Kare e Au no te Au Karere Pikikaa!

“Ka riro oki te aronga i rave i te kino ra i te tipu keia; . . . Kareka te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua, e ka rekareka ratou i te maata o te au ra.”​—SALAMO 37:9, 11.

1. Eaa ra tatou i tau ei kia manako atu e ka kitea te au karere, te aronga mou e te aronga pikikaa oki, i “te tuatau openga ra”?

AU KARERE​—pikikaa me kare e tika? E rua tu i te tuatau Pipiria ra. Inara peea oki i to tatou tuatau nei? Ia Daniela 12:9, 10, ka tatau tatou e kua tuatua atu tetai karere no te rangi mai ki te peroveta a te Atua ra: “Kua popaniia taua tuatua nei, e kua sigiloia e tae ua atu ki te tuatau openga ra. E manganui te ka tamāia, e ka akateateaia, e ka timataia oki; e rave ra te aronga kino i te kino; kare oki tetai o te aronga kino e kite, e kite ra te aronga pakari.” Te noo nei tatou i teianei i taua “tuatau openga ra.” Te kite ra ainei tatou i te tuke anga maata i rotopu i “te aronga kino” e “te aronga pakari”? E tika oki te kite nei tatou!

2. Akapeea a Isaia 57:20, 21 i te akatupu angaia i teia tuatau?

² I te pene 57, nga irava 20 e te 21, ka tatau tatou i te au tuatua a Isaia karere a te Atua ra: “E tau ra te aronga kino ra ki te tai oripu ua nei; kare rava oki e akaea anga; na tona au ngaru oki e akapeke i te vari, e te repo. Kare rava o te aronga kino ra e au, te tuatua maira taku Atua.” Mei teaa ra te tano tikai te akataka anga a teia au tuatua i teianei ao i te vaitata atu anga ki te 21 anere mataiti nei! Te ui nei tetai papaki, ‘Ka itae ainei tatou ki taua anere mataiti ra?’ Eaa ra ta te au karere pakari te ka akakite mai kia tatou?

3. (a) Eaa te tukeanga te kiteia ra ia 1 Ioane 5:19? (e) Akapeea te akataka anga i “te aronga pakari” ia Apokalupo pene 7 ra?

³ E kite pakari akauruia to te apotetoro ko Ioane i te tu-Atua ra. Ia 1 Ioane 5:19, te tuatua ra: “Kua kite oki tatou e no te Atua tatou, e te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.” Ei tuke anga ki to teianei ao ko te 144,000 au Iseraela vaerua ra, e toenga kua ruaine ratou te vai nei ma tatou katoa. Te kapitiia mai nei kia ratou i teia tuatau “e aronga maata rava, . . . no te pa enua ravarai, e te au kopu ravarai, e te au iti-tangata ravarai, e te au reo katoa oki,” te tae ra to ratou numero i teianei kia tere atu i te rima mirioni, e kite pakari katoa oki to ratou. “Ko te aronga teia i aere mai mei roto i te mate maata.” Eaa ra ratou i tutakiiaʼi? No te mea ko ratou katoa oki “kua orei i to ratou kakau, e kua akateatea i te toto o te Punua-mamoe ra” na te akonoanga i te akarongo i te oko o Iesu ra. Ei au karere no te mā rama, “i akamori ei ratou [i te Atua] i te po e te ao.”​—Apokalupo 7:4, 9, 14, 15.

Tei Karanga Uaia ra e Au Karere no te Au

4. (a) Eaa ra te aronga karanga uaia ra e au karere no te au i roto i te ao o Satani ka riro ei kia puapinga kore? (e) Eaa te aite anga o Ephesia 4:18, 19 i teia tuatau nei?

