Nalekisi bomoi moko ya malamu mpenza

Lisolo ya Herawati Neuhardt

Nabotamaki na Cirebon, engumba moko ya Indonésie, oyo eyebani mingi mpo na elamba oyo babengi batik, oyo ezalaka na balangi ya makasi mpe batyá mayemi na mabɔkɔ. Nakoki koloba ete bomoi na ngai ya misionɛrɛ ezalaki lokola elamba wana ya batik, elingi koloba etondaki na mimeseno ndenge na ndenge mpo na makambo oyo nakutanaki na yango na Sudi-ɛsti ya Azia mpe Sudi ya pasifike. Tiká naino nayebisa bino.

NA MOBU 1962, ntango nazalaki na mbula zomi, Batatoli ya Yehova babandaki koyekola Biblia na mama. Na nsima, ye ná Tata, oyo bazalaki bato ya Chine oyo babotamá na Indonésie, ná biso bana na bango mitano, tokómaki Batatoli ya Yehova.

Ntango nyonso tozalaki koyamba na ndako na biso, bamisionɛrɛ mpe bakɛngɛli-batamboli, ndenge Batatoli ya Yehova babengaka bandeko oyo batalaka masangá na bango mpo na kolendisa yango. Ndakisa na bango ya malamu mpe masolo na bango ya kolendisa esalisaki ngai mingi. Ntango nakómaki na mbula 19, nazwaki ekateli ya kokóma mosali ya ntango nyonso, ndenge Batatoli ya Yehova babengaka bandeko oyo bamipesá mingi na mosala ya kosakola nsango malamu. Mbula soki moko na nsima, nabalaki Josef Neuhardt, misionɛrɛ moko moto ya Allemagne, oyo akómaki na Indonésie na 1968. Nsima ya libala na biso, tokendaki na Sumatra, esanga ya mibale ya monene na kati ya bisanga koleka 17 000 ya Indonésie. Kuna, nakómaki kokende ná Josef na mosala ya kotala masangá ya Batatoli ya Yehova.

Na Sumatra

Esika oyo tosengelaki kotala, ebandaki na Padang, engumba moko ya molunge mpe ya loyenge, oyo ezali na Wɛsti ya Sumatra tii na Laki Toba, Laki moko ya monene oyo ebimisaka mɔtɔ ya volcan, oyo ekende tii na bangomba oyo ezali na nɔrdi ya Sumatra. Na nsima, batindaki biso na sudi ya esanga yango. Tozalaki ntango nyonso kotambola na Volkswagen Beetle, motuka na biso oyo ekómaki ya kala, na banzela ya mabe, likoló ya bagbagba oyo basalá na banzete ya kokoti, mpe ezalaki kobaluka pembeni ya bangomba ya volcan oyo mosusu ezalaki kobimisa mɔtɔ. Na butu, tozalaki kolala na nse, na mwa bandako oyo basalá na matiti, oyo kura, twalɛti, mpe bisika ya kosukola ezalaki te. Tozalaki kosukola nzoto mpe bilamba na biso na balaki mpe na bibale. Ezalaki bomoi oyo ezangi mindɔndɔ mpe tozalaki kolinga bato. Bato yango bazalaki koyamba biso mpe koleisa biso, mpe bazalaki kosepela na mateya ya Biblia.

Bato ya Minangkabau, oyo bazali zingazinga ya Padang, oyo mingi na bango bazali Bamizilma, bakamwaki mpe basepelaki ntango tolakisaki bango na Biblia ete Nzambe azali moko, kasi Bosato te, ndenge mangomba ya bokristo eteyaka. (Kolimbola Mibeko 6:4) Bato mingi basepelaki kozwa zulunalo Linɔ́ngi ya Mosɛnzɛli mpe Lamuká!, mpe na nsima bamosusu bandimaki koyekola Biblia mpe bakómaki bakristo. Na Laki Toba, bato ya Batak, oyo mingi na bango bamibengaka bakristo, bayebaki ete nkombo ya Nzambe ezali Yehova, mpo bamoná yango na Biblia na bango ya Batak. (Nzembo 83:18) Kasi, bazalaki na mposa ya koyeba Nzambe malamumalamu mpe mokano na ye mpo na bato. Mingi na bango bandimaki koyekola Biblia mpe bakómaki basakoli ya molende ya nsango malamu.

