OHUDHERA 21
JHIBO 21 Ginosayela Omwene
Ojheehege nuuhagalala sidadi yamukalakala
‘Nnasayela ni kopolo dhehu dhatedhene [sidadi] enadha.’ — EBE. 13:14.
DHITHU NNAAHUDHERIHU
Ohudhera wula, nnere woona makalelo livuru na Eberewu kapitulu 13 nnaanikaviheriwa peeno ni osogolo.
1. Ddiniyani Yesu aawogiliye wihina yere opadduwa ni luwani yoJeruzale?
YESU ahinathi okwa, oliye owoga yovuhulela yafuna wakwanela omakuthulo wa onamathonga wamajudewu. Oliye owoga wihina luwani yoJeruzale, nlabo nimodha yeere “orijhiwa ni anyakoddo.” (Luk. 21:20) Ohiya eyo, Yesu wawaddela anamahara aye wihina yoona dhithu ndha dhipadduwaga, ethawe mowaguva. Yovuhulela ela yahakwanela, anyakoddo aaRomanu nuumurijha Jeruzale.—Luk. 21:21, 22.
2. Dholaga baani murumiwi Pawulo aavahiliye makiristawu yakala oJeruzale ni oJudeya?
2 Dhihalaga yaka vang’ono wihina aRomanu emurijhe Jeruzale, murumiwi Pawulo oleba muselu wathima onafwanyeya mulivuruni na Eberewu. Mulivuruni muna na Eberewu, munoofwanyeya dholaga murumiwi Pawulo aavahiliye makiristawu ooJeruzale ni ooJudeya wihina aakavihere okala owiwegeredhene mwaha wa dhithu dhafuna opadduwa mohilegela. Dhithu baani dhafuna opadduwa? Luwani yoJeruzale yeere ogujhuliwa, teto akala makiristawu ale yofuna ovuluwa, aliwa yohowela wiwegeredha wihina ehiye nyumba dhewa ni malondda ewa yapariwa. Bumwahaya murumiwi Pawulo adhe awogege wodhela luwani yoJeruzale eegi: ‘Iyo kaninna sidadi yamukalakala, mbwenye nnasayela ni kopolo dhehu dhatedhene ele enadha.’—Ebe. 13:14.
3. ‘Luwani enna ntxikwa neebaribari enatapulela ddi,’ ki mwahaya bwaddi nigajheha?
3 Makiristawu yaathomile othawa luwani yoJudeya ni yoJeruzale, podi wera yooteyiwa naathu amodha, mbwenye yothoma ele yeriliwana yahavulusa. Nihiyoya peeno, nnoteyiwa mwaha kannaroromela athu, newene kannubuwela wi okanna korowa obe okanna dhithu dhowinjhiva winodhana ohagalala webaribari. Ebaribariya sowihina iyo nnasayela ‘sidadi enna ntxikwa neebaribari enadha,’ obe neere, Omwene wa Mulugu.a (Ebe. 11:10; Mat. 6:33) Mwahaya bwaddi nigubuwelaga ndo? Mwaha wihina nnakala malabo ookuthula. Ohudhera wula, nnere woona: (1) dhikalelo murumiwi Pawulo aakongomedhiye makiristawu okanna wihina edidele osayela Omwene wa Mulugu, (2) wiwegeredha wodhela dhithu dhafuna opadduwa osogolo ni (3) nnere ohudhera makalelo dhikalelo ndha dhinaanikaviheriwa peeno.
OMUROROMELE YEHOVA OLIYE KANADHA USUKUMAGA
4. Mwahaya bwaddi luwani yoJeruzale yaali yathima wa makiristawu ansaka noobajha?
4 Jeruzale yaali luwani yathima wa makiristawu ansaka noobajha. Mwaha mulogo wobajha wa makiristawu witiwe luwani yoJeruzale yaka ya 33 M.W, teto addibila a nikuru nolamulela yakala luwani yeele. Ohiya eyo, addibila owinjhiva yakala oJeruzale, yahikanna nyumba ni dhoorela dhohiyana-iyana. Naarive dhigaali ndo, Yesu ahakongomedha makiristawu aatene wihina ekumemo muJeruzale ni luwani yoJudeya.—Mat. 24:16.
