NKHANI YOPHUNZILA N.° 12
NYIMBO N.° 77 Kuŵala m’chalo cha mfinzi
Lekani kuyenda mumfinzi—Pitilijani kuyenda munjila yoŵala
“Poyamba, mwenze monga ni mfinzi koma lomba muli monga ni kuŵala.”—AIFE. 5:8.
CHOLINGA CHANKHANI
Munkhani ino, tiwone vatingaphunzile pa mawu akuti “mfinzi” komasoti “kuŵala” amene ŵechikatishila ntchito Paulo m’buku ya Aifeso chapitala 5.
1-2. (a) Kansi vinthu venze tyani pa moyo wa Paulo panthawe yenzelemba kalata yoluta kuli Aifeso? (b) Kansi ni makonsho otyani ŵatikuti tikambilane munkhani ino?
OLO kuti Paulo enze mudjeli ku Roma, yove echita vonse vangakwanishe kuti atang’ishe abale ŵake. Chifukwa chakuti yove sembe aliyekwanishe kuwonana nawo pamenso na pamenso, ekatishila ntchito makalata kuti akwanilishe cholinga chake. Imozi mwa makalata ŵake ilembewa cham’ma 60 olo 61 C.E.—Aife. 1:1; 4:1.
2 Penze pepita vyaka 10 kufumila panthawe yamene Paulo enze pamozi na abale ku Ifeso polalikila nophunzisa uthenga uweme. (Mach. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Yove enzeŵakonda ngako abale amene awo ndipo enzefuna kuŵayavya kuti apitilije kunkhala okhulupilika kwa Yehova. Lomba kansi n’chinji chechitisha Paulo kuti atomole za mfinzi na kuŵala m’kalata yechiŵalembela? Ndipo tingaphunzile chinji kufumila pa malangizo ŵechiŵapasa? Tiyeni tikambilane mayankho a makonsho amene aŵa.
KUFUMA MUMFINZI NOYAMBA KUYENDA MUNJILA YOŴALA
3. Kansi ni mawu otyani ŵechikatishila ntchito Paulo mukalata yake yoluta kuli Aifeso?
3 Mukalata yake, Paulo euja abale aku Ifeso kuti: “Poyamba mwenze monga ni mfinzi, koma lomba muli monga ni kuŵala.” (Aife. 5:8) Paulo ekatishila ntchito kusiyana kwamene kulipo pakati pa mfinzi na kuŵala poyavya abale aku Ifeso kuziŵa mwenze echinjila vinthu pamoyo wawo. Tiyeni tikambilane chifukwa chechitisha Paulo kuti auje a Ifeso kuti poyamba enze mu “mfinzi.”
4. Kansi Akhilisitu aku Ifeso enze mumfinzi mwauzimu mwanjila yotyani?
4 Chipembezo chawenye. Abale aku Ifeso akaliyenkhala Akhilisitu, enzekhulupilila vinthu vawenye vachipembezo komasoti vinthu vamasenga. Mu tauni ya Ifeso mwenze kachisi wa Atemi mulungu munakazi wa Chigiliki, ndipo ŵanthu anyinji enzewona kuti malo amene awo ni amozi mwamalo 7 aweme ngako pachalo chonse. Ŵanthu enzeluta ku kachisi wamene uyo kuti akalambile milungu yawo. Ndipo ntchito yopanga nogulisa mafano a mulungu munakazi wa Atemi yenze na malipilo aweme ngako. (Mach. 19:23-27) Komasoti ŵanthu am’tauni yamene iyo enzeziŵika na mbili yakuti enze ŵanthu amasenga.—Mach. 19:19.
