Te Oronga Maata Maira Iehova i te Au e te Tuatua Mou
“Naku ratou e akaora, e akakite ua atu au i te au nuingangare no ratou, e te tuatua-mou.”—IEREMIA 33:6.
1, 2. (a) No te au, eaa te tataanga no te au pa enua? (e) I te 607 M.T.N., eaa te apiianga ta Iehova i apii ia Iseraela no te au?
TE AU! Mei teaa ra te anoanoia te reira, inara e meangiti ua te reira i te tuatua enua o te tangata nei! Kare te 20 anere mataiti nei i tetai anere mataiti no te au. Mari ra, kua kite te reira i nga tamaki e rua tei maata te akapou anga i roto i te tuatua enua katoa o te tangata. I muri ake i te tamaki mua o te ao ra, kua akanooia te Kapitianga Enua ei akatinamou i te au no te ao nei. Kua puapinga kore taua akaaerenga ra. I muri ake i te tamaki rua o te ao ra, kua akanooia te akaaerenga Taokotaianga Enua ma taua akakoro anga rai. Ka tau ua tatou kia tatau i te au nutipepa o te au ra tataki tai kia kite te akapeea ra te puapinga kore takiri o te reira.
2 Ka poitirere ainei tatou e kare e rauka i te au akaaerenga a te tangata i te apai mai i te au? Kare rava ia. E tere atu i te 2,500 mataiti kua topa, kua apiiia te au tangata ikiia o te Atua, koia a Iseraela, i tetai apiianga no teia tumu. I te itu anere mataiti M.T.N., kua akakokoia te tu au o Iseraela na te mana o te ao tei akatuia maira, koia a Babulonia. Kua akara atura to Iseraela kia Aiphiti no te au. Kare i tupu ia Aiphiti. (Ieremia 37:5-8; Ezekiela 17:11-15) I te 607 M.T.N., kua akapururuia e te au vaeau o Babulonia te au paruru o Ierusalema e kua tutungiia te iero o Iehova ra. E no reira kua apiiia to Iseraela na te mataara ngata i te puapinga kore o te irinakianga ki runga i te au akaaerenga a te tangata nei. Kare ko te rekarekaanga i te au, kua kikaia atura te iti tangata ki roto i te tuikaaanga ki Babulonia.—2 Paraleipomeno 36:17-21.
3. I te akatupu anga i ta Iehova au tuatua na roto ia Ieremia, eaa te au tupu anga tuatua enua tei apii ia Iseraela i te rua o te apiianga puapinga maata no te au ra?
3 Inara, i mua ake i te topa anga o Ierusalema, kua akakite atu a Iehova e nana, kare na Aiphiti, e apai mai i te au tikai kia Iseraela. Kua taputou aia na roto ia Ieremia: “Naku ratou e akaora, e akakite ua atu au i te au nuingangare no ratou, e te tuatua-mou. E naku e akaoki mai i to Iuda i tuikaa ra, e te au tuikaa o Iseraela; e e patu au ia ratou mei tei muatangana ra.” (Ieremia 33:6, 7) Kua akamata te akatupuia te taputou a Iehova ra i te 539 M.T.N. i te kore anga e re to Babulonia ra e kua orongaia atu te tu rangatira ki te au Iseraela tuikaa ra. (2 Paraleipomeno 36:22, 23) Kia tae ki te tuanga openga o te 537 M.T.N., kua akono tetai pupu Iseraela ra i te Oroa patia anga Puakapa ki runga i te enua o Iseraela no te taime mua i te 70 mataiti ra! I muri ake i taua oroa ra, kua akapapa ratou i te patu akaou i te iero o Iehova ra. I akapeea to ratou manako ngakau no te reira? Te karanga ra te tataanga: “Maeva atura te tangata katoa, e maeva maata, i te akameitaki anga ia Iehova, no te mea kua tamouia te tango o te are o Iehova.”—Ezera 3:11.
4. Akapeea ta Iehova akakeu anga i to Iseraela kia rave i te patuanga i te iero ra, e eaa tana i taputou no runga i te au?
