Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • es25 p. 57-67
  • Kooŋndo

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • Kooŋndo
  • Pɛɛku Diom Mɛlɛkaa Lepaa o Lepaa—2025
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Kuɛɛndoo, Kooŋndo 1
  • Koondoo, Kooŋndo 2
  • Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 3
  • Kpekedoo, Kooŋndo 4
  • Kɔɔlumaa, Kooŋndo 5
  • Chimɛiyo, Kooŋndo 6
  • Ndaamaa, Kooŋndo 7
  • Kuɛɛndoo, Kooŋndo 8
  • Koondoo, Kooŋndo 9
  • Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 10
  • Kpekedoo, Kooŋndo 11
  • Kɔɔlumaa, Kooŋndo 12
  • Chimɛiyo, Kooŋndo 13
  • Ndaamaa, Kooŋndo 14
  • Kuɛɛndoo, Kooŋndo 15
  • Koondoo, Kooŋndo 16
  • Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 17
  • Kpekedoo, Kooŋndo 18
  • Kɔɔlumaa, Kooŋndo 19
  • Chimɛiyo, Kooŋndo 20
  • Ndaamaa, Kooŋndo 21
  • Kuɛɛndoo, Kooŋndo 22
  • Koondoo, Kooŋndo 23
  • Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 24
  • Kpekedoo, Kooŋndo 25
  • Kɔɔlumaa, Kooŋndo 26
  • Chimɛiyo, Kooŋndo 27
  • Ndaamaa, Kooŋndo 28
  • Kuɛɛndoo, Kooŋndo 29
  • Koondoo, Kooŋndo 30
Pɛɛku Diom Mɛlɛkaa Lepaa o Lepaa—2025
es25 p. 57-67

Kooŋndo

Kuɛɛndoo, Kooŋndo 1

“Ŋ nɔ miŋ keeku o nyɛpalaa bɔɔbɔɔ niŋ, tuupa miŋ luɛi o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ.”—Walta. 14:22.

Mi Chɛhowa duau Kilisiɔŋaa wa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda sala mɛɛ nda wa yɛlɛmiaalaŋ tosaa le siŋgaŋnda komal nda laŋ. Mi ndaa tusi nda nyɛpalaa nda ve kɔl te wo choo. Ŋ tofaŋndɔ nyɛ yɔŋnuŋ Banabaa nda Pɔɔl wo, teleŋ nda wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o tanda Lista wo niŋndo. O tasela ndɔ, mi waŋnda chaa nda biyɔɔ, nduyɛ ma yaŋ nda nilaŋ. Kɛ nyɔɔ viu bɛɛ le, mi wanaa wa nda simullo wa “muli waŋnda kɔltaŋ.” Okoŋ kɔɔli, mi wanaa wa nda nilaŋ yaŋɔɔ wa apum vii vii Pɔɔl a poutaŋ, nduyɛ ma yiyaŋ maa o vi. (Walta. 14:19) Kɛ mi Banabaa nda Pɔɔl hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o tandala cheleŋ niŋ. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Baabuiyo dimi aa: “Mi wanaa bɔɔbɔɔ simnuŋ wanaa laalaŋnda.” O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mi diomnda ndalaŋ a tamasi nda kɛndɔɔ kindi chaaŋaa ndaa laalaŋnda poŋ. (Walta. 14:​21, 22) Mi wanaa bɔɔbɔɔ sɔla tɔnɔɔ kanifuule, Banabaa nda Pɔɔl vi ŋdial le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le, mi che bɛɛ a wa nda nyɛpalaa nda ve kɔl te wo tusioo choo. Naa bɛɛ te ŋ vi ŋdial o wali Chɛhowa ke naa wo niŋ te, o cho naa salaa dɔwɔɔ. w23.04 16-17 ¶13-14

Koondoo, Kooŋndo 2

“Oo Chɛhowa, yandii yaŋ nilaŋ o piɛile nileŋ, Nduyɛ ma tuei chaŋ ya cho naa num chua le malaa wo. Te I wa pɛ o nyɛpalaa niŋ, o numndo ya muliŋ ni. Kanifuule, I sina maa a cho ya diom tueiyɔɔ.”—Sam 86:​6, 7.

Masaa Deeve ndoo nɔ yaamɔɔwa tau o yoomu ndɔɔ niŋ. Kɛ teleŋ o teleŋ, mi ndoo nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo mala ndu. Ndoo nɔ tiindaŋndo maa, mi Chɛhowa tuei piɛileŋ ndɔleŋ, nduyɛ mbo muli leŋ. Naa bɛɛ tiuba miŋ nɔ tiindaŋ pilɛ koŋ kpe. Baabuiyo ke naa tiindaŋndo maa, Chɛhowa tiuba mbo ke naa taasioo a kpaayaa le miŋ biunuŋ sɔɔŋ kindilaŋ komal naa woŋ. O tiuba mbo soliŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa kpeku, ɔɔ wanaa cho ndu piɛi le wa le ma mala naa o nɛilaŋ lapum choo. Mi che bɛɛ Chɛhowa muli piɛile naaleŋ teleŋ o teleŋ mɛɛ naŋ wa kɔllɛ le, kɛ ŋ sina maa mbo muli leŋ. Mbo ke naa nyɛ kpeekpei naŋ yeema wo, nduyɛ a teleŋ kpeekpei naŋ yeema ndu wo. Lelaŋ, hiou lachi a piɛileŋ o ndu lo, nduyɛ ma nɔ tiindaŋndo maa o cho piɛile numndeŋ tueiyɔɔ. Nɔ vɛlɛ tiindaŋndo maa o cho num nyɛm ŋ hauba woŋ ke suŋ suŋ, nduyɛ maa o chilaŋ niŋ, o cho “tosa mi wana o wana hini kɔl” o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ.—Sam 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 3

“Yɛɛnɛ kpeekpei ya ke yɛ Chɛhowa le sɔɔŋ kɛndɛŋ o tosal la woŋ kpou?”—Sam 116:12.

Handu kɔllo o tɔnɔla ŋ cho sɔla laŋ choo te a komal pɛ kpeleŋ numndo. Tɔnɔla kuɛɛ ŋ nɔ yɛ ma handu kɔllo choo? Te o yɔŋ pɛ ma kɛsi kpeleŋndo le diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ ɔɔ le piɛileŋ, yiyaŋndɔ mɛɛ keŋ kindi niŋ chaŋyɛi numnde a Chɛhowa yɛ. (Sam 145:​18, 19) Te a kɛsi pɛ kpeleŋndo le suliŋ leKilisiɔŋndo opum nɔɔ, handu kɔllo a mɛɛ o mala num niŋ le chaŋyɛi kɛndɛi nɔɔ a acheleŋnda yɛ. (Kolo. 3:14) Poonyiaa sabula ŋ yeema ma komal kpeleŋ ŋ kɛsi wo o yau choo, nduyɛ ma wa yau koŋ tofaa teleŋ o teleŋ. Wa vɛlɛ teleŋndo chuaa tau a wanaa mala num ma nɔ yeemɛiya. (Polo. 13:20) O kpeekpei niŋ, naa kpou palɛi ipum, ŋ nɔ iyeema le kpeleŋ naŋ kɛsi wo komallo le. Baa hei sim ni maa ŋ nɔla miŋ tosa wallo a kpeleŋ naa okɔɔ le? Sako. Naa bɛɛ nɔ miŋ nuuviaa nɛila cheleŋ le kpeleŋ naa komallo, o yɔŋ bɛɛ miŋ nɔ iyeema le. Mi che bɛɛ hei ve bɛɛŋ bɛɛŋ le tosaa le, kɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ komal pɛ kpeleŋ naŋ kɛsi wo. w23.05 27-28 ¶5-8

Kpekedoo, Kooŋndo 4

“Nyɛ waŋndo saŋ ndo, ndu o kuau ni.”—Kale. 6:7.

