Juniu

Mana alli tiempuchöpis yanapanakuyanqampitam Jehoväqa punta cristiänukunata bendicirqan. Punta cristiänukunataqa mana pensayanqan hörakunam mëtsika kuti chikir qatikachäyarqan. Listra markachö yachatsikuykäyaptin Bernabëtawan apostol Pabluta ima pasanqanta rikärishun. Qallananllachöqa, tsë markachö nunakunaqa kushishqam wiyakuyarqan. Peru wakin chikikoq nunakunam tsë nunakunata willapäyarqan, tsëmi wakin nunakunaqa Pablutawan Bernabëta rumiwan tsampiyarqan o saqmayarqan y wanushqatanönam dejariyarqan (Hëch. 14:19). Peru Bernabëwan Pabluqa juk markakunapa ëwarmi yachatsikur sïguiyarqan. ¿Imatataq lograyarqan tsëta rurayanqanwan? “Mëtsika nunakunata[m] Jesuspa qateqnin tikrayänampaq” yanapayarqan, y wawqi panikunatanam shumaq parlapar y necesitäyanqankunawan yanapar animayarqan (Hëch. 14:21, 22). Bernabëwan Pabluqa manam chikir qatikachäyaptimpis qelanäkuriyarqantsu, tsëmi mëtsikaq nunakunata yanapayarqan. Tsënöllam noqantsikpis mana qelanëpa Jehovä mandamanqantsikkunata rurarqa, mëtsika bendicionkunata chaskishun. w23.04 päg. 16 pärrk. 13, 14

Wanutsita munayaptinmi Davidqa imëka mana allikunapa pasarqan, peru Jehovämanmi yanapëkunampaq imëpis mañakoq. Gobernanti Davidqa segürum karqan mañakunqanta Jehovä wiyanqanta y contestanqanta. Y noqantsikpis tsënöllam següru kanantsik. Jehoväqa imatapis alli pensëkur ruranapaqmi yanapamäshun y mana allikunapa pasanqantsik hörakunam kallpayoqta tikratsimäshun. Yanapamänantsikpaqqa, wawqi panikunata o hasta mana Testïgu nunakunatapis utilizanqam. Höraqa manam shuyaranqantsiknötsu mañakunqantsikta Jehovä contestamunqa, peru necesitanqantsik höra y tiempunchömi yanapamäshun. Tsëmi markäkurnin o yärakurnin mañakunantsik. Pëqa kanampis cuidamäshunmi y shamoq tiempuchönam ‘shonquntsik llapan munanqanta ruramunqa’ (Sal. 37:4). w23.05 päg. 8 pärr. 4; päg. 13 pärrk. 17, 18

Rurëta decidinqëkita ushanqëkiqa alläpam yanapashunki. Bibliata leyinëkipaq o Diosnintsikman maslla mañakunëkipaq decidishqa karqa, tsëta ruranqëki Jehoväwan mas amïgu kanëkipaq yanapashunëkipaq kaqman pensë (Sal. 145:18, 19). Y mas alli cristiänu këta munarqa, wakinkunawan mas alli kawakunëkipaq kaqman pensë (Col. 3:14). Y tsëpaqqa, imatapis ruranqëki imanö yanapashunëkipaq kaqta apuntë y tsë apuntanqëkita seguïdu rikë. Animayäshoqniki amïgukunawan juntakë (Prov. 13:20). Rasumpa kaqchöqa, höraqa qelanashqam këkantsik. Tsëmi gänas gänaslla imatapis rurëta puëdintsiktsu. Tsënö nirqa, ¿dejarinantsik mas alli kanqantaku nikantsik? Manam. Rurëta decidinqantsikta ruranapaq gänasnintsik mana kaptinqa, böti manejaqkuna motorta o rëmuta utilizäyanqannömi juknöpana ruranantsik. Tsëta rurananqa manam fäciltsu kanqa, peru allipaqmi kanqa. w23.05 pägk. 27, 28 pärrk. 5-8

¿Imanötan yanapamäshun kikintsik culpayoq kanqantsikta cuentata qokunqantsik? Yanapamänantsikpaq willakunapaq y mana allikunata manana ruranapaq kallpachakunapaqmi. Tsëta rurarmi cörrikanqantsiktaqa dejarishuntsu. Mana allita decidinqëkitaqa manam altsëta puëdinkinatsu. peru ama tsëllaman yarparäkurqa kakuytsu, ni jukkunata culpatsëtsu, ni tukuynöpa tsapäkuytsu. Tsëpa rantinqa, pantashqa kanqëkita cuentachö katsi y puëdinqëkita rurë mas alli sientikunëkipaq. Ruranqëkipita mana alli sientikurqa, llapan shonquykiwan Jehoväman mañakuy, pantanqëkita willë y perdonashunëkipaq mañakuy (Sal. 25:11; 51:3, 4). Pitapis llakitsishqa karqa, perdonta mañakuy. Y precisaptinqa anciänukunatapis willë yanapayäshunëkipaq (Sant. 5:14, 15). Pantanqëkikunapita yachakuy y allitana decidinëkipaq kallpachakuy. Y segürum këkänëki Jehovä yanapashunëkipaq y llakipäshunëkipaq kaqta (Sal. 103:8-13). w23.08 pägk. 28, 29 pärrk. 8, 9

