Octobre

Bu tuzaba Yezu, mbo tukwe landi mbanzulu zandi na ndiatulu’andi. Bu tutomo mu zaba, mpe bu tulanda tifwani tiandi, tindiku tieto na yandi mbo titomo bâ ngolo. Bwe tulendi landila tifwani tia Yezu? Tabonga tifwani. Yezu mu mpila yi kafweti bakisila bantu keri vulu banzaka, ntete kalungisa nsatu za yandi beni. (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3) Mu bungu ti mabanza ni mo meri nandi, wayizi tihana mu mukayulu mu bungu dia mulemvo wa masumu meto. Keri’â vulu fwemaka ko mu bungu dia misamu mi beri mu tesaka. (Za 1:46, 47) Mpe ka bika misamu mia mbi ko mia yirika bantu mu ntama miasobesa mpila’andi yi kafweti ba bongela. (1 Ti. 1:12-14) Yezu watâ ti: “Ni bo, bantu babansoni bazabila ti beno milongoki miani miena, tala ti lubêle na luzolo beno na beno.” (Za 13:35, NWT) Bubote bu tiyuriri: “Ngano ngolo nisarilaka mu bâka mu tidzunu na mpangi zani ntiana Yezu?” w20.04 24 par. 11

Ni bu sa ti mu nza bantu babingi bahunisinaka nkumbu ya Nzambi misamu mpe bafingaka yo, lendi nwanina nkumbu ya Yehova mpe lendi têla bantu ti Yehova wa santu wena, wa mbote, mpe buderede luzolo lwe nandi. Lendi songela ti zololo Yandi kabâ Ntwarisi’aku. Lendi bakisa bantu mu bakula ti luyalu lwa Yehova kwa lwe lwa sungama mpe ni lo kwa lunata tidzunu na nsayi kwe bivangu biabiansoni. (Mik. 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Bu tulongesaka matieleka ma Bibila kwe bantu bakaka, mbo tutomo songelaka ti luyalu lwa tomo zangama ni lwa Nzambi, ti Yehova nswa we nandi wa twarisa nza, mpe wa matieleka wena. Kâ, musamu wa mfunu wena mu balongesa misiku mia Nzambi, mu bungu ti kani dieto dia ntete ni mu ba bakisa mu zolo Yehova, Tata’eto, na mu bâ ba kwikama kwe Yandi. Buna, mbo tutomo songela bifu bia toma bia Yehova na mpila muntu we na nkumbu ya Yehova. (Iza. 63:7) Bu tukwe longesele bo, mbo tubakisa bantu bakaka bazolo Yehova mpe bamutumamana mu bungu ti bazololo mu bâ ba kwikama kwe Yandi. w20.06 6 par. 16; 7 par. 19

Ntongwa za bantu mu mpila ya nzitukulu basarila zo. Bu weri mu moyo wa nguria’aku, ntongwa zaku mu mpila yi batikubikila zeri yilamanaka, mpe mu muna minite mafunda ma cellules za ntongwa zeri yilamaka! Bantu balongokaka misamu mitariri ntongwa bayizi tâ ti ntongwa za muntu wa kula zilendi bâ na 100 miliare ya cellules zi batâka nkumbu neurones, zivukanaka mu yirika ntongwa ze na dema dia 1,5 kg. Lenda diakaka dia nzituklulu die na ntongwa ni dia zonza. Bu dukisaka musamu wumosi, ntongwa zaku muscles yôka 100 zitwarisaka mu ludimi lwaku, mu muhuri, mu bikoba, mu mabanga na mu ntulu’aku. Ngatu wadukisa musamu mu munwa’aku buna bufwanane, muscles zo mu bunkete zininganaka. Ndongosolo yimosi yadukiri mu  2019 yasongele ti bebe zibutukiri ka ntama ko zilendi bambukila ntêlo zi bawâka. Ndongosolo yo yidelakane na mabanza ma bantu ba mayela batâka ti: lenda dia zaba na dia longoka mazu di butukaka neto. Diangana, lenda dieto dia zonza kabu diena dia Nzambi. w20.05 22-23 par. 8-9

Abrahame watambula mu bika luzingu lwa mbote lweri nandi ku hata dia Ure. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti “hata die na bandu dia matieleka keri kêlaka.” (Ebr. 11:8-10, 16) Hata dieri kêleka Abrahame ni Timfumu tia Nzambi. Mu Timfumu tio, mwe na Yezu, na Bakristo 144 000 ba tumbu. Paulo Timfumu tio kazonzelaka ntiana ‘hata dia Nzambi ya moyo, Yerusaleme ya ku zulu.’ (Ebr. 12:22; Nza. 5:8-10; 14:1) Yezu walongesa milongoki miandi mu sambirilaka nkwizulu ya Timfumu tio ngatu luzolo lwa Nzambi lwasalama ha mutoto ntiana ku zulu. (Mat. 6:10) Ngano Abrahame wazaba misamu miamiansoni mieri tarilaka Timfumu tia Nzambi? Kâni. Tûka mivu miamingi, misamu mio mieri “nsweki ya santu.” (Efz. 1:8-10; Kol. 1:26, 27, NWT) Kâ, Abrahame wazaba ti bala bandi bakaka mbo baketi bâ mitinu, mu bungu ti Yehova Yandi beni wamuhana kani dio.​—Mba. 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 par. 2-4

