Mpasi oyo liwa epesaka

“MWANA MOKO YA MBULA MOTOBA AMIBOMI.” Wana ezali motó ya likambo ya lisolo moko oyo ebimaki na zulunalo oyo epesaki nsango ya liwa ya nsɔmɔ ya mwana moko nkombo na ye Jackie. Mama na ye autaki kokufa na maladi moko oyo akokaki kobika na yango te. Liboso Jackie akende kotɛlɛma liboso ya engbunduka oyo ezalaki koya, ayebisaki bandeko na ye ete alingi ‘akóma anzelu mpe azala esika moko na mama na ye.’

Ian azalaki na mbula 18 ntango atunaki sango mpo na nini tata na ye akufaki na kanser. Sango ayebisaki ye ete lokola tata na ye azalaki moto malamu, Nzambe azalaki na mposa na ye kuna na likoló. Ntango Ian ayokaki bongo, amonaki ete Nzambe azali motema mabe mpe alingaki lisusu koyoka makambo ya Nzambe te. Lokola azalaki komona lisusu ntina ya bomoi te, amipesaki na bisengo. Akómaki komɛla masanga, komɛla bangi mpe kosala pite. Akómaki mpenza kozinda na pɔtɔpɔtɔ.

“Bato ya bomoi bayebi ete bakokufa”

Bandakisa wana mibale emonisi ndenge oyo liwa ya moto, mingimingi soki eyei na mbalakaka, ekoki kobebisa bomoi ya bandeko to baninga na ye. Ya solo, biso nyonso toyebi likambo oyo Biblia elobi ete: “Bato ya bomoi bayebi ete bakokufa.” (Mosakoli 9:5) Kasi bato mingi balingaka kokanisa liwa na bango te. Ezali boni mpo na yo? Makambo ya bomoi ezwaka biso ntango mpe totyelaka yango likebi mingi; yango ekoki kobosanisa biso ete mokolo mosusu tokokufa.

Buku moko (The World Book Encyclopedia) elobi boye: “Bato mingi babangaka liwa mpe baboyaka kokanisa yango.” Nzokande, aksida ya monene to maladi moko ya makasi ekoki kotinda moto amona ete azali libanga te. Mbala mosusu, liwa ya ndeko to moninga moko ekoki kotinda biso tókanisa likambo oyo ekokómela moto nyonso.

Nzokande, na esika ya matanga, mbala mingi bato balobaka ete “Ezali mpasi, kasi mpo na biso baoyo totikali, bomoi esuki te.” Ezalaka mpe bongo. Kasi, emonanaka ete bomoi elekaka mbangu mpe mosika te moto akómaka na mikakatano ya bobange. Na ntango wana, liwa ezalaka lisusu te likambo oyo tosengeli kokanisa sikoyo te. Moto akómaka kozwa bansango mingi ya liwa ya bato oyo ayebaki mpe oyo akolá na bango mpe esalaka ye mpasi mingi. Mibange mingi bakómaka komituna, “Oyo ya ngai ekozala mokolo nini?”

Motuna moko ya mpasi

Atako moto nyonso ayebaka ete liwa ezali, likambo ya koyeba esika oyo moto akendaka nsima ya liwa ezalaka motuna moko ya mpasi. Makanisi ndenge na ndenge oyo bato bapesaka mpo na likambo yango etindaka bato mosusu bámona ete kolobela yango ezali kolekisa ntango mpamba, eyano na yango ekoki koyebana te. Bato mosusu mpe balobaka ete lokola moto azalaka na bomoi kaka mbala moko, “osengeli kobuka mokuwa ntango ozali naino na mino.”

Ezali mpe na bato oyo bandimaka te ete liwa ezali nsuka ya makambo nyonso. Kasi, bayebaka mpenza te soki moto akendaka wapi nsima ya liwa. Bato mosusu balobaka ete soki moto akufi, akendaka komona bisengo na lola, bamosusu bakanisaka ete akobotama lisusu.

Bato oyo bakufeli ndeko bamitunaka ete, “Bakufi bakendaka wapi?” Eleki bambula mingi, ekipi moko ya basani ya ndembo bazalaki na kati ya motuka mpo na kokende kobɛta ndembo; na nzela, motuka moko ya monene etutaki motuka na bango mpe ebalukaki. Bato mitano bakufaki. Mama moko oyo mwana na ye akufaki na aksida yango amitungisaka tii lelo oyo. Alukaka koyeba esika mwana na ye azali. Akendaka mbala na mbala na lilita ya mwana na ye mpe alekisaka bangonga mingi mpo na koloba na ye na mongongo makasi. Mama yango alobi boye: “Nandimaka te ete nyonso esukaka kaka na liwa, kasi nazali mpe na eyano te.”

Ezali polele ete ndenge oyo totalelaka liwa ekoki kobongola bomoi na biso. Makanisi ndenge na ndenge oyo bato bazalaka na yango mpo na liwa ebimisaka mituna mingi. Talelá naino makanisi na yo na mituna yango. Tosengeli kobosana ete liwa ezalaka mpe kokanisa kaka makambo ya bomoi? Tosengeli kotika ete kobanga liwa ebebisa bomoi na biso? Moto oyo akufeli ndeko asengeli kolekisa ntango na ye nyonso na koluka koyeba esika oyo akei? Liwa ezali nde likambo oyo tokoki koyeba yango te?