⁴ Inara, ka peea te aronga karanga uaia ra e au karere no te au i roto i te akatereanga a Satani o teianei ao? Ia Isaia pene 33, irava 7, ka tatau tatou: “I na oki to ratou Ariela! kua ngongoro ua te aue ki vao: kua maata te aue o te au karere akamoeau.” Mei teaa te tika o teia no te aronga te ori viviki aere oripu ua ra mei tetai oire maata o teianei ao ki tetai atu, i te tauta anga kia apai mai i te au! Mei teaa ra te puapinga kore! No teaa ra? No te mea te akono ra ratou i te au tupu anga no te au kino mai o teianei ao kare ra e kukumi atu i te au tumu akaia maira. I te ngai mua, te matapo ra ratou ki to Satani vai anga mai, koia ta te apotetoro ko Paulo i akataka maira ei “te atua o teianei ao.” (2 Korinetia 4:4) Kua ruruia e Satani te au ua no te kino ki roto i te au tangata ra, ma te tupu anga e ko te maata anga, kapiti katoa te aronga tutara e manganui, te aite ra i teianei ki te akataka anga ia Ephesia 4:18, 19: “Ma te manako akapoiriia, e te taka ke i te ora a te Atua ra no te kite kore i roto ia ratou ra, e te paetaeta oki o to ratou ngakau; E no te kite kore i te akama, kua oronga ia ratou uaorai i te peu kanga ra, ei rave i te au mea viivii katoa ra, ma te anoano maata.”

5. (a) Eaa ra te au rima rave o te tangata ka puapinga kore ei ei akatupu i te au? (e) Eaa te tuatua akapumaanaanga ta Salamo 37 e oronga maira?

⁵ Kare e rima rave no te au tangata apa ua nei te ka rauka kia kiriti tumu atu mei te ngakau tangata ra i te noinoi, te karapii, e te makitakita te tupu maata nei i teia tuatau. Ko Tei Anga anake ia tatou, koia te Atu Ngateitei ko Iehova, ka rauka kia rave i te reira! Pera katoa oki, ko te aronga maru anake, e tokoiti ua i roto i te au tangata, te mareka ra kia kauraro i tana arataki anga. Te akataka keia ra te tupu anga kia ratou e ki te aronga rave kino o teianei ao ia Salamo 37:9-11: “Ka riro oki te aronga i rave i te kino ra i te tipu keia; ko te aronga ra i tapapa ia Iehova ra, ko ratou te ka noo i te enua. E roa poto ake, e kare ua te tangata kino ra . . . Kareka te aronga maru ra, ka noo ïa i te enua, e ka rekareka ratou i te maata o te au ra.”

6, 7. Eaa te rekoti o te au akonoanga o te ao nei te akakite maira e kua puapinga kore ratou ei au karere no te au?

⁶ Ka kitea ainei te au karere no te au, i reira, i roto i te au akonoanga o teianei ao maki nei? Inara, eaa te mea matauia no te akonoanga tae roa mai ki teia tuatau nei? Te akaari maira te tuatua enua e kua o atu te akonoanga ki roto, ae, kua riro katoa ei akamata i te maata anga o te akamaringi toto mei roto mai i te au anere mataiti ra. Ei akatauanga, i te Christian Century o te epetoma o Aukute 30, 1995 i te ripotianga no te pekapeka i te ngai ko Ukotaravia ra i mua ana, te akakite maira: “I te ngai akatereia e te Serb i Potonia, te noo ra te au orometua ki te tuanga mua o te parimani ra, e tei roto katoa oki i te tuanga mua, o te ngai akapapa anga apinga no te vaeau e te au apinga tamaki katoa oki te akameitakiia ra i mua ake i te tamaki anga.”