Jövin kanqan witsanqa, gobernanti Jehoasqa Jehoiadä yanapaptinmi Jehovä munanqannö sirwirqan. Peru Jehoiadä wanuriptinqa, Diospa contran churakashqa dirigentikunatam cäsurqan (2 Crön. 24:4, 17, 18). Tsëta ruranqanqa, Jehoväta alläpam llakitsirqan. Tsëmi Jehoväqa, “willakoqkunata kutin kutin mandarqan”. Peru “pëkunaqa manam cäsukuyarqantsu”. Hasta manam cäsuyarqantsu Jehoiadäpa tsurin Zacarïastapis. Tsë witsampaqqa, Jehoaspa prïmun Zacarïasmi Diospa willakoqnin y sacerdöti karqan. Wanutsiyänampaq kaqta Jehoiadä salvashqa këkaptinmi, Jehoasqa Zacarïasta wanutsiyänampaq mandakurqan (2 Crön. 22:11; 24:19-22). Jehoasqa manam Jehovä Diosta respetarqannatsu, tsënöpam mana allichö usharqan. Jehovämi, “despreciayämaq kaqkunaqa, despreciashqam kayanqa” nishqa karqan (1 Sam. 2:30). Tsëmi Jehovä Dios yanapaptin “siriu soldädukuna wallkaqlla këkarpis”, Jehoasta mëtsika soldädukunayoq këkaptin venciyarqan, y “Jehoasta grävita dejëkurmi kutikuyarqan” (2 Crön. 24:24, 25). Siriu soldädukuna kutiriyaptinnam, Zacarïasta wanutsinqampita Jehoastaqa sirweqninkunalla wanutsiyarqan. w23.06 päg. 18 pärrk. 16, 17

Ëfesuchö Pablu yachatsikunqampitaqa diez watanönam pasarishqa karqan (Hëch. 19:1, 8-10; 20:20, 21). Ëfesuchö cristiänu mayinkunata kuyarmi Diosta alli sirwiyänampaq yanapëta munarqan. Ëfesuchö cristiänukunaqa manaraq cristiänu tikrarqa, mana alli religionkuna creiyanqantam creiyaq y brujerïakunamampis creiyaqmi. Ëfesuchö nunakunaqa mana penqakuypam oqllanakur kakuyaq. Actuacionkunachö y fiestankunachöpis oqllanakuy asuntutam masqa rikätsikuyaq (Efes. 5:3). Tsë nunakunapaqmi Bibliaqa nin, “ima alli o [ima] mana alli kanqanta” mana musyayanqanta, tsënö nirqa, ni ichikllapis mana penqakuyanqantam nikan (Efes. 4:17-19). Manam yarpäyaqtsu Jehovä cuentata mañanampaq kaqta, tsëmi concienciankunachöpis allilla sientikuyaq. Tsënö kayaptinmi Pabluqa nirqan ‘ampichönö o tsakëchönö’ kawayanqanta. Peru Ëfesuchö nunakunaqa, wakinqa manam tsënönatsu kawayarqan. w24.03 päg. 20 pärrk. 2, 4; päg. 21 pärrk. 5, 6

Israelïtakunapa jueznin karnin chikeqninkunawan pelyananqa Gedeonpaq manam fäciltsu karqan. Madianïtakunaqa paqaspam qeshpir ëwakuyarqan, tsëmi Gedeonqa Jezreel pampapita qallëkur Jordan mayuyaq qatiparqan. Tsë mayu kuchunkunachöqa capazchi mëtsika kashayoq plantakuna karqan (Juëc. 7:22). Tsënö kaptimpis, Gedeonqa manam qatipëta dejarqantsu. Alläpa pishipashqa o utishqa këkarpis, trescientus soldädunkunawanmi Jordan mayuta tsimpayarqan y madianïtakunata taripärirmi llapanta venciriyarqan (Juëc. 8:4-12). Gedeonqa Jehovämanmi confiakurqan, y Jehoväqa yanaparqanmi (Juëc. 6:14, 34). Juk kutim Gedeonwan soldädunkunaqa chakipa qatipayarqan ishkaq madianïta gobernantikunata, capazchi camëllunkuna montakurkur qeshpir ëwëkäyarqan (Juëc. 8:12, 21). Y Jehovä yanapaptinmi taripäriyarqan y venciriyarqan. Tsënöllam qamkuna anciänukunapis Jehoväman confiakuyänëki. Pëqa, ‘imëpis kallpanwanmi’ yanapayäshunki (Is. 40:28, 29). w23.06 pägk. 6, 7 pärrk. 14, 16

