Na Kereke ya Pele e be e Ruta Gore Modimo ke Boraro Botee?

Karolo 1—Na Jesu le barutiwa ba gagwe ba be ba ruta thuto ya Boraro botee?

Na Jesu le barutiwa ba gagwe ba ile ba ruta thuto ya Boraro botee? Na baetapele ba dikereke ba nywaga-kgolong e mmalwa e latetšego ba ile ba e ruta? E thomegile bjang? Le gona, ke ka baka la’ng e le gabohlokwa go tseba therešo mabapi le tumelo ye? Go thoma ka Karolo 1 tokollong ye, Morokami o tla ahla-ahla dipotšišo tše lelokelelong la dihlogo. Dihlogo tše dingwe tše di lego lelokelelong di tla tšwelela nako le nako ditokollong tša ka morago.

BAO ba amogelago Beibele e le Lentšu la Modimo ba lemoga gore ba na le boikarabelo bja go ruta ba bangwe ka Mmopi. Le gona ba lemoga gore taba yeo ba e rutago ka Mmopi e swanetše go ba therešo.

Modimo o ile a omanya “bahomotši” ba Jobo ka baka la go se dire seo. “Morêna . . . a bolêla le Elifase wa Thema, a re: Boxale bya-ka bo tuketše wêna le baxwêra ba xaxo ba babedi bao, ka xobane xa L’a ka la etša Jobo mohlanka wa-ka la mpolêla ka mo xo swanetšexo.”​—Jobo 42:7.

Ge moapostola Paulo a bolela ka tsogo, o boletše gore re be re tla “hwetšwa rè le ba xo hlatsêla Modimo [ka] maaká” ge e ba re be re tla ruta selo se se itšego seo e sego sa therešo mabapi le mediro ya Modimo. (1 Ba-Korinthe 15:15) Ge e ba go le bjalo ka thuto ya tsogo, gona re swanetše go ela hloko gakaakang ge re thoma go ruta thuto mabapi le yoo Modimo e lego yena!

Thuto ya Boraro Botee

Mo e nyakilego e ka ba dikereke ka moka tša Bojakane di ruta gore Modimo ke Boraro botee. The Catholic Encyclopedia e bitša thuto ya Boraro botee “thuto ya motheo ya bodumedi bja Bokriste,” e e hlalosa ka tsela ye:

“Boteeng bja Modimo go na le Batho ba Bararo, Tate, Morwa le Moya o Mokgethwa, Batho ba ba Bararo ke bao e lego ba ba aroganego e le kgonthe. Ka gona, mantšung a Tumelo ya Athanasius: ‘Tate ke Modimo, Morwa ke Modimo le Moya o Mokgethwa ke Modimo, lega go bjalo ga go na Medimo e meraro, eupja ke Modimo tee.’ . . . Batho ba ka moka ke ba ka mo go sa felego gomme ba a lekana: ka moka ga bona ga se ba bopiwa, e bile ka moka ke bo-ra-matla-ohle.”¹

The Baptist Encyclopædia e nea tlhaloso e swanago. E re:

“[Jesu] ke . . . Jehofa wa ka mo go sa felego . . . Moya o Mokgethwa ke Jehofa . . . Morwa le Moya ba lekana tlwaa le Tate. Ge e ba yena e le Jehofa le bona ke bona.”²

Dithogako di Bolelwa Mabapi le Baganetši

Ka 325 C.E., lekgotla la bapišopo kua Nicea, Asia Minor le ile la hlama tumelo yeo e ilego ya bolela ge Morwa wa Modimo e le “Modimo wa therešo” go fo etša ge Tate e le “Modimo wa therešo.” Karolo ya tumelo yeo e itše:

“Eupja ge e le bao ba rego, go na le [nako] yeo ka yona [Morwa] a bego a se gona, gomme Pele a belegwa O be a se gona, le gore O ile a ba gona go tšwa lefeeleng goba bao ba bolelago ba tiišitše gore Morwa wa Modimo ke yo arogilego ka sebopego, goba o bopilwe, goba gore go na le kgonagalo ya gore a ka fetoga​—bona ba Kereke ya Katholika e a ba rogaka.”³

Ka go rialo, mang le mang yo a bego a dumela gore Morwa wa Modimo e be e se wa ka go sa felego gotee le Tatagwe goba gore Morwa o bopilwe, o be a lebanwe ke tshenyego ya ka mo go sa felego. Motho a ka akanya ka kgateletšo ya go kwanantšha yeo se se bego se e bea godimo ga mašaba a bao e lego badumedi feela.