⁷ E tai anere mataiti o te angaanga mitinari a Kerititome i Aperika kare i apai mai kia meitaki ake te tupu anga, mei tei akatutuia maira i Ruanata, ko tetai enua te matauia ra e 80 patene e Katorika. Kua ripotiia e The New York Times o Tiurai 7, 1995, e: “Ko Golias, e tangata manako atea ua, kare ona taoonga i te makatini Katorika tei neneiia i Lyons [i Varani], te parani ra kia akataka e 27 au orometua Ruanata e e a vaine paretenia ta te reira i tuatua e kua tamate me kare kua akamaroiroi i te au tamateanga i Ruanata i te mataiti i topa akenei.” Kua tuatua te African Rights, koia tetai akaaerenga no te au tika o te tangata i London, e: “Kia tere atu i tona muteki ua, ka tika te au akonoanga kia pau no te rave anga tetai papaki o tona au orometua, te aronga apii ekaretia e te au vaine paretenia ra i roto i te akapou anga i etai pupu tangata ra.” Te aite ra teia ki te turanga i Iseraela i te akataka anga ta Iehova ra karere mou ko Ieremia i te “akama” o Iseraela, kapiti katoa ma tona au tutara, tona kautaunga, e tona au peroveta, ma te tuatuaanga: “Kua kitea oki ki runga i to tapa kakau te toto o te aronga ao ara kore ra.”​—Ieremia 2:26, 34.

8. Eaa tikai kia tuatuaia e e karere a Ieremia no te au?

⁸ E putuputu a Ieremia i te tapaia e peroveta no te akavaanga kino, inara ka tau katoa oki aia kia tapaia e karere na te Atua no te au. Kua taiku putuputu aia i te au mei ta Isaia i rave i mua ake iaia. Kua taangaanga a Iehova kia akakite akavaanga ki runga ia Ierusalema, i te na koanga: “Toku riri, e toku riri otooto ra, ta teianei oire i akatupu io nei, mei te rā mairai i akatu ei ratou i te reira, e tae ua akenei ki teianei rā, kia akataka keia e au ra i mua i toku mata nei. I te au kino katoa oki a te tamariki a Iseraela, e te tamariki a Iuda, ta ratou i rave, ei akakoko mai iaku kia riri; ratou, to ratou au ariki, to ratou ui mataiapo, to ratou kau taunga, e to ratou au peroveta ra, e te au tangata o Iuda, e tei noo i Ierusalema.” (Ieremia 32:31, 32) Kua akaatea mai teia i ta Iehova akavaanga ki runga i te au tutara e te au orometua i roto ia Kerititome i teia tuatau. No te au mou kia vai tamou mai, ka tika kia takore atu i teia aronga akatupu i te kino e te ta ua! Kare tikai ratou i te au karere no te au.

Te TE ei Tetai Tei Akatupu Au?

9. Eaa te TE i karangaʼi e e karere ia no te au ra?

⁹ Kare ainei e rauka kia riro te Taokotaianga Enua ei tetai karere mou no te au? No te mea, ko te akamataanga ki tona akapapa anga, tei orongaia maira ia Tiunu 1945, e 41 ua ra i mua ake i te akatanea angaia a Hiroshima e te pomu atomu ra, kua akakiteia mai tana akakoroanga: “kia akaora i te au uki i muri iora i te akakino anga a te tamaki.” Kua akapapaia te 50 mema manakoia ra o te Taokotaianga Enua “kia taokotai i [to ratou] ririnui kia tamou marie i te au e te tinamou i te pa enua katoa.” I teia tuatau e 185 mema enua o te TE, pouroa ratou te aite anga tikai kua akatapuia kia rave i taua tumu rai.

10, 11. (a) Akapeea ta te au arataki akonoanga tuatua anga i ta ratou turu anga i te TE? (e) Na roto i teea tu ta te au pope akakite tarevake anga i “te Tuatua Meitaki no te Basileia o te Atua?”

¹⁰ Mei roto mai i te au mataiti, kua tuatua maataia te TE, e maata oki na te au arataki akonoanga. Ia Aperira 11, 1963, kua taina te Pope ko John XXIII i tana pepa ko te tumu “Pacem in Terris” (Au i Runga i te Enua) kua tuatua aia i roto i te reira: “Ko to matou inangaro akatenga e ko te akaaerenga Taokotaianga Enua​—i tona akapapa anga e i tona au apinga​—kia riro kia aite atu te maata e te tu teitei o tana au angaanga.” I muri akera, ia Tiunu 1965, te au arataki akonoanga, tei manakoia e te komono ra e okotai apa o te au tangata o te ao nei, tei akonoia ra i San Francisco ko te 20 o te ra anau o te TE. Pera katoa i te 1965 i te tutaka anga te Pope ko Paul VI i te TE kua akataka mai i te reira ei “te manakonako anga openga no te koreromotu e te au.” I te 1986, kua taokotai mai te Pope ko John Paul II i te akapapaanga te TE Mataiti Au no te au pa enua katoa.