5. Kansi Akhilisitu aku Ifeso enze mumfinzi yaminkhalidwe iipa mwanjila yotyani?
5 Minkhalidwe yachiwele-wele. Ŵanthu aku Ifeso, enzekonda ngako vinthu vachiwele-wele ndipo enzechitalini navo nsoni. Nkhani zokhuza minkhalidwe yachiwele-wele zenze paliponse, osati m’masowelo ŵeka, koma zenzepezekasoti m’vochitika vachipembezo. (Aife. 5:3) Ŵanthu anyinji onkhala ku Ifeso “enzekwanishalini soti kuziŵa minkhalidwe iweme.” (Aife. 4:17-19) Akaliyeziŵa Yehova komasoti kusiyanisha pakati pa chiweme na chiipa, chikumbuntima chawo chenzeŵavutisha lini akachita vinthu viipa. Ndipo ove enzeve navo ntchito kuti Yehova angakhumudwe na vochita vawo olo yayi. N’vamene ivi letu vechitisha Paulo kulemba kuti Aifeso enze “mu mfinzi wa m’maganizo komasoti enzekutali na moyo wofumila kwa Mulungu.”
6. Kansi ndaŵa yanji Paulo euja Akhilisitu aku Ifeso kuti “lomba muli monga ni kuŵala”?
6 Koma chokondwelesha n’chakuti ŵanthu ayakine aku Ifeso, efuma mu mfinzi. Paulo enena kuti, ‘lelo muli monga ni kuŵala chifukwa nimwe okatijana na Yesu.’ (Aife. 5:8) Ove esankha kuti akokonkheja mfundo za Yehova pa moyo wawo zamene zenze monga ni laiti yoŵasanikila. (Sal. 119:105) Abale aku Ifeso eleka kuchita chilichonse chokatijana na chipembezo chawenye komasoti minkhalidwe yachiwele-wele. Ove eyamba ‘kukonkheja Mulungu’ ndipo enzeyeja-yeja mwakhama kuti akolambila Yehova na ntima wawo wonse nochita vinthu vomukondwelesha.—Aife. 5:1.
7. Kansi vinthu pa moyo wasu vulingana tyani na mwevenzele pa moyo wa Akhilisitu aku Ifeso?
7 Molingana na vamene ivi, nase tikaliyephunzila chonadi tenze mu mfinzi mwauzimu ndipo tenze na minkhalidwe iipa. Ayakine asewo, tenzechita nawo vikondwelelo vachipembezo chawenye; ndipo ayakine enze achiwele-wele. Koma petiyamba kuphunzila mfundo za Yehova zokhuza chiweme na chiipa, techinja moyo wasu ndipo teyamba kuchita vinthu vakufuna Yehova. Ndipo vamene ivi vatiletela madaliso anyinji aweme. (Yes. 48:17) Koma olo n’tetyo, pali mavuto ayakine ŵatufunika kulimbana nawo. Tufunika kuyeja-yeja mwakhama kuti tipitilije kunkhala patali na mfinzi yauzimu yetisiya komasoti kuti “tipitilije kuyenda monga ni ŵana akuŵala.” Koma kansi tingachite tyani vamene ivi?
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Malangizo achikondi ŵechilemba Paulo mukalata yake yoluta kuli Aifeso angatiyavyesoti nase (Onani ndime 7.)b
FUMANI MUMFINZI
8. Mokatijana na Aifenso 5:3-5, kansi Akhilisitu enzefunika kuleka kuchita vinthu votyani?
8 Ŵelengani Aifenso 5:3-5. Kuti apewe minkhalidwe yachiwele-wele, Akhilisitu aku Ifeso enzefunikila kukana kuchita chinthu chilichonse chamene Yehova okondwelalini nacho. Vamene ivi vutanthauzalini nkhalidwe yachiwele-wele yeka, koma venzepamikijapo soti kulaŵila vinthu vokhuza chiwele-wele. Paulo ekumbusha Akhilisitu aku Ifeso kuti enzefunika kuleka kuchita vinthu vamene ivo kuti ‘akaloŵe mu Ufumu wa Khilisitu komasoti wa Mulungu.’
9. Ndaŵa yanji tufunika kupewa kuchita chilichonse chokatijana na nkhalidwe yachiwele-wele?
9 Nase tufunika kuchita vinthu mosamala ngako kuti tipewe “ntchito zosapindulisha zamumfinzi.” (Aife. 5:11) Keno munthu ololela, kumvwishila, olo kulaŵila vinthu vokhuza nkhani zachiwele-wele, angachite chinthu chiipa mosavuta. (Gen. 3:6; Yako. 1:14, 15) M’chalo chiyakine, abale osiyana-siyana epanga kagulu pa malo otandalila apa intaneti na cholinga chakuti akolaŵijana. Poyamba, vinthu venzelaŵila potandala venze vauzimu. Koma n’vomvwisha chisoni kuti m’kupita kwa nthawe ove eyamba kulaŵila vinthu vokhuza chiwele-wele potandala. Pavuli pake, abale anyinji enena kuti eyamba nkhalidwe yachiwele-wele chifukwa cha nkhani ziipa zenzelaŵila potandala.