Ka ngwaga wa 381 C.E., lekgotla le lengwe gape le ile la swarwa kua Constantinople gomme la tsebiša phatlalatša gore moya o mokgethwa o swanetše go rapelwa le go tumišwa go fo swana lege go be go dirwa bjalo go Tate le go Morwa. Ka morago ga ngwaga, ka 382 C.E., lekgotla le lengwe le ile la kopana Constantinople gomme la tiišetša go felela ga bomodimo bja moya o mokgethwa.⁴ Ka wona ngwaga woo Mopapa Damasus o ile a neela dithuto tšeo di bego di lahlwa ke kereke pele ga lekgotla kua Roma. Lengwalo leo le bitšwago Puku ya Damasus le be le akaretša dipolelo tše di latelago:

“Ge e ba motho a gana gore Tate ke wa ka mo go sa felego, gore Morwa ke wa ka mo go sa felego le gore Moya ke wa ka mo go sa felego: ke mohlanogi.”

“Ge e ba motho a gana gore Morwa wa Modimo ke Modimo wa therešo, go fo etša ge Tate e le Modimo wa therešo, e lego yo a nago le matla ka moka, yo a tsebago dilo ka moka le yo a lekanago le Tatagwe: ke mohlanogi.”

“Ge e ba motho a gana gore Moya o Mokgethwa . . . ke Modimo wa therešo . . . o na le matla ka moka gomme o tseba dilo tšohle, . . . ke mohlanogi.”

“Ge e ba motho a gana gore batho ba ba bararo, Tate, Morwa le Moya o Mokgethwa ke batho ba kgonthe, ba a lekana, ke ba ka mo go sa felego, ke ba ba nago le dilo tše di bonagalago le tše di sa bonagalego, le gore ke bo-ra-matla-ohle, . . .  ke mohlanogi.”⁵

“Ge e ba motho a bolela gore [Morwa yo a bego a] dirilwe nama o be a se legodimong gotee le Tatagwe ge a be a le lefaseng: ke mohlanogi.”

“Ge e ba motho, mola a bolela gore Tate ke Modimo le Morwa ke Modimo le Moya o Mokgethwa ke Modimo, . . . a sa bolele gore bona ke Modimo o tee, . . .  ke mohlanogi.”

Diithuti tša ma-Jesuit tšeo di fetoletšego seo se sa tšwago go bolelwa go ya Selatineng di okeditše ka gore: “Mokgethwa Celestine I yo e lego Mopapa (422-32) go bonala a ile a lebelela tše e le melao e mekgethwa; di ka lebelelwa e le ditlhaloloso tša tumelo.”⁶ Le gona, seithuti Edmund J. Fortman se ile sa tiišetša gore puku yeo e emela “thuto e kwalago le e tiilego ya boraro botee.”⁷

Ge e ba o le setho sa kereke yeo e amogelago thuto ya Boraro botee, na dipolelo tše di hlalosa tumelo ya gago? Le gona, na o lemogile gore tumelo ya thuto ya Boraro botee go ya kamoo e rutwago ke dikereke e nyaka gore o dumele gore Jesu o be a le legodimong ge a be a le lefaseng? Thuto ye e swana le seo moruti wa lekgolong la bone la nywaga Athanasius a se boletšego ka pukung ya gagwe ya On the Incarnation:

“Lentšu [Jesu] o be a se a tswalelelwa ka mmeleng wa Gagwe, le gona go ba gona ga gagwe ka mmeleng go be go sa šitiše go ba ga gagwe felo go gongwe ka nako e swanago. Ge a šikinya mmele wa Gagwe ga se a kgaotša le go hlahla legohle ka Monagano wa Gagwe le matla. . . . O sa dutše e le Mothopo wa bophelo legohleng lohle, o gona karolong e nngwe le e nngwe ya lona, lege a le ka ntle ga legohle lohle.”⁸

Seo Thuto ya Boraro Botee e se Bolelago

Ba bangwe ba phethile ka gore go lebiša bomodimo ka moka go Jesu ke sohle seo thuto ya Boraro botee e se bolelago. Go ba bangwe, go dumela go Boraro botee go fo bolela go dumela go Tate, Morwa le moya o mokgethwa.

