilomita 25 kuuma kĩũngano-inĩ kĩmwe nginya kĩrĩa kĩngĩ, tũkuuĩte mĩrigo itũ. Na rĩrĩa tũraceerera ciũngano cia kũraihu makĩria, twakuuagwo nĩ kĩrĩa gĩothe tũngĩonire, tũgathiĩ tũgereire barabara-inĩ irĩ na ndoro na marima.

Dorcas nĩ arĩ ũmĩrĩru mũno. Kwa ngerekano, rĩmwe nĩ twaringaga njũũĩ irĩ na ingʼangʼi. Hĩndĩ ĩmwe tũrĩ rũgendo-inĩ rwa thikũ ithano, nĩ twakorire ndaraca cia mĩgogo cia rũũĩ rũmwe imomokete, na kwoguo tũkĩbatara kũringa na gatarũ. Rĩrĩa Dorcas aarũgamire nĩguo aume gatarũ-inĩ, akĩgũa rũũĩ. Ithuerĩ gũtirĩ mũndũ woĩ gũtubĩra, na kwarĩ na ingʼangʼi rũũĩ-inĩ rũu. Twagunirũo nĩ anake maatubĩrire makĩmũhonokia. Ũndũ ũcio watũmire tũgĩe na iroto njũru kwa ihinda, ĩndĩ no twathiire na mbere na wĩra witũ.

Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1992, nĩ twamakire rĩrĩa twamenyire atĩ Dorcas aarĩ na nda. Nĩ tweyũririe kana no tũkũhota gũthiĩ na mbere na ũtungata wa mahinda mothe. No tũkĩĩra, “Jehova nĩ atũhe kĩheo!” Kwoguo, rĩrĩa kairĩtu gaitũ gaaciarirũo, tũgĩgeeta Jahgift. Mĩaka ĩna thutha wa Jahgift gũciarũo, mũrũ wa nyina Eric nake agĩciarũo. Ciana icio cierĩ ikoretwo irĩ iheo kuuma kũrĩ Jehova. Jahgift nĩ aatungatire kwa ihinda wabici-inĩ ya ũtaũri ya Conakry, nake Eric nĩ ndungata ya kĩũngano.

O na gũtuĩka Dorcas nĩ aabatarire gũtiga ũtungata wa painia wa mwanya, nĩ aathiire na mbere gũtungata arĩ painia wa hĩndĩ ciothe, o akĩreraga ciana citũ. Kũgerera ũteithio wa Jehova, nĩ ndaahotire gũthiĩ na mbere na ũtungata wa mwanya wa mahinda mothe. Rĩrĩa ciana citũ cianenehire, Dorcas nĩ aahotire gũcokerera ũpainia wa mwanya. Rĩu ithuerĩ tũtungataga tũrĩ amishonarĩ taũni-inĩ ya Conakry.

KĨHUMO KĨA ŨGITĨRI WA MA

Ngoretwo ngĩthiĩ kũrĩa guothe Jehova arenda thiĩ. Kaingĩ twĩ na mũtumia wakwa nĩ twĩyonagĩra ũgitĩri wa Jehova na irathimo ciake. Kwĩhoka Jehova nĩ gũtũteithĩtie gwĩthema mĩtangĩko mĩingĩ ĩrĩa ĩgũmagĩra arĩa mehokaga indo cia kĩĩmwĩrĩ. Twĩ na Dorcas nĩ twĩyoneire atĩ Kĩhumo kĩa ũgitĩri wa ma nĩ Jehova “Ngai wa ũhonokio witũ.” (1 Maũ. 16:35) Ndĩ na ma atĩ muoyo wa arĩa othe mehokaga Jehova nĩ “ũgeekĩrũo mondo-inĩ ya muoyo ũmenyererũo nĩ Jehova.”—1 Sam. 25:29.