5. Nimakalelo baani murumiwi Pawulo awegeredhiliye makiristawu wodhela dhithu dhaapadduwe osogolo ni luwani yoJeruzale?
5 Murumiwi Pawulo afuna wihina makiristawu ooJeruzale ekale owiwegeredhene mwaha wa dhithu dhafuna opadduwa osogolo. Bumwahaya oliye wakavihera makiristawu ale okanna mubuwelo mmodhave ni wa Yehova wodhela luwani ele yoJeruzale. Ohiya eyo, murumiwi Pawulo wawubusedha makiristawu ale wi Yehova kaarumedha anamakutha ni mukutho dhaveleliwa mutempuluni mune. (Ebe. 8:13) Mwaha wihina athu owinjhiva yakala oJeruzale yahimukodda Mesiya, teto tempulu yahihiya okala mburo weriwana webedha webaribari. Bumwahaya Yehova adhe enyege wihina aRomanu egujhule luwani yoJeruzale ni tempuluya.—Luk. 13:34, 35.
6. Ddiniyani yamuthukulele murumiwi Pawulo wavaha makiristawu ale yolaga enafwanyeya va Eberewu 13:5, 6?
6 Mudhidhi murumiwi Pawulo aalebelaga karta mEberewu, Jeruzale yaali luwani yathabwa ovahiwa thima. Bumwahaya namaleba dhaala aali muRomanu adhe awogege eegi: “Luwani yoJeruzale yaali luwani yavayekiwa yathabwa ovahiwa thima.” Majudewu yadhela dhilabo dhohiyana-iyana, yowedda olenddo wihina efiye oJeruzale wi yaajhe mathanga. Eyo yothukulela luwani ele othabwa oreela. Teto makiristawu amodha yowanda okanna korowa dhowinjhiva, mwaha wa malondda yeriwana mu luwani ele. Podi wera siyeyo yamuthukulele murumiwi Pawulo wawaddela makiristawu ale eegi: ‘Makalelo eenyu ookalawo yonihege wihina kamunadhivela korowa ni muhagalalege ndhithu munninyuna.’ Ohiya eyo, murumiwi Pawulo wawubusedha makiristawu ale mpaganyo wathima awogile Yehova eegi: ‘Kagidha guhiya ni kagidha gunyanyala.’ (Mmwileri Eberewu 13:5, 6; Deut. 31:6; Sal. 118:6) Makiristawu yakala oJeruzale ni oJudeya, yohowela ororomela mpaganyo ola. Mwaha wa ddi? Mwaha mohilegela aliwa yere ohiya nyumba, malondda ni dhoreela dhewa dhatedhene wihina ethawe. Teto mburo yafuniwa othawelawo, yeere wambela waaja dhithu dhowisamalelana. Werana eyo kayakale ethu yokweya.
7. Mwahaya bwaddi sathima ohudhera omuroromela Yehova ni murima wehu waatene ovanene?
7 Ela enanihudhiha ddi? Mohilegela nnere woona omakuthulo wa dhithu dhatedhene ndha “mahoso manlubale” yambela. (Mat. 24:21) Bumwahaya ndala ninga makiristawu ooJeruzale, nnohowela okala mento ni owiwegeredhene. (Luk. 21:34-36) Mahoso manlubale yambela, podi were nnere ohowela ohiya dhoreela vang’ono obe dhoreela dhehu dhatedhene, nroromelaga wihina Yehova kanadha anihiya. Teto wambela ovanene, nihikanna ofuru wowoniha ethu nnaroromelihu obe muthu nnamuroromelihu mahoso manlubale yahinathi wambela. Bumwahaya wikohe: “Dhothoma dhaaga ni palanu ginapanddimi, dhinoniha wi ginaroromela korowa obe ginaroromela wi Mulugu anere ogisamalela?” (1 Tim. 6:17) Dhopadduwa dha makiristawu akale, podi onikavihera odhowagave nikalaga oororomeleya. Mbwenye ebaribariya sowihina, dhithu dhinanipadduwela dhihithabwa, okwaranya dhithu dhaapadduwele makiristawu a mudhidhi yoole. Ki vano nnere ddi wihina nnone dhithu nnafunihu werana mahoso manlubale yambela?