4 Inara, i muri ake i taua akamataanga mataora ra, kua akaparuparuia to Iseraela e te aronga patoi e kua tapuia te akatuanga i te iero. I etai mataiti i muri iora, kua akatu maira Iehova i nga peroveta ko Hagai raua ko Zekaria kia akakeu i to Iseraela kia rave kia oti te angaanga patu akaouanga ra. E mea tau ra e kua mataora ratou i te akarongo anga i ta Hagai tuatua no te iero te ka patuia ra: “Te kakā o teianei are openga, e maata ïa i to tei muatangana ra, te tuatua mairā Iehova Sabaota ra: e ei teianei ngai au e oronga atu ei i te au”!—Hagai 2:9.
Kua Akatupu a Iehova i Tana Au Taputou
5. Eaa tetai tumu meitaki no te pene varu o Zekaria ra?
5 I roto i te puka a Zekaria i te Puka Tapu, ka tatau tatou i te au orama e te au totou akauruia tei akamaroiroi ra i te au tangata o te Atua i te ono anere mataiti M.T.N. Te akapapu ua maira te reira au totou ia tatou i ta Iehova ra turu anga. Te oronga maira te reira i te au tumu ravarai no tatou kia irinaki e ka oronga katoa mai a Iehova i te au ki tona au tangata i to tatou tuatau nei. Ei akatauanga, i te pene varu o taua puka tei tataia ra i tona ingoa, kua taiku te peroveta ko Zekaria e tai ngauru taime i te au tuatua e: ‘Te na ko mairā Iehova.’ I te au taime tataki tai katoa, te tamata maira taua tuatua ra i tetai akakite anga na te Atua no te au o te au tangata o te Atua ra. Kua akatupuia tetai papaki o taua au taputou ra i reira i te tuatau ia Zekaria ra. Pouroa kua akatupuia me kare te akatupuia nei i teia tuatau.
“E Vareae Toku ia Ziona”
6, 7. No teea au tu to Iehova ‘vareae no Ziona ma te riri maata’?
6 Kua tata muaia teia takiota tuatua ia Zekaria 8:2, i te ngai ta tatou ka tatau e: “E vareae toku ia Ziona, e vareae maata, e vareae oki toku iaia ma te riri maata rava.” Ko ta Iehova taputou i te vareae, e kia maroiroi maata, no tona au tangata ko te aite anga e ka vai matakite aia i te akaoraanga i te au no ratou. Ko te akaora anga i to Iseraela ki to ratou enua e te patu akaouanga i te iero ra e akapapu anga ia i taua maroiroi ra.
7 Inara, akapeea te aronga tei patoi i to Iehova au tangata ra? Kua akatauia atu tona maroiroi no tona au tangata na tona “riri maata rava” ki runga i teia au enemi. I te akamori anga te au ngati Iuda tiratiratu ra i te iero tei patu akaouia ra, kua rauka ia ratou i te akamaaraara akaou i te mate o Babulonia mana maata ra, tei topa nei i teianei. Kua rauka katoa oki ia ratou i te tamanako i te puapinga kore takiri anga o te au enemi tei tauta ra kia arai i te patu akaouanga i te iero. (Ezera 4:1-6; 6:3) E kua rauka ia ratou i te akameitaki ia Iehova no tana akatupu anga i tana taputou. Na tona maroiroi i apai mai i te autu anga no ratou ra!
“Ko te Oire Tuatua-Mou”