10. Kansi Satana ochita tyani pofuna kutipusisha? (Aifenso 5:6)
10 Chalo cha Satana chutinyengelela mosalekeja na cholinga chakuti vinthu vakunena Yehova kuti n’vachiwele-wele komasoti n’voipishiwa, sewo tikoviwona monga ni viipalini. (2 Pet. 2:19) Ndipo vamene ivi n’vosadabwisa! Ukuka wamene Satana wankhala oukatishila ntchito kufumila kale-kale, ni wopusisha ŵanthu kuti akangiwe kusiyanisha pakati pa chinthu chiweme na chiipa. (Yes. 5:20; 2 Ako. 4:4) N’chifukwa chake mafilimu anyinji, mapulogilamu apa TV, komasoti mawebisaiti, olimbikisa ŵanthu kuti akofwaya mfundo zolungama za Yehova. Satana ofuna kuti sewo tikokhulupilila kuti minkhalidwe iipa komasoti yachiwele-wele yamene ili paliponse masiku ŵano ni iweme ndipo ingatiwonongelini mwanjila iliyonse.—Ŵelengani Aifenso 5:6.
11. Kansi vinthu vechikumana navo Angela vuwonesha tyani kuti sewo tufunika kukatishila ntchito malangizo ali pa Aifenso 5:7? (Onanisoti chithunzi.)
11 Satana ofuna kuti sewo tikosankha azishamwali amene angatilimbikise lini kuchita vakufuna Yehova. N’chifukwa chake Paulo echenjeja abale aku Ifeso kuti: “Osati mukochita vinthu vakuchita ove,” kutanthauza ŵanthu amene Mulungu okondwela lini nawo. (Aife. 5:7) Ndipo mosiyana na abale aku Ifeso, sewo tufunika kunkhala osamala ngako chifukwa masiku ŵano tingakwanishe kutandala na ŵanthu aipa, osati tyala pamenso na pamenso koma pokatishilasoti ntchito malo otandalila apa intaneti. Angela,a wamene onkhala ku Asia okhulupilila kuti kutandala na ŵanthu pa malo otandalila apa intaneti ingankhale ngozi ikulu ngako. Yove enena kuti: “Kuchita vamene ivi kuli monga ni ukuka wamene ungakwanishe kukasha munthu koma yove osaziŵa kuti nukashiwa. Chikumbuntima changu chefwika poleka kunichenjeja ndipo neyamba kupanga ushamwali na ŵanthu amene enzelemekeza lini mfundo za m’Baibolo. Pamapeto pake, newo neyamba kuganiza kuti kuchita vinthu vasakondwela navo Yehova kuliye vuto iliyonse.” Chokondwelesha n’chakuti akulu emuwamila ntima ngako Angela pomuyavya kuti achinje. Yove enenasoti kuti: “Pali pano, newo nuganizila ngako vinthu vauzimu osati vinthu vupezeka pa intaneti.”
Kusankha azishamwali aweme kuzatiyavye kuti tikokonkheja mfundo za Yehova mosavuta (Onani ndime 11.)
12. Kansi n’chinji chingatiyavye kukonkheja mfundo za Yehova pa nkhani ya chiweme na chiipa?
12 Tufunika kupewa kuganiza monga ni ŵanthu amuli chino chalo amene kuli ove, nkhalidwe yachiwele-wele n’chinthu lini chiipa. Sewo tuziŵa kuti wamene uyu ni wenye. (Aife. 4:19, 20) Tetyo, tingachite luweme kulikonsha kuti: ‘Kansi newo nupewa kuchita vinthu mokatijana ngako na ayangu akuntchito, akusikulu, olo ŵanthu ayakine asalemekeza mfundo zolungama za Yehova? Kansi nutang’a ntima kukonkheja mfundo za Yehova olo kuti ŵanthu ayakine angakatijane lini nane kapena kuniwona kuti nine watyala-tyala?’ Molingana na mwayuwoneshela lemba ya 2 Timoteyo 2:20-22, tufunikasoti kuchita vinthu mosamala posankha ŵanthu amene angankhale azishamwali ŵasu nkati mwa mpingo. Tufunikalini kuluŵa kuti ni ŵanthu lini onse mumpingo amene angatiyavye kunkhala okhulupilika kwa Yehova.