¹¹ Kua rave akaouia, i te tuatau o tana tutaka anga ia Okotopa 1995, kua tuatua te pope ra e: “I teia tuatau te akono nei tatou i te Tuatua Meitaki o te Patireia o te Atua.” Inara e karere tikai ainei aia na te Atua no te tuatua meitaki o te Patireia? I te tuatuaanga no te au manamanata o teianei ao, kua tuatua katoa aia: “Ia tatou e aro atu nei i teianei au akaaoanga mamaata, akapeea tatou e kore ei e akatika i te tuanga a te Akaaerenga o te Taokotaianga Enua ra?” Ko te TE, e kare ko te Patireia o te Atua ra, ta te pope ia i iki.

Te Au Tumu no te ‘Maata te Aueanga’

12, 13. (a) Akapeea ta te TE rave anga i te tu akatakaia maira ia Ieremia 6:14? (e) Eaa ra te arataki anga TE i kapitiiaʼi ki roto i te akataka anga ia Isaia 33:7 ra?

¹² Kua puapinga kore te akono anga i te 50 mataiti o te TE kia akakite i tetai ua atu manakonako anga no te “au i runga i te enua nei.” Kua akakiteia mai tetai tumu e tetai tangata tata i roto i The Toronto Star no Kanata, tei tata ra: “Te T.E. ko tetai riona nio kore ia, tei ngunguru ra me ka aravei atu i tetai tangata riri, mari ra ka tiaki na tona au mema e tauru i tona kapu nio i mua ake ka kakati ei.” E putuputu ra e ko taua kakati ra e meangiti ua e tu reiti oki. Ko te au karere no te au i roto i te akatereanga o te ao nei, e maata oki i to Kerititome, kua tuatua ana i te au tuatua ia Ieremia 6:14: “E kua akaora pakiri ua ratou i te paruparu o te tamaine a toku iti-tangata, i te na ko anga e, Ei au, ei au; e kare ua e au.”

¹³ Kua angaanga pakari te au tekeretere e tianara o te TE, e kare e ekoko anga e ma te ngakau tae, kia riro kia autu te TE. Inara ko te taumaroanga tamou i rotopu i te 185 au mema e manganui ra te akakoro anga e akapeea te akakore tamaki anga, te akapapa tikaanga, e te akatere i te moni kua arai i te autu anga. I roto i tana ripoti mataiti no te 1995, kua tata te tekeretere tianara i reira i te meangiti mai anga “te manako taitaia no te kino i te nukiria i te ao katoa” ei akatueraanga i te mataara no te “au pa enua kia angaanga kapipiti no te puapinga e kia tupu te taokotai anga no te tangata katoa ra.” Inara kua tuatua katoa aia: “E mea mii ra, ko te tupu anga o te au akatereanga o teianei ao i te au mataiti tokoiti kua topa akenei kua akakore maata i taua au manakonako anga papuia ra.” E tika tikai, ko te au karere manakoia ra no te au te ‘maata ra te aueanga.’

14. (a) Eaa ra ka raukaʼi kia tuatuaia e kua pangakarapu te TE i te pae o te moni e te akono tau oki? (e) Akapeea te akatupu anga ia Ieremia 8:15?