Te ŋ sina pɛ maa kalaŋ naa i cho ni le kɛɛsiaala naŋ tosalaŋ, keŋ cho naa nyindɔɔ miŋ chɔɔmuu hakila naalaŋ, miŋ siɛɛnduu siɔwuŋ naŋ, nduyɛ ŋ miŋgi lɛ balaŋ o haki naŋ tosa wo niŋ te. Hei tosaa mala naa miŋ hiou lachi a nyaanɔŋndo le yoomoo sɔlaa. Te o yɔŋ pɛ maa a tosa niŋ kɛɛsiaa wɔɔŋndo o paandoo niŋ, loonuŋ maa a tiuba ma siŋga nyɛ yɔŋnuŋndo le. Tɛɛmbuu teleŋndo a yoomuma numndaŋ le bau kɔɔsaa nuuviaa, ɔɔ le numpila ɔɔ acheleŋnda tɔɔyaŋndo biyɔɔ le. Kɛ, chɛl biondɔŋnda ŋ tosalaŋ, okoŋ ma hiou lachi a nyɛ ŋ tiuba wo tosaa suŋ suŋ. Te kɔl iyama numndo wa num pɛ paaliaŋndo le haki ŋ tosa wo, piɛi o Chɛhowa lo, ma chɔm ndu haki ŋ tosa wo, nduyɛ ma nyuna ndu le mbo mal num haki. (Sam 25:11; 51:​3, 4) Nyɔɔlu wanaa ŋ tɛɛmbuu kɔllo wa. Te o bɛnda pɛ, a dimul vɛlɛ bɛnduaa kundaa le ma mala num. (Chemi. 5:​14, 15) Pɛɛku o biondɔŋnda numndaŋ niŋ, nduyɛ ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ a miŋgi lɛ laŋ tosa le. Te a tosa keŋ pɛ, a cho nɔ tiindaŋndo kɛsɛ maa, Chɛhowa cho num tuiinɔŋ inyɛi vɛlɛ mbo ke num mala ŋ yeema wo.—Sam 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Kɔɔlumaa, Kooŋndo 5

“Mi Chɛhowasi hiau lachi a nyɛ bɛnda Chɛhowa o hɔllo tosaa o palɛi Chɛhoyada, wana soliaa lasalaa wa ndu nɛi chɔmaa kioo wo niŋ kpou.” —2 Ma. 12:2.

Mi Chɛhoyada mala Masaa Chowaasi le mbo wa Masa kɛndɛ. Fulamakɔɔlioo wa ni, mi che bɛɛ o wa masa feleŋgɔnɔ, kɛ ndoo yeema nyɛ nɛŋi Chɛhowa kɔllo wo tosaa. Kɛ mɛɛ Chɛhoyada sɔla dɔɔ piɔmndo, mi waŋ bɛnduaa Chuda ke Chowaasi sila wɔɔŋndo, nduyɛ mbo yaŋ nda nilaŋ. (2 Kolo. 24:​4, 17, 18) Mi Chɛhowa tambu kɔllo tau. A koŋ kpou, mbo “viam wanaa ndaa suaa le ndu wa, le ma kɔ sila waŋnda haa, le ma miiŋgu ndu Mɛlɛka o ibuŋ. . . . Kɛ a yeŋ wanaa suaa le Mɛlɛka wa lani le.” Nduyɛ pɛŋ, a yeŋ vɛlɛ Sɛkalaya po Chɛhoyada wo lani le. Sɛkalaya wo hoo, o cho ko wana suaa le Chɛhowa wo a wana soliaa lasalaa le o wa le. Kɛ wanayɛi Chowaasi ve o wa vɛlɛ ni. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mbo tosa pɛŋ ma dii Sɛkalaya. (2 Kolo. 22:11; 24:​19-22) Chowaasi hiu lachi a siooŋii bɛnda ve nɔɔ le Chɛhowa le. Mi Chɛhowa dimi aa: “Wanaa chua ya chɔdɔ wa, ya bɛɛ mi bii nda o nɛi koŋ choo.” (1 Saam. 2:30) O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mi che bɛɛ sovɛiya Siiliaa ve a bɔɔ le, kɛ ma yam sovɛiya Chuda “a wa sɛlɛ bɛndoo wa,” nduyɛ ma “yɔŋul masaa Chowaasi yɔŋullo pila.” (2 Kolo. 24:​24, 25) Mi buɛi Chowaasi wo dii ndu, le mɛɛ o dii Sɛkalaya yɛ. w23.06 18-19 ¶16-17

Chimɛiyo, Kooŋndo 6

“La wa paandu o nyumndaŋ niŋ. Kɛ suŋ suŋ niŋ, la cho o nyɛ teŋgaa niŋ.”—Ɛfi. 5:8.

Mi kiilanɔɔ Pɔɔl chua teleŋndo tau o Ɛfisɔɔ niŋ, le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda pɛɛkoo. (Walta. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Ndoo kaala puaapiliaa nduaa tau, nduyɛ ndoo yeema nda ma lo o laalaŋndo choo. Ɛfisiaŋnda wa paandu o piɛiyii lachoowɛi niŋ, nduyɛ ndaa nɔ laalaŋnda lachoowalaŋ. Mi chioo Ɛfisɔɔ fula tɔɔ le kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa, nduyɛ ndaa nɔ lasiɔmbu le laŋ tosaa le. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, pisulta ndaa tosa o fondaŋ nda lapisullo wo, vɛlɛ a dunyaŋ lekaŋ ndaa bii woŋ, muŋ tɔlnuŋ o kaa ihini nɔɔlɛiyo choo. (Ɛfi. 5:3) Wanaa bɔɔbɔɔ o chioo hoo niŋ, “hiouwɔɔ tuŋ” nda wa lachi ni a kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa. Hei sim ni maa, ndaa sinaŋ lɛ pɛŋ maa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ te nda wa tosaa le. (Ɛfi. 4:​17-19) Tuupa ma pɛɛku sawala Chɛhowalaŋ le sinaa nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo, kɔlta ndala iyamalaŋ laa yɔŋnuŋ niŋ tindiŋ a sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa. Le hei, mi Pɔɔl tɛɛsiaa a nda okɔɔ maa, “a cho a sumɛi o kɔlta ndalaŋ niŋ. A nɔ tiindaŋ nda sɔla yoomu Mɛlɛka yɔŋgu wo le.” Kɛ Ɛfisiaŋnda apum lo o nyumma maŋ niŋ te. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

Ndaamaa, Kooŋndo 7

“Wanaa dɔu tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka Yaawɛɛ niŋ nda, a cho hunɔɔ dialuŋ kalaŋ sɛnɛiyoŋ sɔla.”—Aisaya 40:31.

Wali kala kalaa pila Kidiɔŋ ndoo nɔ ni, le wanaa Mɛlɛkaa simndaŋ lachi. Mɛɛ puaa chɔuwaa Midianatiiya nyaanuŋ a ditɛɛŋndo, mi ndu nda puaa nduaa tual nda kiltaŋ kɔɔli, chɔŋ o lɛŋnde dɛŋgbɛleŋ o pemboŋ tɛɛŋ Chɛsibɛɛ, haaa o Pioo Chɔɔdaŋ. (Chc. 7:22) Baa mi Kidiɔŋ nda puaa nduaa mɛɛlu o pioo Chɔɔdaŋ? Sako. Mi che bɛɛ a wa a saŋgɛiya, kɛ mi ndu nda puaa nduaa 300 taŋ Chɔɔdaŋndaŋ, nduyɛ ma hiau lachi a nda kiltaŋ kɔɔli. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, ma bii Midianatiiya, okoŋ ma yam nda. (Chc. 8:​4-12) Kidiɔŋ ndoo nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho ndu yoomuaŋ luei. Nduyɛ lekɛndɛi mbo luei ndu yoomuaŋ. (Chc. 6:​14, 34) A teleŋ pilɛ, mi Kidiɔŋ nda puaa nduaa kandu masaa Midianatiiya a ŋiɔɔŋ kiltaŋ kɔɔli a ŋpelu. Naapum masaa ŋiɔɔŋaa kaŋ, o nyɔɔmiaa choo nda wa kiltaŋ ni. (Chc. 8:​12, 21) Kɛ mi Mɛlɛka mala Isɔluɛiya, ma bii nda, nduyɛ ma yam nda. O nɛi pilɛ koŋ choo, bɛnduaa kundaa nɔ ma tiindaŋ Chɛhowa. Pesiŋ bɛɛ Chɛhowa “saŋga le, kɛlɛŋgaa le, mbo yeema pɛŋgi.” O cho nda yoomuaŋ luei teleŋ kpeekpei nda yeema maŋ ndo.—Aisaya 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Kuɛɛndoo, Kooŋndo 8

[Chɛhowa] mel nya le, nduyɛ o feŋaŋ nya kɔɔli le.—Ditɔ. 31:6.

