21-زەرتتەۋ ماقالاسى
ەحوبا دۇعامىزعا قالاي جاۋاپ بەرەدى؟
«سۇراعانىمىزدى الاتىنىمىزدى دا بىلەمىز، ويتكەنى ودان سۇرادىق» (جوح. 1-ح. 5:15).
41-ٵن ەستي كور مەنى دەپ وتىنەم
اڭداتپاa
1، 2. ٴبىزدى قانداي وي مازالاۋى مۇمكىن؟
«ەحوبا مەنىڭ دۇعالارىما جاۋاپ بەرمەي جاتقان سياقتى» دەپ ويلاعانسىز با؟ مۇنداي وي قيىن جاعدايعا دۋشار بولعان باۋىرلاستاردىڭ كوبىسىن مازالايدى. جانىمىز قينالىپ جاتقاندا، ەحوبانىڭ دۇعالارىمىزعا قالاي جاۋاپ بەرىپ جاتقانىن كورۋ وڭاي بولماۋى مۇمكىن.
2 ەندەشە، ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىنىڭ دۇعالارىنا جاۋاپ بەرەتىنىنە نەلىكتەن سەنىمدى بولا الاتىنىمىزدى بىلەيىك (جوح. 1-ح. 5:15). سونىمەن قاتار مىنا سۇراقتارعا دا جاۋاپ الامىز: نەلىكتەن كەيدە ەحوبا دۇعامىزعا جاۋاپ بەرمەي جاتقانداي كورىنەدى؟ بۇگىنگى تاڭدا ەحوبا دۇعالارىمىزعا قالاي جاۋاپ بەرەدى؟
ەحوبا ٴبىز ويلاعانداي جاۋاپ بەرمەۋى مۇمكىن
3. نەلىكتەن ەحوبا ٴبىزدى وعان دۇعا ەتۋگە شاقىرادى؟
3 ەحوبا ٴبىزدى قاتتى سۇيەتىنى جانە اسا باعالايتىنى كيەلى جازبالاردان انىق كورىنەدى (حاگ. 2:7؛ جوح. 1-ح. 4:10). سوندىقتان دا ەحوبا ٴبىزدى ودان كومەك سۇراپ، دۇعا ەتۋگە شاقىرادى (پەت. 1-ح. 5:6، 7). ول بىزگە ونىمەن قارىم-قاتىناسىمىزدى ساقتاپ قالۋعا جانە قيىندىقتارعا توتەپ بەرۋگە كومەكتەسكىسى كەلەدى.
ەحوبا ٴداۋىتتى جاۋلارىنان قۇتقارىپ، دۇعالارىنا جاۋاپ بەردى (4-ابزاستى قاراڭىز)
4. ەحوبا قىزمەتشىلەرىنىڭ دۇعاسىنا جاۋاپ بەرەتىنىن قايدان بىلەمىز؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
4 كيەلى كىتاپتا ەحوبا قىزمەتشىلەرىنىڭ دۇعاسىنا جاۋاپ بەرگەن جاعدايلار وتە كوپ. مىسالى، قاي جاعداي ٴسىزدىڭ ەسىڭىزگە ٴتۇسىپ وتىر؟ بالكىم، ٴداۋىت پاتشا شىعار. ونىڭ كوزىن قۇرتقىسى كەلگەن دۇشپاندارى كوپ بولعان. بىراق ول ەحوباعا دۇعا ەتىپ، كومەك سۇرايتىن. ٴداۋىت بىردە: «ۋا، ەحوبا، دۇعامدى ەستي كورشى، جالبارىنعان ۇنىمە قۇلاق ٴتۇرشى. ادالدىعىڭ مەن ادىلدىگىڭە ساي ماعان جاۋاپ بەرشى»،— دەپ جالبارىنعان (ٴزاب. 143:1). ال ەحوبا ونى قۇتقارىپ، دۇعاسىنا جاۋاپ بەرىپ وتىرعان (سام. 1-ج. 19:10، 18—20؛ سام. 2-ج. 5:17—25). سول سەبەپتى ول: «ەحوبا ٶزىن شاقىراتىنداردىڭ ٴبارىنىڭ قاسىندا»،— دەپ نىق سەنىممەن ايتقان. ٴبىز دە بۇعان سەنىمدى بولا الامىز (ٴزاب. 145:18).
