Lebaka Leo ka Lona Beibele e Lego Mpho ya Modimo e Buduletšwego

BEIBELE e re botša gore “Modimo ké yêna leratô” e bile e re ke yena mothopo wa bohlale le matla. (1 Johane 4:8; Jobo 12:​13; Jesaya 40:​26) E re botša gore, “’tsela tša’xwe tšohle di lokile.” (Doiteronomio 32:4) Go ya ka Beibele, Modimo o bontšha dika tša go swana le kgaugelo le kwelobohloko.​—Ekisodo 34:6; Ba-Roma 9:15.

Ka ge Beibele e hlalosa Jehofa Modimo e le mong wa dika tše, e gogela batho bao ba phopholetšago kgaufsi le yena. Puku ye e bolela ka tlholo, mathomo a sebe le lehu, le tsela ya go boelana le Modimo. E nea kholofelo e kgahlišago ya Paradeise e tsošološitšwego lefaseng. Eupja tše ka moka ke tša bohlokwa ge fela go ka hlatselwa gore Beibele ke mpho e buduletšwego e tšwago go Modimo.

Beibele le Thutamahlale

Beibele e fentše ka mehla ge e be e swaiwa diphošo. Ka mohlala, ge e balwa ka kgopolo e bulegilego, go hweditšwe gore e dumelelana le thutamahlale ya kgonthe. Lega go le bjalo, Beibele ke puku e lokišeleditšwego go nea tlhahlo ya moya, e sego bjalo ka puku ya thutamahlale. Fela anke re hlahlobeng ge e ba Beibele e dumelelana le ditherešo tša thutamahlale.

Boepi bja marope: Dikgoši; metse le ditšhaba tša mehleng ya Beibele di ile tša bonagala gore ke tša kgonthe ka go hwetšwa ga diphaphathi tša letsopa, dilo tša go dirwa ka letsopa, mangwalo le tše dingwe. Ka mohlala, batho ba go swana le Ba-Hethe bao ba bolelwago ka Mangwalong ruri ba ile ba ba gona. (Ekisodo 3:8) Ka pukung ya gagwe ya The Bible Comes Alive, Mohlomphegi Charles Marston o itše: “Bao ba ilego ba tlogela tumelo e tlwaelegilego ya go dumela Beibele, gomme ba fokodiša matla a yona, le bona ka noši ba fokodišwa ke bohlatse bjo bo hweditšwego gomme matla a bona a fedišwa. Diepollwa di dira gore tsheka-tsheko e senyago e se sa hlwa e e-ba gare ga ditherešo tše sa kgonthišwago eupja e be boikgopolelo bjo bo lego molaleng.”

Boepi bja marope bo ile bja thekga Beibele ka ditsela tše dintši. Ka mohlala, dilo tšeo di hweditšwego di kgonthišitše gore maina le mafelo ao a bolelwago go Genesi kgaolo 10 a ile a ba gona. Baepi ba ile ba epolla motse wa Uri wa Kaladea e lego lefelo le tumilego ka tša kgwebo le bodumedi leo Aborahama a belegetšwego go lona. (Genesi 11:​27-31) Baepi ba marope ba ile ba hwetša motse wa ba-Jebusi wo o ilego wa thopja ke kgoši Dafida ka mošola wa mothopo wa meetse wa Gihone ka borwa-bohlabela bja Jerusalema. (2 Samuele 5:​4-10) Mongwalo wa Siloa wo o ngwadilwego mafelelong a mokero goba moela wa kgoši Hiskia o ile wa hwetšwa ka 1880. (2 Dikxoši 20:​20) Go thopja ga Babele ke Korese o Mogolo ka 539 B.C.E., go hlaloswa ke Taodišo ya Nab­onidus, yeo e epollotšwego ngwaga-kgolong wa bo-19 C.E. Ditaba tše di lego ka pukung ya Esitere di kgonthišitšwe ke mangwalo a tšwago Persepolis le go hwetšwa ga ngwako wa mošate wa kgoši Xerxes (Ahasiwerosi) kua Susani, goba Susa, magareng ga 1880 le 1890 C.E. Lengwalo leo le ilego la hwetšwa ka 1961 mašopeng a lepatlelo la Roma kua Kesarea le hlatsetše gore mmušiši wa Roma Pontio Pilato yo a ilego a ahlolela Jesu lehu o ile a ba gona.​—Mateo 27:​11-26.