Lega go le bjalo, go hlahlobišiša ditumelo tša Bojakane go utolla go se felele mo go nyamišago ga dithuto tše bjalo ge di tswalanywa le thuto e tlwaelegilego. Ditlhaloso tše di amogelwago ka kakaretšo di bea taba molaleng gore thuto ya Boraro botee ga se kgopolo e bonolo. Go e na le moo, ke sehlopha sa tlhaka-tlhakano ya dikgopolo tše di fapa-fapanego tšeo di ilego tša kgobokanywa ka nako e telele gomme tša kopanywa.

Go tšwa seswantšhong sa thuto ya Boraro botee yeo e tšweletšego ka morago ga Lekgotla la Constantinople ka 381 C.E., go tšwa Pukung ya Damasus ka 382 C.E., go tšwa Tumelong ya Athanasius e tlilego nakong e itšego ka morago le go tšwa mangwalong a mangwe, re ka bona gabotse seo Bojakane bo se bolelago ka thuto ya Boraro botee. E akaretša dikgopolo tše tše di feleletšego:

1. Go thwe go na le batho ba bararo ba e lego Medimo​—Tate, Morwa le moya o mokgethwa—​ka go Modimo.

2. O mongwe le o mongwe wa batho ba bao ba aroganego go thwe ke wa ka mo go sa felego, ga go na yo a tlilego pele goba ka morago ga o mongwe nakong.

3. O mongwe le o mongwe go thwe ke ra-matla-ohle, ga go na yo a fetago goba yo e lego o monyenyane go mongwe.

4. O mongwe le o mongwe go thwe o na le tsebo yohle​—yo a tsebago dilo ka moka.

5. O mongwe le o mongwe go thwe ke Modimo wa therešo.

6. Lega go le bjalo, go thwe go na le Medimo e meraro eupja e le Modimo o tee feela.

Go molaleng gore thuto ya Boraro botee ke sehlopha sa tlhaka-tlhakano ya dikgopolo tše di akaretšago bonyenyane dikarolo tše dikgolo tše di lego ka mo godimo le go akaretša gaešita le tše dingwe, bjalo ka ge di utollwa ge ditaba ka botlalo di hlahlobja. Eupja ge re ela hloko dikgopolo tša motheo tše di lego ka mo godimo feela, go bonagala gore ge tše dingwe tša tšona di ka tlošwa, seo se šalago ga e sa hlwa e le Boraro botee bja Bojakane. Gore go be le seswantšho se se feletšego, dikarolo tše ka moka di swanetše go ba gona.

Ka kwešišo ye e kaone ya polelwana “Boraro botee,” bjale re ka botšiša: Na e be e le thuto ya Jesu le barutiwa ba gagwe? Ge e ba go le bjalo, e be e swanetše go ba e ile ya tšwelela e hlamilwe ka botlalo lekgolong la pele la nywaga la Mehla e Tlwaetšwego ya rena. Le gona, ka ge seo ba ilego ba se ruta se hwetšwa ka Beibeleng, gona thuto ya Boraro botee e ka ba thuto ya Beibele goba ya se be yona. Ge e ba e le yona, e be e swanetše go ba e ile ya rutwa ka mo go kwalago ka Beibeleng.

Ga se ga tlhaloganyo go nagana gore Jesu le barutiwa ba be ba ka ruta batho ka Modimo eupja ba se ba botše yoo Modimo e lego yena, kudu-kudu ge e ba ba bangwe ba be ba tla nyaka go gafa gaešita le maphelo a bona bakeng sa Modimo. Ka gona, Jesu le barutiwa ba gagwe ba be ba tla swanelwa ke go lebiša tlhokomelo kudu-kudu tabeng ya go ruta thuto ye e bohlokwa.