Mana allikunapa pasanqantsik hörakunapis, shonquntsikchö alli firmi këta puëdintsikmi. Tsëmi Jehoväman confiakushun. Pensarishun juez Barac ruranqanman. Pëqa Jehovä mandanqanta cäsukurmi guërraman ëwarqan. Tsë witsankunaqa, manam israelïtakuna guërrapaq listutsu kayarqan, manam ni juk escüdunkuna ni juk lanzankunallapis karqantsu. Tsënö këkaptinmi, Jehoväqa Baracta mandarqan atska armayoq cananeu soldädukunawan pelyanampaq (Juëc. 5:8). Diospa willakoqnin Dëboram Baracta nirqan Tabor jirkapita ura pampaman uränampaq. Tsë pampachömi Sïsarawan y 900 carrëtankunawan pelyayänan karqan. Sïsaraqa següruchi këkarqan tsë carrëtankunawan israelïtakunata pampachö gananampaq kaqta. Peru Baracwan soldädunkuna Tabor jirkapita urëkäyaptinmi, Jehoväqa alläpa fuertipa tamyëkatsirqan. Tsëmi Sïsarapa carrëtankunaqa mituman jatikar o yakakar ëwëta puëdiyarqannatsu, y Jehovä yanapaptinmi Baracqa guërrachö ganarirqan (Juëc. 4:1-7, 10, 13-16). Tsënöllam Jehoväqa pëman confiakushqa y dirigimänapaq churamunqan nunakuna niyanqanta cäsukushqaqa, alli firmi kanantsikpaq yanapamäshun. w23.07 päg. 19 pärrk. 17, 18

Pacienciayoq kanqantsikqa salvakunapaqmi yanapamäshun. Jehoväpa unë sirweqninkunanömi Diosnintsik änikunqankunata cumplimunanta pacienciakur shuyaränantsik (Heb. 6:11, 12). Tsëmi Bibliaqa juk murukoq nunatawan igualatsimantsik (Sant. 5:7, 8). Juk murukoq nunaqa mururnin y regarninmi alli trabajan, peru manam musyantsu tsë murunqan imë poqunampaq kaqta. Tsënö kaptimpis, pacienciawanmi cosëcha witsanta shuyaran. Tsënöllam cristiänukunapis Jesus imë “chämunampaq kaqta” mana musyarpis, Jehoväta sirwirnin ocupädu këkantsik (Mat. 24:42). Änikunqankunata tiempunchö Jehovä cumplimunampaq kaqta musyarmi pacienciawan shuyarantsik. Mana pacienciayoq karqa, shuyarëtam utirishun o ajayärishun y Jehovätapis ichikllapa ichikllapam sirwita dejarishun. Tsënöllam ichik tiempullapa kushikunantsikpaq rurëkunachöpis tiempuntsikta ushar qallëkushwan. Peru pacienciayoq karqa, ushananyaqmi alli aguantashun y salvakushunmi (Miq. 7:7). w23.08 päg. 22 pärr. 7

Daniel 2:41-43 willakunqantawan Apocalipsis libru willakunqanta igualatsirqa, monumentupa chakinkunaqa Reinu Unïduwan Estädus Unïdus nacionkuna kayanqantam entiendintsik. Tsë nacionkunam, kanan tiempuqa llapan nacionkunata dominayan. Suëñunqanta Nabucodonosorta entienditsirmi, Danielqa tsë puëdeq nacionkunapaq kënö nirqan: “Tsëmi tsë gobiernupis wakinqa fuerti kanqa y wakinqa dëbil kanqa”. ¿Imanirtan dëbil kayänan karqan? Tsë nacionkunachö kawaq nunakunam imëka mitunö karnin tsë gobiernukunata fiërrunö fuerti kayänanta permitiyänantsu karqan, y tsënömi pasakuykan. Tsë monumentupaq y masqa chakinkunapaq Daniel libru willakunqampitaqa këkunatam yachakuntsik: juk, Reinu Unïduwan Estädus Unïdus poderösu kayanqanta. Këllaman pensarishun: puëdeq karmi Ishkan Jatusaq Guërrakunachö ganayarqan. Peru kë nacionkunaqa dëbil tikrayan, tsë nacionkunachö kawaq nunakuna acuerdu mana karnin pelyallachö kayaptinmi. Ishkë, Reinu Unïduwan Estädus Unïdusmi, Diospa Gobiernun ushakätsinqan tiempuyaq gobernayanqa. w23.08 pägk. 10, 11 pärrk. 12, 13

Davidqa imëka mana allikunapa pasarmi höra höraqa alläpa llakikoq (Sal. 18:4, 5). Peru Jehovä kuyanqanta y cuidanqanta yarparmi kallpayoq tikraq. Davidqa sientirqan, alli qewaman y atska yakuman üshankunata juk alli mitsikoq apaqnö, amïgun Jehovä yanapëkanqantam. Tsënöpam pëqa kallpayoq sientikurnin Jehoväta kushishqa sirwir sïguirqan (Sal. 18:28-32). Imëka mana allikunapa pasarninqa, noqantsikpis kënömi nita puëdintsik: “Teyta Jehoväqa, alläpa kuyakoq karmi ushakätsimarquntsiktsu” (Lam. 3:22; Col. 1:11). Davidpaqa mëtsikaqmi chikeqninkuna karqan y wanutsitam o wañutsitam munayarqan. Tsënö kaptimpis, Jehovä kuyanqanta musyarmi cuidanampaq kaqta següru karqan. Lädunchö këkanqantanömi sientirqan. Tsëmi kënö cantarqan: “[Dios] yanapamaptinmi imatapis mantsarqänatsu” (Sal. 34:4). Davidpaqa rasumpam vïdan peligruchö karqan, peru Jehovä kuyanqanta musyarmi imatapis mantsaqnatsu. w24.01 pägk. 29, 30 pärrk. 15-17