8. I te tuatau ia Zekaria ra, akapeea a Ierusalema i riro ei ei oire tuatua mou ei tu ke anga ma te au tuatau i mua ana?
8 I te rua o ta Zekaria tata anga e: “Te na ko mairā Iehova.” Eaa ra ta Iehova au tuatua i teia atianga? “Kua oki au ki Ziona, e e noo au ki rotopu ia Ierusalema: e e karanga ia Ierusalema, Ko te oire tuatua-mou; e te maunga o Iehova Sabaota ra, Ko te maunga tapu ïa.” (Zekaria 8:3) I mua ake i te 607 M.T.N., kare takiri a Ierusalema i tetai oire tuatua mou. E viivii tona kau taunga e tona au peroveta, e e tiratiratu kore tona au tangata. (Ieremia 6:13; 7:29-34; 13:23-27) I teianei kua patu akaou te au tangata o te Atua ra i te iero, i te akaarianga i ta ratou apainga i te akamorianga ma. Kua noo akaou a Iehova ma te vaerua ki Ierusalema. Kua tuatua akaouia te au tuatua mou o te akamori anga ma ki roto iaia, no reira kua rauka kia tapaia a Ierusalema “ko te oire tuatua-mou.” Kua rauka kia tapaia tona ngai teitei e ko “te maunga o Iehova.”
9. Eaa te tu taui anga meitaki tei tupu ki “te Iseraela o te Atua” i te 1919 ra?
9 I te mea e aite anga maata to teia nga akakite anga e rua ki to Iseraela i taito ra, e maata katoa oki to raua aiteanga no tatou i te vaitata anga te openga o te 20 anere mataiti nei. E vaitata i te 80 mataiti kua topa, i te tuatau o te tamaki mua o teianei ao ra, kua o atu te aronga akatainuia ra e tokoiti ua tauatini no “te Iseraela o te Atua” ki roto i te tuikaaanga i te pae vaerua, mei to Iseraela i taito ra riro anga ki te tuikaaanga ki Babulonia. (Galatia 6:16) Na te tu totou anga, kua akatakaia ratou mei te au kopapa mate ra i te takotoanga i te arataa. Inara, te vaira to ratou anoano ngakau tae kia akamori ia Iehova “ma te vaerua e te tuatua-mou.” (Ioane 4:24) No reira, i te 1919, kua akaanga ke a Iehova i to ratou tuikaaanga, na te akatuanga ia ratou mei to ratou tu mate i te pae vaerua ra. (Apokalupo 11:7-13) Kua pau a Iehova i reira ma tetai tuatuaanga maata Ae ki ta Isaia uianga totou maira e: “E enua katoa ainei tei mamae i te rā okotai? e anau ainei te enua katoatoa i te kamoanga mata nei?” (Isaia 66:8) I te 1919, kua ora akaou mai te au tangata o Iehova ei tetai enua tangata i te pae vaerua i to ratou uaorai “enua,” me kare ngai i te pae vaerua i te enua nei.
10. Akamata mai i te 1919, eaa te au akameitakianga tei rekarekaia e te au Kerititiano akatainuia ra i to ratou “enua”?
10 Te ora meitaki ra ki roto i taua enua ra, kua tavini atu te au Kerititiano akatainuia ra ia Iehova i roto i to Iehova ra iero vaerua maata. Kua tapaia ratou ei “te tavini akono meitaki e te pakari,” ma te arikianga i te apainga no te akonoanga i ta Iesu au apinga i te enua nei, e angaanga ta ratou e rekareka nei i te vaitata anga te 20 anere mataiti ki tona openga. (Mataio 24:45-47) Kua kite meitaki ratou i te apiianga e ko Iehova tikai “te Atua au uaorai.”—1 Tesalonia 5:23.
11. I akapeea te au arataki akonoanga o Kerititome i te akaari anga ia ratou uaorai ei au enemi no te au tangata o te Atua?
11 Inara, ka peea te au enemi o te Iseraela o te Atua? Te akatauia ra te maroiroi o Iehova no tona au tangata na tona riri maata i te aronga patoi maira. I te tuatau o te tamaki mua o teianei ao ra, kua rave mai te au arataki akonoanga o Kerititome i te taomi anga maata ia ratou e tauta ra—e i kore ra i rauka—kia takore atu i teia pupu meangiti ua o te au Kerititiano tutu aere i te tuatua mou. I te tuatau o te tamaki rua o teianei ao ra kua taokotaiia te au orometua o Kerititome ki te apinga okotai ua: I nga tua e rua o te tamaki ra, kua raurau katoa ratou i te au kavamani kia takinga kino i te Au Kite o Iehova. Mei te reira katoa oki i teia tuatau, i te au enua e manganui te akamaroiroi ra te au arataki akonoanga i te au kavamani kia tureia me kare kia araiia te angaanga tutuanga Kerititiano a te Au Kite o Iehova ra.