Tufweti losa ndongosolo za Ba-aposta. Tûka mbatukulu ya timvuka tia Bakristo, Diabulu mbo katatamanaka mu yêla mu wolesa timinu tia Bakristo. Buna tufweti zaba mu swasikisa musamu wa matieleka na wa bungungu. Mbeni zeto zilendi sarila Internet peleko réseaux sociaux mu yêla mu wolesa timinu tieto mu Yehova na luzolo lweto mu bungu dia mpangi zeto. Kukwikilandi bungungu bo; kwe Satana butûkaka! (1 Za 4:1,  6; Nza. 12:9) Mu telamana nkwamusu za Satana, tufweti tomo kurisa lukwikulu lweto mu Yezu na na mu tisalu tiandi tia lungisa luzolo lwa Yehova. Tufweti bâ mpe na lukwikulu mu nzila yi sarilaka Yehova mu twarisa organizasio’andi. (Mat. 24:45-47) Lukwikulu lweto tukurisaka bu tuvulu longokaka Zu dia Nzambi. Buna, timinu tieto mbo bâ ntiana muti we na miandi miayenda ku nsi’a mutoto. Ntumwa Paulo watâ musamu wo bu katsoneka misamu mie mu verse ya tilumbu ti. w20.07 23-24 par. 11-12

Mu bungu ti bantu ba masumu twena, mabanza tuvulu bâka na mo mu bantu mu mpila yi tubamwinaka mu meso. (Za 7:24) Kâ misamu mia fioti kwa tuzabaka mu muntu, mu mio mi tumonaka mu meso. Tabongeno tifwani: Doktere ye na mayela mpe yizebi tisalu tiandi, yilendi zaba misamu miamingi bu katala kwa mbevo. Fweti tomo wâ mbevo tala ti zololo kazaba ntia timbevo tiatoko bâ nandi mu ntama, bwe kata mona, peleko ntia bidimbu bita songela ti timbevo tie nandi. Doktere yilendi mu tuma katarisa nitu ngatu bazaba nti bie nandi. Tala ti kâni, doktere yilendi mu hana bilongo bilembo delakana na timbevo tiandi. Mpila mosi mpe, ka tulendi’â tatomo bakula mpangi zeto ko mu tipamu tiawu kwa. Tufweti yêla mu bakula ntia mpila bantu bena. Diangana, ka tulendi’â tatanga mitima ko. Kâ tulendi sarila ngolo mu landa tifwani tia Yehova. Yandi bisari biandi kawirikilaka. Misamu mi babwabanaka na mio kakipaka mpe. Tiari tia mutima kabasongelaka. w20.04 14-15 par. 1-3

Tufweti kurisa tifu tia kuluka mu bungu ti bô bê na lukuta ka bena na “mabanza ma delakana” ko. Bantu bê na lukutabazololo mu bakana, mpe bwimi bwe nawu. Mabanza mawu na nsalulu mpasi bimwisaka kwe bawu na kwe bantu bakaka. Tala ti ka basiri’â keba ko, mbanzulu za lukuta zilendi ba turila mpe Satana lendi kwizi bebesa mabanza mawu. (2 Kor. 4:4; 11:3) Kâ muntu we wa kuluka, mabanza ma delakana me nandi. Mabanza ma delakana me nandi mu yandi beni, mpe mbo katambulaka ti bantu bakaka bamuyôkele mpe mu misamu miakaka. (Flp. 2:3) Zebi mpe ti ‘Nzambi ka zololo’â bankwa lulendo ko. Kâ bweso bwandi kahanaka kwe bô batibetolaka.’ (1 Pi. 5:5) Bô bê na mabanza ma delakana, ka bazololo’â ko ti Yehova kabâ mbeni’awu. Mu tatamana mu bâ ba kuluka tufweti sarila malongi ma Bibila mu ‘katula timuntu tia ntama na nsalulu zandi na mu lwata timuntu tia môna.’ Buna tufweti sarila ngolo zazingi. Tufweti longoka tifwani tia Yezu mpe tufweti yêla mu landa tio.​—Kol. 3:9, 10; 1 Pi. 2:21. w20.07 7 par. 16-17

Bweso bwa bunene bwe neto bwa bâ mu timvuka tia Yehova. Mu paradi ya timpeve, ya fuluka mu bantu bê mu tidzunu na bê mu nsayi twena. Ngano tibuka tiaku mu timvuka ni tie? Ntumwa Paulo wafwanakasa timvuka na nitu ya muntu. Paulo wafwanakasa mpe muna muntu mu timvuka na binama bia mu nitu. (Rom. 12:4-8; 1 Kor. 12:12-27; Efz. 4:16) Ndongosolo yi tulendi baka mu tifwani tia sarila Paulo ni yena’eti, muna muntu mu beto tibuka tia mfunu tie nandi mu kanda dia Yehova. Paulo wabatika tifwani tiandi bu katâ: ‘Ntiana bu twe na binama biabingi mu nitu yimosi; biabiansoni ka bisalaka tisalu timosi ko; ni bo mpe beto bu twe babingi, nitu mosi twena mu Kristo. Kâ muna muntu, tinama tiena ti tuvwiri beto na beto.’ (Rom. 12:4, 5) Ngano bwe Paulo keri zolo tâka? Muna muntu mu beto tisalu tia swaswana tie nandi mu timvuka, kâ ntalu twena. w20.08 20 par. 1-2; 21 par. 4