Jehoas mana allita decidinqampita yachakuy. Jehoiadä wanuriptinqa, Jehoasqa mana alli amïgukunawanmi juntakarqan (2 Crön. 24:17, 18). Jehoväta mana kuyaq Judächö dirigentikuna consejayanqantam cäsukurqan. Tsë mana alli amïgukunata cäsurmi mana allikunata rurarqan. Y prïmun Zacarïas corregita munaptinqa, wanutsiyänampaqmi mandakurqan (2 Crön. 24:20, 21; Mat. 23:35). ¡Jehoasqa upachi karqan tsëta ruranampaq! Puntata cäsukushqa karpis, Jehoväpa contran y asesïnum tikrarirqan. Y tiempuwannam kikintapis sirweqninkunalla wanuratsiyarqan (2 Crön. 24:22-25). Jehoväta cäsukushqa kar y Jehoväta kuyaq nunakunata cäsukushqa karqa, ¡manachi tsënöqa ushanmantsu karqan! w23.09 päg. 9 pärr. 6

Jesusqa musyarqanmi apostol Pëdruqa alli tsarakunampaq kaqta. Tsëmi kuyëllapa Pëdruta kënö nirqan: “Ama mantsakënatsu”. Tsënö ninqanmi Pëdrutaqa yanaparqan. Y tiempuwanqa, wawqin Andreswanmi negociunkunata dejarir Jesuspa qepanta ëwayarqan. Tsënöpam atska bendicionkunata chaskiyarqan (Mar. 1:16-18). Pëdruqa Jesucristupa qateqnin karmi imëka milagruta rikarqan. Rikarqanmi qeshyaqkunata alliyätsinqanta, demoniukunata qarqunqanta y wanushqakunata kawaritsinqanta (Mat. 8:14-17; Mar. 5:37, 41, 42). Tsënöllam Jesustapis gobernëkanqantana rikarqan. Tsëta rikanqanmi yanaparqan Jehoväta mana dejëpa sirwinampaq (Mar. 9:1-8; 2 Pëd. 1:16-18). Pëqa manachi pensarqantsu tsëkuna rikëtaqa. ¡Pëdruqa alläpachi kushikurqan mantsakuykarpis Jesuspa qateqnin tikranqampita! Qateqnin mana tikrarqa, manachi tsë bendicionkunata rikanmantsu karqan. w23.09 pägk. 20, 21 pärrk. 4, 5

Apostol Pëdruqa punta kaq cartanchömi “alläpa kuyanakuyë” nirqan. Tsënö nirqa, manam juk ishkë kuti ofendimanqantsikpita perdonëpaqtsu parlëkarqan, sinöqa “maytsica jutsacunapitapis” perdonëpaqmi parlëkarqan (1 Pëd. 4:8, Señor Jesucristopa Alli Willacuynin, Nuevo Testamento, Conchucos Quechua-Norte). Tsëta qellqarqa, apostol Pëdruqa yarpëkarqan perdonakoq këpaq Jesuswan parlanqantachi. Pëdrum Jesusta nirqan ‘qanchis kuti’ pitapis perdonanampaq listu këkanqanta, tsënö nirqa capazchi pensëkarqan alläpa llakipäkoq kanqanta. Peru Jesucristuqa “setenta y siëti kuti” perdonanampaqmi nirqan. Tsënö nirqa, mëtsika kuti ofendiyaptimpis perdonanampaqmi nikarqan (Mat. 18:21). ¿Tsë consëjuta cäsukunëki sasaku o ajaku? Perdonakoq këtaqa puëdinkim. Jutsasapa kashqam llapantsikpaqpis höraqa pitapis perdonëqa fäciltsu kashqa. Peru ¿imatataq rurankiman? Mas alliqa ofendishoqnikita perdonanëkipaq y amishtanëkipaq kallpachakunqëkim. w23.09 päg. 29 pärr. 12

