Koloba na mongongo oyo ebongi

SOKI moto oyo azali kosala lisukulu na miso ya bato mingi azali koloba na mongongo ya nse mpenza, bato mosusu bakoki kobanda kolala. Na mosala ya kosakola, soki mosakoli azali koloba na mongongo ya nse mpenza, mbala mosusu akobenda likebi ya moto oyo azali kosolola na ye te. Na makita ya lisangá mpe, soki ozali kopesa eyano na mongongo ya nse mpenza, bato mosusu bakoyoka eloko te. (Ebe. 10:24, 25) Soki mpe moto oyo azali kosala lisolo mpe azali koloba na mongongo makasi mpenza na esika oyo ebongi te, bato oyo bazali koyoka bakomona yango malamu te, bakoki kutu kolɛmba nzoto mpo na lisolo yango.​—Mas. 27:14.

Talelá bato oyo bakoyoka yo. Okoloba na nani? na moto moko? na libota moko? na mwa etuluku ya bato oyo bayei na likita mpo na mosala ya kosakola? na lisangá mobimba? to na bato ebele oyo bayei na liyangani? Ya solo, mongongo oyo ezali malamu mpo na esika oyo, mbala mosusu ekobonga mpo na esika mosusu te.

Na mabaku ndenge na ndenge, basaleli ya Nzambe balobaki na miso ya bato ebele mpenza. Na mikolo ya Salomo, ntango bafungolaki tempelo ya Yelusaleme, bazalaki kosalela mikro te. Yango wana Salomo amataki na estrade moko oyo batyaki wana mpe abandaki kopambola bato “na mongongo makasi.” (1 Mik. 8:55; 2 Nta. 6:13) Bambula mingi na nsima, ntango elimo santu ekitelaki mwa etuluku ya baklisto na Yelusaleme na Pantekote ya mobu 33 ya ntango na biso (T.B.), bato ebele bazingaki bango: bato mosusu bazalaki kosepela, kasi basusu bazalaki kotyola bango. Petelo, na mayele nyonso, “atɛlɛmaki . . . mpe atombolaki mongongo na ye.” (Mis. 2:14) Apesaki litatoli moko oyo esimbaki mpenza mitema ya bato.

Ndenge nini okoyeba soki mongongo na yo ezali koyokana malamu ntango ozali kosala lisolo moko? Okoyeba yango nde soki ozali kotala bato oyo bazali koyoka yo. Soki otali bango mpe omoni ete bato mosusu bazali kosala mpenza makasi mpo na koyoka yo, boye osengeli kosala makasi mpo na komatisa mongongo na yo.

Ezala ozali koloba na moto moko to na bato ebele, ezali malamu kotalela soki bato yango bazali banani. Soki moto oyo ozali kosolola na ye ayokaka malamu te, osengeli komatisa mongongo. Kasi soki ezali mibange, bakosepela te soki ozali koganga, mpamba te bango basalaka makambo malɛmbɛmalɛmbɛ. Bakoki kutu komona lokola nde ozali komemya bango te. Na mikili mosusu, soki ozali koganga, bato bakomona lokola nde ozali na nkanda to ozali motema mɔ́tɔmɔ́tɔ.

Ntango makɛlɛlɛ ezali. Ntango ozali na kati ya mosala ya kosakola, makambo oyo okokutana na yango ekotinda yo omatisa to okitisa mongongo na ndenge oyo ebongi mpo na kopesa litatoli. Mbala mosusu, ezali na makambo oyo ekotungisa yo lokola makɛlɛlɛ ya mituka, ya bana, mbwa oyo ezali koganga, miziki ya makasi, to televizyo. Na bamboka mosusu esika bandako ekangamikangami, mbala mosusu moto oyo bozali kosolola na ye akosepela te soki ozali koloba na mongongo makasi mpenza na boye ete ozali kobenda likebi ya bato ya bandako mosusu ya pembenipembeni.

Bandeko mibali oyo basalaka masukulu na lisangá mpe na mayangani bakutanaka mpe na mikakatano ndenge na ndenge. Koloba na miso ya bato na libándá ekeseni mpenza na kosala lisukulu na kati ya ndako moko oyo mongongo ezali koyokana malamu mpe mikro ezali. Na Amerika ya Sudi, bamisionɛrɛ mibale basalaki lisukulu moko mpo na bato nyonso na kati ya lopango ya moto moko oyo asepelaki na nsango malamu. Ntango bazalaki kosala lisukulu yango, bazalaki koyoka lokito ya miletwale (feu d’artifice) ya minene oyo ezalaki kopanzana na balabala mpe nsoso moko ya mobali ezalaki kolela mpambampamba pene na bango!

Ntango ozali kosala lisukulu, likambo moko ekoki kosalema oyo ekosɛnga ete opema mwa moke tii ekosila to omatisa mongongo mwa moke. Na ndakisa, soki bozali kosala makita na kati ya ndako ya manzanza, soki mbula makasi ebɛti na mbalakaka, ekozala mpenza mpasi ete bato báyoka moto oyo azali koloba. Mokakatano mosusu ekoki mpe kozala makɛlɛlɛ ya mwana oyo azali kolela to ya bato oyo bazali koya ntango makita ezali kosalema. Yebá ndenge ya komatisa mongongo to kopema ntango makɛlɛlɛ ezali mpo bato oyo bazali koyoka báyoka makambo oyo ozali koyebisa bango.