Bibila disongele ti Yehova mabanza ma bala bandi bambazi kakipaka. (1 Mit. 22:19-22) Bibuti, ngano bwe lulendi landila tifwani tia Yehova? Bu wufwananaka, yulaka mabanza ma bala baku mu mpila yi fweti yilamana tisalu; mabanza bu madelakana, sarila mo. Yehova mpe tifwani tia mbote tiena mu musamu wutariri luvivululu. Yandi wasarila luvivululu ni bu sa ti ntangu zakaka bisari biandi biasila nzengolo zandi ntembe. Yehova wawirikila Abrahame bu katâ ti ka banza ko ti weri musamu wa mbote kwe Yehova mu fukisa hata dia Sodome na Gomore. (Mba. 18:22-33) Bambukaka mpe mpila Yehova yi kabongela mukento wa Abrahame, Sara; Yehova ka baka nkesi ko mu ntangu Sara kayizi sehesela kani dia sa Nzambi ti mbo kaketi baka zimi mu bununu bwandi. (Mba. 18:10-14) Yehova wamubongela mu buzitu. Bibuti na bakuluntu, ngano nti lulendi longoka mu tifwani tia Yehova? Banza’eti, ngano nti saka mu ntangu mwana’aku peleko bantu bakaka balembo tambulaka nzengolo zaku. Ngano mbo nwaninaka nzengolo zaku mu ntinu? Peleko mabanza mawu yêlaka mu bakula? Kampe makanda na bimvuka ndandu bibakaka bantu bê na timfumu bu balandaka tifwani tia Yehova. w20.08 10 par. 7-9

Bu tabatika mu longoka matieleka, kampe weri neto bantu bakaka batubakisa, mu bungu ti tazaba ti misamu miamingi tafweti longoka. (1 Kor. 3:1, 2) Kâ bwawu bu, ngano tasoba? Tala ti Yehova tusarilaka tûka ntama mpe misamu miamingi tuzebi, wulendi bâ musamu wa mpasi mu tambula lubakusu, nsungula tala ti kwe muntu wazebi matieleka ka ntama ko lutûkiri. Kâ, Yehova mpangi zeto kavulu sarilaka mu tu tindisa. (Rom. 1:11, 2) Buna, tala ti tuzololo tabaka lubakusu lutûkaka kwe Yehova, tufweti tambula lubakusu lwa mpangi zeto. Paulo misamu mia minene miamingi kayizi yirika bu kayizi bâ Mukristo. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti walongoka ti, ka kwena muntu ko wulendi lenda mu bungu dia ntukulu zandi, ngolo zandi peleko bimvwama biandi; kâ mbo kalenda mu bungu dia kuluka kwandi na mu bungu ti Yehova kasikirilaka. Bika beto bansoni twenda ku matu 1) bu tukwe sariri Yehova, 2) bu tukwe longoke mu nzila ya bifwani bie mu Bibila, mpe 3) bu tukwe tamburi lubakusu lutûkaka kwe mpangi zakaka. Buna, ni tubâ ba nôka, Yehova mbo katuhana ngolo zifwanane! w20.07 14 par. 2; 19 par. 18-19

Wulendi bâ musamu wa mpasi kwe beto mu bâ na luvivululu bu tusamunaka kwe bantu ba kanda dieto balembolo Mbangi za Yehova. Mutieno we mu Ekleziaste 3:1, 7 wulendi tu bakisa. Verse yo yitêle: “Ntangu ye kô [. . .] ya kuta, na ntangu ya zonza.” Ndiatulu’eto ya mbote yilendi bakisa bantu ba kanda dieto mu zolo mu wâ nsangu zeto. Buna, tufweti bâka ba kubama ntangu zazansoni mu ba zonzela misamu mitariri Yehova. (1 Pi. 3:1, 2) Tufweti samunaka, mpe tufweti longesaka na luhemo. Kâ ntangu zazansoni, tufweti bâka na luvivululu kwe bantu babansoni na kwe bantu ba kanda dieto. Tulendi longoka luvivululu mu nzila ya bifwani bia bantu beri ba kwikama bie mu Bibila na bia bantu ba kwikama ba mu ntangu yi. Habakuke wazolo ti mbi yawâ, kâ wasongela luvivululu bu katâ ti: “Ha mbuka’ani ya munkengi nitelama.” (Hab. 2:1) Ntumwa Paulo watâ ti wazolo mu tula ‘ku nsuka’ ya tisalu tiandi tia samuna. Diangana, na luvivululu watatamana mu ‘tomo [. . .] kwe tê timbangi tia nsangu za mbote.’​—Bis. 20:24. w20.09 11-12 par. 12-14