Diphoofolo: Go ya ka Beibele, ‘mmutla o a otla.’ (Lefitiko 11:6) François Bourlière (The Natural History of Mammals, 1964, letlakala 41) o re: “Mokgwa wa ‘go bušološa’ goba go fetiša dijo gabedi ka maleng go e-na le go di fetiša gatee feela, go bonala e le mokgwa o tlwaetšwego ke dipela le mebutla. Mebutla ya gae gantši e a ja le go metša ka ntle le go hlahuna dithokolo tša tšona tša bošego, tšeo di bopegago mesong e le seripa sa tšeo di lego ka mpeng. Go mebutla ya naga go bušološa go direga gabedi letšatši le letšatši, gomme mokgwa o swanago go begwa gore o direga go mmutla wa Yuropa.” Tabeng ye, puku ya Mam­mals of the World (ka E. P. Walker, 1964, Volume II, letlakala 647) e bolela gore: “Se se ka swana le ‘go otla’ ga diamuši tše di otlago.”

Thutadimela: Ba bangwe ba phetha ka mo go fošagetšego ka gore Beibele ga se ya nepagala ka ge Jesu Kriste a boletše ka “thôrwana ya lehlòko” e le “e nnyane xo dipeu tšohle.” (Mareka 4:​30-32) Mohlomongwe, Jesu o be a bolela ka peu ya sebjalo sa lehloko le leso ­(Brassica nigra goba Sinapis nigra), yeo bogolo bja yona e nyakilego go ba milimithara o tee go ya go tše 1,6. Gaešita lege go e-na le dipeu tše nyenyane kudu go swana le peu ya orchid ye o ka rego ke lerojana; fela Jesu o be a sa bolele le batho ba bjalago di-orchid. Ba-Juda bao ba Galilea ba be ba tseba gore gare ga dipeu tša mehuta-huta tšeo di bego di bjalwa ke balemi ba lefelong leo, ye nyenyane go tšona e be e le ya lehloko. Jesu o be a sa rute ka dimela, eupja o be a bolela ka mmušo.

Thuta-dinaledi: Nywaga e 2 700 e fetilego​—pele batho ka kakaretšo ba tseba gore lefase ke kgokolo​—moporofeta Jesaya o ngwadile gore: “Ke Yêna Kokama-thetebudi-ya-lefase.” (Jesaya 40:​22) Lentšu la Sehebere chugh leo le fetoletšwego mo e le “thetebudi,” le ka fetolelwa gape e le “kgokolo.” (A Concordance of the Hebrew and Chaldee Scriptures ka B. Davidson) Ka gona, “kgokolo” ya bogoma-pono bja lefase e bonwa gabotse go tšwa lefau-faung gomme ka dinako tše dingwe e ka bonwa ge sefofane se fofa godimo sebakeng. Se se kgahlišago ke gore Jobo 26:7 e re Modimo ‘lefase o le fegile go se na dithekgo.’ Ka kgonthe, le balepi ba dinaledi ba tseba gore lefase ga le na dithekgo tše bonagalago.

Thutafsika: Mabapi le pego ya Beibele ya tlholo, ra-thutafsika yo a tumilego Wallace Pratt o itše: “Ge e ba nna bjalo ka ra-thutafsika nka kgopelwa go hlalošetša ka bokopana batho feela ba dinaga-magaeng ba bjalo ka ditšhaba tše bolelwago pukung ya Genesi; dikgopolo tša rena tša mehleng yeno ka mathomo a lefase le go tšwelela ga bophelo, ke be ke tla fo diriša seo se bolelwago kgaolong ya pele ya Genesi.” Pratt o boletše gore tatelano ya ditiragalo tšeo di lego go Genesi​—mathomo a mawatle, go tšwelela ga lefase, go tšwelela ga diphoofolo tša ka meetseng, dinonyana le diamuši—​go bonala e le tatelano ya dikarolo tše dikgolo tša nako yeo ka yona lefase le thomilego go dulwa.