¹⁴ Te tatau ra tetai tumu akamata anga i roto i The Orange County Register i California e: “Kua Pangakarapu i te Moni, e te Tu Akono Tau te T.E.” Ka akakite mai taua atikara ra e i rotopu i te 1945 e te 1990, e tere atu i te 80 au tamaki, e e tere atu i te 30 mirioni oraanga i tamateia. Kua akakite katoa mai i tetai tangata tata no te itiu o Okotopa 1995 o te Read­er’s Digest tei “akataka ra i te au angaanga vaeau a te T.E. ei mea tuke na ‘te au rangatira karape kore, au vaeau kare i akoia, au kapiti anga ma te aronga orureau, te kore e arai i te au takinga kino e i etai taime te tauturu ra i te ravenga mataku.’ Pera katoa oki, ‘te maata te kaimoumou, te pikikaa, e te akono kino tei runga roa.’” I roto i tetai tuanga tei karangaia ko “Te T.E. i te 50,” te tumu tuatua maata i The New York Times ko “Te Akatereanga Kino e te Kaimoumou te Akakore ra i te Au Akakoro Anga Meitaki a te T.E.” I The Times o London, i Engarani, kua akamataia mai tetai atikara ma te au tuatua “E Apikepike i te Rima Ngauru​—Te umuumuia ra tetai porokarama no te akamaroiroi i te TE kia oki ki te tu meitaki.” Ko te tika, te tau ra ia ki ta tatou e tatau ia Ieremia pene 8, irava 15: “Kua tatari tatou ki te au, e kare rava e meitaki; i te tuatau akaora, e i na, ko te tumatetenga!” E ko te akakoko anga no tetai akakino anga nukiria te vai tautau ua maira i rungao i te au tangata. Te taka meitaki ra, kare te TE i te karere no te au te umuumuia ra e te tangata nei.

15. Akapeea a Babulonia i taito ra e tona anaunga akonoanga i te akapapu anga e e akapou anga ta ratou e te akanenevaanga oki?

¹⁵ Eaa te tupu anga no teia au mea katoa nei? Kare te Tuatua totou a Iehova i akaruke mai i tetai ekoko anga. I te ngai mua, eaa te takoto maira ki mua no te au akonoanga pikikaa o teianei ao tei putuputu ra te riro ei oaoa meitaki ma te TE? Ko ratou te anaunga no te tumu akamori itoro okotai ra, koia Babulonia i taito ra. Te tau ra, te akataka anga ia ratou ia Apokalupo 17:5 ei ia “Babulonia Maata ko te metua vaine o te aronga akaturi, e no te au mea viivii o te ao nei.” Kua akataka maira Ieremia i te mate o teianei aronga pikikaa akaputuia ma te kite kore. No te aite ki te vaine akaturi, kua akavare ratou i te aronga poritiki, ma te akapaapaa anga i te TE e te akanooanga i te au pirianga tau kore ma tona au mema mana poritiki ra. Ko ratou te aronga rave maata i te au tamaki o te tuatua enua ra. Kua akakite tetai tangata tuatua ma te taiku anga i te tamaki akonoanga i Initia ko: “Karl Marx tei akaaite ra i te akonoanga ei te opiomi o te au tangata. Inara kare taua tuatua ra i te tika rava no te mea ko te opiomi ka akatopa ia, ka akamaroiroi kore i te au tangata ki roto i tetai tu kona. Kare, te aite ra te akonoanga mei te kokaine. Ka tuku mai te reira i tetai tu ta kino e ko tetai mana akapou maata ia.” Kare katoa oki tera tangata tata i te tika rava. Ko te akonoanga pikikaa e akakona kia neneva e kia akapou oki.

16. Eaa i tau ei kia oro ke atu te aronga ngakau tiratiratu mei ia Babulonia Maata i teianei? (Akara katoa ia Apokalupo 18:4, 5.)