ەحوبا پاۋىلعا توزۋگە كۇش بەرۋىمەن جاۋاپ بەردى (4-ابزاستى قاراڭىز)
5. ەحوبا ەجەلدەگى قىزمەتشىلەرىنىڭ دۇعاسىنا تۋرا وزدەرى كۇتكەندەي جاۋاپ بەرگەن بە؟ مىسال كەلتىرىڭىز. (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
5 ەحوبا دۇعامىزعا ٴبىز ويلاعانداي جاۋاپ بەرمەۋى مۇمكىن. مىسالى، ەلشى پاۋىل ەحوبادان «تانىنە قادالىپ تۇراتىن تىكەندى» الىپ تاستاۋىن سۇراعان. ول وسى ازابىنان قۇتقارۋدى سۇراپ، ٷش رەت جالبارىنادى. الايدا ەحوبا ونىڭ دۇعاسىنا باسقاشا جاۋاپ بەردى. ول پاۋىلدىڭ قيىندىعىن الىپ تاستاعان جوق، بىراق ٵرى قاراي دا ادال قىزمەت ەتە بەرۋگە كۇش بەردى (قور. 2-ح. 12:7—10).
6. نەگە كەيدە ەحوبا دۇعامىزعا جاۋاپ بەرمەي جاتقانداي كورىنەدى؟
6 ەحوبا بىزگە دە ٶزىمىز كۇتكەندەي ەمەس، باسقاشا جاۋاپ بەرۋى مۇمكىن. دەسە دە ول بىزگە كومەكتەسۋدىڭ ەڭ جاقسى جولىن بىلەتىنىنە سەنىمدى بولايىق. ەحوبا ٴتىپتى «ٴبىز سۇراعان نە ويلاعان نارسەلەردىڭ بارىنەن الدەقايدا كوپ نارسە ىستەي الادى» (ەفەس. 3:20). سوندىقتان ونىڭ جاۋاپتارى ٴبىز كۇتكەن ۋاقىتتا نە ٴبىز ويلاعان جولمەن بەرىلمەۋى مۇمكىن.
7. نەگە كەيدە دۇعامىزدى وزگەرتۋ كەرەك بولادى؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
7 ەحوبانىڭ بىزدەن نە قالايتىنىن انىعىراق تۇسىنگەندە، دۇعامىزدىڭ مازمۇنىن وزگەرتۋ كەرەك بولاتىن شىعار. بۇنى مارتين پەتسينگەر باۋىرلاستىڭ وقيعاسىنان كورەمىز. ۇيلەنگەننەن كەيىن كوپ ۇزاماي ول ناسيستىك كونسلاگەرگە قامالادى. باسىندا ول: «ەحوبا، مەنى مىنا جەردەن الىپ شىقشى. ايەلىممەن بىرگە بولايىن، ۋاعىز قىزمەتىن قايتا جانداندىرايىن»،— دەپ دۇعا ەتەدى. سودان ارادا ٴبىر اپتا وتەدى، ەكى اپتا وتەدى، بىراق ازاتتىقتىڭ بىردە-ٴبىر نىشانى بايقالمايدى. كەيىن ول: «ەحوبا، ٶز قالاۋىڭدى بىلدىرە كورشى»،— دەپ دۇعا ەتە باستايدى. سوسىن جان-جاعىنا قاراپ، ٶزى سياقتى ەر باۋىرلاستاردىڭ قانداي حالدە جۇرگەنىن ويلايدى. ولار دا ايەلدەرىن، بالالارىن قاتتى ۋايىمداپ جۇرگەنىن بايقايدى. ٴسۇيتىپ، پەتسينگەر باۋىرلاس بىلاي دەپ دۇعا ەتەدى: «ەحوبا، سەن مەنى جاڭا قىزمەتكە تاعايىنداپسىڭ عوي! باۋىرلاستارىما تىرەك بولايىن، ال سەن ماعان كۇش بەرە كور». ول 9 جىل بويى كونسلاگەردە ەر باۋىرلاستارعا رۋح بەرىپ، جىگەرلەندىرىپ ٴجۇردى!