12, 13. Akapeea te akakite anga i to Iehova ra riri kia Kerititome?
12 Kare teia i rave akara koreia e Iehova. I muri ake i te tamaki mua o teianei ao ra, kua tupu tetai topa anga kia Kerititome, e kapiti katoa oki te toenga atu o Babulonia Maata. (Apokalupo 14:8) Kua kite puia te topa anga o Kerititome, i te akamataanga i 1922, tetai tupuanga au mate akatutuia ra i te riringi anga mai, i te akakite anga atea ki te au tangata i tona tu mate i te pae vaerua ra e te akamatakite angaia tona akapouanga te aere maira. (Apokalupo 8:7–9:21) Ei akapapu anga e te rave uaia nei te riringianga i teia au mate, kua raveia te tuatua e “Kua Vaitata te Openga o te Au Akonoanga Pikikaa” ki te ao katoa nei ia Aperira 23, 1995, aruia mai e te tua anga e au anere ua atu mirioni o te au kopi o tetai itiu takake o te Tuatua Patireia.
13 I teia tuatau, kua o atu a Kerititome ki tetai turanga tau kore roa. I roto katoa i te 20 anere mataiti nei, kua tamate tona au mema tetai i tetai i roto i te au tamaki kino roa tei akameitakiia e tona au orometua ra. I etai enua kua kore ua tona mana. Kua papa aia no te akapouanga kapiti katoaia ma te toenga atu o Babulonia Maata.—Apokalupo 18:21.
E Au no te Au Tangata o Iehova
14. Eaa te tutu tuatua totou tei orongaia mai no tetai au tangata tei noo au ua ra?
14 I tetai pae, i teia mataiti 1996 nei, e rekareka to te au tangata o Iehova i te maata te au i roto i to ratou enua akaoraia, tei akatakaia maira i te toru o ta Iehova ra akakiteanga e: “Te na ko mairā Iehova Sabaota ra, Tena ka noo aere te au tane ruaine, e te au vaine ruaine, i roto i te au arataa i Ierusalema, te tangata katoa ma tona tokotoko i tona rima i te rai o te ruaine. Ka ki oki te au arataa o te oire ki te au tamariki tamaroa e te au tamaine, i te ori aere ua anga i to reira au arataa ra.”—Zekaria 8:4, 5.
15. Noatu rai te au tamaki a to te pa enua ra, eaa te au tei rekarekaia e te au tavini o Iehova ra?
15 Te akaari maira teia tutu tuatua meitaki i tetai apinga meitaki roa i roto i teianei ao akakinoia e te tamaki—e au tangata ponuiaau ua. Mei te 1919 maira, kua akatupuia ta Isaia au tuatua totou ra: “Ei au, ei au no tei te atea ke ra, e no tei vaitata mai, te tuatua mairā Iehova; e naku aia e akaora. Kare rava o te aronga kino ra e au, te tuatua maira taku Atua.” (Isaia 57:19-21) Inara, ko te au tangata o Iehova, noatu rai e kare i to teianei ao, kare e rauka kia kopae ke i te tupuanga na te oripu ua anga o te au iti tangata ra. (Ioane 17:15, 16) I etai au enua, te akakoromaki ra ratou i etai au tu ngata kino, e e tokoiti o ratou kua tamateia. Inara, te tupu ra te au ki te au Kerititiano tikai na nga mataara maata e rua. Te mea mua, ‘e au to ratou i te Atua ra, i to ratou Atu ia Iesu Mesia.’ (Roma 5:1) Te rua, e au to ratou i rotopu ia ratou uaorai. Te tatanu ra ratou i te “pakari no runga maira,” ko tei “iro koreia ïa, e mea au ïa.” (Iakobo 3:17; Galatia 5:22-24) Pera katoa oki, te tapapa atura ratou i te rekarekaanga i te au na roto i te tu oti meitaki me ka riro ko te “aronga maru ra, ka noo ïa i te enua, e ka rekareka ratou i te maata o te au ra.”—Salamo 37:11.
