Piumatussuseq uagutsinnut qanoq sunniuteqarpa?
PIUMATUSSUSEQ inuit millionilikkuutaat inuunerannik aseruisarpoq. Piumatussuseq inummik naakkittaatsunngortitsisarpoq, piumatuullu eqqugaannut aliasuutissiisarluni. Qularnanngitsumik illittaaq piumatussutsip sunniutai inuuninni misigisimavatit. Pisiniarfinni tillinniartarneq pissutigalugu pisiassat akii qaffattarput. Akissarsiakikkuit pisariaqavissunullu naammattunik akissaqanngikkuit taava qularnanngitsumik piumatuut ilaannit eqqugaasimassaatit.
Perlimoortut toqunngujoortullu
Inuiaat piumatuut namminissarsiortumik soqutigisaat naalakkersuisut piitsunik ikiuiniarnerigaluinik akornusiisarput. 1952-imili ilisimatooq inuussutissanillu immikkut ilisimasalik Sir John Boyd Orr ima oqarsimavoq: „Naalakkersuisut sorsunnissamut inunnik nukinnillu katersuinissamut piareersimapput, pissaanilissuilli nunarsuarmi kaannersuup piitsuussutsillu atuukkunnaarsinniarnissaannut kattunnissaminnut piareersimanngillat.“ — Food Poverty & Power, Anne Buchananimit.
Soorunami nunat ilarpassuini innuttaasut arlaatigut ikiorneqartarput. Nunarsuarmili piitsunut sumiginnakkanullu amerlanerussuteqartunut pissutsit piviusut qanoq ittuuppat? Qanittukkut nalunaarusiaq naapertussagaanni inuussutissiorneq annertusiartuinnaraluartoq „suli nunarsuarmi piitsut amerlanersaat kaannermik kukkusumillu inuussuteqarnermik atugarliuuteqarput . . . Nunarsuarmi inuit aggornerisa tallimaat [1 milliardit sinnerlugit] ullut tamaasa kaallutik inuupput.“ Nalunaarusiami nangilluni ima allassimasoqarpoq: „Tamatuma saniatigut inuit 2 milliardit pisariaqartitat inorlugit nerisaqartarput, tassa ’kaanneq isertortoq’ naalliuutinik ilungersornartunik kinguneqarsinnaasoq.“ (Developed to Death — Rethinking Third World Development; Toqumut ’ineriartortitaaneq’ — Silarsuit Pingajussaanni ineriartortitsinermik politikki pillugu eqqarsaatit nutaat) Kisitsisit tamakkua pinngitsooratik aviisini saqqaliutsinneqartariaqaraluarput!
Inussiaataasut
Pinerlunniartartut naalagaasa eqqukkatik inuillu allat pisuunnguutigisarpaat. Inuit millionilikkuutaat ikiaroornartunut, nakuusernermut, atortittartuunermut aningaasatigullu atornerlunneqarnermut inussiaataapput. Soorlu Gordon Thomas atuakkiamini Enslaved-imi oqartoq: „Anti-slavery (inussiaateqarnermut akerliusut) naapertussagaanni nunarsuarmi inuit 200 millionit inussiaapput. Taakkua ilaat 100 millionit meeraapput.“ Tamatumunnga suna pissuterpiaava? Nalunaarusiami ima nassuiarneqarpoq: „Inussiaateqarumatussuseq inuup pissusiisa avaanngunartortariuarpaat. . . . [Inussiaateqarneq] pileritussutsimik, piumatussutsimik pissaaneqarumatussutsimillu aallaaveqarpoq.“
Pissaanilissuit sanngiitsunik eqqoruminartunillu suutaarutitsisarput amerlasuunillu inuartarinnittarlutik. Atuakkami The Naked Savage-mi ima assersuuteqarpoq: „Taamani qaqortumik amillit Brasiliamut tikimmata eqqillit 2 millioniupput. Ullumikkulli immaqa 200.000-iinnaat amiakkuupput.“ Sooruna? Piumatussuseq pissutaanerpaavoq.
Pisuut piitsullu assigiinngissutaat alliartuinnartoq
James Gustave Speth, FN-ip ineriartortitsiniarnermik suliniartuini siulittaasuusoq, The New York Times naapertussagaanni oqarsimavoq ’nunarsuarmi tamarmi nuimanerusut amerliartuinnartut pisuussutinik pissaanermillu annertuunik katersuisut, massa inuiassuit affaat sinnerlugit piitsuulluinnarlutik inuusariaqartut’. Pisuut piitsullu assigiinngissutaat ulorianartoq erseqqissarpaa ima oqarluni: „Nunarsuup inuisa affaannit amerlanerusut — 3 milliardinit amerlanerusut — suli ullormut 12 koruuninit ikinnerusunik isertitaqartarput.“ Ima nangippoq: „Piitsunut, pisuullu assigiinngissutsiminnik isiginnittunut, pissutsit tamakku neriuutaarunnermik, kamannermik pakatsinermillu pilersitsisarput.“
Neriuutissaqannginnermut tamatumunnga ilasaataasarpoq pigissaartut ilarpassuisa piitsunik inuppassuillu perlilersut atugaannik isumakuluuteqarpasinngissusiat soqutigisaqarpasinngissusiallu.
Piumatussutsip eqqugai sumi tamaani nassaassaapput. Bosniami, Rwandami Liberiamilu akersuuttoqarnerani qimaasut soriarsinnaanngitsut isaanni nalornisooqqarpasissuseq takuinnariaruk. Silarsuarmi peqangaarfiusumi kaattut atukkaminnik naammaginniliinnarsimarpasissusiat qimerlooriaruk. Tamakkununnga tamanut suna tunuliaqutaava? Piumatussuseq — qanorluunniit ittoq!
Silarsuarmi akeqqersimaarpaluttumi piumatuunillu ulikkaartumi qanoq ililluni aniguisoqarsinnaava? Ilanngutassiani tulliuttuni marlunni tamanna sammineqassaaq.