Hlahloba Mangwalo

Go Ditiro kgaolo 17, temana 11 (NW), batho ba bitšwa “ba tlhaloganyo e kaone kudu” ka gobane ba be “ba hlahloba Mangwalo ka kelohloko letšatši le letšatši go bona ge e ba dilo tše di be di le bjalo,” e lego dilo tše di bego di rutwa ke Paulo. Ba ile ba kgothaletšwa go diriša Mangwalo go kgonthišetša gaešita le dithuto tša baapostola. O be o swanetše go dira sona seo.

Dula o nagana gore Mangwalo “ké ma-hebetšwa-ke-Modimo,” le gona a swanetše go dirišetšwa “xo sokolla, le . . . xo iša tokong, xore motho wa Modimo e bê yo bólo-ka-tlalô, a kxonišwê xo dira medirô e botse ka moka.” (2 Timotheo 3:​16, 17) Ka gona Beibele e feleletše ditabeng tša dithuto. Ge e ba thuto ya Boraro botee e le therešo, gona e swanetše go ba ka go yona.

Re go laletša gore o fenyeke Beibele, kudu-kudu dipuku tše 27 tša Mangwalo a Bakriste a Segerika, gore o bone ka noši ge e ba Jesu le barutiwa ba ile ba ruta thuto ya Boraro botee. Ge o dutše o tsoma, ipotšiše:

1. Na nka hwetša lengwalo lege le lefe le le bolelago ka “Boraro botee”?

2. Na nka hwetša lengwalo lege e le lefe leo le bolelago gore Modimo o dirilwe ka batho ba bararo ba ba aroganego, e lego Tate, Morwa le moya o mokgethwa, eupja ba bararo ba e le Modimo o tee feela?

3. Na nka hwetša lengwalo lege e le lefe leo le bolelago Tate, Morwa le moya o mokgethwa ba lekana ka dika ka moka tše bjalo ka bosafelego, matla, maemo le bohlale?

Lege o ka tsoma gabotse, o ka se hwetše lengwalo le le tee leo le dirišago polelwana Boraro botee, lege e le leo le bolelago gore Tate, Morwa le moya o mokgethwa ba lekana ka dika ka moka tše bjalo ka bosafelego, matla, maemo le bohlale. Gaešita le lengwalo le le tee leo le bolelago gore Morwa o lekana le Tatagwe ka dika tšeo ga le gona​—gomme ge nkabe go e-na le lengwalo le bjalo, le be le ka se thekge Boraro botee eupja le be le ka thekga “bobedi” gakaone. Ga go na moo Beibele e lekanyago moya o mokgethwa le Tate.

Seo Diithuti tše Dintši di se Bolelago

Diithuti tše dintši, go akaretša bao ba dumelago Boraro botee, ba dumela gore Beibele ga e na thuto ya kgonthe ya Boraro botee. Ka mohlala, The Encyclopedia of Religion e re:

“Bahlalosi le bo-ra-thutatumelo lehono ba kwana ka gore Beibele ya Sehebere ga e na thuto ya Boraro botee . . . Gaešita lege Beibele ya Sehebere e tšweletša Modimo e le tate wa Isiraele gomme e diriša mantšu a go mothofatša Modimo a bjalo ka Lentšu (davar), Moya (ruah), Bohlale (hokhmah), Mo-ba-Gona (shekhinah), e be e tla ba go tshela mellwane ya morero le moya wa Testamente ya Kgale go tswalanya mantšu a le dikgopolo tša ka morago tša thuto ya boraro botee.

“Gape, bahlalosi le bo-ra-thutatumelo ba kwana ka gore Testamente e Mpsha le yona ga e na thuto e kwalago ya Boraro botee. Modimo Tate ke mothopo wa dilo tšohle tše di lego gona (Ra-matla-ohle), e bile ke tatago Jesu Kriste; ‘Tate’ ga se leina la motho wa pele wa Boraro botee, eupja ke lehlalosetša-gotee la Modimo. . . .