Ŋ tiuba miŋ tiindaŋ Chɛhowa a kɔl naa kpou, mɛɛ mɛɛ tɔɔndaŋndaŋ la komal naa. Lelaŋ, dɔu laalaŋndo o Chɛhowa niŋ. Mi Baluaki sɔla batiuwaa mɛɛ o dɔu laalaŋndo o nɛi chɔmaa Chɛhowaa niŋ. A teleŋ koŋ, puaa chɔuwa Isɔluɛi ndaa nɔ nyɛm chɔu le, nduyɛ ndaa bɛɛndiaŋ le lakɔ o chɔu le. A koŋ kpou, mi Chɛhowa dimul Baluaki le mbo kɔ chiŋalaŋ Sisɛlua a puaa nduaa chɔuwa. (Chc. 5:8) Mi wana lanɔ ndoo suaa le Chɛhowa wo dimul Baluaki, le mbo kuɛ a puaa nduaa chɔuwa o lɛŋnde dɛŋgbɛleŋ le ma kɔ chiŋalaŋ Sisɛlua a nyɛm ndɔŋ suaa naŋndoŋ 900. Mi che bɛɛ i wa wa ikala le mi puaa Isɔluɛiya ndaa tiu nyɛm muŋ ba o lɛŋnde dɛŋgbɛleŋ niŋ, kɛ mi Baluaki diikuŋ nɛi chɔmaa koŋ. Mɛɛ puaa chɔuwa wa Pembii Tabɔɔ ve tolɔɔ, mi Chɛhowa tosa mi piɔɔ bɛndu bɛndoo sia. Okoŋ, mi Sisɛlua nyɛm ndɔŋ nyaanaŋ suaa naŋndoŋ hau o looli koŋ niŋ, nduyɛ mi Chɛhowa tosa mi Baluaki yam nda. (Chc. 4:​1-7, 10, 13-16) O nɛi pilɛ koŋ choo, Chɛhowa cho tosa miŋ sɔla batiuwaa te ŋ dɔu pɛ laalaŋndo o ndu niŋ vɛlɛ miŋ laalaŋ nɛila chɔmaala kɔɔna ndɔɔ ke naa laŋ. w23.07 19 ¶17-18

Koondoo, Kooŋndo 9

“Wana o wana biunuŋ pɛ haaa o mɛɛlulaŋ, o cho pioŋɔɔ sɔla.”—Mat. 24:13.

Biuwɔŋndo cho suliŋ sɔviɔɔ opilɛ, o mala naa le pioŋɔɔ sɔlaa wo. Maa buɛiyaa laalaŋnda o paandoo niŋ, naa bɛɛ nɔ miŋ chɔm kaa biuwaŋndo haaa mi Mɛlɛka peelu diomnda ndɔla mɛɛyaa laŋ kpou. (Hibu. 6:​11, 12) Mi Baabuiyo tuu naa a wana tosa wali yondoo wo. (Chemi. 5:​7, 8) Mi wana tosa wali yondoo wo tɔl tɔlɔɔla ndɔlaŋ, nduyɛ mbo pɔɔliaa laŋ, kɛ o sina teleŋ kpeekpei la cho hindɔɔ wo le. Mbo chɔm kaa biuwaŋndo, vɛlɛ mbo nɔ tiindaŋndo maa tɔlɔɔla laŋ la cho hunɔɔ komɔɔ, mbo kendi laŋ. O nɛi pilɛ koŋ choo, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a waa kpɔndi kpɔndi o sɔɔŋ ŋMɛlɛkayaŋ niŋ, mi che bɛɛ ŋ “sina paale Masanɔ [naa] cho hunɔɔ leŋ te.” (Mat. 24:42) Ŋ nɔ miŋ biunuŋ chumndo, nduyɛ miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho mɛɛla ndɔlaŋ kpou peelu, a teleŋ bɛnda wo. Te ŋ kɛɛ pɛ kaa biuwaŋndo chɔmndo, hei tosa miŋ saŋga a chumndo, vɛlɛ miŋ kandu tonyaa malɔɔ o pɔmpɔmbɔ. Hei tosa vɛlɛ miŋ kandu kɔllo handɔɔ, o sɔɔŋ naŋ yiyaŋ maa ŋ tiuba miŋ tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ suŋ suŋndoŋ choo. Kɛ te ŋ nɔ pɛ kaa biuwaŋndo, hei mala naa miŋ biunuŋ haaa o mɛɛlulaŋ, nduyɛ miŋ huŋ sɔla pioŋɔɔ.—Makal 7:7. w23.08 22 ¶7

Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 10

‘Peluŋ nyɔɔ hoo ŋ cho ŋ muuliaŋ a chiliŋnde vɛlɛ a puuloo vellaa velle.’—Daan. 2:42.

Te ŋ tuu pɛ huului cho o Daaniɛɛ 2:​41-43 niŋnde a ŋ cheleŋ cho o yau Daaniɛɛ a Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ niŋ, ŋ tiuba miŋ dimi maa peluŋ nyɔɔ hoo sim le Amɛlika nda Bilitiŋ. Lɛŋii ŋiiŋnde hei kpaaya lemasaa cho suŋ suŋ o ba ni. A kpaaya lemasaa hoo okɔɔ, mi Daaniɛɛ dimi aa: ‘masaleŋ ndeŋ, le cho tiŋ kpaaya ŋchiliŋndo nɔ, . . . i muuliaŋ a puuloo.’ Le yɛɛ le cho yɛ le muuliaŋ a puuloo? Kanifuule wanaa cho o masaleŋ ndeŋ bɛŋgu wa sim le puuloo ni. Nduyɛ, a cho tosaa mi kpaaya ndaa wa tolɔɔ toolo. Mi Daaniɛɛ tɛɛsiaa nyɛ bɛndu Masaa Nɛbukanɛɛsa che o lɔma sɔlaŋ niŋndo. Nduyɛ nyɛ o dimi taama taama a peluŋ nyɛ koŋ okɔɔ wo, pɛɛku naa tonyala sɔvɛ sɔvɛ laŋ tau. O tasoo, Amɛlika nda Bilitiŋ nɔ hau kpaaya lemasaa o ba ni. Lɛŋii ŋiiŋnde hei chɔm niŋ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ maa i nɔ kpaayaa. Le tamaseliiyo, a teleŋ Chɔu Chieeŋ Tasoo vɛlɛ a o Diiŋ Ndɔɔ, mi lɛŋii ŋiiŋnde hei vɛlɛ a lɛŋii cheleŋnde sɔla batiuwaa o chɔu koŋ niŋ. Kɛ kpaaya lɛŋii ŋiiŋnde hei nɔ wo cho tolɔɔ toolo kanifuule, wanaa cho o ndi niŋ nda, nɔ diompilɛ ndapila tɛɛŋ te. O diiŋ ndɔɔ, kpaaya lemasaa hoo cho kpaaya lemasa mɛɛlaa ni, le mi Masale Mɛlɛkaleŋ le huŋ tɛɛmbuu masɛi kpou o chieeŋndo choo. w23.08 10-11 ¶12-13

Kpekedoo, Kooŋndo 11

“I wa o nyɛpalaa niŋ mi nyuna Chɛhowa le malaa, I wa hiouwɔɔ lachi a chaŋndo o Mɛlɛka nuu lo le malaa. O lo o chiɛi ndɔɔ niŋ mbo tuɛi ya diom.”—Sam 18:6.