WAWIWELELEGE ALE ENANIHOLELA
8. Yesu aawogile wi anamahara aye ethawele wuuvi?
8 Nuuvira yaka vang’ono, makiristawu egaakenle karta murumiwi Pawulo aalebenliye mEberewu, aliwa woona luwani yoJeruzale egarijhiwe ni anyakoddo aRomanu. Orijhiwa wa luwani yoJeruzale yaali ethu yafuna wakavihera makiristawu wonelamo wi wahifiya mudhidhi wihina ethawe. (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24) Mbwenye yafuna ethawele wuuvi? Yesu ahiwoga mburo yahoweliwa othawelawo eegi: “Ale enaakale oJudeya ethawele omwangoni.” (Luk. 21:21) Mbwenye mudhidhi yole dhahikalawo mwango dhowinjhiva, ki yafuna ethawele mwango baani?
9. Mwahaya bwaddi kayali ethu yokweya makiristawu othoma mburo wothawelawo woona wihina dhahikalawo mwango dhowinjhiva? (Osugwe mapa.)
9 Motajhiha, makiristawu ale yahafune yere othawela mwango ndha: Mwango dhoSamariya, dhoGalileya, mwango Erimom, mwango dhoLibano ni mwango dhimodha dhafwanyeya mwihinjhe woJordawu. (Osugwe mapa.) Luwani dhimodha dhakala waddamela mwango, dhakala ninga sobareleya. Motajhiha, luwani yoGamla yakala vadhulu va mwango dhaala wothabwa otaama, teto kiyaali yokweya ofiya mburo yole. Majudewu amodha yoona luwani ele ninga mburo wothawelawo wi ekale oobareleyene. Mbwenye, aRomanu ni maJudewu yodhiveliwa owana koddo luwani yeele, mwaha wa yeyo athu owinjhiva yoopiwa.b
Dhahikalawo mwango dhowinjhiva makiristawu yahoweliwa othawelawo, mbwenye mwango dhatedhene kadhaali dhoobareleya (Osugwe ddima 9)
10-11. a) Ni makalelo baani Yehova aaholenliye makiristawu ale? (Eberewu 13:7, 17) b) Mwahaya bwaddi yaali yapama makiristawu ale wawiwela ale yaaholela? (Osugwe fotu.)
10 Enakala ninga Yehova ahaaholela makiristawu ale, aalabihedhaga anamaholela mulogo. Namaleba thalako dhaala anithaniwa Ewuzebiyu ahileba vasogolova eegi: “Mulugu ahawaddela anamaholela mulogo oJeruzale wihina makiristawu aatene yohowela othawa oJeruzale wi edhowe mburo dhaala withaniwa Pela luwani yoPereya. Luwani ela yaali yofwanelela wihina makiristawu ethawelewo, mwaha wihina yaahaddamela oJeruzale. Bumwahaya yere wakweyela makiristawu ale ofiya mowaguva. Ohiya eyo, athu owinjhiva yakala oPela kayaali maJudewu, bumwahaya aliwa kiyawana ni maJudewu newene naRomanu. — Osugwe mapa.
11 Makiristawu yathawenle omwangoni yahihara yolaga ya murumiwi Pawulo avahiliye enihina: “Mwawiwelelege ale enuuholelani” mmulogoni. (Mmwileri Eberewu 13:7, 17.) Yokumelelavoya sowihina mwaha wiwelela, makiristawu ale yahivulusa egumi yewa. Yopadduwa ela enowoniha wihina Yehova kaasukumile ale yajheha ‘sidadi enna ntxikwa neebaribari,’ eli Omwene wa Mulugu.—Ebe. 11:10.