Tokómi na Java

Na mobu 1973, batindaki ngai ná Josef na Java, esanga moko oyo Grande-Bretagne eleki yango na monene mbala mibale, oyo ezali na bato koleka milio 80.a Tosakolaki nsango malamu na bituluku ya bato ya Java, ya Soundane, mpe Ba-Chinois.

Lokola nabɔkwamaki na baboti oyo bazalaki bato ya Chine mpe ya Indonésie, nazalaki koloba minɔkɔ ebele, na ndakisa, monɔkɔ ya Java, ya Soundane, ya Indonésie mpe Lingelesi. Na yango, nazalaki na likoki ya kosolola na bato masolo ya Biblia na minɔkɔ ya mboka na bango.

Na Jakarta, mboka-mokonzi ya Indonésie, oyo ezali na Java, nayebisaki elikya ya bomoi ya seko na paradiso awa na mabele epai ya elenge mwasi moko ya mbula 19, oyo atángaka na iniversite, oyo azalaki komonana lokola alɛmbi nzoto. Ntango nazalaki kotángela ye Biblia, abandaki kotangisa mpisoli. Alobaki na bonkonde nyonso ete: “Mama, mersi mingi ndenge oyebisi ngai makambo oyo.” Abakisaki boye: “Nazali na mposa ya mbongo [dolare 160] mpo nakokisa mbongo ya kofuta na kelasi, mpe nazalaki kokanisa natɛka nzoto na ngai oyo eyebi naino mibali te mpo nazwa mbongo yango. Liboso oya, nazalaki kobondela mpo na kosɛnga Nzambe litambwisi. Sikoyo nazwi eyano. Namoni malamu nakata kelasi mpe nabebisa te nzoto na ngai.” Mwana mwasi yango asepelaki mpenza koyekola lisusu makambo mingi na Biblia.

Banda wana, bato mingi mosusu ya Java, ata mpe ya Soundane mpe ya Chine, bakómá kolanda mateya ya Biblia na bomoi na bango. Mpe yango ememeli bango kimya ya motema mpe esengo, kaka ndenge Nzambe alaká.​—Yisaya 48:17, 18.

Kalimantan​—mboka ya bato ya Dayak

Ngai ná Josef, tolongwaki na Java mpe tokendeki na Kalimantan, etúká moko ya Indonésie oyo ezali na Bornéo, esanga ya misato ya monene na mokili (nsima ya Groenland mpe Nouvelle-Guinée). Mboka yango ezali na bazamba, bangomba ya milai, bibale ya minene, mpe Ba-Chinois, Bamizilma ya Malaisie, mpe bato ya Dayak bafandaka. Bato yango mingi bafandaka pembenipembeni ya mai. Na ntango ya kala bazalaki koboma bato mpe kobomba mitó na bango.

Mpo na kokóma esika bato ya Dayak bazali, tozalaki kokende na masuwa to na bwato ya monene mpe tozalaki kotambola na bibale oyo ezalaki na banzete mpe matiti. Bangando ya minene ezalaki kotandama na mai, bamakako oyo ezalaki likoló ya banzete ezalaki kotalatala biso, mpe bandɛkɛ ya mapapu ya langilangi ezalaki kopumbwapumbwa na banzete. Ya solo, mosala ya misionɛrɛ kuna ezalaki mpenza kosepelisa!

Mabota mingi ya Dayak bafandaka na ndako oyo etongamá na matiti ná banzete. Bandako mosusu ezali ya mike; mpe mosusu ezali ya molai oyo mabota mingi efandaka. Bato mingi bamoná naino mondɛlɛ te, yango wana bazalaki na mposa ya komona Josef. Bana bazalaki kopota mbangu na mboka mobimba mpe bazalaki kobelela, “Pastɛrɛ! Pastɛrɛ!” Moto nyonso azalaki koya mpo na koyoka likambo nini pastɛrɛ ya mondɛlɛ akoloba. Josef azalaki koloba mpe Batatoli ya Yehova ya mboka wana bazalaki kobongola, mpe na nsima bazalaki kozwa bibongiseli mpo na koyekola Biblia na bato oyo basepelaki.

Tokei na Papouasie-Nouvelle-Guinée

Lokola bato ya mangomba batɛmɛlaki biso makasi, guvɛrnema ya Indonésie epekisaki mosala ya Batatoli ya Yehova na sanza ya Desɛmbɛ 1976. Yango wana, batindaki ngai ná Josef na Papouasie-Nouvelle-Guinée.