Lepum, mi Deeve ndoo tambu kɔl tau le bahawɛilaŋ a sɔɔŋ kindilaŋ wa ndu choo woŋ. (Sam 18:​4, 5) Kɛ, le mɛɛ Chɛhowa chɔm ndu kaalaa nduyɛ mbo buulaŋ le ndu yɛ, mbo miiŋgu yoomuaŋ sɔla. Mi Chɛhowa kua a Deeve chaaŋ ndɔ o ‘bil puiyaa’ a o ‘fonda pɛŋgiaa o mɛŋndaŋ ikɛi,’ teleŋ o wa o saŋgɛiyo. Fulamakɔɔlioo wa ni, mi Deeve sɔla yoomuaŋ le mbo hiou lachi a ndu piɛiyo a kɔl kɛndɛ. (Sam 18:​28-32; 23:2) Hau bɛɛ, kaala lo lechoo Chɛhowaa tosa ni ŋ vi ŋdial te haaa miŋ fuuluu o mɛɛlulaŋ o yɔŋ bɛɛ mi simultaŋ la komal naa o yoomoo niŋ. (Chaŋ. 3:22; Kolo. 1:11) Lepum mi yoomu Deeve wo ndoo wa o kpundɔɔ niŋ. Nduyɛ ndoo nɔ yaamɔɔwaa kpaayaa bɛnduaa tau. Kɛ, le mɛɛ Chɛhowa ndoo kaala ndu yɛ, mi keŋ tosa mbo yɔŋnuŋ hɛnɛkɛ nduyɛ mbo sinaŋ maa o wa ndu mandaa. Deeve ndoo sina maa Chɛhowa wa a ndu latulu o bahawɛi kɛ kɛ niŋ, nduyɛ mi keŋ ke ndu tiindaŋndo. Lelaŋ, mbo soli chondei aa: ‘[Mi Chɛhowa] piŋi ya o sɔɔŋ muŋ luei ya siooŋnde woŋ niŋ kpou.’ (Sam 34:4) Mi che bɛɛ mi siooŋnde ndii bii Deeve lepum, kɛ mi ndoo soliŋ ndi o kɔl kanifuule, ndoo sina maa Chɛhowa kaala ndu tau. w24.01 30 ¶15-17

Kɔɔlumaa, Kooŋndo 12

“Po nuu, te wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda dɛɛniaa num pɛ le suɛi wɔɔŋnde tosaa, chɛl nda diom te.”—Polo. 1:10.

Pɛɛku o kɛɛsiaala wɔɔŋnda Chowaasi tosalaŋ niŋ. Mɛɛ Masa Bɛndu Wanaa Soliaa Lasalaa Chɛhowada vi, mi Chowaasi hɛli chaŋyaŋ wɔɔŋndoŋ. (2 Kolo. 24:​17, 18) Mbo kɛɛsiaa le waŋ bɛnduaa Chuda nilaŋ yaŋɔɔ. Nduyɛ waŋnda haa ndaa kaala Chɛhowa le. Naapum a cho chɛlɔɔ maa, Chowaasi ndoo nɔ mbo fafaŋ waŋnda haa. Kɛ mbo yaŋ sila wanaa wɔɔŋaa kaŋ ke ndu wo nilaŋ. Nduyɛ mɛɛ Sɛkalaya wanayɛi nduɛi kindiŋ le ndu silaa, mbo tosa ma dii ndu. (2 Kolo. 24:​20, 21; Maa. 23:35) Nuawɔ se kɛɛsiaa wɔɔŋ bɛndu! Mi Chowaasi kandu yoomu ndɔɔ nyɛkɛndɛi. Kɛ i cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa, mbo simul piɛile tonyaleŋ, nduyɛ mbo simnuŋ wana diyaa. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi buɛi ndɔɔ dii ndu. (2 Kolo. 24:​22-25) A tonya, yoomu ndɔɔ wa wa teŋgeŋ te ndoo hiou pɛ lachi a Chɛhowa nilaŋ yaŋɔɔ, vɛlɛ a wanaa kaala ndu wa. w23.09 9 ¶6

Chimɛiyo, Kooŋndo 13

“Yɔŋ isiooŋ te.”—Luku 5:10.

Chiisu ndoo sina maa, kiilanɔɔ Pitɛ ndoo tiuba mbo hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo. Le hei, mbo dimul ndu o nɛi kaalaa niŋ aa: “Yɔŋ isiooŋ te.” Mi tiindaŋ Chiisu ndoo nɔ o Pitɛ niŋndo piiliaŋ ndu tau. Mi Pitɛ nda Andulu pɔmbɔ ndɔ mal yulale ndale yɔɔyaa leŋ, okoŋ ma tual Mɛsayanɔɔ kɔɔli. Mi kɛɛsiaa nda tosa koŋ ndo chuu nda salalaŋ tau. (Maki 1:​16-18) Mɛɛ Pitɛ tol Kiliti kɔɔli, mbo sɔla sɔɔŋ yɔŋnaŋndoŋ tau o yoomu ndɔɔ niŋ. Mbo cha mi Chiisu siŋgi wanaa lanaa, mbo tuau waŋnda nyinaa wɔɔŋnda kɔɔli, nduyɛ pɛŋ, mbo miŋgi waŋnda yoomu. (Mat. 8:​14-17; Maki 5:​37, 41, 42) Mi Pitɛ cha vɛlɛ yilaŋnde a mɛɛ Chiisu ndoo wa niŋ o Masaleŋ choo o choo choo niŋ yɛ. Nduyɛ mi yilaŋii keŋ piiliaŋ ndu tau. (Maki 9:​1-8; 2 Pit. 1:​16-18) A tonya, mi Pitɛ cha sɔɔŋ o ve kɔl kposoŋ maa o cho chɔ le woŋ. I cho kpendekele maa, naapum mi Pitɛ naŋ kɔl tau le mɛɛ o chɛl mi nyɛ o nyɛ kuuna ndu salalaŋ ndaŋ sɔlaa le yɛ. w23.09 21 ¶4-5

Ndaamaa, Kooŋndo 14

“Mi Chiisu mulul ndu aa: ‘O cho ko bɛmbɔɔ le ŋɔmmɛu le, kɛ bɛmbɔɔ 77.’”—Mat. 18:22.

O yau tase kiilanɔɔ Pitɛ poonyiaa wo niŋ, mbo soliŋ diomndaŋ ndaŋ la “kaaliaŋ vellaa velle a kɔllo kpou” kpeku. Kaala waa nuaa kumbu ko hakilaŋ nyɛɛmbɔ le. Kɛ mbo “kumbu hakila bɔɔbɔɔ.” (1 Pit. 4:8) Naapum, mi Pitɛ loonuŋ sɔɔŋ sɔvɛŋ Chiisu pɛɛku ndu a malɔɔ haki okɔɔ woŋ. A teleŋ koŋ, naapum mbo yiyaŋ maa, te o mal pɛ puaapilɛnɔ ndɔɔ haki le “bɛmbɔɔ le ŋɔmmɛu,” mɛɛ kaa kɛndɔɔ o cho koŋ chɔmndo ni. Kɛ mi Chiisu pɛɛku ndu vɛlɛ a naa kpou, le miŋ mal acheleŋnda haki “bɛmbɔɔ 77.” Keŋ sim ni maa, acheleŋnda malɔɔ haki nɔ lamɛɛlu le. (Mat. 18:21) Te o yɔŋ pɛ ma che ndi ikala le silaa hoo dɔwɔɔ o wali niŋ, mɛɛ tambu kɔl te. Buɛiyaa Chɛhowaa kpou, teleŋndaŋ lapum mi i wa ikala nda o ba le acheleŋnda malɔɔ haki. Nyɛ sɔvɛ ŋ nɔ ma tosa suŋ suŋndo cho ni maa, a nɔ ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le ma mal puaapilɛnɔ numndo haki, nduyɛ ma tosa a sabu le mi la wa o kɔl nyulu niŋ. w23.09 29 ¶12

Kuɛɛndoo, Kooŋndo 15

“Mi piɛi o Chɛhowa lo, nduyɛ mbo muli ya diom.”—Chona 2:2.