8. ٴبىز دۇعا ايتقاندا نەنى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك؟
8 ٴبىز ەحوبانىڭ ٶز نيەتى بار ەكەنىن جانە ونى ٶزى بەلگىلەگەن ۋاقىتتا جۇزەگە اسىراتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. وسى نيەتىنە تابيعي اپاتتار، اۋرۋ مەن ٶلىم سياقتى ادامزاتقا قاسىرەت اكەپ جاتقان قيىندىقتاردىڭ ٴبارىن ٴبىرجولاتا جويۋ كىرەدى. ەحوبا مۇنى ٶزىنىڭ پاتشالىعى ارقىلى ورىندايدى (دان. 2:44؛ ايان 21:3، 4). بىراق سول ۋاقىت كەلگەنشە، ول شايتاننىڭ بيلىك ەتۋىنە جول بەرىپ وتىرb (جوح. 12:31؛ ايان 12:9). ەندەشە، ەحوبا ادامداردىڭ قيىندىقتارىن قازىر شەشىپ بەرەتىن بولسا، وندا شايتاننىڭ بيلىگى جاقسى بيلىك بولىپ كورىنىپ قالماي ما؟ سوندىقتان ەحوبا بارلىق ۋادەلەرىن جۇزەگە اسىرمايىنشا، بىزگە كۇتۋ كەرەك. بىراق ەحوبا ٴبىزدى جالعىز تاستاپ كەتپەيدى. ونىڭ قالاي كومەكتەسەتىنىن كەلەسى ابزاستاردان بىلەيىك.
ەحوبانىڭ دۇعالارىمىزعا بەرەتىن جاۋاپتارى
9. ەحوبا بىزگە دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا قالاي كومەكتەسەدى؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
9 دانالىق بەرەدى. ەحوبا بىزگە دۇرىس شەشىم قابىلداۋ ٷشىن دانالىق بەرەمىن دەپ ۋادە ەتكەن. ونىڭ دانالىعىنا اسىرەسە بۇكىل ومىرىمىزگە اسەر ەتەتىن شەشىم قابىلداردا مۇقتاجبىز. مىسالى، نەكە قۇرۋدى نە سالتباستى بولىپ قالۋدى تاڭداعاندا (جاق. 1:5). ماريا دەگەن قىز باۋىرلاس تۇراقتى ٸزاشارلىقتىڭ قىزىعىنا باتىپ، ۋايىمسىز كۇن كەشىپ جۇرەدىc. كەيىن ول ٴبىر ەر باۋىرلاستى كەزدەستىرەدى. ماريا بىلاي دەپ سىرىن شەرتتى: «تانىستىعىمىز جالعاسقان سايىن، ٴبىر-بىرىمىزگە باۋىر باستىق. ٴبىر شەشىمگە كەلۋىم كەرەكتىگىن تۇسىنگەندىكتەن، ەحوباعا كوپ رەت جالبارىنا دۇعا ەتتىم. ودان دانالىق سۇراۋمەن بولدىم، بىراق ول مەن ٷشىن شەشىم قابىلداپ بەرمەيتىنىن دە ٴتۇسىندىم». ەحوبا وعان دانالىق سيلاپ، دۇعاسىنا جاۋاپ بەردى. قالاي دەيسىز بە؟ ول ادەبيەتتەرىمىزدى اقتارىپ، سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ماقالالار تاپتى. سونداي-اق ەحوباعا ادال اناسىمەن دە اقىلداستى. سونىڭ ارقاسىندا ماريا اقىلى مەن سەزىمىن تارازىلاپ، دۇرىس شەشىم قابىلدادى.