Mana cäsukushqa këkarpis, Jonasqa musyarqanmi arrepentikuptin y humildäwan mañakuptinqa Jehovä wiyanampaq kaqta. Y pescädupa pachampita yarqaramurqa, valientinam karqan Jehovä mandanqanta ruranampaq (Jon. 2:10–3:4). Juk problëmapa pasarqa capazchi alläpa llakikur yarpachakunki. Tsëqa manachi Diosnintsikman mañakunëkipaq o Palabranta yachakunëkipaqpis gänasniki kanqatsu. Tsënö sientikunqëkitaqa Jehovä Diosnintsikqa entiendinmi. Pëqa juk ishkë palabrakunallatapis mañakurnin parlapäriptikiqa, wiyashunkim y yanapashunkim (Efes. 3:20). Imëkipis nanaptin o alläpa yarpachakurqa, capazchi Diosnintsikpa Palabranta leyita ni estudiëta puëdinkitsu. Tsëqa allichi kanman Bibliata o publicacionkunata grabashqata wiyarinqëki. O jw.org päginachö këkaq cancionkunata wiyarinqëki o videukunata rikärinqëki. Jehoväman mañakur y mañakunqëkita imanö contestashunqëkita musyanëkipaq Palabran Bibliachö o publicacionkunachö ashirninqa, “kallpayoqta tikrëkatsillämë Teyta Jehovä” nikaq cuentam rurëkanki. w23.10 päg. 13 pärr. 6; päg. 14 pärr. 9

Carpa wayipa rurinqa, tiempuwan Jerusalenchö rurayanqan templupa rurinwan igual-llam karqan. Ishkë cuartukunam kaq. Juk kaqmi karqan “Sagrädu Sitiu” y juk kaqnam “Alläpa Sagrädu Sitiu”, y tsëtaqa cortïnallam rakeq (Heb. 9:2-5; Ex. 26:31-33). Sagrädu Sitiuchömi churaraq örupita rurashqa candelabruta, inciensuta rupatsiyänampaq altarta y Teyta Diospaq tantata churayänan mësata. Tsë Sagrädu Sitiumanqa akrashqa sacerdötikunallam yëkuyaq trabäjunkunata rurayänampaq (Nüm. 3:3, 7, 10). Y Alläpa Sagrädu Sitiuchöqa churaraq örupita rurashqa sagrädu cäjam, tsë cäjaqa Jehovä tsëchö këkanqantam rikätsikoq (Ex. 25:21, 22). Tsë Alläpa Sagrädu Sitiumanqa, mandakoq sacerdötillam watachö juk kuti cortïnata pasar yëkuyta puëdeq. Tsëmanqa yëkoq animalkunapa yawarninta aparkurmi, tsëwanmi kikin jutsata ruranqampita y nunakuna jutsata rurayanqankunapita perdonta chaskiyaq (Lev. 16:2, 17). Y tiempuwannam Jehoväqa santu espïritunwan musyatsikurqan tsë carpa wayipa cuartunkuna imakunata rikätsikunqanta (Heb. 9:6, 7). w23.10 päg. 27 pärr. 12

Teyta Diospa Palabranmi mandamantsik juknintsik juknintsik kuyanakunapaq (Juan 15:12; Rom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Pëd. 1:22; 1 Juan 4:11). Peru nuna mayintsikta kuyanqantsiktaqa shonquntsikchömi sientintsik. Tsëqa, ¿imatataq rurashwan kuyanqantsikta musyayänampaq? Tsëtaqa rurantsik shumaq parlaparnin y wanayanqankunachö yanaparninmi. Nuna mayintsikta kuyarqa, imëkatam pëkunapaq rurëta puëdintsik. Wakinllata rikärishun. Diospa Palabranmi kënö nimantsik: “Jukniki juknikikunam rasumpa kaqllata parlayänëki” (Zac. 8:16). “Jukniki juknikikuna yamë kawakuyë” (Mar. 9:50). “Jukkunata respetëchö punta puntachö kayë” (Rom. 12:10). “Jukniki juknikikuna kushishqa chaskinakuyë” (Rom. 15:7). “Perdonanakuyë” (Col. 3:13). “Mana allita pasayanqëkichö jukniki jukniki yanapanakur këkäyë” (Gäl. 6:2). “Shoqanakur këkäyë” (1 Tes. 4:18). “Alli këkäyänëkipaq yanapanakur këkäyë” (1 Tes. 5:11). “Juknikikuna juknikikunapaq mañakuyë” (Sant. 5:16). w23.11 päg. 9 pärrk. 7, 8

Cada junaqmi decidintsik pikunawan amïgu kanantsikpaq, imakunata rurar kushikunantsikpaq, imata estudianantsikpaq, piwan casakunantsikpaq, wamrakuna imata rurayänampaq y imachö trabajanapaq kaqtapis. Tsëkunata decidinqantsikchömi alli markäkoq kanqantsik rikakunqa. Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Kë decidinqäkunaqa rikätsikunku kë mana alli tiempu ushakärinampaq kaqta y Diosnintsik änikunqan Shumaq Patsa chäramunampaq kaqta? ¿O wakin nunakunanöku kë vïda imëyaqpis kanampaq kaqta pensä?” (Mat. 6:19, 20; Lüc. 12:16-21). Diosnintsik Shumaq Patsata änikunqanman alli markäkurqa, imatapis tsëman pensëkurmi decidishun. Tsënöllam kanan tiempuqa imëka mana allikunapa pasantsik: nunakunam chikir qatikachämantsik, mana kachakaq qeshyawanmi qeshyarishwan o mas mana allikunapam pasarishwan. Capaz qallananllachöqa, alli tsarakushwan. Peru mas tiempu kaptinqa, capazchi aguantëta puëdishuntsu y Jehoväta kushishqa sirwita puëdishunnatsu. Tsëmi alli markäkunantsik o yärakunantsik (1 Pëd. 1:6, 7). w23.04 päg. 27 pärrk. 4, 5