Chona ndoo nɔ tiindaŋndo maa te o tusiŋ pɛ, nduyɛ mbo siŋgaŋ, Chɛhowa cho piɛile ndɔleŋ muli, okoŋ mbo mala ndu. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Chɛhowa tosa mi Chona miiŋgu o kɔŋgɔ. Nduyɛ a teleŋndo hoo niŋ, o wa o bɛɛndiaŋ le wali kɛ kɛ tosaa. (Chona 2:10–3:4) Te tɔɔndaŋndo komal num pɛ, baa ma buulaŋ pa tau a nyɛ ŋ nɔ ma dimul Chɛhowa o piɛileŋ niŋndo okɔɔ? Ɔɔ baa mi dialloŋ vi num pa le pɛɛkoo? Loonuŋ maa, Chɛhowa sina a bahawɛila numndaŋ okɔɔ kpou. O yɔŋ bɛɛ aa diomnda tɛtɛlɛlaŋ ŋ soliŋ kpeku o piɛile numndeŋ niŋ ni, nɔ tiindaŋndo maa o cho num nyɛ kpeekpei ŋ hauba wo ke. (Ɛfi. 3:20) Te o yɔŋ pɛ maa i cho ikala num o ba le pɛɛkoo, a diomndaŋ veeloo le mɛɛ ŋ cho a naa, o saŋgɛi ɔɔ ma wa buulaŋndo tau yɛ, a tiuba ma yaŋ nilaŋ o diomnda nda chua o Baabuiyo niŋndaŋ, ɔɔ o yaula naalaŋ niŋ. Naapum a cho vɛlɛ malaa sɔla tau, te a yaŋ pɛ chonduŋ naŋ nilaŋ, ɔɔ ma tofa vidueiyo o jw.org choo. Te a piɛi pɛ o Chɛhowa lo, nduyɛ ma nuuviaa mulioo o yaula naalaŋ ɔɔ o vidueila naalaŋ niŋ, mɛɛ dimullo ŋ cho ndu koŋ ni le mbo mala num ma sɔla dialuŋ kalaŋ. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Koondoo, Kooŋndo 16

“Nyina diandaa chɔm kpendekele maa te tɛndii tasoo wa wɔ pɛ isisi, wana o wana nɔla wɔ mbo sɔla nɛiyo le kɔlaŋ o Fondaŋ Diandaa niŋ te.”—Hibu. 9:8.

Velaŋndo wa tɛndii Mɛlɛkaa tɛɛŋ a chiɛi ndɔ nda taŋgul Chulusalɛm ndo. Tɛndii Mɛlɛkaa a chiɛi ndɔɔ o Chulusalɛm niŋ ndoo nɔ “Fondaŋ Diandaa,” a “Fondaŋ Hiou Diondɔɔ Wo.” Nduyɛ kola bɛndoo ndoo piɔu fondaŋndaŋ ndaŋ tɛɛŋ ni. (Hibu. 9:​2-5; Ɛsɔ. 26:​31-33) Ndaa nɔ tibiiyo, nyɛ kɛsiaa lambuiyo, a beedii ndaa ke Mɛlɛka wo o Fondaŋ Diandaa. Wanaa ndaa pɔya ma siiŋguu nda wanaa soliaa lasalaa wa kinɛi ndaa luɛi o fondaŋndo hoo ni, le wali Mɛlɛkaa tosaa. (Nɔm. 3:​3, 7, 10) Fondaŋ Hiou Diondɔɔ Wo ndoo nɔ kɔfu kpemaa o yikpaa kpede a kooliiyoŋ. Nduyɛ kɔfu koŋ ndoo chɔm ni maa Chɛhowa cho a nda latulu. (Ɛsɔ. 25:​21, 22) Wana bɛndu wanaa soliaa lasalaa kinɛi ndoo nɔ ni mbo luɛi o fondaŋndo hoo lepilɛ o wɔsioo niŋ, le salalaŋ solioo le halikpeŋ mi Chɛhowa ndoo mal waŋnda haki. (Lɛvi. 16:​2, 17) Mi ndoo luɛi loŋ a kooma visiaa, le mbo soli salaa le hakila ndɔlaŋ a hakila waŋnda kpou. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Chɛhowa chɔm naa nyɛ nyɛm wa o tɛndii ndɔɔ niŋndoŋ sim lewundu kpeekpeiyoŋ.—Hibu. 9:​6, 7. w23.10 27 ¶12

Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 17

“La kaaliaŋ vellaa velle.”—Chɔŋ 15:17.

O fondaŋnda bɔɔbɔɔ o Baabuiyo niŋ, mi Chɛhowa ke naa sawaa aa, “la kaaliaŋ vellaa velle.” (Chɔŋ 15:12; Luom. 13:8; 1 Tɛsa. 4:9; 1 Pit. 1:22; 1 Chɔŋ 4:11) Kɛ, o kɔllo niŋ kaalaa cho ni. Nduyɛ, wana o wana tiuba mbo che naa o kɔl te. Lelaŋ, vɛɛ naŋ tiu yɛ ba miŋ chɔm puaapiliaa maa ŋ kaala nda? Ŋ tosa hei sanaa a nyɛ naŋ dimi wo, vɛlɛ a sɔɔŋ naŋ tosal nda woŋ. Nɛilaŋ la cho tau la naŋ chɔm puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa laŋ. Ŋ tofaŋndɔ latiŋ. Baabuiyo dimi aa: “La dimulaŋ tonyalaŋ vellaa velle.” (Sɛka. 8:16) “La wa a kɔl nyulu vellaa velle.” (Maki 9:50) La “wa wana tasoo le waŋnda bɛɛleŋ kioo.” (Luom. 12:10) “La biyaŋ vellaa velle, mɛɛ Kiliti bɛɛ bii nya yɛ.” (Luom. 15:7) “La malnaŋ haki fasɛi.” (Kolo. 3:13) “La hiou lachi a maaliaŋndo vellaa velle o dɛnɛla nyala palaalaŋ niŋ.” (Kale. 6:2) “La hiou lachi a dɛɛniaŋndo vellaa velle.” (1 Tɛsa. 4:18) “La hiou lachi a dɛɛniaŋndo.” (1 Tɛsa. 5:11) “La piɛi le nyapila vellaa velle.”—Chemi. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Kpekedoo, Kooŋndo 18

“Dɔɔnuŋ nyaale le tiindaŋ ŋ nɔ wo.”—Luom. 12:12.

Lepaa o lepaa, miŋ tosa kɛɛsiaala naŋ nɔ miŋ chɔm tiindaŋ kala kalaa laŋ. Le tamaseliiyo, miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a chaŋyaŋ, yelelaŋndo, dɛnɛ sinaa, nɔɔ, chuauwa violɔɔ vɛlɛ a wallo okɔɔ. Ŋ nɔ miŋ nyunaŋ aa: ‘Baa kɛɛsiaala ya tosalaŋ la chɔm pa maa I laalaŋ kɛsɛ maa chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo cho tambei sɔla, nduyɛ mi Mɛlɛka hiŋ a chieeŋ ndɔ sɛnɛiyo? Ɔɔ, baa kɛɛsiaala ya tosalaŋ la chɔm pa maa, I cho wanaa nɔ laalaŋndo maa a ve niŋ achal lefafɛɛŋ te wa tolɔɔ kɔɔli?’ (Mat. 6:​19, 20; Luku 12:​16-21) Le miŋ tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ, mɛɛ miŋ kindi tiindaŋ naa maa chieeŋ sɛnɛiyo cho niŋ kpɛɛluŋ. Mi tɔɔndaŋndaŋ la komal naa vɛlɛ, la naŋ nɔ miŋ chɔm tiindaŋ kala kalaa laŋ. Naapum ma tusi naa nyɛpalaa choo, mi naa ŋkɔŋjaa ɔɔ sɔɔŋ cheleŋ komal naa ŋ tosa miŋ tambu kɔlloŋ. O tasela ndɔ, naapum miŋ yiyaŋ maa ŋ tiuba miŋ biunuŋ tɔɔndaŋ komal naa wo. Kɛ te o yɔŋ pɛ mi tɔɔndaŋndaŋ la hiou lachi a naa kindilaa, mɛɛ miŋ nɔ tiindaŋ kala kalaa malaŋ naŋ biunuŋ, nduyɛ miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo a kɔl kɛndɛ.—1 Pit. 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Kɔɔlumaa, Kooŋndo 19

“La wa piɛileŋ teleŋ o teleŋ.” —1 Tɛsa. 5:17.

