Nos Selvanan di Yobida Lo Sobrebibí?
NA COMIENSO dje siglo aki, e palomba pasahero di Norteamérica a bai den extincion. Probablemente e tabata e para mas numeroso cu a yega di existí. Ornitólogonan ta calculá cu dos siglo pasá tabatin entre cincu pa dies mil miyon di nan!
Sin embargo, den ménos cu shen aña, un cantidad aparentemente inagotabel di carni barata di para a disparcé den loke a ser describí como “e pérdida [di un especie] mas dramático di tur tempu.” E monumento trahá pa e palomba pasahero na e Parke Estatal Wyalusing, Wisconsin, Merca, ta bisa: “E especie aki a bai den extincion debí na e golosidad i descuido di hende.”
E suerte dje palomba pasahero ta corda nos cu asta e criatura mas abundante di tera ta vulnerabel pa e atake di hende. Ainda tin golosidad i descuido na tur parti. I awe no ta djis un especie, sino un ecosistema completo cu ta na peliger. Si e selvanan di yobida disparcé, tur su habitantenan—rond di mitar di e especienan dje planeta—lo disparcé huntu cu nan. Científiconan ta bisa cu un cataclismo asina lo ta “e desaster biológico mas grandi cu hende a yega [di causa].”
Ta cierto cu nos tin mas conocimentu dje medio ambiente awor cu un siglo pasá. Pero e comprendimentu aki no tabata suficiente pa stop e ola implacabel di destruccion. “Nos ta destruyendo algu preciosísimo,” botánico Manuel Fidalgo ta lamentá, “i nos no tin hopi tempu mas. Mi ta teme cu den algun aña, e único selvanan cu ta keda intacto lo ta esnan cu ta situá na barica di ceru, inaccesibel pa kapdónan di palu.”
Naturalistanan ta alarmá, pasobra e selvanan di yobida ta asina difícil pa restorá. E buki The Emerald Realm: Earth’s Precious Rain Forests ta describí francamente e proceso di restoracion di selvanan como “lento i caru, . . . e último recurso pa respondé n’e destruccion di selvanan di yobida.” Mas cu bo por logra cu bolbe planta e selva ta salba un par di especie di palu tropical. Ademas, e matanan yong lo mester di atencion constante pa prevení mal yerba di sofocá nan.
Cu si e selva lo por haña bek su splendor anterior, lo dependé di con cerca e área plantá di nobo ta dje selva tropical bírgen. Solamente si nan ta hopi cerca di otro, e dies di miles di especie cu ta forma e berdadero selva di yobida cu tempu lo por colonisá e área plantá di nobo. Asta asina, e proceso lo tuma siglonan. Algun área bandoná mil aña pasá ora e civilisacion di Maya a cai den otro ainda no ta completamente recuperá.
“Un Internacionalismo Nobo”?
Un científico dje Smithsonian Institution, na Washington, D.C., a proponé pa apartá 10 porciento dje selvanan di yobida existente pa futuro generacionnan, pa protehá mas tantu especie posibel. N’e momentonan aki rond di 8 porciento ta protehá, pero hopi dje parkenan nacional of di conserbacion aki ta parke pa nomber so, ya cu no tin ni fondo ni personal pa protehá nan. Ta bisto cu mester haci mas cu esei.
Peter Raven, un bocero pa conserbacion di selva di yobida, ta splica: “Esfuersonan pa salba e selvanan di yobida ta rekerí un internacionalismo nobo, un concientisacion di cu hende tur caminda ta responsabel pa loke lo para dje tera. Mester haña maneranan pa aliviá pobresa i hamber na tur parti dje tera. Lo tin cu desaroyá acuerdonan nobo entre nacionnan.”
Pa hopi hende, su recomendacion tin sentido. Pa salba e selvanan di yobida mester bin un solucion mundial, mescos cu pa otro situacionnan cu humanidad ta enfrentá. E problema ta sinta den haña ‘acuerdonan entre nacionnan’ promé cu sosodé un catástrofe mundial i promé cu e daño ta ireparabel. Manera Peter Raven ta implicá, e destruccion dje selvanan di yobida ta estrechamente relacioná cu otro problemanan den paisnan den desaroyo, manera hamber i pobresa, cu ta hopi difícil pa resolvé.
Te asina leu, esfuersonan internacional pa trata problemanan asina no tabatin masha éxito. Tin hende ta puntra: Algun dia e nacionnan lo pone nan interesnan nacional egoista i opuesto un banda pa e bienestar general, of e búskeda pa “un internacionalismo nobo” ta djis un soño?
Historia no ta parce di duna base pa optimismo. No obstante, hopi bes hende ta pasa por haltu di un factor: e punto di bista dje Creador di selva di yobida. “Mester corda cu nos ta destruyendo parti dje Creacion,” profesor dje Universidad di Harvard, Edward O. Wilson, ta señalá, “privando asina tur futuro generacion di loke nos mes a heredá.”
Acaso e Creador di tera lo permití humanidad destruí su obra di man completamente? Esei lo ta inconcebibel.a Mas bien, Bijbel ta predicí cu Dios lo “causa e ruina di esnan cu ta ruinando e tera.” (Revelacion 11:18) Con Dios lo imponé su solucion? E ta primintí di establecé un Reino, un gobiernu celestial supranacional, cu lo resolvé tur problema na tera i cu “nunca lo ser reducí na ruina.”—Daniel 2:44.
Dios su Reino lo no solamente caba cu e abusu cu hende ta causa n’e planeta, sino lo supervisá tambe e restoracion dje bunitesa natural di tera. Cu tempu henter e tera lo bira un parke mundial, manera tabata e intencion di nos Creador na cuminsamentu. (Génesis 1:28; 2:15; Lucas 23:42, 43) Hende na tur parti lo ta “siñá pa Jehova,” i nan lo siña stima i apreciá tur su creacion, incluyendo e selva di yobida.—Isaías 54:13.
Describiendo e tempu bendicioná ei, e salmista a skirbi: “Laga tur mata di mondi grita gososamente dilanti Jehova. Pasobra el a bini; pasobra el a bini pa husga e tera. Lo e husga e tera productivo cu husticia, i e pueblonan cu su fieldad.”—Salmo 96:12, 13.
Afortunadamente, e futuro dje selva di yobida no ta dependé dje interes, of e golosidad, di hende. Bijbel ta duna nos motibu pa tene confiansa cu e Creador mes lo intervení pa salba nos selvanan tropical. Den Dios su mundu nobo primintí, futuro generacionnan lo mira e gloria dje selva di yobida.—Revelacion 21:1-4.
[Nota]
a Ta interesante cu conserbacionistanan, cu tin e meta di salba mas tantu especie posibel cu ta den peliger di extincion, ta describí nan regla di conducta como e “principio di Noe,” ya cu Noe a haña instruccion pa laga “tur criatura bibiente di tur sorto di carni” drenta den e arca. (Génesis 6:19) “E opinion ta cu e echo cu [especienan] ta existí pa hopi tempu den naturalesa ta trece cuné cu nan tin e derecho intachabel di existencia continuo,” biólogo David Ehrenfeld ta argumentá.