¹⁶ Eaa, i reira, ta te aronga ngakau tiratiratu te ka tau kia rave? Te oronga maira te karere a te Atua ko Ieremia i te pauanga kia tatou: “E rere ke atu kotou mei roto mai i Babulonia, kia ora te tangata katoa iaia uaorai: . . . Ko te tuatau oki teia o te akakoko anga na Iehova.” Te mataora nei tatou e au mirioni ua atu kua rere ke mai i te tapekaanga a Babulonia Maata, koia te patireia o te akonoanga pikikaa o teianei ao. Ko koe ainei tetai o ratou ra? I reira kua kite meitaki koe i akapeea te tupu anga no Babulonia Maata mai ki to te pa enua katoa: “Kua inu te pa enua i tana wina ra, e nenevaʼi te pa enua ra.”​—Ieremia 51:6, 7.

17. Eaa te akautunga te vaitata nei i te raveia kia Babulonia Maata, e eaa te ka aru atu i taua rave anga ra?

¹⁷ Kare e roaia, ka akatanotanoia e Iehova te au mema ‘nenevaia’ o te TE kia ta atu i te akonoanga pikikaa, tei akatakaia e Apokalupo 17:16: “E akaviivii ïa i taua vaine akaturi ra, e e pou oki aia ia ratou i te āru, e e noo apinga kore ua aia, e e kai i tona kopapa, e e tutungi iaia ki te ai.” Na teia e akairo i te akamata anga o te mate maata te taikuia maira ia Mataio 24:21 e te ka tae ki tona take ia Aramakito, i te tamaki i taua ra maata o te Atua mana katoatoa ra. Mei ia Babulonia i taito ra, ka rokoia oki a Babulonia Maata ma te akavaanga tei akakiteia maira ia Ieremia 51:13, 25: “E tei noo i te nia o te au vai e manganui, e tei maata ua atu taau ra apinga, kua tae toou ra openga, e te arite o toou noinoi anga apinga. I na, kare au e tau ia koe, e tera ra maunga akatarevake e, i tei akapou i te enua katoa ra, te tuatua mairā Iehova: e akatika au i toku rima ki runga ia koe ra, e akataka atu au ia koe na runga i te au mato ra, e akariro au ia koe ei maunga ka.” Ka aru atu te au pa enua viivii, e te rave tamaki oki i te akonoanga pikikaa ki roto i te akapouanga a te mou anga ratou katoa i te ra o ta Iehova ra akautunga anga.

18. Aea e akapeea oki te akatupu anga ia Isaia 48:22 te vai maira?

¹⁸ Ia 1 Tesalonia 5:3, te tuatuaia ra no te aronga rave kino: “E tuatua oki te tangata e, e au, e kare e kino; ei reira ratou e rokoia uaia mai ei e te mate viviki, mei te vaine nui kia rokoia e te mamae ra; e kare rava ratou e ora.” Ko teia te aronga ta Isaia i tuatua ra: “I na oki . . . [ka] maata te aue o te au karere akamoeau.” (Isaia 33:7) E tika oki, mei ta tatou ka tatau ia Isaia 48:22, “Te tuatua mairā Iehova, Kare rava o te aronga rave ara ra e au.” Inara eaa te tuatau ki mua te tiaki maira i te au karere mou no te au tu Atua ra? Na ta tatou atikara aru mai e akakite.

Au Uianga no te Manako Akaou

◻ Ma teea au tuatua maroiroi ta te au peroveta a te Atua ra akakite atea anga i te au karere pikikaa?

◻ Eaa i puapinga kore ei te au rima rave tangata nei i te tautaanga kia rave mai i te au tinamou ra?

◻ Eaa te tuke anga te au karere mou no te au ma to te aronga turu i te TE ra?

◻ Eaa ta te aronga maru te ka tau kia rave kia marekaʼi i te au ta Iehova i taputou maira?

[Au Tutu i te kapi 15]

Kua totou katoatoa a Isaia, a Ieremia, e Daniela i te puapinga kore o te au tauta anga no te au a te tangata ua nei

[Tutu i te kapi 16]

“Te vai ua nei rai to te ao ravarai i raro ake i taua vaerua kino ra.”​—Te apotetoro ko Ioane

[Tutu i te kapi 17]

‘Ma te manako akapoiriia ratou.’​—Te apotetoro ko Paulo