16, 17. (a) I akapeea “te au tane ruaine, e te au vaine ruaine” pera katoa “te au tamariki tamaroa e te au tamaine” i te akamaroiroi anga i te akaaerenga a Iehova? (e) Eaa te akakite maira i te au o te au tangata o Iehova ra?
16 Te vaira “te au tane ruaine, e te au vaine ruaine” i roto i te au tangata o Iehova, te aronga akatainuia te maaraara ra i te au autu anga o te akaaerenga a Iehova i mua ana. Te ariki maataia ra to ratou tiratiratu e te akakoromaki anga. Kua rave te aronga akatainuia ou ra i te arataki anga i te tuatau o te au ra kino i te au mataiti 1930 ra, e te Tamaki II o Teianei Ao, pera katoa i te au mataiti marekaia no te tupu anga tei aru maira. Pera katoa oki, mei te 1935 maira, kia akakite mai te “aronga maata rava” o te “au mamoe ke atu” iaia uaorai. (Apokalupo 7:9; Ioane 10:16) I te riro anga kia ruaine atu te aronga akatainuia ra e kua tokoiti mai, kua rave maata mai te au mamoe ke atu ra i te angaanga tutu aere e kua akatotoa i te reira i te ao katoa nei. I teia au mataiti ua akenei te aere maata maira te au mamoe ke atu ki roto i te enua o te au tangata o te Atua. Eaa oki, i teia mataiti anake i topa akenei, e 338,491 ratou tei papetitoia ei akatutu anga i to ratou akatapu anga kia Iehova! Ko taua aronga ou ra e ou tikai ratou, i te pae vaerua. Te marekaia ra to ratou tu oraora e te maroiroi ia ratou e akatere atura kia maata te au pupu o te aronga te imene ra i te au akapaapaa meitaki “no to tatou Atua te ora, tei noo ki rungao i te terono, e no te Punua-mamoe.”—Apokalupo 7:10.
17 I teia tuatau, ‘kua ki oki te au arataa i te au tamariki tamaroa e te au tamaine,’ e Au Kite ma te maroiroi o te mapu ra. I te mataiti rave angaanga o te 1995, kua rauka te au ripoti no te 232 au enua mai e te au motu o te moana ra. Inara kare e pekapeka no te au pa enua, kare e makitakita no te au kopu ke ke, kare e vareae tau kore, i rotopu i te aronga akatainuia ra e te au mamoe ke atu. Te tupu kapiti nei ratou katoatoa i te pae vaerua, ma te taokotai anga i te aroa. E taka ke tikai te taeake anga o te Au Kite o Iehova i te ao katoa i runga i te tua o te enua nei.—Kolosa 3:14; 1 Petero 2:17.
E Ngata Rava na Iehova?
18, 19. I te au mataiti mei te 1919 maira, i akapeea ta Iehova akatupu anga i tei akaraia e ngata rava i to te tangata manako?
18 I te 1918 ra i te tuatau e tokoiti ua tauatini te aronga toenga o tei akatainuia ra tei mareka kore ra i te tuikaaanga i te pae vaerua, kare e tangata i kite i te aerenga o te au tupu anga no te tuatau ki mua mai. Inara kua kite a Iehova—mei tei akakiteia maira i te a o tana akakite anga totou: “Te na ko mairā Iehova Sabaota ra, [ngata rava] rai teia i te mata o te toenga o teianei au tangata i taua au rā ra, e mea [ngata rava] katoa ainei i toku nei mata? te tuatua mairā Iehova Sabaota ra.”—Zekaria 8:6, akaaite ia NW.