Jehoväqa mañakunqantsiknö ruranantsiktam shuyaran. Jatun asamblëaman ëwëta munaq wawqiman pensarishun. Capazchi pëqa patronninta permïsuta mañakuyta mantsan, y tsëchi yanapëkunampaq Jehoväman mañakun. Peru ¿imanöraq Jehoväqa mañakunqanta contestanqa? Capazchi mana mantsapakuypa patronninwan parlanampaq yanapanqa. Tsënö kaptimpis, kë wawqiqa patronninwan parlanampaqmi ëwanan, y capazchi atska kutiraq parlaq ëwanqa. Y parlarninqa capazchi ninqa juk hörakunana trabajanampaq o juk trabajaq mayinwan cambiuta ruranampaq o mana trabajanqan junaqta mana paganampaq. Imapaqpis yarpachakurqa, tsë asuntupaq kutin kutin mañakunantsiktam Jehoväqa shuyaran. Tsëtam Jesus entienditsikurqan imatapis mañakunqantsikta jinan höra Jehovä mana contestamunqampaq parlarnin (Lüc. 11:9). Tsëmi juk kutilla mañakurinantsikpa rantinqa, llapan shonquntsikwan kutin kutin mañakunantsik (Lüc. 18:1-7). Juk asuntupaq kutin kutin mañakurqa, tsë asuntuchö Jehovä rasumpa yanapamänantsikta munanqantsikta y yanapamänapaq kaqman confiakunqantsiktam rikätsikuntsik. w23.11 päg. 22 pärrk. 10, 11

Jehovämi amïgun Abrahanta änishqa karqan, juk kastan kanampaq y tsë kastanwan Patsachö llapan nunakunata bendicinampaq (Gen. 15:5; 22:18). Abrahanqa Jehovä Diosman alli markäkur o yärakurmi äninqanta cumplinampaq kaqta següru karqan. Tsënö següru këkarpis, Abrahanqa 100 watayoqnam karqan y warminnam 90 watayoq karqan y wamrankunaqa manam karqantsu (Gen. 21:1-7). Peru Bibliachömi Abrahanpaq kënö nin: “Markäkurmi o yärakurmi mëtsika nunakunapa awilun këta shuyararqan, Teyta Dios [...] nishqa kanqannö” (Rom. 4:18). Abrahan shuyaranqanqa cumplikarqanmi; wamran Isaacmi yurikurqan. Peru ¿imanirtan Abrahanqa Jehovä äninqan cumplikänampaq kaqta següru karqan? Abrahanqa Jehovä Diostam alli reqeq y äninqanta cumplinampaq kaqtam ‘següru karqan’ (Rom. 4:21). Pëman markäkuptinmi o yärakuptinmi, Jehoväqa Abrahanpaq nirqan allita ruraq kanqanta y amïgun kanqanta (Sant. 2:23). w23.12 päg. 8 pärrk. 1, 2

Confiakuypaq jövin karqa, llapan mandayäshunqëkitam cumplinki. Jesuspita yachakuy. Pëqa manam ruranampaq kaqta dejarirqantsu. Tsëpa rantinqa, Teytan Jehovä llapan mandanqantam mana fäcil këkaptimpis cumplirqan. Nunakunatam kuyarqan, y masqa qateqninkunatam kuyarqan, y pëkunarëkur wanunampaqmi listu këkarqan (Juan 13:1). Qampis Jesusnömi kallpachakunëki llapan mandayäshunqëkita alli cumplinëkipaq. Mandayäshunqëkita rurëta mana yacharqa, humildim kanëki y yanapayäshunëkipaqmi mayor kaqkunata mañakunëki. Ama ichik ruranqëkikunallawanqa conformakuytsu (Rom. 12:11). Tsëpa rantinqa, llapan mandayäshunqëkita cumpli, ‘Teyta Jehoväpaqnö rurë y ama nunakunapaqnöqa’ (Col. 3:23). Y yarpänëkim jutsasapa kanqëkita, tsëmi humildi kanëki y imatapis pantarninqa manam jukkunataqa culpatsanëkitsu (Prov. 11:2). w23.12 päg. 26 pärr. 8

Pï nunapis bautizakurqa, Jehoväpa familiannam tikrarin. Y tsëqa, ¡alläpa kushikuypaqmi! Jehoväpa familian tikrashqakunaqa Davidnömi sientikuyan. Davidmi kënö nirqan: “Patiuykichö kawanampaq akranqëki nunaqa, kushishqam kawakun” (Sal. 65:4). ¿Imanö nunatataq patiunman Jehovä chaskin? Amïgun këta munaqkunallatam (Sant. 4:8). Pï nunapis Jehovällatana sirwinampaq änikuptin y bautizakuptinqa, tsë nunawanmi alli amïgu tikrarin. Tsënö nunakunatam kënö nin: “Tsëta rurar probayämaptikiqa, [...] bendiciyashqëki[m], y manam imëkikunapis faltanqatsu” (Mal. 3:10; Jer. 17:8). Bautizakurirqa, tsëran Jehoväta sirwir qallëkuntsik. Tsëmi llapantsikpis, tentacionkunapa pasar o ima problëmakunapa pasarpis, Diosnintsikta äninqantsiknö imëpis kawanantsik (Eclesiastes 5:4, 5). Tsënöllam Jesus ruranqankunata ruranantsik y mandakunqankunata cäsukunantsik (Mat. 28:19, 20; 1 Pëd. 2:21). w24.03 päg. 8 pärrk. 1-3