Ni bu sa ti ni Yezu we wa nzole wuyôkele mu lutumu, ka bâ na mabanza ma yôka ko mu yandi beni. Bisari bia Yehova bia kuluka mpeve ya luzolo bisingasaka, yi zabikisaka organizasio ya Nzambi. (Za 13:35) Tala ti mweni ti mu timvuka misamu mie mo, mpe mweni ti bakuluntu ka bata mia yirika ko buna bufwanane, ngano nti fweti sa? Kani we niunguti, lendi songela tifu tia kuluka bu kwe yiki moko kwe bô batwarisaka. (Ebr. 13:17) Mu ku bakisa mu sarila bo, Tiyula: ‘Misamu mi nita mona, ngano mia nkatika mia minene miena ngatu bayirika mio? Ngano ntangu ya fwanana yena ngatu bayirika mio? Ngano dema diani diena mu yirika mio? Mu bunsungu, ngano bumosi nita dinga mu singasa, peleko mukembo wa me beni kwa nita dinga?’ Kwe Yehova tifu tia kuluka tiyôkele lenda die na muntu, mpe bumosi buyôkele ngolo ze na muntu mu ntalu. Buna, sarila ngolo zaku mu sarila Yehova na kuluka. Bu kwe sariri bo, mbo kwizi singasa bumosi bwa timvuka.​—Efz. 4:2, 3. w20.07 4-5 par. 9-11

Bakento ba kwikama bayizi sarila Yezu na “bimvwama biawu,” mpe Yezu watonda mu lubakusu lwawu. (Like 8:1-3) Yandi wabalongesa misamu mia mfunu mieri tarilaka luzolo lwa Nzambi. Mu tifwani, wabatêla ti mbo kaketi fwa mpe mbo kaketi vumbuka kwe ba fwa. (Like 24:5-8) Yandi wakubika bakento bo, ntiana bu kakubika bantumwa, mu bungu dia misamu mi baketi bwabana na mio. (Mak. 9:30-32; 10:32-34) Ni bu sa ti bantumwa badioka mu ntangu yi bamukanga, bakento bakaka beri mu kwikilaka, hâna beri bu keri fwaka ha poto dia matimuna. (Mat. 26:56; Mak. 15:40, 41) Bakento bo ba nsungu mbangi za ntete zeri za mvumbukulu’andi kwe ba fwa. Yezu walomba kwe bakento bo batêla bantumwa ti vumbukiri kwe ba fwa. (Mat. 28:5, 9, 10) Mu Pentekote 33  M.B., kampe bakento beri hâna mpeve santu bu yawomboka, mpe babansoni babaka lenda dia zonza mu mazu ma nzenza, mpe batâ “misamu mia nzitukulu mia Nzambi” kwe bantu bakaka.​—Bis. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 par. 11-12

Tisalu tia kubika milongoki tisalu tiena tivukisaka! Bwe tuzabiri wo? Yezu bu kahana ntumunu ye mu Matie 28:19, 20, watâ ti: ‘Yendeno [. . .], kubikeno milongoki [. . .], babatiseno.’ Ntia misamu tuzebi misongelaka ti bateme mfunu yena? Tufweti batusu tala ti tuzololo tavuka. Muntu wubatusu wufweti kwikila ti ni mukayulu wa hana Yezu wusa ti kabaka mvukulu. Ntiangu ntumwa Piere katâ kwe Bakristo ti: “Bateme [. . .] yita lu vukisa mpe mu ntangu yi [. . .] mu nzila ya mvumbukulu ya Yezu Kristo.” (1 Pi. 3:21) Buna mulongoki wa môna bu wubatusuku, wulendi bâ na tivuvu tia luzingu lwa mankululu. Mu kubika milongoki, tufweti bâ milongi mia mbote (2 Tim. 4:1, 2) Mu bungu dia nti? Mu bungu ti Yezu watâ: ‘Yendeno [. . .], kubikeno milongoki.’ Ntumwa Paulo watâ ti ‘tatatamana’ mu tisalu tio, ‘ngatu bu tusila bo, tativukisa beto beni na bô batuwirikila.’ w20.10 14 par. 1-2

Piere, bu kabâ mulongoki, walongoka mpe mu zolo mu bâ tilobi tia bantu. Mpe na lubakusu lwa Yehova, Piere wayizi bâ tisari tia mbote. (Bis. 2:14, 41) Musamu wa ntete wututumaka mu samuna ni luzolo lweto mu Yehova. Luzolo lweto mu Yehova mbo lutubakisa mu mu zonzela kwe bantu bakaka ni bu sa ti tubanzaka ti ka​—tulendi’â tasamuna bubote ko. Yezu bu katâ Piere mbila mu bâ tilobi tia bantu, wamutêla ti: ‘Katula bunkuta mu nitu.’ (Like 5:8-11) Piere ka bâ na bunkuta ko mu mio miaketi mu turila bu kaketi bâ mulongoki wa Yezu.​—Piere wayituku mu mbizi zazingi zi bayizi loba na lubakusu lwa Yezu. Yandi—​wazaba ti Yezu timangu kasa, mpe wamona ti ka fwanana ko mu sala na Yezu. Ntiana Piere, lendi bâ na bunkuta. Kampe lwaka lwe naku mu bungu dia misamu miamiansoni mi lendi sa mu bâ mulongoki wa Kristo. Tala ti mbanzulu ni zo ze naku, yika ngolo luzolo lwaku mu Yehova, mu Yezu na mu bampwana’aku mpe mbo kwizi bâ na nsatu ya tambula mbila ya Yezu ya bâ tilobi tia bantu.​—Mat. 22:37, 39; Za 14:15. w20.09 3 par. 4-5

