3:16

liefde: Dit is de eerste keer dat het Griekse werkwoord agapao (liefhebben) in het evangelie van Johannes voorkomt. Dit Griekse werkwoord en het verwante zelfstandig naamwoord agape (liefde) komen in zijn evangelie in totaal 44 keer voor — vaker dan in de drie andere evangeliën bij elkaar. In de Bijbel duiden agapao en agape vaak op onzelfzuchtige liefde die door principes wordt geleid of beheerst. Dat blijkt uit de manier waarop het woord in dit vers wordt gebruikt, want er wordt gesproken over Gods liefde voor de wereld, dat wil zeggen de mensenwereld die verlossing van zonde nodig heeft (Jo 1:29). Johannes gebruikt het zelfstandig naamwoord ook in 1Jo 4:8 als hij zegt: ‘God is liefde.’ Liefde (agape) wordt als eerste aspect van ‘de vrucht van de geest’ genoemd (Ga 5:22) en wordt uitgebreid beschreven in 1Kor 13:4-7. De manier waarop het woord in de Bijbel wordt gebruikt, laat zien dat bij liefde vaak meer betrokken is dan een emotionele reactie op een ander. In veel contexten heeft het een grotere reikwijdte. Dit soort liefde wordt vaak bewuster en weloverwogen geuit (Mt 5:44; Ef 5:25). De liefde die christenen ontwikkelen moet dus een moreel besef omvatten dat rekening houdt met plichten, principes en fatsoen. Maar er komt ook gevoel bij kijken, want het omvat vaak warme persoonlijke genegenheid (1Pe 1:22). Dat blijkt uit het gebruik van het woord in Johannes’ evangelie. Toen Johannes schreef: ‘De Vader houdt van de Zoon’ (Jo 3:35), gebruikte hij een vorm van het woord agapao, maar toen hij opschreef wat Jezus over dezelfde relatie zei, gebruikte hij een vorm van het Griekse werkwoord fileo (genegenheid hebben voor, gehecht zijn aan) (Jo 5:20).

de wereld: Het Griekse kosmos houdt in de Griekse literatuur en vooral in de Bijbel nauw verband met de mensheid. (Zie aantekening bij Jo 1:10.) In deze context slaat kosmos op de hele loskoopbare mensenwereld, die in Jo 1:29 wordt beschreven als schuldig aan ‘zonde’, dat wil zeggen de zonde die de mensheid van Adam heeft geërfd.

eniggeboren Zoon: Het Griekse woord monogenes, traditioneel vertaald met ‘eniggeboren’, is wel gedefinieerd als ‘de enige in zijn soort’, ‘de enige echte’, ‘uniek’. In de geschriften van Johannes wordt deze term uitsluitend voor Jezus gebruikt (Jo 1:14: 3:18; 1Jo 4:9; zie aantekening bij Jo 1:14). Hoewel andere geestelijke wezens die door God zijn gemaakt wel zonen worden genoemd, wordt alleen Jezus de eniggeboren Zoon genoemd (Ge 6:2, 4; Job 1:6; 2:1; 38:4-7). Jezus, de eerstgeboren Zoon, is de enige rechtstreekse schepping van zijn Vader, dus hij was uniek, anders dan alle andere zonen van God. Zij waren door Jehovah geschapen via die eerstgeboren Zoon. Paulus gebruikt het Griekse monogenes op een vergelijkbare manier als hij Isaäk de ‘eniggeboren zoon’ van Abraham noemt (Heb 11:17, vtn.). Hoewel Abraham bij Hagar Ismaël kreeg en bij Ketura nog een aantal zonen (Ge 16:15; 25:1, 2; 1Kr 1:28, 32), was Isaäk ‘eniggeboren’ in een bijzondere betekenis. Hij was de enige zoon die Abraham door een belofte van God kreeg en ook de enige zoon van Sara (Ge 17:16-19).

in hem gelooft: Het Griekse werkwoord pisteuo (verwant aan het zelfstandig naamwoord pistis, dat meestal met ‘geloof’ wordt vertaald) heeft als grondbetekenis ‘geloven’, ‘vertrouwen’, maar kan verschillende betekenisnuances uitdrukken, afhankelijk van de context en grammaticale constructies. De betekenis van dit woord gaat vaak verder dan gewoon geloven of erkennen dat iemand bestaat (Jak 2:19). Het omvat de gedachte van geloof en vertrouwen die tot gehoorzaamheid leiden. In Jo 3:16 wordt het Griekse werkwoord pisteuo gebruikt met het voorzetsel eis, dat ‘in’ of ‘naar’ betekent. Een geleerde zegt over deze Griekse constructie: ‘Geloof wordt opgevat als een activiteit, als iets wat mensen doen, i.e. geloof stellen in iemand’ (An Introductory Grammar of New Testament Greek, Paul L. Kaufman, 1982, blz. 46). Jezus heeft het hier duidelijk over een leven dat gekenmerkt wordt door geloof en niet over één daad van geloof. In Jo 3:36 wordt de vergelijkbare uitdrukking ‘hij die in de Zoon gelooft’ tegenover ‘hij die niet gehoorzaam is aan de Zoon’ gesteld. In die context omvat ‘geloven’ dan ook de gedachte dat je een sterk geloof of vertrouwen toont door gehoorzaamheid.