Pela yaali luwani yobareleya, teto yakala waddamela oJeruzale (Osugwe ddima 10-11)
12-13. Yehova anaholela aavi nlogo naye mudhidhi worusa?
12 Ela enanihudhiha ddi? Yehova onowalabihedha ale enaholela mulogo wihina yavahege dhoholela dhowooneleyamo nlogo naye. Mbibiliyani dhihikalamo dhopadduwa dhinoniha makalelo Yehova aalabihedhiye alobwana oororomeleya wihina aholele nlogo naaye mudhidhi woorusa. (Deut. 31:23; Sal. 77:20) Teto nihiyoya peeno nihikanna ebaribari wi Yehova anoholela nlogo naaye, alabihedhaga addibila enaniholela.
13 Motajhiha, Mutipa wa Koronaviru nuwambela, ‘addibila enaniholela’ yahinivaha dhoholela nahowelihu. Teto anamaholela mulogo yahixagihiwa wihina yasamalelege addibila epaddi yomuzimuni. Nuuvira mweeri vang’ono, Mutipa wa Koronaviru nuwambela, nahikanna musonkano wa malabo mararu, wahinadha widdiwaliwaga. Musonkanodha dhahonihiwa mu internetini, muradiyoni, mutelevizorini ni dhiwogelo dhokwaranya 500. Naarive nigaali vaari va Mutipa wa Koronaviru, dhoojha dhomuzimuni kadharameyile. Yokumelelavoya, sowihina naali owiwananeene. Peeno nihikanna ebaribari wihina naarive osogolo ekumelelaga makathamiho oorusa, Yehova anerege wakavihera addibila enaniholela wihina enivahe dhoholela nnahowelihu. Mbwenye naarive nimuroromelaga Yehova ni niparihedhaga mabasa dhithu ananilobiye, dhikalelo baani dhimodha nnahowelihu okanna wihina nande werana dhothoma dhathotho ni ovuluwa mudhidhi wa mahoso manlubale?
WADHIVELEGE ADDIBILA NI OKALE NAMAKELA ALEDDO
14. Mowiwanana ni Eberewu 13:1-3, dhikalelo baani makiristawu yakala oJeruzale ni oJudeya yahoweliwa woniha omakuthulo wa onamathonga wa maJudewu ohunafiye?
14 Mohilegela nnere ohowela wawoniha odhivela winlubale addibilihu. Ethu enaanikavihere wooniha odhivela wula, fuwatajhiha makiristawu yakala oJeruzale ni oJudeya, mwaha aliwa yodhivelana mmodha ni mukwaye. (Ebe. 10:32-34) Mbwenye aliwa yohowela wenjhedhedha ‘odhivela yanniwana naaddibila,’ ni okala ‘anamakela aleddo’ omakuthulo wa onamathonga wa maJudewu ohunafiye.c (Mmwileri Eberewu 13:1-3.) Mudhidhi wa mahoso manlubale, nnere ohowela vanlubale wawoniha odhivela addibilihu.
15. Mwahaya bwaddi makiristawu ala yohowela woniha wi yaali anamakela aleddo ni wooniha odhivela wooddibila?
15 Anyakoddo aaRomanu yamurijhile Jeruzale nudhowa, makiristawu yahipatha ofuru yole wihina ethawe, mbwenye kiyathukunle dhithu dhowinjhiva. (Mat. 24:17, 18) Mudhidhi yeeddaga olenddo edhowaga omwangoni, teto nufiya, aliwa yohowela okaviherana mmodha ni mukwaye. Mohanganyedha addibila owinjhiva yohowela dhoojha, dhowara ni mburo vokala. Eyo yahaavaha addibila ofuru wowoniha wi yaali anamakela aleddo, wonihana odhivela woddibila ni okaviherana mmodha ni mukwaye wodhela ogawana ele yanniwana.—Titu 3:14.