Na luzolo ntangu’eto, ngolo zeto, na bimvwama bieto tuhanaka mu baka bô bê na “mabanza ma delakane mu bungu dia luzingu lwa mankululu.” (Bis. 13:48, NWT) Bu tusilaka bo, tifwani tia Yezu tulandaka. Yandi watâ ti: ‘Bidia bia meno, ni mu sarila mio mi zololo Yandi wakuntambika, na mu manisa tisalu ti kakungeni.’ (Za 4:34; 17:4) Beto mpe nsatu ni yo ye neto. Tuzololo tamanisa tisalu ti batuheni. (Za 20:21) Tuzololo mpe bantu bakaka, na bô ba kota tiozi, batatamana mu tisalu tio na beto. (Mat. 24:13) Musamu wa mpasi wena mu landa ntumunu ya tu hana Yezu. Kâ, ka tusala tisalu tio beto kaka ko. Yezu wakanisina ti mbo kabâ neto. Bu tukubikaka milongoki, “bisari tintwari na Nzambi” tubâka mpe “tintwari na Yezu,” ntiangu Yehova na Yezu batubakisaka mu sala tisalu tio. (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17, NWT) Buna, tulendi tia sala. Ntia mpila bweso, mpe ntia mpila nsayi mu sala tisalu tio, na mu bakisa bantu mu tomo tia sala bubote!​—Flp. 4:13. w20.11 7 par. 19-20

Vula-vula, nsololo zi saka bibuti nsobolo zinataka kwe bala bawu ha manima. Tala ti bibuti bisiri nsololo za mbi, balendi natina bala bawu misamu. Kâ, tala ti bibuti bisiri nsololo za mbote, mbo bahana bala bawu bweso bwa bunene bwa bâ na luzingu lwa nsayi. Kâ, bala mpe bafweti bonga nzengolo za mbote. Nzengolo yiyôkele bubote yi tulendi bonga beto bansoni, ni mu sarila Tata’eto dia luzolo die ku zulu, Yehova. (Mik. 73:28) Bibuti bia Yezu biatomo bonga nzengolo ya bakisa bala bawu mu sarila Yehova, mpe nsololo za sa bibuti zatomo songela kani diawu dia nguri mu luzingu. (Like 2:40, 41, 52) Yezu mpe wasa nsololo za mbote zamubakisa mu lungisa misamu miamutarila mu kani dia Nzambi. (Mat. 4:1-10) Yezu, nsayi yeri nandi, wa kwikama weri, mpe butindi bweri nandi bu keri kwe kuri. Bibuti biabiansoni bizololo Yehova mbo biaketi bâ na nsayi mu bâ na mwana wa mpila yo. w20.10 26 par. 1-2

Banza’eti bifwani ebi. Mpangi ya yikento ya nuna yita banza ntangu za mbote zi kayôkesa bu keri ntwenia. Ni bu sa ti luzingu lwandi lwa mpasi lwena bwawu bu, miamiansoni mi kalenda kata tatamana mu sa mu bungu dia Yehova. (1 Kor. 15:58) Bilumbu biabiansoni mbo kabanzaka ti ku Paradi kena na kanda diandi, na ndiku zandi. Mpangi ya yikento yakaka yita bambuka ti mpangi ya mu timvuka yamufwemesa, kâ bongele nzengolo ya lembo vutu bâ na diki. (Kol. 3:13) Mpangi ya yibakala yita bambuka mbi yi kayirika, kâ mabanza mandi kata tûla mu mio mi kalendi sa mu bâ wa kwikama kwe Yehova bwawu bu. (Mik. 51:10) Ngano Bakristo bo ba batatu ntia bima bê na bio mu tintwari? Misamu miabaturila mu ntama bata bambukila, kâ ntangu zazansoni ka batûlaka mabanza mawu mu misamu mio ko. Mbo, “ku matu kwa [batalaka].” Mu bungu dia nti we mfunu? Mu bungu ti ka kwena muntu ko wulendi kwe yende ku matu ka wungiri tidiri ku manima; buna, ka tulendi’â tatamana mu tomo sarila Yehova ko tala ti ntangu zazansoni misamu mia ntama kwa tukwe banzi.​—Like 9:62. w20.11 24 par. 1-3

Goliate, ngolo zazingi zeri nandi; yandi wabongela Davide ntiana muntu wa nôka peleko wa peta. Goliate wa nkatika wa zangama weri, binwanunu bia lunga bieri nandi mpe tinwani tia mbote tiabâ. Kâ, Davide mwana bakala kwa wabâ weri monekaka wa nôka, mpe walembo tomo zaba mu nwana. Kâ Davide wasikirila Yehova, mpe Yehova wamuhana ngolo zafwana mu nunga Goliate. (1 Sam. 17:41-45, 50) Davide musamu wakaka mpe kafweti telamana waketi mu monekesa wa nôka. Davide wa kwikama weri kwe Sawule, muntu wasola Yehova ngatu kabâ mutinu wa Israele. Ku mbatukulu, mutinu Sawule Davide keri zitisaka. Kâ ha manima, lukuta lwa Sawule lwasa ti kasila Davide timbanda. Sawule wabatika mu bongela Davide mu mpila ya mbi, bu kayêla mu mu honda. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) Davide watatamana mu zitisa Sawule, mutinu wasola Yehova, ni bu sa ti titantu keri mu silaka. (1 Sam. 24:6) Davide wasikirila Yehova ngatu kamuhana ngolo zeri nandi nsatu mu korela musamu wo wa mpasi.​—Mik. 18:1, suscription. w20.07 17 par. 11-13