“Ka Testamenteng e Mpsha ga go na mo go ka lemogwago kakanyo ya sebopego se e sego sa kgonthe sa Modimo (‘boraro botee bjo bo akanywago’), le gore Testamente e Mpsha ga e na polelo e hlalosago sebopego ya thuto ya ka morago (hupostasis, ousia, substantia, subsistentia, prosōpon, persona). . . . Ke mo go sa ganetšegego gore thuto yeo e ka se thekgwe ka bohlatse bja mangwalo feela.”⁹

Ge e le mabapi le ditherešo tša histori tabeng ye, The New Encyclopædia Britannica e re: 

“Ga go na polelwana Boraro botee lege e ka ba thuto e kwagalago mabapi le bjona ka Testamenteng e Mpsha . . . 

“Thuto e ile ya gola ganyenyane-ganyenyane ka makgolo a mantši a nywaga le ka dingangišano tše dintši. . . .

“E bile feela ngwaga-kgolong wa bo-4 moo go arogana ga ba ba bararo le botee bja bona di ilego tša kopanywa thutong e tee ya molao ya mo-ba-gona o tee le batho ba bararo.”¹⁰

The New Catholic Encyclopedia e bolela polelo e swanago ge e le ka mathomo a thuto ya Boraro botee:

“Go na le temogo go bahlalosi le bo-ra-thutatumelo ba Beibele, go akaretša le palo e golago ya badumedi ba Roma Katholika, ya gore motho ga se a swanela go bolela ka Thuto ya Boraro botee ka Testamenteng e Mpsha ka ntle le tshwanelego e bohlokwa. Le gona, go na le temogo e swanago kudu go bo-ra-dihistori ba thuto le bo-ra-thutatumelo ba ba latelago tshepedišo, gore ge motho a bolela ka Thuto ya Boraro botee bjo bo sa swanelegego, go thwe o tlogile nakong ya dilo tša mathomo tša Bokriste o ile karolong ya bone ya lekgolong la bo-4 la nywaga. Ke go tloga nakong yeo moo seo se ka bitšwago thuto e feleletšego ya Boraro botee ya ‘Modimo o tee ka Bathong ba Bararo’ e ilego ya tsentšhwa ka mo go feletšego bophelong bja Bokriste le kgopolong. . . . 

“Thulaganyo ka boyona ga e bonagatše go lemogwa ga kapejana ga nako ya dilo tša mathomo; e bile setšweletšwa sa go gola ga thuto ga nywaga-kgolo e 3.”¹¹

Na bo “Bolelwa ka go se Lebanye?”

Bao ba dumelago Boraro botee mo gongwe ba ka bolela gore Beibele e ‘bolela ka Boraro botee ka go se lebanye.’ Eupja polelo ye e boletšwe ka morago ga ge Beibele e le kgale e ngwadilwe. Ke go leka go tsentšha ka Beibeleng seo baruti ba mehleng ya ka morago ka go ithatela ba ilego ba dira phetho ya gore e be thuto.

Ipotšiše: Ke ka baka la’ng Beibele e fo bolela “ka go se lebanye,” thuto ya yona e bohlokwa​—ya yoo Modimo e lego yena? Beibele ke e kwagalago ge e le ka dithuto tša yona tša motheo; ke ka baka la’ng e sa kwagale thutong ye, yona thuto e bohlokwa kudu? Na Mmopi wa legohle o be a ka se ngwale puku ye e bego e tla ba e kwagalago mabapi le go ba ga gagwe Boraro botee ge e ba go be go le bjalo?

Lebaka leo ka lona Beibele e sa rutego thuto ya Boraro botee ka mo go kwalago le bonolo: Ga se thuto ya Beibele. Ge nkabe Modimo e be e le Boraro botee ruri a ka be a ile a e hlalosa gabotse e le gore Jesu le barutiwa ba gagwe ba kgone go e ruta ba bangwe. Tsebišo yeo e bohlokwa e ka be e akareditšwe ka Lentšung le le buduletšwego la Modimo. E be e ka se tlogelelwe batho ba sa phethegago gore ba dubišwe thankga ke yona nywaga-kgolong ya ka morago.

Ge re hlahloba mangwalo ao a neelwago ke badumedi ba Boraro botee e le bohlatse bja gore Beibele ‘e bolela Boraro botee ka go se lebanye,’ re hwetša’ng? Tlhahlobo e botegago e utolla gore mangwalo ao a neelwago ga a bolele ka Boraro botee bja Bojakane. Go e na le moo, bo-ra-thutatumelo ba leka go gapeletša mangwalong dikgopolo tša bona tša Boraro botee tše di inaganetšwego e sa le pele. Eupja dikgopolo tše bjalo ga di gona ditemaneng tša mangwalo. Ge e le gabotse, dikgopolo tšeo tša Boraro botee di ganetšana le bohlatse bjo bo kwalago bja Beibele ka moka ga yona.