Thuto ya kagego ya mmele: Beibele e bolela ka mo go nepagetšego gore ‘ditho ka moka’ tša ge motho a sa agega ‘di ngwadilwe.’ (Psalme 139:​13-16) Bjoko, pelo, maswafo, mahlo​—tše le ditho tše dingwe ka moka tša mmele di ‘ngwadilwe’ molaong wa leabela wa lee le le nontšhitšwego ka popelong ya mma. Molaong wo go na le ditšhupa-mabaka tša go tšwelela ga se sengwe le se sengwe sa ditho tše ka tatelano e swanetšego. Anke o nagane feela! Therešo ye mabapi le go gola ga mmele wa motho e ile ya ngwalwa ka Beibeleng mo e ka bago nywageng e 3 000 pele bo-ra-thutamahlale ba utolla molao wa leabela.

Tša kalafo: C. Raimer Smith ka pukung ya gagwe ya The Physician Examines the Bible, o ngwadile gore: “Go mmakatša kudu gore Beibele e nepagetše gakaakaa go tša kalafo. . . . Moo go bolelwago ka kalafo ya dišo dintho le tše dingwe e nepagetše ka go bapa le ditekanyetšo tša mehleng yeno. . . . Ditumela-khwele tše dintši di sa dutše di dumelwa ke batho ba bantši go swana le gore go tsenya kgeru ya sehlare sa buckeye go thibela bonyelele; gore go swara digwaga go ntšha ditlhokofele, le gore go itlema ka lešela le le khwibidu molaleng go tla fodiša mogolo o bohloko, gore go rwala mokotla wa dipheko go tla thibela malwetši, gore nako e nngwe le e nngwe ge ngwana a babja ke gore o na le dinogana; le tše dingwe, eupja Beibele le gatee ga e bolele ka ditaba tše bjalo. Se ka bosona ke se makatšago gomme go nna ke bohlatse bjo bongwe bja gore e tšwa go Modimo.”

E a Botega Ditabeng tša Histori

Ramolao Irwin H. Linton, pukung ya gagwe ya A Lawyer Examines the Bible o boletše gore: “Gaešita lege dipuku, dinonwane le bohlatse bja maaka di bolela gore ditiragalo tšeo di laodišwago di diregile lefelong la kgole le nakong e sa tsebjego, ka go rialo tša roba melao ya pele yeo rena bo-ramelao re ithutago yona mabapi le go dira boipiletšo bjo bobotse kgorong ya tsheko bja gore ‘bohlatse bo swanetše go nea nako le lefelo,’ dikanegelo tša Beibele di re nea nako le lefelo leo dilo tšeo di laodišwago di diregilego go lona ka go nepagala kudu.”

Go kgonthiša taba ye, Linton o tsopotše Luka 3:​1, 2. Moo mongwadi wa Ebangedi o boletše ka ditona tše šupago bakeng sa go bontšha nako yeo Jesu a thomilego bodiredi bja Gagwe ka yona. Hlokomela ditlhaloso tšeo Luka a di neilego mantšung a: “Ka ngwaxa wa lesome la metšo e fetšaxo seatla wa boxoši bya Kesara Tiberio, mehleng ya xe Pontio Pilato a buša naxa ya Juda; Herode Teterareka a buša Galilea, Filipi Teterareka ngwanabo a buša Iturea le Teraxontini, Lisania Teterareka a buša Abilene, mehleng ya xe Hanna le Kayafa è le baperisita ba baxolo; kè mo Lentšu la Modimo le tletšexo Johane morwa wa Tsakaria a le lešokeng.”