Chɛhowa cho naa kɔl le miŋ tosa wallo o piɛile naaleŋ choo. Le tamaseliiyo, naapum mi puaapilɛnɔɔ nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo mala ndu mbo sɔla teleŋndo o wali ndɔɔ niŋ, le halikpeŋ mbo bii bɔŋaŋ bɛndoo. Vɛɛ Chɛhowa muli yɛ piɛile ndɔleŋ? Kɛlɛŋgaa o cho puaapilɛnɔ koŋ kɔl simulaa ke, le mbo dimul wana ndɔ banaa a ndi okɔɔ. Kɛ puaapilɛnɔ koŋ nɔ mbo soo o wana ndɔ banaa lo. Naapum o nɔ mbo lambaŋ ndu nyunaa. Kɛlɛŋgaa o dimul wana nda cho wallo wo, le ma siŋgafila palɛi itiŋ o wallo niŋ ɔɔ o kɛɛsiaa le mbo chua palɛi itiŋ o wallo niŋ, a ke ndu nyɛ o nyɛ le. Chɛhowa cho naa kɔl le miŋ lambaŋ piɛileŋ a nyɛ naŋ nyuna ndu wo okɔɔ. Mi Chiisu dimi maa, sɔɔŋ ŋpum ŋ naŋ nyuna Chɛhowa le muŋ ndoŋ, ŋ sɔla muŋ o foofo le. (Luku 11:9) Lelaŋ, wu ŋdial te. Lambaŋ piɛileŋ a kɔllo kpou. (Luku 18:​1-7) Te a tosa lende pɛ, mi keŋ chɔm ndu kpendekele maa nyɛ naŋ cho ndu nyunaa le ndu wo cho o sɔvɛ le naa. Mi keŋ chɔm vɛlɛ maa, ŋ nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ le naa malaa. w23.11 22 ¶10-11

Chimɛiyo, Kooŋndo 20

“Tiindaŋ naa hui naa le.”—Luom. 5:5.

Mi Chɛhowa chuel Ebilaham buŋgɛi maa, sanaa o ndu niŋ o cho kaalaŋ kpou o chieeŋndo choo salaa dɔwɔɔ. (Chɛn. 15:5; 22:18) Le mɛɛ Ebilaham ndoo nɔ tiindaŋ yiŋgoloŋndo o Mɛlɛka niŋ yɛ, ndoo sina kɛsɛ maa diomnde Mɛlɛka chuel ndu leŋ le cho peelɔŋ. Mi che bɛɛ o wa niŋ wɔsilaŋ kɛmɛ, nduyɛ laa ndɔ wa niŋ wɔsila 90, kɛ ndaa vilu wɔ chua le. (Chɛn. 21:​1-7) A koŋ kpou, mi Baabuiyo dimi maa, sanaa a tiindaŋndo, Ebilaham “ndoo laalaŋ maa o cho hunɔɔ simnuŋ finyaa le kaala bɔɔbɔɔ.” (Luom. 4:18) Ŋ sina maa mi nyɛ Ebilaham ndoo nɔ tiindaŋndo le ndu wo peeluŋ. Mbo simnuŋ finyaa le po o wa niŋ chumndo le teleŋ vilɛiyo. Ndu cho yɛ Aase ni. Le yɛɛ Ebilaham ndoo nɔ yɛ tiindaŋndo maa diomnde Chɛhowa chuel ndu leŋ le cho peelɔŋ? Le mɛɛ Ebilaham ndoo nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Chɛhowa yɛ, “ndoo nɔ tiindaŋndo kɛsɛ maa Mɛlɛka nɔla mbo tosa nyɛ o mɛi lediom le tosaa wo.” (Luom. 4:21) Chɛhowa ndoo hini kɔl a Ebilaham, nduyɛ mbo chua ndu maa wana sakpoo o wa ni kanifuule, ndoo nɔ laalaŋndo o ndu niŋ.—Chemi. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Ndaamaa, Kooŋndo 21

“Te waŋndo sandu pɛ o sɔɔŋ pɔmbɔŋ niŋ, o nɔla mbo sandu o sɔɔŋ bana banaŋ niŋ. Kɛ te waŋndo sendu o sɔɔŋ pɔmbɔŋ niŋ te, o nɔla mbo sandu o sɔɔŋ bana banaŋ niŋ te. —Luku 16:10.

Te puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔɔ wa pɛ wana wana nɔla ma tiindaŋ, mi keŋ tosa mbo chua kalaŋnda ndɔlaŋ kpou. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Chiisu wo. Kposoŋ bɛɛ ndoo kɛɛ le kalaŋnda ndɔlaŋ chuaa le. Mi ndoo chua kalaŋnda Chɛhowa ndoo ke ndu laŋ kpou, o yɔŋ bɛɛ mi ndii wa ikala ndu o ba le tosaa. Ndoo nɔ kaalaa le waŋnda, taama taama buɛiyaa nduaa, nduyɛ mbo yɔŋgu yoomu ndɔɔ le nda baŋaa. (Chɔŋ 13:1) Le ma tol tamasi Chiisu wo kɔɔli, a nɔ ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le ma tosa wali kɛ kɛ nda ke num pɛ. Te o yɔŋ pɛ ma sina mɛɛ ŋ nɔ ma tosa ndu yɛ le, tusiŋ nduyɛ ma nyuna puaapiliaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda le malaa. Kindiŋ le tosaa nyɛ ŋ tiuba le tosa le wo a ba num te. (Luom. 12:11) Kɛ, kindiŋ ma tosa ndu a kɔllo kpou maa “le Chɛhowa, kɛ o wa le wanachiee le.” (Kolo. 3:23) Kɛsiŋ o kɔl maa a cho walaŋ te. Lelaŋ, tusiŋ ma chɛl biondɔŋnda numndaŋ.—Polo. 11:2. w23.12 26 ¶8

Kuɛɛndoo, Kooŋndo 22

“Wana duau hoo tiindaŋ ndɔɔ o ya Mɛlɛka Yaawɛɛ niŋ ndo, salaa ya I duau wana koŋ ni.”—Chɛlui. 17:7.

I wa bɔɔ suɛi nyaale bɛndu te ŋ sɔla pɛ yiŋɔɔ, nduyɛ miŋ luɛi o yuŋgu Chɛhowaa niŋ. Wanaa sɔla dikeŋnaŋndo hoo wa cho chɛlɔɔ diomnda wana ŋchondoo Deeve dimilaŋ. Mbo dimi aa: “Kɔl kɛndɔɔ cho le wana ŋ hɛli ma sɔɔŋguŋ ndu ikɛi, le mbo wa o luŋ chiɛi numndo wo.” (Sam 65:4) O cho wana o wana fee le Chɛhowa chɛl le mbo wa o yuŋgu ndɔɔ niŋ te. Wanaa chɔm kɛsɛ maa a yeema ma nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a ndu wa o hɛli ni. (Chemi. 4:8) Te a yɔŋguŋ pɛ o Chɛhowa lo nduyɛ ma sɔla yiŋɔɔ, o cho ‘num dɔwɔɔ sala mbo hiou bɛɛ mɛɛ ŋ yeema yɛ.’ (Mal. 3:10; Chɛlui. 17:8) Te a yiŋ pɛ, mɛɛ kandɔɔ ko ŋ kandu koŋ wali ŋ tosa niŋ le Chɛhowa wo ni. Nduyɛ a nɔ kalaŋndo le nyɛ ŋ tiuba wo tosaa, le halikpeŋ ma lo o buŋgɛi ŋ chua ve choo, o yɔŋ bɛɛ ma wa o tɔɔndaŋndo bɛŋgu. (Ikili. 5:​4, 5) Le mɛɛ ŋ cho niŋ buɛi Chiisu wo yɛ, a cho tamasi ndɔɔ tolɔɔ kɔɔli, nduyɛ ma diikuŋ nɛila ndɔla chɔmaalaŋ kpou.—Mat. 28:​19, 20; 1 Pit. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Koondoo, Kooŋndo 23

“Le saboo hoo poo mɛi finya ndɔ a kala ndɔ ni, ma chalnuŋ nda laa ndɔ.”—Chɛn. 2:24.