قيىندىقتا ەحوبا بىزگە قالاي كۇش بەرەدى؟ (10-ابزاستى قاراڭىز)
10. فىلىپىلىكتەرگە 4:13 كە ساي، ەحوبا قىزمەتشىلەرىنە قالاي كومەكتەسەدى؟ مىسال كەلتىرىڭىز. (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
10 توزۋگە كۇش بەرەدى. ەلشى پاۋىلعا كۇش-قۋات بەرگەن ەحوبا بىزگە دە قيىندىققا توزۋگە كومەكتەسەدى (فىلىپىلىكتەرگە 4:13 وقىڭىز). بۇنىڭ ٴبىر دالەلى — بەندجامين باۋىرلاستىڭ وقيعاسى. ول جاستىق شاعىنىڭ كوبىسىن وتباسىمەن بىرگە افريكاداعى بوسقىندار لاگەرىندە وتكىزگەن. «مەن ەحوباعا تالماي دۇعا ەتۋمەن بولدىم. ساعان ۇنامدىنى ىستەۋگە كۇش بەرشى دەپ سۇرادىم. ول بولسا كوڭىلىمە تىنىشتىق سيلادى، ۋاعىزداۋعا باتىلدىق بەردى جانە رۋحاني مىقتى بولىپ قالۋىم ٷشىن ادەبيەتتەرمەن قامدادى. كۋاگەرلەردىڭ ٶمىرباياندارىن، ەحوبا ولارعا قالاي كومەكتەسكەنىن وقىعاندا، بويىما جىگەر قۇيىلىپ، ادالدىق ساقتاۋعا دەگەن شەشىمىم بەكي تۇسەتىن»،— دەيدى بەندجامين.
ەحوبا سىزگە كومەكتەسۋ ٷشىن باۋىرلاستاردى قالاي قولداندى؟ (11، 12-ابزاستاردى قاراڭىز)d
11، 12. ەحوبا رۋحاني وتباسىمىز ارقىلى دۇعالارىمىزعا قالاي جاۋاپ بەرەدى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
11 رۋحاني وتباسىمىزدى قولدانادى. ولەر الدىنداعى ٴتۇنى يسا ەحوباعا جان-تانىمەن جالبارىنىپ دۇعا ەتەدى. «قۇدايعا ٴتىل تيگىزدى» دەپ ايىپتالۋدان ساقتاۋىن ٶتىنىپ سۇرايدى. الايدا ەحوبا وعان باسقاشا جاۋاپ بەرەدى. وعان كوكتەگى باۋىرلارىنىڭ ٴبىرىن جىبەرىپ، دەم بەرەدى (لۇقا 22:42، 43). ەحوبا بىزگە دە باۋىرلاستاردىڭ ٴبىرىن جىبەرىپ، دەم بەرىپ، نىعايتا الادى. بارلىعىمىز دا باۋىرلاستارىمىزدى «جاقسى سوزىمىزبەن» قولداپ-قۋاتتاپ جۇرسەك بولادى (ناق. س. 12:25).
12 ميريام دەگەن ايەل باۋىرلاستىڭ جاعدايىن الايىقشى. ونىڭ كۇيەۋى قايتىس بولعان ەدى. بىرنەشە اپتادان كەيىن، ۇيدە جالعىز قالعاندا، ميريام ٶزىن قويارعا جەر تاپپاي، قاتتى ٴتۇڭىلىپ، كۇيزەلىسكە ٴتۇسىپ كەتەدى. كوزىنەن جاس ساۋلاپ اعىپ، توقتاماي جىلايدى. مۇڭىن شاعاتىن بىرەۋگە زار بولادى. «بىرەۋگە حابارلاسىپ، قوڭىراۋ شالاتىنداي مۇرشام بولمادى، سوندىقتان دۇعا ايتتىم. وسىلاي ەحوباعا كوز جاسىمدى توگىپ، جىلاپ وتىرعانىمدا، تەلەفونىم شىر ەتە قالدى. سويتسەم، ول اقساقال بولىپ قىزمەت ەتەتىن ٴبىر دوسىم ەكەن»،— دەيدى ميريام. بۇل اقساقال مەن ونىڭ ايەلى ميريامنىڭ جارالى جانىنا جۇبانىش بولدى. ميريام الگى اقساقالدى قوڭىراۋ شالۋعا تالپىندىرعان ەحوبا ەكەنىنە سەنىمدى.
ەحوبا سىزگە كومەكتەسۋ ٷشىن باسقا ادامدارعا قالاي قوزعاۋ سالۋى مۇمكىن؟ (13، 14-ابزاستاردى قاراڭىز)
13. ەحوبا دۇعالارىمىزعا جاۋاپ بەرۋ ٷشىن سەنۋشى ەمەس ادامداردى قولداناتىنىنا مىسال كەلتىرىڭىز.