Casädu kaqkunaqa, ¿imataraq rurayankiman imatapis juntu rurëta mana gustarqa? Tsë pasakuptinqa, ¿imatataq rurayankiman? Ninaman pensarishun. Ninata tsaritsinqantsik höraqa llanu yantakunallataran churantsik y alli tsarirkuptinran mas jatusaq yantakunataqa churantsik. Tsënöllam casädu vïdachöpis pasakun. Allichi kanman cada junaq juk rätu imallatapis rurariyanqëki, tsëpaqqa rurëta gustayanqëki kaqkunatam rurayankiman (Sant. 3:18). Imatapis ichikllapa ichikllapa rurar qallarqa, nina maslla tsareqnömi maslla kuyanakur qallëkuyanki. Casädukuna kushishqa kawakuyänampaqqa respetanakuyanqanmi yanapanqa. Imanömi nina tsarinampaq vientu yanapan, tsënöllam casädukunatapis kushishqa kawakuyänampaq y kuyanakuyänampaqqa respetanakuyanqan yanapan. Mana respetanakurqa, ichikllapa ichikllapam respetanakuyta dejariyanqa. ¿Imanötan musyayanman majankunata respetayanqanta? Manam respetakoq kayanqanta pensayanqanllawantsu kushishqa kakuyänan, sinöqa majankuna respetayanqanta sientiyanqanwanmi. w23.05 päg. 22 pärr. 9; pägk. 23, 24 pärrk. 14, 15

Bibliachömi willakun, Diosnintsikpa sirweqninkunaqa chikeqninkuna chikiyaptin o imëka problëmakunapa pasarnin alläpa mantsapakuyanqanta (Sal. 18:4; 55:1, 5). ¿Y qamqa imapitataq mantsapakuykanki? ¿Estudiaq o trabajaq mayikikunaku, familiëkikunaku o autoridäkunaku chikiyäshunki? ¿O alläpa grävi qeshyayoq karku wanukunëkipaqna këkanki? Tsënö pasamashqaqa, imëka wamranömi mantsakashwan. Peru ¿imanötan Jehovä yanapamantsik? Jehovä Diosnintsikman seguïdu mañakuyta y Palabranta leyitam yachakänantsik (Sal. 77:1, 12-14). Tsënö yachakashqa karqa, mana allikunapa pasanqantsik höram Teytantsik Jehovämanraq puntata mañakurishun. Imapaqpis yarpachakur o mantsakurqa, Teytantsik Jehoväta willë y imata contestëkäshunqëkita musyanëkipaq Palabranta seguïdu leyi (Sal. 119:28). w24.01 pägk. 24, 25 pärrk. 14-16

Diosnintsikta sirwinqantsikchö rurëta munanqantsikkunata cumplinapaqqa, gänas gänaslla ruranqantsikmi yanapamäshun. Imatapis gänas gänaslla rurarqa, rurëta munanqantsikkunataqa rurarishunmi. Tsëqa, ¿imatan yanapamäshun gänas gänaslla ruranapaq? Imatapis gänas gänaslla ruranëkipaq Jehoväman mañakuy. Jehoväqa poderninwanmi yanapashunki rurëta decidinqëkikunata gänas gänaslla ruranëkipaq. Höraqa ruranantsik kaptinllam imata ruranapaqpis decidintsik. Tsënö kaptinqa, kuyashurniki qampaq imakunata Jehovä ruramunqanman pensë (Sal. 143:5). Apostol Pablupis pëpaq imakunata Jehovä ruranqanmanmi pensarqan, tsëmi yanaparqan llapan shonqunwan sirwinampaq (1 Cor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14). Tsënöllam, imakunata qampaq Jehovä ruramunqanman pensaptikiqa yanapashunki ruranëkipaq decidinqëkikunata gänas gänaslla ruranëkipaq (Sal. 116:12). w23.05 pägk. 29, 27 pärrk. 3-5

Ciëluchö këkaq Teytantsik Jehoväqa jutinta alabashqaqa, alläpam kushikun (Sal. 119:108). Tsënö nirqa, ¿jutsasapa nunakuna alabashqaraq alli sientikunqantaku nikantsik? Manam. Satanasqa noqantsikpaqmi alläpa ulikushqa o llullakushqa. Pëqa nishqa pruëbakunapa pasarnin o Diosta cäsukunqantsik mana yanapamaqnintsiktanö rikarqa, Diosnintsikta sirwita dejarinapaq kaqtam (Job 1:9-11; 2:4). Peru Jobqa, Satanas ulikoq kanqantam rikätsikurqan. Y noqantsikpis mana allikunapa pasëkarpis Jehoväta alabarqa, Satanas ulikoq kanqantam rikätsikushun. Alläpam kushikuntsik Jehoväpa jutinta defendir y mana dejëpa sirwinqantsikpita kushikunqanta musyar (Prov. 27:11). w24.02 pägk. 8, 9 pärrk. 3-5