Te o wa yɛ maa, num nya wana nya cho o nɔɔ niŋndo tuii teleŋ nya chua diompilɛ wo yeela le? Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa? Yiyaŋndɔ a yiŋnde bɛnduleŋ okɔɔ. Yiŋndeŋ le kendu sandei wule wule o lepilɛ niŋ te. Mɛɛ ma hiou lachi a kilioŋ beeŋguuwo vɛlɛ a yɔmnde wouwo. O nɛi pilɛ koŋ choo, naapum a kɛɛsiaa le mi la wa teleŋndo chuaa nyɛɛmbɔ diompilɛ lepaa o lepaa. La kindiŋ mi la tosa suɛi nya ŋiɔɔŋ kpou tuɛi yeela ve. (Chemi. 3:18) Te la wa pɛ teleŋ pɔmbɔ chuaa diompilɛ, keŋ mala nya o pɔmpɔmbɔ, mi la miŋgi vɛlɛ kaala nyaa kindi poŋ. Bɛɛleŋ le cho bɔɔ suliŋ sɔvɛ bɛndu o nɔɔ niŋ. O cho ko mɛɛ hueiye mala nuaa yiŋndeŋ le hiouwɔɔ lachi a sandei yɛ. Te hueiye ve hɔŋ te, haupa mi yiŋndeŋ le nyum. O nɛi pilɛ koŋ choo, te pɔnɔɔ a lanɔɔ keŋnaŋ bɛɛleŋ te, haupa mi kaala ndaa tol toolo. Kɛ te a keŋnaŋ pɛ bɛɛleŋ, mi keŋ tosa mi kaala ndaa hiou lachi a kaloo poŋ. Loonuŋ maa, a nɔ ma yiyaŋ maa a cho wana nya cho o nɔɔ niŋndo bɛɛleŋ kioo le. Kɛ ndupila nɔ ni mbo sina maa a cho ndu bɛɛleŋ kioo. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Nɔŋgɔwaa, Kooŋndo 24

“Mɛɛ buulaŋndaŋ la pɛ ya o kɔl cha, Num dɛɛniaa ya kɔllo ni, mi sinaŋ nyɛkɛndɛi.”—Sam 94:19.

O Baabuiyo niŋ, mi buɛiyaa laalaŋaa Mɛlɛkaa a tiŋ suaa a sɔɔŋ palaŋ wa nda choo miŋ luei nda siooŋnde woŋ okɔɔ, mɛɛ yaamɔɔwaa ndaa a sɔɔŋ kindilaŋ cheleŋndoŋ cho nuaa yɛ. (Sam 18:4; 55:​1, 5) O nɛi pilɛi koŋ choo, mi simultaŋ la komal naa o sukuu, o wallo niŋ, yuŋgula naalaŋ, ɔɔ masaleŋ o ba. Lepum yɛ, te bahawɛi kɛndiaa komal naa pɛ, miŋ yiyaŋ maa ŋ cho piɔmndo sɔla. A teleŋnda waa nuaa, ŋ wa ko maa chuaambɔ pɔmbɔ, nduyɛ ŋ nɔla nyɛ o nyɛ tosa a ba naa le. Vɛɛ Chɛhowa mala yɛ naa a teleŋnda waa nuaa? Mbo dɛɛniaa naa kɔltaŋ, nduyɛ mbo luei naa yoomuaŋ. Lelaŋ, wa suukaŋndo a Chɛhowa teleŋ o teleŋ o piɛileŋ niŋ nduyɛ ma wa diomndaŋ veeloo o Diom ndɔɔ niŋ. (Sam 77:​1, 12-14) Okoŋ, te suɛi palɛi komal num pɛ, naapum nyɛ tase cho num hunɔɔ o kɔllo cho muliŋndo o Finya num cho o choo choo niŋndo lo ni. Chɔm ndu buulaŋnda numndaŋ a nyɛ cho num siooŋnde lueiyo wo. Chɛl mbo soo o numndo, nduyɛ mbo dɛɛniaa num kɔllo sanaa o Diom ndɔɔ niŋ.—Sam 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Kpekedoo, Kooŋndo 25

“Mɛlɛka ndupila cho wallo o nya niŋ ni, le mi la nɔ yeemɛi a kpaayaa le hɛnaŋ ndɔɔ tosaa.”—Filip. 2:13.

Yeemɛi nɔɔ le kpeleŋnda numndaŋ komallo cho bɔɔ nyɛ sɔvɛ. Mi wana nɔ yeemɛi le kpeleŋ ndɔɔ komallo wo dɔu sɛmbɔɔ tau, nduyɛ mbo tosa wallo kalaŋ le ndu komallo. Te ŋ nɔ pɛ yeemɛi le kpeleŋnda naalaŋ komallo, mi keŋ mala naa tau le laŋ komallo. Lelaŋ, yɛɛ mala yɛ num le ma chɔɔlu yeemɛi nɔ, le kpeleŋ ŋ kɛsi wo komallo? Nyuna Chɛhowa mbo tosa ma nɔ yeemɛi. Sanaa a nyina ndɔ diandaa, o tiuba mbo tosa ma nɔ yeemɛi le kpeleŋ numndo komallo. Lepum, miŋ kɛsi kpeleŋndo kanifuule ŋ sina maa ndi naŋ nɔ ni miŋ tosa. Nduyɛ suɛi kɛndɛi pila cho keŋ ni. Kɛ o kpeekpei niŋ, naapum ŋ nɔ iyeema le ndu komallo le. Yiyaŋ o sɔɔŋ Chɛhowa tosal num niŋndoŋ choo. (Sam 143:5) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl yiyaŋ o kɛndɛi Chɛhowa tosal ndu ve choo, nduyɛ mi keŋ mala ndu le wallo tosaa kalaŋ le ndu. (1 Kɔl. 15:​9, 10; 1 Tim. 1:​12-14) O nɛi pilɛ koŋ choo, mɛɛ ŋ yiyaŋ fau a nyɛ Chɛhowa tosal numndo okɔɔ, lende koni ŋ chɔɔlu yeemɛi nɔ le kpeleŋnda numndaŋ komallo ni.—Sam 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Kɔɔlumaa, Kooŋndo 26

“La saŋgala diola Chɛhowa laŋ.”—Sam 113:1.

Ŋ nɛŋi Finya naa o choo choo niŋ kɔllo te ŋ saŋgala pɛ diola ndɔlaŋ. (Sam 69:​30, 31) Baa keŋ sim ni maa Mɛlɛka kpuluŋguma bɛndoo, cho maa wanaa lahakiaa a yeema saŋgalaa le kɔl dɛɛniaa ɔɔ yoomuaŋ miiŋgoo sɔlaa wa? Sako. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliiyo hoo. Te ŋ saŋgala pɛ Finya naa cho o choo choo niŋndo, mi keŋ mala naa le chɔmndo maa choolaŋ Setana dimi a naa a pilɛŋ pilɛŋnda okɔɔ ni. Setana dimi maa, wana chiee kɛ kɛ nɔla mbo lo o laalaŋ ndɔɔ choo le diola Mɛlɛkalaŋ te. Nduyɛ maa te ŋ wa pɛ o nyɛkindilaa bɛŋgu, ŋ nɔla miŋ lo o pimbi naa simiaa choo o Mɛlɛka lo le. Mbo dimi vɛlɛ maa, naa kpou cho Mɛlɛka kɛɛ diikɔŋ, te ŋ yiyaŋ pɛ maa ŋ cho tɔnɔɔ sɔla te ŋ tosa keŋ pɛ. (Choobu 1:​9-11; 2:4) Kɛ mi Choobu lo o laalaŋ ndɔɔ choo, nduyɛ mbo chɔm kpendekele maa wana lachoowaa Setana cho ni. Kɛ num yɛ? Naa a pilɛŋ pilɛŋnda kpou nɔ dikeŋnaŋndo le Finya naa tooloo a ndu kɔllo nɛŋioo, te ŋ lo pɛ o pimbi naa simiaa choo. (Polo. 27:11) Dikeŋnaŋ bɛndoo pila cho hoo ni. w24.02 8-9 ¶3-5

Chimɛiyo, Kooŋndo 27

“La laalaŋ nyɛ wanaa suaa le Mɛlɛka wa a dimul nya wo, koŋ tosa ni mi la tiu chɔuwo hoo ba.”—2 Kolo. 20:20.