16. Nnande aavi wawoniha odhivela addibilihu enahowela nikavihero? (Osugwe fotu.)
16 Ela enanihudhiha ddi? Odhivela winonithukulela wakavihera addibila yahowelaga nikavihero. Motajhiha, ovaneneve addibilihu ehithawa dhilabo dhewa, mwaha wa koddo obe ngovi. Mbwenye addibilihu a elabo yaatene yahiivelela wihina yakavihere addibila ala epaddi yomwilini ni yomuzimuni. Murogola dhaala akala elabo yoUkaraniya, athawenle elabo emodhaya mwaha wa koddo, anowoga eegi: “Iyo nihimoona Yehova anikaviheraga ni aniholelaga wodhela walabihedha addibilihu, aliwa yahinaakela pama ni yahinikavihera mudhidhi nigaali wUkaraniya, oHungriya, teto wuno nilihuwo ovanene wAlemanya.” Ale enawakela aleddo ni enaasamalela addibila ni dhokanna dhewa, eli ninga dhipano dhapama dhili mmadani mwa Yehova.—Pro. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
Peeno addibila owinjhiva enathawa koddo obe ngovi enohowela nikavihero nehu (Osugwe ddima 16)
17. Mwahaya bwaddi sathima ohudhera ovanene woniha odhivela wooddibila ni okala anamakela aleddo?
17 Mohanganyedha mudhidhi wa mahoso manlubale addibilihu enerege othabwa ohowela nikavihero nehu opitha malabo yaala nnakalihu. (Hab. 3:16-18) Bumwahaya Yehova anna onihudhiha ovanene wooniha odhivela wooddibila ni okala anamakela aleddo. Dhikalelo ndha, dhinere othabwa ohoweleya mudhidhi wa mahoso manlubale.
DDINIYANI ENAAPADDUWE OSOGOLO?
18. Nnande aavi ohara yotajhiha ya makiristawu yathawile oJeruzale?
18 Makiristawu yiwelele nlamulo noothawela omwangoni, yahivuluwa mudhidhi luwani yoJeruzale egujhuliwaga. Ebaribari wi aliwa yahihiya luwani yoJeruzale, mbwenye Yehova kaasukumile. Nnande aavi ohara yotajhiha yewa? Iyo kannonne dhithu dhatedhene dhinafuna opadduwa osogolo. Mbwenye Yesu ohunaddela wi nikale owiwegeredhene wihina niwelelege mowaguva. (Luk. 12:40) Teto sapama wubuwela ele murumiwi Pawulo aalebenliye makiristawu yaali mEberewu. Oliye ahavaha dholaga dhathima makiristawu ale dhinanipatha nihiyowa peeno. Ohiya eyo, nikanne ebaribari wihina Yehova kanadha anisukuma. (Ebe. 13:5, 6) Bumwahaya nnafuna nididele ojheha Omwene wa Mulugu eli luwani yamukalakala. Nerana ndo, nnere wawakela mareeliho owinjhiva ni mukalakala.—Mat. 25:34.
JHIBO 157 Murenddele wohimala!
a Kale luwani dhowinjhiva dhathongiwa ni mwene mmodha baahi. Luwani ninga dhendha dhathongiwa ni mwene mmodha, dhooniwa ninga omwene.—Gén. 14:2.
b Dhithu ndha dhaapadduwile yaka ya 67 M.W., nuuvira mudhidhi vang’ono makiristawu yakala oJeruzale ni oJudeya egathawile.
c Madhu owi ‘odhivela wooddibila’ podi wagiwagana odhivela athu enawoonihiwa amudhiwa. Mbwenye murumiwi Pawulo anowalabihedha madhu yala awogaga wodhela odhivela nnahowelihu okanna naaddibilihu vamodha naarogolihu.