Moises y Josuë wanuriyaptinmi, Jehoväqa israelïtakunata diriginampaq juezkunata churarqan. Y gobernantikuna kayanqan witsannam, willakoqninkunata churarqan. Jehoväta kuyaq gobernantikunaqa, Diospa willakoqninkuna consejayanqankunatam cäsukuyaq. Këllaman pensarishun: Davidqa humildi karmi Natan corregiptin cäsukurqan (2 Sam. 12:7, 13; 1 Crön. 17:3, 4). Gobernanti Jehosafatpis Diospa willakoqnin Jahaziel ninqantam cäsukurqan y Judächö nunakunatam animarqan Diospa willakoqninkunaman confiakuyänampaq (2 Crön. 20:14, 15). Y mana allikunapa pasanqan hörakunam, Ezequïaspis yanapëkunampaq Isaïasta mañakurqan (Is. 37:1-6). Gobernantikuna Jehoväta cäsukuyaptinqa, Jehoväqa bendiceqmi y nacionninkunatapis cuidaqmi (2 Crön. 20:29, 30; 32:22). Clärum këkarqan sirweqninkunata diriginampaq willakoqninkunata Jehovä churanqanqa. w24.02 päg. 21 pärr. 8

Satanasqa munan Jehoväta mana cäsukoq nunakunawan amïgu kanantsiktam. Kananqa Internetpapis nunakunawanqa juntakëta puëdintsikmi. Mana casädu këkar oqllanakuy allilla kanqanta nunakuna nimashqaqa, manam creinantsiktsu (Efes. 4:19, 20). Kënömi tapukunantsik: “¿Imatataq rurëkä Jehovä mandakunqankunata mana respetaq estudiaq mayïkunawan o trabajaq mayïkunawan mana juntakänäpaq? Noqapita burlakuyänan kaptimpis, ¿Dios mandakunqankunata defendinäpaq valientiku kä?”. Tsënöllam 2 Timoteu 2:20 a 22 ninqannöpis, congregacionchö amïguntsikkuna ashirpis alliraq rikänantsik. Manam llapantsu Jehoväta llapan shonquntsikwan sirwinapaq yanapamäshun. w24.03 pägk. 22, 23 pärrk. 11, 12

¿Imëllapis Jehovä imanö kanqanta pensarqunkiku? Mana rikashqapis Jehoväpaqqa Bibliachö nin, “intinö o rupaynö” kanqanta, ‘escüdu cuenta’ kanqanta y ‘ushakätsikoq ninanö’ kanqantam (Sal. 84:11; Heb. 12:29). Juk kutim Diospa willakoqnin Ezequiel Jehoväta rikarqan zafïru ruminöraq y turmanyënöraq chipapëkaqta (Ezeq. 1:26-28). Jehovätaqa manam rikantsiktsu, tsëmi höraqa fäciltsu kanman kuyamanqantsikta creinantsik. O capazchi imëka mana allikunapa pasarnin o teytannaq karnin, noqantsikpaq Dios yarparanqantaqa creishwantsu. Kuyamanqantsikta entienditsimänapaqmi, Diosnintsikqa Palabranchö imanö kanqanta willamantsik. Tsënö ninqanwanmi entiendintsik, Jehoväqa kuyakoq karnin imëkatapis ruranqanta. Pëqa alläpa kuyakoqmi, tsëmi pëta mana kuyaqkunatapis kuyan (Mat. 5:44, 45). w24.01 päg. 26 pärrk. 1-3

Israelïtakunata Egiptupita pushamunampaqmi Jehoväqa Moisesta churarqan. Y diriginampaqmi Jehoväqa utilizarqan diapa shëkaq o ichirëkaq pukutëta y paqaspana shëkaq ninata (Ex. 13:21). Moisesqa tsë pukutë o tsë nina ëwanqampam israelïtakunata pusharqan, tsëmi Puka lamarman chätsirqan. Peru kikin Jehovämi Moisesta dirigikarqan israelïtakunata tsë sitiuman pushanampaq (Ex. 14:2). Tsëpitanam Jehoväqa milagruta rurar israelïtakunata salvarqan (Ex. 14:26-28). Moisesqa 40 watapam tsë pukutëta qatirnin israelïtakunata dirigirqan (Ex. 33:7, 9, 10). Tsë pukutëpitam Jehoväqa Moisesta parlapaq, y Moisesnam Jehovä ninqanta israelïtakunata willaq. Tsëwanmi israelïtakunaqa cläru rikäyarqan diriginampaq Moisesta Jehovä churashqa kanqanta. w24.02 päg. 21 pärrk. 4, 5