Mohlala wa mangwalo a mabjalo o hwetšwa go Mateo 28:​19, 20. Gona fao, Tate, Morwa le moya o mokgethwa ba bolelwa gotee. Ba bangwe ba bolela gore se se bolela Boraro botee ka go se lebanye. Eupja ipalele ditemana tše. Na go na le selo lege e le sefe ditemaneng seo se bolelago gore ba bararo ba ke Modimo o tee, ke ba ba lekanago ka bosafelego, matla, maemo le bohlale? Aowa, ga se gona. Go bjalo le ka mangwalo ao a bolelago tše tše tharo gotee.

Ge e le ka bao ba bonago go bolelwa ka Boraro botee go Mateo 28:​19, 20 go dirišweng ga “leina” ka botee bakeng sa Tate, Morwa le moya o mokgethwa, hle bapišang le go dirišwa ga “leina” ka botee, bakeng sa Aborahama le Isaka go Genesi 48:16.

Bao ba dumelago go Boraro botee gape ba šupa go Johane 1:1 ka diphetolelong tše dingwe, moo “Lentšu” a bolelwago e le yo nago “le Modimo” le yo e lego “Modimo.” Eupja diphetolelo tše dingwe tša Beibele di bolela gore e be e le “modimo” goba “wa bomodimo,” gabotse-botse go sa bolele gore Modimo, eupja go bolela gore motho yo matla. Go feta moo, temana yona yeo ya Beibele e bolela gore “Lentšu” le be le “e-na le” Modimo. Ka mo go kwalago seo se be mo aroganya gore e se be Modimo-gotee le yena yoo. Le gona, go sa šetšwe phetho yeo e dirwago mabapi le “Lentšu,” therešo ke gore go bolelwa batho ba babedi feela go Johane 1:1, e sego ba bararo. Gantši mangwalo ka moka ao a dirišwago go leka go thekga thuto ya Boraro botee a tloga a palelwa ke go dira bjalo ge a hlahlobišišwa ka potego.a

Se sengwe gape seo se swanetšego go elwa hloko se se: Ge e ba thuto ya Boraro botee e ile ya rutwa ke Jesu le barutiwa ba gagwe, gona ruri baruti ba ba latetšego kapejana ka morago ga bona ba ka be ba e rutile. Na batho bao, ba lehono ba bitšwago bo-Tate bao e lego Baapostola, ba ile ba ruta thuto ya Boraro botee? Potšišo ye e tla ahla-ahlwa go Karolo 2 lelokelelong le tokollong ya ka morago ya Morokami.

Ditšhupetšo

1. The Catholic Encyclopedia, 1912, Volume XV, letlakala 47.

2. The Baptist Encyclopædia, e rulagantšwego ke William Cathcart, 1883, matlakala 1168-9.

3. A Short History of Christian Doctrine, ka Bernhard Lohse, Kgatišo ya 1980, letlakala 53.

4. Ibid., matlakala 64-5.

5. The Church Teaches, e fetoletšwe le go rulaganywa ke John F. Clarkson, S.J., John H. Edwards, S.J., William J. Kelly, S.J., le John J. Welch, S.J., 1955, matlakala 125-7.

6. Ibid., letlakala 125.

7. The Triune God, ka Edmund J. Fortman, Kgatišo ya 1982, letlakala 126.

8. On the Incarnation, e fetoletšwe ke Penelope Lawson, Kgatišo ya 1981, matlakala 27-8.

9. The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade, morulaganyi o mogolo, 1987, Volume 15, letlakala 54.

10. The New Encyclopædia Britannica, Kgatišo ya bo-15, 1985, Volume 11, Micropædia, letlakala 928.

11. New Catholic Encyclopedia, 1967, Volume XIV, letlakala 295.

[Mengwalo ya tlase]

[Seswantšho go letlakala 19]

Church at Tagnon, France