Mikakatano ya bato​—Ekosila mokolo mosusu?

LAPOLO moko oyo euti na ekólo Irlande elobi mpo na bato na mokili mobimba ete: “Na kati ya bato miliare motoba oyo bazali lelo na mokili, babola bazali miliare moko na ndambo; bato miliare 1,3 bazwaka mbongo oyo ekoki ata dolare moko te mpo na kosomba biloko ya kolya mokolo mobimba; bato miliare moko bayebi kotánga mpe kokoma te; miliare 1,3 mosusu bazali na bisika te ya kotoka mai ya pɛto ya komɛla, mpe bato miliare moko bazali kokufa nzala mokolo na mokolo.”

Talá ndenge bato bazali komɛla mpema mpo na koluka kosilisa mikakatano ya mokili! Okomona ete mikakatano yango ezali mpasi lisusu koleka soki okanisi ete mingi kati na bato oyo balobeli na lapolo yango ezali basi na bana. Komona ete tii lelo oyo, na ekeke ya 21, bazali naino “konyokola” basi mpe bana yango “mokolo na mokolo mpe likoki ezali te ya kotánga soki ezali kosalema mbala boni” ezali mpenza kolɛmbisa nzoto!​—La situation des enfants dans le monde 2000.

“Mokili ya sika na eleko kaka moko”

Ebongiseli ya ONU mpo na bana (UNICEF) ezali na elikya ete “likoki ezali ya kosilisa kozanga elikya oyo minyoko yango . . . ezali komemela bato na mokili mobimba.” Ebongiseli yango emonisi ete “bato bakoki kolongola to kosilisa” bampasi oyo bamiliare ya bato yango bazali koyikela mpiko mokolo na mokolo. Kutu, bazali kosɛnga na “bato nyonso ete básala mokili ya sika na eleko kaka moko.” Bazali na elikya ete na mokili yango, bato nyonso “bakotungisama lisusu te na bobola, na kokabwana, na mobulu mpe na maladi.”

Bato mosusu bazali kokanisa bongo mpo bazali komona ete ata lelo oyo, ezali na bato ya motema boboto oyo bazali kosala mosala monene mpo na kosilisa makambo ya mabe oyo “bitumba mpe mikakatano mingi oyo ezali kaka kosila te” ezali kobimisa. Na ndakisa, na boumeli ya mbula 15 oyo euti koleka, ebongiseli moko na Tchernobyl mpo na kobatela bana “esalisaki bankama ya bana oyo bazwaki maladi ya kanser na nsima ya likama ya nikleere oyo esalemakikuna.” (The Irish Examiner, 4 Aprili 2000) Bibongiseli ndenge na ndenge oyo esungaka bato oyo bazali na mikakatano ezali mpenza kosalisa bato ebele oyo bazali konyokwama na bitumba mpe na makama.

Atako bongo, bato oyo bazali na bibongiseli yango bayebi malamu ete bakoki te kosilisa mikakatano nyonso. Bazali koyeba ete mikakatano oyo bazali kokutana na yango lelo oyo “ezali epai ya bato mingi koleka mpe ezali makasi koleka ndenge ezalaki eleki sikoyo mbula zomi.” David Begg, mokambi ya ebongiseli moko ya Irlande oyo esalisaka bato, nkombo na yango Concern, alobi ete “basali, bato oyo bapesaka mabɔkɔ mpe bato oyo bapesaka makabo, basalaki malamu mpenza” ntango mpela ezindisaki Mozambique. Abakisi “kasi biso moko tokoki te kolonga liboso ya makama minene ndenge wana.” Na ntina etali milende oyo ezali kosalema mpo na kosunga bato na Afrika, andimi ete: “Mwa elikya oyo ezalaka ezali se lokola buji oyo elingi kokufa.” Bato mingi bazali komona ete maloba na ye ezali mpenzampenza komonisa ndenge oyo makambo ezali na mokili mobimba.

Tokoki mpenza kolikya ete “mokili ya sika na eleko kaka moko” ekoki kosalema? Atako tosengeli mpenza kopesa longonya na misala oyo bibongiseli ya bato ya motema boboto ezali kosala mpo na kosunga bato, na ntembe te ezali na ntina mpenza kotalela lolenge mosusu oyo tokoki kokóma na mokili ya sika, ya sembo mpe ya kimya. Biblia ezali kolobela elikya yango, lokola lisolo oyo elandi ekomonisa yango.

[Maloba mpo na kolimbola eutelo ya bafɔtɔ na lokasa 2]

Lokasa 3, bana: ONU/DPI Fɔtɔ ya James Bu