Mɛɛ Muuse nda Chɔɔsuaa sɔla piɔmndo, mi Chɛhowa yulu wanaa kialaa ŋyamaa isu le wanaa nduaa nɛi chɔmaa kioo. Okoŋ kɔɔli, o teleŋ masaa waa niŋ, mbo yulu wanaa suaa le ndu wa isu le wanaa nduaa nɛi chɔmaa kioo. Mi masaa ndaa nɔ laalaŋndo wa tual sila wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa kɔɔli. Le tamaseliiyo, Mi Masaa Deeve chɔm kaa tusiaŋndo, mɛɛ Netaŋ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo miŋgi ndu o nɛi. (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Kolo. 17:​3, 4) Mi Masaa Chɛhosiafati tiindaŋ Chahasiɛɛ le nɛi chɔmaa, nduyɛ mbo dɛɛniaa waŋnda Chuda le ma “laalaŋ nyɛ wanaa suaa le Mɛlɛka wa a dimul” nda wo. (2 Kolo. 20:​14, 15) Te nyɛkindilaa ndoo komal pɛ Masaa Hɛsɛkiya, mi ndoo nyuna Aisaya wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo le malaa. (Aisaya 37:​1-6) Teleŋ o teleŋ Masaa waa ndaa tol pɛ nɛi chɔmaa Chɛhowaa kɔɔli, mi ndoo dɔu nda sala, nduyɛ mi ndoo manda wanaa nduaa. (2 Kolo. 20:​29, 30; 32:22) Mi wana o wana bii bila maa, Chɛhowa wa wanaa ndaa suaa le ndu wa soliŋndo kpeku ni, le wanaa nduaa nɛila chɔmaalaŋ kioo. w24.02 21 ¶8

Ndaamaa, Kooŋndo 28

“La muuliaŋ a wanaa waa lende le.” —Ɛfi. 5:7.

Setana yeema naa miŋ holnuŋ wanaa tosa ndi ikala le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo wa. Hau, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ mbo hiou bɛɛ Ɛfisiaŋnda o sindɔɔ niŋ kanifuule, o cho ko a wanaa naŋ cha a lahɔl la kinɛi le naŋ chua teleŋndo le. Kɛ miŋ chua vɛlɛ teleŋndo a wanaa naŋ chiikaŋ o intanɛtiiyo choo wa. Ŋ nɔ miŋ chɔulaba kalaŋ le yiyaŋ waŋnda nɔ o chieeŋndo niŋ a kaala nɔɔlɛilaŋ okɔɔ wo fafaŋndo kanifuule, ŋ sina kɛsɛ maa a nɔ yiyaŋ kɛndɛ kposoŋ a laŋ okɔɔ le. (Ɛfi. 4:​19, 20) I cho suɛi sɔvɛ le miŋ nyunaŋ aa, ‘Baa mi wa pa yekeŋ le chaŋyɛi tosaa a wanaa naŋ tosa wallo latulu wa, a naŋ kua o sukuu wa ɔɔ wanaa cheleŋ diikuŋ sawala Chɛhowalaŋ te wa? Baa mi chɔm pa kɔl simulaa le sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo, o yɔŋ bɛɛ mi acheleŋnda dimi maa keŋ cho suɛi kɛndɛ kposoŋ te?’ A mɛɛ 2 Timoti 2:​20-22 dimi yɛ, ŋ nɔ vɛlɛ miŋ wa yekeŋ te ŋ wa pɛ chaŋyaŋ kpɛɛluŋndoŋ hɛlioo o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa, apum tiuba ma mala naa miŋ lo o laalaŋ naa choo o Chɛhowa piɛiyo niŋ te. w24.03 22-23 ¶11-12

Kuɛɛndoo, Kooŋndo 29

“Wana inyiɛɛyo . . . Chɛhowa cho ni.”—Chemi. 5:11.

A kindiŋ niŋ pa le sinaa wana suu Chɛhowa cho wo? Mi che bɛɛ ŋ chi Chɛhowa le, kɛ Baabuiyo tɛɛsiaa a ndu okɔɔ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. O veelu ndu aa, “paaleŋ a nyɛ manda naa wo,” vɛlɛ “a yiŋnde luam nyɛ o nyɛ leŋ.” (Sam 84:11; Hibu. 12:29) O yilaŋnde niŋ, mi Isikiaa tɛɛsiaa maa mbo cha paŋgeloo diondɔɔ ndu ikɛi maa pou Safaluɛɛ wo, mɛɛ bulɔŋsiiye wa nuaa ŋɛlɛŋgi ŋɛlɛŋgi yɛ, vɛlɛ a mɛɛ niŋginaŋgaa wa nuaa yɛ. (Isi. 1:​26-28) Le mɛɛ naŋ chi Chɛhowa le yɛ, mi i wa ikala le laalaŋndo kɛsɛ maa o kaala naa. Mi apum yiyaŋ maa fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa kaala lɛ nda le, te a yiyaŋ pɛ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ nda paandu o yoomoo niŋndoŋ. Kɛ, mi Chɛhowa bii bila mɛɛ naŋ sinaŋ yɛ. Le naa malaa, mbo chɔm naa suliŋnda ndɔla kɛndɛlaŋ o Diom ndɔɔ niŋ. Diom kpeekpei tɛɛsiaa a Chɛhowa okɔɔ wo cho kaalaa ni. (1 Choŋ 4:8) Baabuiyo dimi maa kaalaa Mɛlɛka cho ni. Nyɛ o nyɛ o tosa pɛ, a kaalaa o tosa ndu ni. Le mɛɛ Mɛlɛka nɔ kaalaa tau yɛ, wanaa kaala ndu le wa bɛɛ, mbo chɔm nda kaala ndɔɔ.—Mat. 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Koondoo, Kooŋndo 30

“Mi ndoo soo o nda lo o yumbu yumbu ikpuŋgbaa niŋ.”—Sam 99:7.

Mi Chɛhowa yulu Muuse isu le mbo soli Isɔluɛiya o chɛleŋ niŋ Ichipi nduyɛ mbo chɔm nda hei kpendekele mɛɛ o ke nda yumbu yumbu ikpuŋgbaa le nda nɛiyo chɔmndo ipala, a yumbu yumbu leyiŋndo le nda nɛiyo chɔmndo ichɔl. (Ɛso. 13:21) Mi Muuse tual yumbu yumboo kɔɔli, nduyɛ mbo yaa ndu nda Isɔluɛiya o Pee Siaŋa Mɛŋma Ihɛllo. Mi siooŋnde bii Isɔluɛiya nduyɛ ma yiyaŋ maa a luɛi o yaŋɔɔleŋ niŋ kanifuule, puaa chɔuwaa Ichipiaŋnda wa nda kiltaŋ kɔɔli, mi mɛŋndaŋ ma wa nda lachi. Ma yiyaŋ maa a cho nda biyɔɔ nduyɛ ma dii nda.Kɛ o kpeekpei niŋ, Muuse ndoo tosa biondɔŋ te. Chɛhowa ndoo soliŋ ndu kpeku ni, le mbo yɛɛ nda loŋ. (Ɛsɔ. 14:2) Nduyɛ mbo chiindiaa nda o nɛi nda ve kɔl te wo niŋ. (Ɛso. 14:​26-28) Mɛɛ wɔsilaŋ 40 la hiou okoŋ kɔɔli, mi Muuse hiau lachi a yumbu yumboo tolɔɔ kɔɔli le wanaa Mɛlɛkaa nɛi chɔmaa kioo o lɛŋnde polteŋ niŋ. (Ɛso. 33:​7, 9, 10) O yumbu yumbu koŋ niŋ Chɛhowa ndoo suaa o ndu lo ni, mi ndu ndoo hivul wanaa nduaa. Mi Isɔluɛiya cha kpendekele maa Muuse kɛsɛ Chɛhowa wa soliŋndo kpeku ni le nda nɛi chɔmaa kioo. w24.02 21 ¶4-5

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2025)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share