Misamu miamingi mitariri mbikululu ya mutinu wa ku nore na mutinu wa ku side mieka lungana; buna tulendi bâ na lukwikulu ti misamu misiri mbo milungana mpe. Mu tomo bakula mbikululu ye mu Daniele 11, tufweti bambukaka ti mbikululu yo kwa ntwarisi yizonzelaka, na guvernema zinataka nsobolo kwe kanda dia Nzambi. Ni bu sa ti bisari bia Nzambi ka biena biabingi ko mu nza, guvernema mbo zivulu ba bindamanaka. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti Satana na nza yi katumaka, kani diawu dia ntete ni mu fukisa bisari bia Yehova na bia Yezu. (Mba. 3:15; Nza. 11:7; 12:17) Mbikululu ye mu Daniele yifweti kwelana na mbikululu zakaka ze mu Zu dia Nzambi. Mu tomo bakula bubote mbikululu ye mu Daniele, tufweti taluzula misamu miakaka mie mu Bibila. w20.05 2 par. 1-2

Bantu babingi bê na mabanza ma bawu beni mu musamu wutariri luzingu ha manima ma lufwa. Kâ, Bibila nti dilongesaka? Muntu bu wufwaka, nitu’andi mbo yikwizi bolaka. Kâ, Yandi wasala bima biabiansoni, mbo kavumbula muntu wufwiri, mpe mbo kamuhana nitu yimufwanana. (Mba. 1:1; 2:7) Ntumwa Paulo wasarila tifwani timosi mu songela ti Nzambi ka bâ na nsatu ko ya vumbula muntu na nitu ya fwa nandi. Banza’eti ‘mbutu ya mpene’ peleko “mbutu” yi bakunaka. Bu bakunaka mbutu, mbo yibatikaka mu mena, mpe muti wa môna yikwizi bâka. Muti wo wa môna wa nkatika wa swaswana wubâka na mbutu yi bakunini. Paulo wafwanakasa bima bio bia biole mu songela ti Mvangi’eto lendi hana ‘nitu, buna bu kazololo.’ Paulo watâ mpe ti ‘nitu za ha mutoto ze kô; nitu mpe za ku zulu ze kô.’ Bwe wuta zolo tâ? Wuzololo tâ ti, ha mutoto nitu za tinsuni ze neto, kâ ku zulu nitu za timpeve ze nawu, ntiana za bambazi.​—1 Kor. 15:36-41. w20.12 9-10 par. 7-9

Beto bansoni tuzololo ti luzingu lweto lwabâ mu tidzunu. Ka kwena muntu ko wuzololo kabâka na lwaka. Kâ, ntangu zakaka tulendi bâ na lwaka lwalwingi; tulendi bâ na tiyuvu timosi na mutinu Davide, ntiana bu katâ mu verse ya tilumbu ti. Misamu miakaka mie kô mitutâka lwaka, mi tulendi zabirila na mi tulendi lembo zabirila. Mu tifwani, ka tulendi’â takabakasa ko ti ntalu ya bidia, ya binkuti na ya nzo yanaka mivu miamiansoni; mpe ka tulendi’â tazaba ko ntia ntangu bampwana’eto ba ku tisalu peleko ba ku lukolo batutonta ngatu takondo bunsungu peleko tasa bunsuza. Mpe ka tulendi’â takabakasa bantu ko mu yirika mbi mu tizunga tieto. Misamu ni mio tubwabanaka na mio mu bungu ti mu nza yi tubâka bantu nzengolo babongaka zilembo delakanaka na Bibila. Satana, nzambi ya nza yi, zebi ti bantu bakaka mbo babika nza yi yabatâ lwaka, mpe mbo babika mu vutu sarila Yehova. (Mat. 13:22; 1 Za 5:19) Ntiangu tulembo yitukuku ti nza yabâ na misamu miamingi mitâka bantu lwaka! w21.01 2 par. 1, 3

Ntumwa Za watulomba mu lembo bâka na diki mu mpangi zeto. Tala ti ka tulendi’â malongi mo ko, Satana mbo katusakanana. (1 Za 2:11) Musamu wo waturila bantu bakaka ku nsuka ya mbandu ya ntete. Mu ntangu yîna, Satana wayêla mu kotesa diki na mu hambasa kanda dia Nzambi. Za bu katsoneka mikanda miandi, mu timvuka mwa kota bantu beri na mabanza mamosi na Satana. Mu tifwani, Diotrefese watomo kotesa tihambula mu timvuka timosi. (3 Za 9, 10) Diotrefese keri’â zitisaka bimonikisi bia Timvuka titwarisaka ko. Yandi wayêla mu kutula mu timvuka bô beri songelaka ndiambu kwe bantu ba keri lembo zoloko. Ntia mpila lumpampani! Lumbu ti, Satana yêla kwa kata kwe yêle mu hambasa kanda dia Nzambi na mu benda dio ku lweka lwandi. Kani kabwe ka tubikandi ti diki diatuhambasa. w21.01 11 par. 14