Beibele e tletše ka ditaba tša go swana le ye. Go feta moo, dikarolo tša yona tša go swana le Diebangedi di ngwadilwe nakong ya ditlogo tša tlhabologo e kgolo tša ba-Juda, ba-Gerika le ba-Roma. E be e le nako ya bo-ramolao, bangwadi, balaodi le batho ba go swana le bona. Ka gona, ruri ge nkabe dipego tšeo di hwetšwago ka Diebangeding le dikarolong tše dingwe tša Beibele e be e se therešo, gona nkabe di ile tša utollwa e le tša bofora. Eupja bo-radihistori ba lefase ba kgonthišeditše ditaba tša go swana le gore Jesu Kriste o kile a ba gona. Ka mohlala, ra-dihistori wa Roma Tacitus o ngwadile mabapi le Jesu le balatedi ba Gagwe gore: “Christus yoo leina [Bakriste] le tšwago go yena, o ile a otlwa o šoro mehleng ya pušo ya Tiberio diatleng tša yo mongwe wa babuši ba rena, Pontio Pilato.” (Annals, Book XV, 44) Go nepagala ga histori ga Beibele go thuša go hlatsela gore ke mpho yeo Modimo a e neilego batho.

Bohlatse bjo Bogolo kudu

Le ge boepi bja marope, thuto ya dinaledi, histori le mahlakore a mangwe a tsebo a thekga Beibele, go ba le tumelo go yona ga se gwa thewa bohlatseng bjoo. Gare ga bohlatse bjo bontši bja gore Beibele ke mpho e buduletšwego yeo Modimo a re neilego yona, ga go na bohlatse bjo bo fetago bja go phethagatšwa ga diporofeto tša yona.

Jehofa Modimo ke Mothopo wa boporofeta bja kgonthe. O boletše ka moporofeta wa gagwe Jesaya gore: “Ši-di ditaba tša kxalê di tšweletše; byale ke Le botša tše mphsa, xore ke Le botšê tšôna di sešo tša tšwelela.” (Jesaya 42:9) Go feta moo, Beibele e bolela gore bangwadi ba yona ba be ba buduletšwe ke moya o mokgethwa, goba matla a šomago a Modimo. Ka mohlala moapostola wa Mokriste Paulo o ngwadile gore: “Mangwalô ka moka ké ma-hebetšwa-ke-Modimo.” (2 Timotheo 3:​16) Moapostola Petro o ngwadile gore: ‘Ga go porofeto e kago hlatholwa ka boithatelo. Gobane ga go ešo gwa ba gwa tšwelela porofeto ka go ithatela ga motho, gobane batho ba bakgethwa ba Modimo ba boletše ba išwa ke Moya o mokgethwa.’ (2 Petro 1:​20, 21) Ka gona anke re hlahlobeng boporofeta bja Beibele.

Gare ga diporofeto tše makgolo-kgolo tša Beibele go na le tšeo di lego mabapi le mošate wa Asuri, e lego Ninife, “motse wa madi” wo o ilego wa baka poifo Bohlabela bja Magareng bja bogologolo ka nywaga-kgolo e fetago 15. (Nahume 3:1) Lega go le bjalo, ge mmušo wa Ninife o fihleletše bophagamo bja wona Beibele e porofetile gore: “Ninife a xo dira felô xa mašope, xwa ôma bo-ka lehanata. Mo o lexo xôna xo tla ba mahutamô a mehlape le a ’phôôfôlô tša mehuta-huta; le marebiši le dinoko di tlo lala dihloxong tša dikôkwanê tša xôna; makxotló a lla diphaong, direpoding xwa dula maxukubu, ka xobane xo tlo ba xo thuboxile mamati a matsaka.” (Tsefanya 2:​13, 14) Lehono, baeti ba laetšwa feela ke mmoto gore lefelo le ke lešope la Ninife ya bogologolo. Go feta moo, ka ge go boletšwe e sa le pele, mehlape ya dinku e fula moo.

Ponong, Daniele moporofeta wa Modimo, o bone kgapa ya dinaka tše pedi le phooko ya lenaka le legolo makgatheng a mahlo. Phooko e ile ya thula kgapa, gomme ya kgolega manaka a yona a mabedi. Ka morago ga moo lenaka le legolo la phooko le ile la kgolega, gomme gwa mela manaka a mane sebakeng sa lona. (Daniele 8:​1-8) Morongwa Gabariele o hlalošitše gore: “Kxapa ye O e bonexo ya dinaka tše pedi, ké dikxoši tša Ba-Meda le Ba-Peresia. Phôkô yela ya maboya ké kxoši ya Ba-Gerika; lenaka le le medilexo makxatheng a mahlô a yôna, ke kxoši ya mathômô. Xe mo xo kxolexilexo lenaka leo la pele xò medile dinaka tše nnê; ké xo re sethšaba seo se tlo tšwa mebušo e menê ye e sa lekanexo le wa lôna.” (Daniele 8:​20-22) Bjalo ka ge histori e bontšhitše kgapa ya dinaka tše pedi—​e be e le mmušo wa Ba-Meda le Ba-Peresia e ile ya fenywa ke “kxoši ya Ba-Gerika.” “Lenaka le lexolo” la phooko ya seswantšhetšo ke Alexander o Mogolo ka boyena. Ka morago ga lehu la gagwe, bakgoma ba gagwe ba bane ba ile ba tšea legato la “lenaka le lexolo” ka go ipopa mmušo wa “mebušo e menê.”