13 سەنۋشى ەمەس ادامداردى قولدانادى (ناق. س. 21:1). ەحوبا حالقىنا كومەكتەسىپ، دۇعالارىنا جاۋاپ بەرۋ ٷشىن كەيدە سەنۋشى ەمەس ادامداردى دا قولدانادى. مىسالى، نەحەميا يەرۋساليمگە بارىپ، قالانى قايتا سوققىسى كەلگەندە، ەحوبا ارتاكسەركس پاتشانى وعان رۇقسات بەرۋگە تالپىندىرادى (نەح. 2:3—6). بۇگىندە دە ەحوبا ٴبىزدى قۇتقارۋ ٷشىن، وزىنە قىزمەت ەتپەيتىن ادامدارعا قوزعاۋ سالۋى مۇمكىن.
14. سۋ ٴحيننىڭ وقيعاسى سىزگە نەسىمەن جىگەر بەرەدى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
14 سۋ حين دەگەن ايەل باۋىرلاسقا كومەكتەسۋ ٷشىن ەحوبا دارىگەردى قولدانعان ەكەن. ول باۋىرلاستىڭ ۇلى بىرنەشە پسيحيكالىق دەرتپەن اۋىرادى. ٴبىر كۇنى ۇلى وتە اۋىر وقىس جاعدايعا ۇشىراعاندا، وعان قاراۋ ٷشىن سۋ حين مەن كۇيەۋىنە جۇمىستان شىعۋعا تۋرا كەلەدى. كەيىن اقشادان قاتتى قىسىلىپ، تارشىلىق كورەدى. «مەن قيىندىقتىڭ ەزگىسىنەن ابدەن بۇگىلىپ، سىنۋعا شاق قالدىم»،— دەيدى سۋ حين. ول ىشىندەگىسىنىڭ ٴبارىن ەحوباعا ايتىپ، ودان كومەك سۇرايدى. كەيىن ۇلىنىڭ قارالاتىن دارىگەرى ولارعا قول ۇشىن بەرىپ، ناتيجەسىندە ولار ۇكىمەتتەن كومەك الادى جانە قالتالارى كوتەرەتىن باسپانا تابادى. «بۇل كومەكتىڭ ارتىندا ەحوبا تۇردى. ول شىنىمەن دە دۇعالاردى تىڭدايدى»،— دەيدى سۋ حين (ٴزاب. 65:2).
ەحوبانىڭ جاۋابىن كورۋگە ٵرى قابىلداۋعا سەنىم كەرەك
15. ٴبىر ايەل باۋىرلاسقا دۇعالارىنا جاۋاپ الىپ جاتقانىن تۇسىنۋگە نە كومەكتەستى؟
15 ەحوبا دۇعالارىمىزعا ىلعي دا ەرەكشە جولدارمەن جاۋاپ بەرە بەرمەيدى. بىراق بەرگەن جاۋاپتارى وعان ادال بولىپ قالۋىمىزعا كومەكتەسەدى. سوندىقتان ەحوبا دۇعالارىمىزعا قالاي جاۋاپ بەرىپ جاتقانىن بايقاپ جۇرەيىك. مىسالى، يوكو باۋىرلاس ٴمىناجاتتارى ەلەۋسىز قالىپ جاتقانداي سەزىنگەن. بىراق ول ەحوبادان سۇراعاندارىن جازىپ ٴجۇرۋدى ۇيعارادى. ارادا ٴبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن، قويىن داپتەرىن اشىپ قاراسا، ەحوبا دۇعالارىنىڭ كوبىسىنە جاۋاپ بەرگەن ەكەن! ٴتىپتى ٶزى ۇمىتىپ كەتكەن دۇعالارىنا دا جاۋاپ العان. اراگىدىك ٴبىز دە كىدىرىپ، ەحوبا دۇعالارىمىزعا قالاي جاۋاپ بەرىپ جاتقانى جايلى ويلانىپ تۇرۋىمىز كەرەك (ٴزاب. 66:19، 20).