PITILIJANI KUYENDA “MONGA NI ŴANA A KUŴALA”
13. Kansi “kupitilija kuyenda monga ni ŵana akuŵala” kutanthauza chinji? (Aifenso 5:7-9)
13 Paulo elimbikisa Akhilisitu aku Ifeso kuti akopeŵa minkhalidwe iipa yamumfinzi komasoti kuti ‘apitilije kuyenda monga ni ŵana a kuŵala.’ (Ŵelengani Aifenso 5:7-9.) Koma kansi mawu amene aŵa otanthauza chinji? Mwachidule, tinganene kuti otanthauza kuchita vinthu monga Akhilisitu nthawe zonse. Kuŵelenga komasoti kuphunzila Baibolo nthawe zonse pokatishila ntchito mabuku ŵasu, ni njila imozi yamene ingatiyavye kuwona mwatingachitile vamene ivi. Kuyangijila pamene apo, n’chinthu chofunika ngako kukonkheja chisanzo komasoti vinthu vechiphunzisa Yesu wamene ni “kuŵala kwa chalo.”—Yoh. 8:12; Miy. 6:23.
14. Kansi mzimu utuŵa wa Mulungu utiyavya tyani?
14 Kuti tipitilije kuyenda “monga ni ŵana a kuŵala” sewo tufunika kuyavyiwa na mzimu utuŵa. Ndaŵa yanji? Chifukwa chakuti muli chino chalo chiipa n’chinthu chovuta ngako kunkhala atuŵa m’minkhalidwe yasu. (1 Ates. 4:3-5, 7, 8) Mzimu utuŵa wa Mulungu ungatiyavye kulimbana na maganizo aichi chalo, kupamikijapo nzelu za ŵanthu komasoti maganizo ŵawo amene okatijanalini na mfundo za Yehova. Mzimu utuŵa ungotiyavyasoti kuchita “chilichonse chiweme, chilichonse cholungama na chachendi.”—Aife. 5:9.
15. Kansi tingachite tyani kuti tilondele mzimu utuŵa wa Mulungu? (Aifenso 5:19, 20)
15 Njila iyakine yamene ingatiyavye kulondela mzimu utuŵa wa Mulungu, ni pemphelo. Yesu enena kuti Yehova “azapeleke na ntima umozi mzimu wake utuŵa kuli ŵala omusenga.” (Luk. 11:13) Kuyangijila pamene apo, tulondelasoti mzimu utuŵa wa Mulungu keno tutamanda Yehova tikankhala pamisonkhano. (Ŵelengani Aifenso 5:19, 20.) Minkhalidwe iweme yatingankhale nayo moyavyiwa na mzimu utuŵa niye yamene ingatiyavye kuti tikochita vinthu vakukondwela navo Yehova.
16. Kansi n’chinji chingatiyavye kuti tikopanga vosankha viweme? (Aifenso 5:10, 17)
16 Tikafuna kupanga chosankha pa nkhani iyakine yofunika ngako, tufunika kumvwisha “chifunilo cha Yehova” pavuli pake nochita vinthu mokatijana na vakufuna yove. (Ŵelengani Aifenso 5:10, 17.) Tikafwana mfundo iyakine m’Baibolo yamene yukatijana na mwavilili vinthu pa moyo wasu vunkhala monga taziŵa mwakuganizila Yehova pankhani yamene iyo. Komasoti keno tukatishila ntchito mfundo za Yehova pa moyo wasu, tupanga vosankha viweme.