Diporofeto tše dintši ka Mangwalong a Sehebere (“Testamente ya Kgale”) di ile tša phethagala ka Jesu Kriste. Tše dingwe tša tšona di ile tša lebišwa go yena ke bangwadi ba buduletšwego ke Modimo ba Mangwalo a Bakriste a Segerika (“Testamente e Mpsha”). Ka mohlala, Mateo mongwadi wa Ebangedi o boletše ka go phethagala ga diporofeto tša Mangwalo mabapi le go belegwa ga Jesu ke kgarebe, ka go ba ga Gagwe le yo a mo etago pele, le go tsena ga Gagwe motseng wa Jerusalema a nametše pokolo. (Bapiša Mateo 1:​18-23; 3:​1-3; 21:​1-9 le Jesaya 7:​14; 40:3; Sakaria 9:9.) Diporofeto tše tše phethagetšego ke bohlatse bja gore ruri Beibele ke mpho e buduletšwego ke Modimo.

Phethagatšo ya mehleng yeno ya boporofeta bja Beibele e hlatsela gore re phela “mehleng ya bofelo.” (2 Timotheo 3:​1-5) Dintwa, tlala, dinkhu, le ditšhišinyego tšeo e lego karolo ya “pontšho” ya “go ba gona” ga Jesu matleng a Mmušo. Pontšho yeo e bile e akaretša modiro wa lefase ka bophara wa Dihlatse tša Jehofa tše fetago dimilione tše nne, tšeo di bolelago ditaba tše di lokilego tša mmušo o hlomilwego. (Mateo 24:​3-14, NW; Luka 21:​10, 11) Boporofeta bja Beibele bjo bo phethegago gona bjale le bjona bo re kgonthišetša gore mmušo wa legodimo ka tlase ga Jesu Kriste o tla tloga o tlišetša batho ba go loka lefase le lefsa la lethabo le le sa felego.​—2 Petro 3:​13; Kutollo 21:​1-5.

Tšhate ye e lego mo yeo e nago le sehlogo se se rego “Diporofeto tša Beibele di a Phethagala” e nea diporofeto tše sego kae tša Beibele go tše makgolo-kgolo tšeo di ka lokeletšwago. Phethagatšo ya tšona e ngwadilwe ka Mangwalong, eupja seo se lemogegago ka mo go kgethegilego ke diporofeto tšeo di phethegago lehono.

Mo gongwe, o bona ditiragalo tše dingwe tšeo di diregago lefaseng ka bophara tšeo di boletšwego e sa le pele ka Beibeleng. Eupja ke ka baka la’ng o sa nyakišiši ka mo go oketšegilego? Dihlatse tša Jehofa di tla thabela go go nea tsebišo e oketšegilego ge o e kgopela. Eka go tsoma ga gago ka potego go tseba Yo Godimo-dimo le merero ya gagwe go ka go kgodiša gore ruri Beibele ke mpho e buduletšwego ke Modimo.

[Tšhate go letlakala 7

DIPOROFETO TŠA BEIBELE DI A PHETHAGALA

BOPOROFETA PHETHAGATŠO

Tsefanya 2:13, 14 Ninife e ile ya dirwa lešope mo e ka bago ka 632 B.C.E.

[Seswantšho go letlakala 8]

Ntwa, tlala, dinkhu le ditšhišinyego di baka tshenyo e kgolo lehono, eupja lefase le lefsa la khutšo le lethabo le kgaufsi kudu