Mu Muzingu wa ntete wa nza, guvernema ya ku Allemagne na ya ku Grande-Bretagne zaniekona bisari bia Nzambi bieri kalaka mu bonga mata. Guvernema ya États-Unis, yatûla ku boloko bô beri salaka tisalu tia samuna. Nkwamusu zo zalungisa mbikululu ye mu Nzabukusu 11:7-10. Mu mivu mia 1930, mpe nsungula mu ntangu ya Muzingu wa nzole wa nza, mutinu wa ku nore wamwisa kanda dia Nzambi mpasi za ngolo. Hitler na bantu bandi bayizi yimina tisalu tia kanda dia Nzambi. Mutinu wa ku nore wahonda bantu ba kanda dia Yehova “kampe 1500” mpe watambika bakaka mu maboloko ma mfika (camps de concentration). Mutinu wa ku nore wayimina tisalu tia samuna mpe wayizi “vweza mbuka ya santu” na “mukayulu wa ntangu zazansoni.” (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, mfumu ya ku Allemagne, wakanisina ti mbo kaketi honda kanda diadiansoni dia Nzambi ku Allemagne. w20.05 6 par. 12-13

Bu tusongela luzolo lwa mutima kwe mpangi zeto, ka tudinga ko mu yôka bantu bakaka mu timvuka. Bambuka ti, Yonatane ka sila Davide timbanda ko, mpe ka dinga ko mu bâ mutinu ha tibuka tia Davide. (1 Sam. 20:42) Beto bansoni tulendi landa tifwani tia Yonatane. Kusilakandi mpangi zaku timbanda mu bungu dia lenda diawu, “kâ na kuluka kwakwansoni, [bongelaka] bantu bakaka ntiana bawu [bakuyôkele].” (Flp. 2:3) Bambuka ti mpangi zazansoni zilendi sa tima tibakisa timvuka. Tala ti tutatamane mu bâ ba kuluka, mbo tulenda mu mona bifu bia mbote bia mpangi zeto, mpe mbo tubaka ndandu mu tifwani tiawu tia kwikama. (1 Kor. 12:21-25) Bu tusongelaka luzolo lwa mutima kwe bantu bakaka, bumosi bwa kanda dia Nzambi tuyikaka ngolo. Musamu wo wutusongele ti milongoki mia Yezu twena, mpe bantu ba nsungu wutumaka mu sarila Yehova. Kâ musamu wuyôkele, Yehova tukembelaka we “Tata die na tiari tia lemvokela, mpe Nzambi ya mbombolo zazansoni.”​—2 Kor. 1:3. w21.01 24 par. 14; 25 par.16

Lumbu ti, bantu bakaka ka bazitisaka Mbangi za Yehova ko mpe mbo babaseheselaka, mu bungu ti babanzaka ti ka bena na mayela ko mpe ba nôka bena. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti ka twena na mbêlo yimosi ko na bantu batuzungiriri. Ba kuluka tuyêlaka mu bâ, ba lembama, na mu bâ bantu batumamaka. Kâ lumbu ti, bantu nkembo bahanaka kwe bantu bê na lumpampani, bê na lukuta mpe bê ba kolama. Beto ka tukotaka misamu mia politike ko, ka tubâka binwani bia nsi zi tubâka ko. Ba swaswana twena na bantu bê mu nza, ntiangu babanzaka ti beto bantu ba mpamba mpamba kwa twena. (Rom. 12:2) Ni bu sa ti bantu bê mu nza babanzaka ti beto ba nôka twena, Yehova mbo katusarilaka mu yirika misamu mia minene. Yandi tisalu tia samuna kata lungisa tieka lembo salama ha mutoto. Lumbu ti bisari biandi mikanda bidukisaka mi batomo bangulaka na mi batomo kabaka yôka mikanda miamiansoni, mpe Bibila bisarilaka mu bakisa milio za bantu mu tomesa luzingu lwawu. Mukembo kwe Yehova wukwendaka mu bungu dia misamu mio mia nzitukulu mita salama. w20.07 15 par. 5-6

Yezu Yehova katumamanaka, kâ ka wuta zolo tâ ko ti kena na mayela ko peleko kena na lenda ko. Ndongosolo’andi yilembolo mpasi mu bakula, yisongele ti, Yezu nkatika mayela me nandi. (Za 7:45, 46) Yehova zebi ti Yezu nkatika lenda die nandi, ntiangu kamubika kasala na yandi mu ntangu yi kasala bima biabiansoni bie ku zulu na ha mutoto. (Bin. 8:30; Ebr. 1:2-4) Tûka mvumbukulu ya Yezu kwe ba fwa, Yehova wamuhana “timfumu tiatiansoni ku zulu na ha mutoto.” (Mat. 28:18, NWT) Ni bu sa ti Yezu lenda diadingi die nandi, ntangu zazansoni lutwalusu lwa Yehova kadingaka. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti Tata’andi dia kazololo. Bakala bafweti zaba ti Yehova ka sa ko ti bakento batumamanaka babakala bawu mu bungu ti babakala bayôkele bakento. Yehova Yandi beni wasongela ti musamu wango wa matieleka wena, bu kasolaka babakala na bakento ngatu bayâla na Yezu. (Nga. 3:26-29) Yehova wasongela ti lukwikulu lwe nandi mu Mwana’andi bu kamuhana timfumu. Mpila mosi mpe, bakala die na ndwenga, mukento’andi kahana mwa timfumu. w21.02 11 par. 13-14

