Owe shi shiiva tuu?
Jesus okwa li a hala okutya ngahelipi eshi a ti mu findikila oshinano oshitivali?
▪ Jesus okwa popya mEudifo laye lokOmhunda la shiivika nawa a ti: “Ngenge ku na ou te ku fininike u mu findikile oshinano shimwe, mu findikila ivali.” (Mateus 5:41) Ovapwilikini vaJesus otashi dulika va li ve udite ko kutya okwa li ta popi shi na sha noilonga tai dengele oyo ovakwashiwana va li hava pulwa va longe kovapangeli.
Pefimbo lovayapostoli, Ovaisrael ova li tava pangelwa kOvaroma. Ovaroma ova li ve wete va manguluka okufininika ovanhu ile oinamwenyo ve va longele ile va ninge keshe osho ve wete sha pumbiwa opo va endelelife oilonga yopambelewa. Pashihopaenenwa, ovakwaita Ovaroma ova li va fininika Simon Omukireni a humbatele Jesus omuti waye womahepeko eshi va li tava i konhele oko a li ta ka dipaelwa. (Mateus 27:32) Okufininikilwa kongudi kwa tya ngaho kakwa li kwa tambulwa ko nandenande nokwa li kwa handukifa Ovajuda.
Kaku shiivike kutya ovakwashiwana ova li va teelelwa va humbate omutengi oshinano shi fike peni. Onghee hano, otashi dulika kava li ve na ehalo okuninga shihapu shi dulife pwaasho Ovaroma va li va teelela va ninge. Eshi Jesus a li ta ladipike ovapwilikini vaye va ye oshinano oshitivali, oku shi popya pafaneko, okwa li te va lombwele va longe nehalo liwa oilonga yopaveta oyo tava pulwa va longe kovapangeli. — Markus 12:17.
Hannas oo a tumbulwa momahokololo Omavangeli okwa li lyelye?
▪ Ombibeli oya popya kutya Hannas (Ananus) okwa li ‘omupristeri omukulunhu’ eshi Jesus a li ta pangulwa. (Lukas 3:2; Johannes 18:13; Oilonga 4:6) Hannas okwa li xemweno yomupristeri omukulunhu waIsrael wedina Kajafas. Hannas okwa kala omupristeri omukulunhu okudja momudo 6 ile 7 O.P. lwaapo fiyo omo 15 O.P. lwaapo eshi a li a kufwa oshilonga osho komupangeli waRoma Valerius Gratus. Ndele nande ongaho, Hannas okwa li a twikila okukala e na eenghonopangelo dihapu muIsrael molwaashi okwa li nale omupristeri omukulunhu. Ovanamati vaye vatano nosho yo oshitenya shaye ova li va ninga ovapristeri ovakulunhu.
Ngeenge Israel sha li oshiwana she lifikamena, omupristeri omukulunhu okwa li ha kala moshilonga shaye onghalamwenyo yaye aishe. (Numeri 35:25) Ndele eshi Ovaroma va li va kwata ko Ovaisrael, omupristeri omukulunhu okwa li ha kala moshilonga shaye papitikilo loongoloneya vaRoma nosho yo eehamba odo da nangekwa po kuRoma, nokwa li tava dulu oku mu kufa mo moshilonga osho. Omunandjokonona Flavius Josephus okwa hokolola kutya Quirinius, omupangeli Omuroma waSiria, okwa li a kufa moshilonga omupristeri omukulunhu wedina Joazar momudo 6 ile 7 O.P. lwaapo ndele ta nangeke po Hannas. Ndele osha fa shi li ngaha kutya ovapangeli ovo ovapaani ova li hava nangeke po ovanhu vape okudja movapristeri.
Oukwaneumbo waHannas owa li u na olwisho neenghono nowa li u na oupuna muhapu. Oumbangi otau ulike kutya owa li we likongela oupuna mokukala tau wilike oinima aishe oyo ya li hai landifwa omolwomayambo moitukulwa yotembeli, ngaashi eenghuti, eedi, omaadi nosho yo omaviinyu. Josephus okwa ti kutya Ananus (Ananias), omona waHannas, okwa li e na “ovapiya ovo va li ovakengeleledi neenghono [nohava] pula ovanhu keenghono va yandje oitimulongo yovapristeri; ova li yo hava denge ovanhu ovo inava hala okuyandja oitimulongo.”