16. دۇعا نەلىكتەن سەنىمدى تالاپ ەتەدى؟ (ەۆرەيلەرگە 11:6)
16 ٴبىز دۇعا ايتقاندا، ونى سەنىممەن ايتامىز. الايدا ونىڭ جاۋابىن قابىلداۋ ٷشىن دە سەنىم كەرەك، ويتكەنى ول ٴبىز ويلاعانداي بولماۋى مۇمكىن (ەۆرەيلەرگە 11:6 وقىڭىز). مىسالى، مايك پەن كريسسي ەسىمدى ەرلى-زايىپتى بەتەلدە قىزمەت ەتۋگە ۇمتىلاتىن. «ٴبىز بەتەلگە ٶتىنىش قاعازىن قانشاما رەت تولتىردىق، بۇل جايلى تالاي دۇعا ايتتىق، بىراق سوندا دا شاقىرىلمادىق. الايدا ٴبىزدى قالاي قولدانۋدى ەحوبا جاقسىراق بىلەدى عوي»،— دەيدى مايك. ٴسۇيتىپ، مايك پەن كريسسي ٵرى قاراي دا بارلارىن سالىپ، قىزمەت ەتە بەردى. ولار قاجەتتىلىك بار جەردە تۇراقتى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتتى جانە تەوكراتيالىق قۇرىلىس جوبالارىنا دا قاتىستى. ال قازىر بولسا ارالاۋشىلىق قىزمەتتە ٴجۇر. مايك بىلاي دەيدى: «ەحوبا وتىنىشىمىزگە ٴبىز كۇتكەندەي جاۋاپ بەرمەگەنمەن، ول دۇعامىزدى جاۋاپسىز قالدىرمايتىن جانە ونىڭ جاۋاپتارى ٴبىز ويلاعاننان الدەقايدا كۇشتى بولاتىن».
17، 18. ٴزابۇر 86:6، 7 گە ساي، ٴبىز نە نارسەگە سەنىمدى بولا الامىز؟
17 ٴزابۇر 86:6، 7 وقىڭىز. ٴزابۇر جىرشىسى ٴداۋىتتى الساق، ول ەحوبا ونىڭ دۇعالارىن تىڭدايتىنىنا جانە جاۋاپ بەرەتىنىنە ەش كۇماندانباعان. ٴبىز دە وسىعان سەنىمدى بولا الامىز. وسى ماقالاداعى وقيعالار كورسەتەتىندەي، ەحوبا قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە دانالىق پەن كۇش بەرەدى. سونداي-اق ول بىزگە كومەكتەسۋ ٷشىن رۋحاني وتباسىمىزدى، ٴتىپتى وعان عيبادات ەتپەيتىن ادامداردى دا قولدانا الادى.
18 ەحوبا دۇعامىزعا ۇنەمى ٴبىز قالاعانداي جاۋاپ بەرمەسە دە، جاۋاپسىز قالدىرمايدى. ەحوبا بىزگە ٴدال كەرەگىن بەرەدى جانە ونى ەڭ دۇرىس ۋاقىتتا ىستەيدى. سونىمەن، ەحوبا قازىردىڭ وزىندە قامىڭىزدى جاسايتىنىنا جانە جاڭا دۇنيەدە «بارشا تىرشىلىك يەلەرىنىڭ قاجەتىن بەرەتىنىنە» سەنىمدى بولا وتىرىپ، دۇعا ەتۋدى دوعارماڭىز (ٴزاب. 145:16).
46-ٵن ەحوبا، راقمەت!
a دۇعالارىمىز ەحوبانىڭ ەركىنە ساي بولسا، ول جاۋاپ بەرەمىن دەپ ۋادە ەتەدى. قيىندىق كورگەندە دۇعا ايتساق، ول بىزگە ادالدىق ساقتاپ قالۋعا مىندەتتى تۇردە كومەكتەسەدى. ال ەحوبا دۇعالارعا قالاي جاۋاپ بەرەدى؟ قازىر سول تۋرالى بىلەمىز.
b شايتانعا جەر بەتىنە بيلىك ەتۋگە ەحوبا نە ٷشىن جول بەرگەنىن ٴبىلۋ ٷشىن، 2017-جىلدىڭ ماۋسىمىندا شىققان «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» «ماڭىزى زور ماسەلەنى نازاردا ۇستايىق» دەگەن ماقالاسىن قاراڭىز.
c كەيبىر ەسىمدەر وزگەرتىلگەن.
d سۋرەت سيپاتتاماسى: اناسى مەن قىزى شەتەلگە بوسقىن بولىپ كەلدى. باۋىرلاستار ولاردى قۇشاق جايا قارسى الىپ، كومەكتەرىن ۇسىنىپ جاتىر.