19 I te 1919, kua akaoraia mai e te vaerua o Iehova tona au tangata no te angaanga i te tuatau ki mua. Inara, na te akarongo e raukaʼi kia mou ngaueue kore i taua akaaerenga meangiti o te aronga akamori ia Iehova ra. E tokoiti ua ratou, e e manganui te au apinga kare i taka meitaki. Inara, e meangiti e te meangiti ta Iehova ra akamaroiroi anga mai ia ratou i te pae o te akaaerenga e te akapapa anga ia ratou i te rave i te angaanga Kerititiano no te tutuanga i te tuatua meitaki e te akariro anga i te au tangata ei pipi. (Isaia 60:17, 19; Mataio 24:14; 28:19, 20) E marie ua, tana tauturu anga ia ratou kia kite i te au maro anga puapinga maata mei te takake anga e te ngateitei i te ao katoa e pini ua ake. E ngata rava ainei no Iehova kia akono i tona anoano na taua pupu meangiti o te Au Kite ra? Ko te pau anga, e kare tikai ia! Tei te au kapi 12 ki te 15 teia o teia makatini, tei akanoo ra i te papaanga angaanga a te Au Kite o Iehova i te tuatau o te mataiti angaanga i te 1995.
“Ei Atua Au no Ratou”
20. Akapeea te maata te totoa anga o te akaputuanga i te au tangata o te Atua tei totouia maira?
20 Te akakite katoa maira te rima o te akakiteanga i te tu mataora o te Au Kite o Iehova i teia tuatau nei: “Te na ko mairā Iehova Sabaota. Ina, e akaora au i toku ra au tangata i te enua i te itinga, e te enua i te opunga o te rā ra. E naku ratou e arataki mai, e ei roto ia Ierusalema ratou e noo ei, e ei tangata ratou noku, e ei Atua au no ratou ma te tuatua-mou e te tuatua-tika.”—Zekaria 8:7, 8.
21. Na roto i teea tu te akatamou anga e te akatotoa anga o te au nuingangare o te au tangata o Iehova ra?
21 I te 1996 ka rauka ia tatou i te tuatua ma te ekoko kore e kua tutu aereia te tuatua meitaki takapini te ao katoa mei “te enua i te itinga” ki “te enua i te opunga, o te rā ra.” Kua akariroia e au tangata no te pa enua katoa ei pipi, e kua kite ratou i te akatupu anga o ta Iehova taputou: “Te au tamariki katoa naau ra e apiiia e Iehova; e ei au nuingangare to te au tamariki naau ra.” (Isaia 54:13) E au to tatou no te mea na Iehova i apii ia tatou. No teia akakoro anga, kua neneiia te au puka e tere atu i te 300 au reo. I teia mataiti anake kua topa nei, e 21 au reo ke i kapitiia mai. Te neneiia nei te makatini Punanga Tiaki i teianei i e 111 au reo, e te Awake! i e 54. Te oronga maira te au uruoaanga i te au enua e te au pa enua i tetai akakite anga ki te au tangata i te au o te au tangata o te Atua ra. Te taokotai maira te au uipaanga epetoma ia tatou e te oronga maira i te akamaroiroi anga tei tau no tatou kia vai ngaueue kore. (Ebera 10:23-25) Ae, te apii nei a Iehova i tona au tangata “ma te tuatua-mou e te tuatua-tika.” Te oronga ra aia i te au ki tona au tangata. Mei teaa ra to tatou akameitakiia anga kia o atu ki roto i taua tu au maata ra!
Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?
◻ I teia au tuatau nei, i akapeea a Iehova i ‘vareae ei ma te riri maata rava’ no tona au tangata?
◻ Akapeea te au tangata o Iehova i rekarekaʼi i te au, noatu i roto i te au enua akakinoia e te tamaki?
◻ Na roto i teea au tu i ‘ki ei te au arataa i te au tamariki tamaroa e te au tamaine’?
◻ Eaa te au apinga tei orongaia mai e raukaʼi i te au tangata o Iehova i te apiiia e ia?
[Tutu i te kapi 12-15]
TE RIPOTI TAVINI ANGA MATAITI 1995 A TE AU KITE O IEHOVA I TEIANEI AO
(Akara i te puka)
[Tutu i te kapi 8, 9]
I te ono anere mataiti M.T.N., kua kite te au ngati Iuda tiratiratu tei patu akaou ra i te iero e ko Iehova anake te tumu tau kia irinakiia no te au