Soki masini ya komatisa lolaka (sonorisation) ezali, yango ekosalisa mpenza, kasi yango elimboli te ete okozala lisusu na mposa ya komatisa mongongo te soki esengeli. Na bisika oyo lotiliki ekatanaka mbala na mbala, esɛngaka ete balobi bálanda kosala lisolo na bango kozanga kosalela mikro.

Talelá makambo oyo okolobela. Makambo oyo okolobela na lisolo na yo ekosalisa yo mpe oyeba soki osengeli koloba na mongongo ya ndenge nini. Soki lisolo yango esɛngi oloba yango na mpiko, koloba na nse mingi te, mpamba te okolalisa lisolo yango. Na ndakisa, ntango ozali kotánga bavɛrsɛ oyo ezali kotɔndɔla mabe, mongongo na yo esengeli kozala makasi koleka ntango ozali kotánga toli oyo ezali kolendisa bato ete bámonisaka bolingo. Bimisá mongongo na yo na kotalela makambo oyo okolobela, kasi kebá ete osala yango mpo na kobenda likebi ya bato epai na yo moko te.

Talelá ntina ya lisolo na yo. Soki olingi kolendisa bato oyo bazali koyoka yo ete bázala na molende na mosala ya kosakola, mbala mosusu osengeli koloba na mongongo ya mwa makasi. Soki olingi kosembola makanisi na bango, kosalela mongongo ya makasi mpenza te, mpamba te yango ekolɛmbisa bango. Soki ozali kosala makasi obɔndisa moto, ekozala malamu mingi oloba na mongongo ya mwa nse.

Yebá ntango ya koloba na mongongo makasi. Ntango olingi kobenda likebi ya moto moko oyo azali na mosala mingi, ekozala malamu omatisa mongongo. Baboti mpe bayebi likambo oyo, yango wana, soki balingi koyebisa bana na bango ete ntango ya kosakana esili, batombolaka mongongo mpo na kobenga bango. Ntango mokambi ya makita to ya liyangani alingi kobenda likebi ya bato mpo na kobanda makita, ekoki mpe kozala na ntina ete atombola mongongo na ye. Ntango basakoli bazali na mosala ya kosakola mpe bakutani na bato oyo bazali kosala mosala na libándá, bakoki komatisa mongongo mpo na kopesa bango mbote.

Ata soki osili kobenda likebi ya moto, ezali na ntina mingi ete oloba ntango nyonso na mongongo malamu. Soki ozali koloba na mongongo ya nse mingi, bato bakoki kokanisa ete omibongisaki malamu te to yo moko ozali kondima makambo oyo ozali koloba te.

Soki otomboli mongongo ntango ozali kopesa etinda moko, yango ekoki kolendisa bato básalela etinda yango. (Mis. 14:9, 10) Ndenge moko mpe, soki ogangi makasi mpo na kokebisa moto, yango ekoki kobikisa ye na likama. Na Filipi, mokɛngɛli moko ya bolɔkɔ alingaki komiboma mpamba te akanisaki ete bato nyonso ya bolɔko bakimaki. “Kasi Paulo abelelaki na mongongo makasi kolobáká ete: ‘Komisala mabe te, mpo biso nyonso tozali awa!’” Yango nde esalaki ete moto yango amiboma te. Na nsima, Paulo na Sila bateyaki mokɛngɛli yango ya bolɔkɔ na libota na ye mpe bango nyonso bandimaki solo.​—Mis. 16:27-33.

Ndenge ya kobongisa mongongo na yo. Mpo na bato mosusu, basengeli mpenza kosala milende mingi mpo na koyeba koloba na mongongo oyo ebongi. Bato mosusu balobaka na mongongo ya nse mpamba te bazali na mongongo moke. Kasi soki basali milende, bakoki kokóma koloba na mongongo malamu atako bakozala kaka na mongongo moke. Talelá ndenge ozali kopema mpe ndenge ozali kotɛlɛma. Yekolá kofanda mpe kotɛlɛma alima. Zongisá mapeka na yo mwa moke na nsima mpe bendá mopɛpɛ mingi mpenza. Luká kotondisa mopɛpɛ na eteni ya mimpululu na yo oyo ezali pene ya libumu. Soki osaleli mopɛpɛ wana na ndenge ebongi, yango nde ekosala ete oloba na mongongo oyo ebongi.

Bato mosusu bazali na mokakatano: balobaka kaka na mongongo makasi. Mbala mosusu bazwaki momeseno yango na esika ya mosala na bango oyo esalamaka na libándá to ezalaka na makɛlɛlɛ mingi. Ekoki mpe kozala ete bakoli na esika moko oyo bato nyonso balobaka na mongongo makasi mpe bakataka basusu maloba ntango bazali kosolola. Yango wana bakanisaka ete mpo okɔta na lisolo, osengeli kaka koloba na mongongo makasi koleka basusu. Soki bazali, mokemoke, kosalela toli ya Biblia oyo elobi ete bólata “bolingo ya motema oyo euti na mawa, motema malamu, elimo ya komikitisa, boboto mpe motema molai,” bakobongisa mongongo na bango ntango bazali kosolola na bato.​—Kols. 3:12.

Soki ozali komibongisa malamu, soki ozali kosakola mbala na mbala mpe soki ozali kobondela Yehova, yango ekosalisa yo obimisaka mongongo na yo malamu ntango ozali koloba. Ezala ozali koloba liboso ya bato na ntango ya makita to na mosala ya kosakola, salá makasi otya likebi na yo na ndenge oyo okoki kosalisa bato mosusu báyoka makambo oyo ozali koloba.​—Mas. 18:21.