17. Kansi tingaikatishile ntchito luweme tyani nthawe yasu? (Aifenso 5:15, 16) (Onanisoti chithunzi.)
17 Paulo elangizasoti abale aku Ifeso kuti akokatishila ntchito luweme nthawe yawo. (Ŵelengani Aifenso 5:15, 16.) “Mdyelekezi” kapena kuti mdani wasu Satana, ofuna kuti tikonkhala bize na vochitika va muli chino chalo chiipa nosoŵa nthawe yatingakatishile ntchito pochita vinyinji potumikila Yehova. (1 Yoh. 5:19) Mosaziŵa, Nkhilisitu angaike maganizo ŵake pa ndalama, maphunzilo, komasoti ntchito, mmalo moganizila ngako za mipata yamene ilipo kuti achite vinyinji potumikila Yehova. Nkhilisitu akayamba kuchita vamene ivi, ungankhale umboni wowonesha kuti wayamba kuganiza monga ni ŵanthu amuli chino chalo. N’chendi kuti ndalama, maphunzilo, komasoti chuma, n’vinthu lini viipa. Koma sewo tufunika kupewa kuika vinthu vamene ivi pa malo oyamba pa moyo wasu. Kuti tipitilije kuyenda “monga ni ŵana akuŵala,” sewo tufunika “kuikatishila ntchito luweme nthawe yasu,” mwakuganizila vinthu vamene n’vofunika chendi.
Akhilisitu aku Ifeso, elangiziwa kuti akokatishila ntchito luweme nthawe yawo (Onani ndime 17.)
18. Kansi Donald echita tyani kuti aikatishile ntchito luweme nthawe yake?
18 Mukonkhala tchelu na mipata iliyonse yamene ingakuyavyeni kuchita vinyinji potumikila Yehova. Vamene ivi niye vechichita Donald, wamene onkhala ku South Africa. Yove enena kuti: “Newo neganizila mosamala za vinthu venenzechita pa moyo wangu, ndipo nipemphela kwa Yehova mofumila pansi pa ntima pomusenga kuti aniyavye kuti nikwanishe kuchita vinyinji pomutumikila. Nemusengasoti kuti aniyavye kufwana ntchito yamene ingonipasa mpata wokwanila kuti nikokata ntchito yolalikila. Ndipo moyavyiwa na Yehova, vamene ivi vechitika chendi. Pavuli pake, newo pamozi na mwanakazi wangu teyamba utumiki wanthawe zonse.”
19. Kansi tingapitilije tyani kuyenda “monga ni ŵana akuŵala”?
19 Kalata yechilemba Paulo kuli abale aku Ifeso, iŵayavya kuti apitilije kunkhala okhulupilika kwa Yehova. Ndipo kalata youjiliwa yamene iyi ingatiyavye soti nase. Molingana na mwatawonela, kalata yamene iyi ingatiyavye kuchita vinthu mosamala ngako posankha azishamwali komasoti vosangalasa. Kalata yamene iyi, yutilimbikisa soti kuti tikochita vinthu mosamala nthawe zonse kuti laiti ya chonadi ipitilije kutisogolela pa moyo wasu. Komasoti kalata ya Paulo kuli Aifeso yusimikijila soti ngako za kufunika kwa mzimu utuŵa wa Mulungu wamene utiyavya kunkhala na minkhalidwe iweme. Kukatishila ntchito malangizo ŵechilemba Paulo, kungatiyavye nase kuti tikopanga vokosankha viweme pa moyo wasu. Vosankha vamene vukatijana na vakufuna Yehova. Kuchita vamene ivi kuzatiyavye kufuma mumfinzi ili muli chino chalo chiipa nopitilija kuyenda mukuŵala!
KANSI MUNGAYANKHE KUTI TYANI?
Kansi mawu akuti “mfinzi” komasoti “kuŵala” amene otomolewa pa Aifenso 5:8 onena za chinji?
Kansi tingachite tyani kuti tifume mu “mfinzi”?
Kansi tingachite tyani kuti ‘tipitilije kuyenda monga ni ŵana akuŵala’?
NYIMBO N.° 95 Kuŵala kuyangijilika
a Mazina ayakine achinjiwa.
[Mawu amnyansi]
b MAWU OFOTOKOZA CHITHUNZI: Mpukutu wakale wamene ni kalata ya Paulo yechilembela Akhilisitu aku Ifeso.