Ntango tokómaki na mboka-mokonzi Port Moresby, na boumeli ya sanza mibale, toyekolaki monɔkɔ babengi hiri motu, monɔkɔ oyo elobamaka mingi kuna. Na nsima, tokendeki na Daru, mwa esanga moko oyo ezali na etúká moko ya mosika mpenza na wɛsti. Kuna, nakutanaki na Eunice, mwasi ya monene, ya makasi, oyo alingaka bato mingi, mpe mino na ye eyindá na makaya na boumeli ya mbula mingi. Ntango Eunice ayekolaki ete Nzambe alingi ete basaleli na ye bázala pɛto na nzoto, na bizaleli mpe na makanisi, atikaki momeseno na ye wana mpe akómaki mokristo moko ya sembo. (2 Bakorinti 7:1) Ntango nyonso oyo tozalaki komona bato wana ya komikitisa bazali kosalela mateya ya Biblia, tokómaki lisusu kosepela makasi na maloba oyo ezali na Nzembo 34:8 oyo elobi ete: “Bómeka mpe bómona ete Yehova azali malamu.”

Na nsima, Josef azongelaki lisusu mosala ya kotala masangá, mpe totalaki masangá pene na nyonso ya Papouasie-Nouvelle-Guinée, ekólo oyo ezali na minɔkɔ soki 820. Mpo tókoka kosolola na bato mingi, tobakisaki monɔkɔ mosusu na minɔkɔ oyo toyekolaki​—tok pisin, monɔkɔ oyo bato mingi balobaka atako bazali na minɔkɔ na bango mosusu. Mpo na kokende na bingumba mpe bamboka ndenge na ndenge, tozalaki kotambola na makolo, na motuka, na masuwa, na bwato ya monene mpe na bampɛpɔ ya mike mpe tozalaki konyokwama na molunge makasi, bangungi mpe tozalaki kobɛla malaria mbala na mbala.

Na nsima na 1985, tondimaki lisusu kokende lokola bamisionɛrɛ na bisanga ya Salomon, oyo ezali na ɛsti ya Papouasie-Nouvelle-Guinée. Kuna, tozalaki kosala na biro oyo etambwisaka misala ya Batatoli ya Yehova na mboka wana mpe tozalaki kotambola na esanga yango mobimba mpo na kolendisa masangá mpe tozalaki koyangana na mayangani. Lisusu, tosengelaki koyekola monɔkɔ ya sika, na mbala oyo, Pidgin, monɔkɔ oyo elobamaka na bisanga ya Salomon. Ezalaki mpenza esengo kosolola na bato ya bisanga ya Salomon, bato oyo bazalaki kolinga mingi mateya ya Biblia!

Mobembo oyo elekaki mpenza mpasi mpo na ngai

Na mobu 2001, balongolaki bipekiseli na mosala ya Batatoli ya Yehova na Indonésie, mpe ngai ná Josef, tozongaki na Jakarta. Nzokande, eumelaki te, minganga bamonaki ete mobali na ngai azali na maladi moko mabe: Kanser ya mposo. Tokendeki epai na bango na Allemagne, mpo asalisa nzoto. Kasi, likambo ya mawa, na mobu 2005, ntango tokokisaki mbula 33 ya libala na biso, akufaki, azali kozela lisekwa ya bomoi na Paradiso na mokili ya sika. (Yoane 11:11-14) Akufaki na mbula 62 mpe alekisaki mbula 40 na mosala ya ntango nyonso.

Natikalá kaka na Jakarta, epai nazali kokoba mosala ya misionɛrɛ. Nayokaka mpasi mingi ndenge mobali na ngai azali te. Kasi koteya basusu mateya ya solo oyo ezali na Liloba ya Nzambe esalisaka ngai nalonga mpasi, mpo mosala ya kosakola epesaka ngai esengo mingi mpe ntina ya bomoi. Ya solo, nakoki mpenza koloba ete Yehova asalisi ngai nalekisa bomoi moko ya malamu mpenza.

[Maloba na nse ya lokasa]

[Karte na lokasa 25]

(Mpo na komona yango, talá mokanda)

INDONÉSIE

Java

JAKARTA

Cirebon

Sumatra

Padang

Laki Toba

Bornéo

PAPOUASIE- NOUVELLE-GUINÉE

PORT MORESBY

Daru

BISANGA YA SALOMON

[Elilingi na lokasa 26]

Herawati ná bayekoli ya Biblia na bisanga ya Salomon

[Elilingi na lokasa 26]

Ngai ná Josef na Pays-Bas, mwa moke liboso ya liwa na ye na mobu 2005