Zu dia Nzambi ntiana titâri disalaka, mbo ditubakisaka mu mona misamu mi tufweti tomesa, mpe bwe tufweti mia tomesena. (Zaki 1:23-25) Mu tifwani, bu tumana longoka Zu dia Nzambi tulendi bakula ti tufweti zabirila bifu bieto. Na lubakusu lwa Yehova tulongokaka mu bâ na bulembami kwe bantu na mu misamu milendi tutâ nkesi. Bwawu bu lenda die neto dia dimbitila na dia bonga nzengolo za mbote. (Zaki 3:13) Diangana mfunu wena mu tomo zaba Bibila! Ntangu zakaka, bu tuyayasaka ni buna tuzabaka nti tulendi lembo sa. Mpila ya mbote mu baka ndwenga ni mu longoka misamu mia mbote na mia mbi miayirika bantu bakaka. Ntiangu Zaki katulombaka mu longoka bifwani bia bantu ba bazonzelaka mu Bibila ntiana Abrahame, Rabe, Yobe, na Eliya. (Zaki 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Bisari bio bia kwikama bia Yehova bialenda mu korela misamu mia mpasi miaketi ba katula nsayi. Bifwani biawu bia tifu tia korela bitusongele ti mbo tulenda tu korela mpasi na nsayi ntiana bawu. w21.02 29-30 par. 12-13

Mu musamu wutariri ndongokolo ya Bibila, mulongi we na dema dia bakisa mulongoki mu bakula Zu dia Nzambi. Tala ti mulongi wukutikisi mu mu turisa, fweti bâ tibakisi. Tisalu tiaku ni mu mu yika moko. (Ekl. 4:9, 10) Bwe lendi hanina lubakusu ngatu ndongokolo ya Bibila yabâ ya mbote? Kubama mu bungu dia ndongokolo ya Bibila. Musamu wa ntete, yula kwe mulongi kakutêla misamu mitariri mulongoki. “Ngano mulongoki bwe kena? Ntia musamu luzonzela? Ntia kani die naku mu bungu dia ndongokolo ya lumbu ti? Bu tulongoka, ngano musamu we kô wu mfweti tâ peleko wu mfweti lembo tâ? Nti bilendi tindisa mulongoki mu kula”? Diangana, mulongi ka zonzela misamu mia nsweki ko mitariri mulongoki, kâ misamu mi kazonzela, milendi bakisa. Misionere yimosi ya yikento yi batâka nkumbu Joy têle ti: “Timoko tia mpila yo muntu tibakisaka wu nturisi mu bâ na nsatu ya bakisa mulongoki, na mu zaba ntia musamu kafweti tâ mu ntangu ya ndongokolo.” w21.03 9 par. 5-6

Ntangu zakaka mbo batuyinaka mu bungu ti misiku mia Nzambi tutumamanaka. Misiku mio ka mikwelanaka na ndiatulu ya mbi ya nza yi ko. Mu tifwani, bantu babingi batambulaka ndiatulu ya nkatika ya mbi yifwanane na ya bantu ba fukisa Nzambi ku Sodome na Gomore! (Yude 7) Mu bungu ti misiku mia Bibila mitariri ndiatulu za mpila yo tutumamanaka, bantu babingi batumonaka buzoba mpe batâka ti ka tubikaka bantu ko bayirika misamu buna bu bazololo. (1 Pi. 4:3, 4) Ngano nti bilendi tu bakisa mu korela bu batuyinaka na bu batufingaka? Tufweti bâ na timinu tia ngolo ti Yehova mbo katubakisa. Timinu tieto tilendi ‘honda tiya twa madionga mamansoni ma nkwa-mbi.’ (Efz. 6:16) Kâ, ka twena kwa na nsatu timinu ko. Nsatu luzolo mpe ye neto. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti ‘luzolo ka lubakaka nkesi ko.’ Miamiansoni lukorelaka mpe miamiansoni luvivirilaka. (1 Kor. 13:4-7, 13 Luzolo mu Yehova, mu mpangi zeto na mu mbeni zeto mpe, mbo lutubakisa mu korela diki dia bantu. w21.03 20-21 par. 3-4

Ntangu zakaka, mbo tusongelaka ti mpangi zeto za tuzololo mu misamu mi tulembo yirikaka. Mu tifwani, ka tukulu’â fwemaka ko mu bungu dia misamu mi batâka. Banza’eti musamu wa turila Yezu ku nsuka ya luzingu lwandi ha mutoto. Yezu watâ kwe milongoki miandi ti, bafweti dia musunia’andi mpe bafweti nwa menga mandi ngatu babaka luzingu. (Za 6:53-57) Musamu wo watomo ba fwemesa mpe wasa ti milongoki miamingi miamuyambirika​—kâ ndiku zandi za kwikama, ka zamuyambirika ko. Musamu wa tâ Yezu ka babakula wo ko, kampe bayituku mpe. Kâ ndiku za kwikama za Yezu ka zabanza ko ti musamu wa tâ Yezu wa mbi weri mpe ka wa bafwemesa ko. Kani basila bo, bamukwikila mu bungu ti bazaba ti matieleka keri tâka. (Za 6:60, 66-69) Nguria mfunu wena mu lembo kulu fwemaka mu misamu mi tâka ndiku zeto! Kâ, bweso tubahanaka bwa bangula musamu wu tuta lembo wisasana.​—Bin. 18:13. w21.01 11 par.13