Ei Ngutuare Tangata e Apii Putuputu i te Tuatua a te Atua
“Kare o te kai anake ra te mea e oraʼi te tangata nei, ko te au mea katoa ra no roto mai i te vaa o te Atua ra.”—MATAIO 4:4.
1. Eaa ta te Pipiria tuatua no te apainga a te au upoko ngutuare tangata kia apii i ta ratou tamariki i to Iehova ra au aerenga?
KUA oronga te Atua ko Iehova ki te au upoko ngutuare i te au akamaaraara anga putuputu i ta ratou apainga kia apii i ta ratou tamariki. Ka akapapa taua apiianga ra i te tamariki no te oraanga i teianei e ka tauturu katoa kia teateamamao ia ratou no te oraanga te aere maira. Kua tou atura tetai angera tei tuatua ra na te Atua kia Aberahama i tana apainga kia apii i tona ngutuare tangata “kia akono ratou i te tuatua a Iehova.” (Genese 18:19) Kua tuatuaia atu ki te au metua Iseraela kia akataka atu ki ta ratou tamariki i akapeea ta te Atua ra akaora anga i to Iseraela mei Aiphiti mai e i akapeea tana oronga anga kia ratou i tana Ture i te Maunga Sinai i Horeba ra. (Exodo 13:8, 9; Deuteronomi 4:9, 10; 11:18-21) Kua akamaroiroiia te au upoko ngutuare Kerititiano kia apii i ta ratou tamariki “kia pakari ma te ako a te Atu ra.” (Ephesia 6:4) Noatu me okotai anake metua te tavini ra ia Iehova, ka tau aia kia tauta i te apii i te tamariki i to Iehova aerenga.—2 Timoteo 1:5; 3:14, 15.
2. Te umuumuia ra ainei te apii ngutuare tangata me kare e tamariki i te ngutuare? E akataka mai.
2 Kare te aiteanga o teianei e ko te apii ngutuare i te Tuatua a te Atua no te au ngutuare anake te vaira te tamariki i reira. Me ka rave te tane e te vaine i tetai apii ngutuare tangata noatu me kare e tamariki i taua ngutuare ra, te akaari ra teia i te ariki anga meitaki i te au apinga vaerua ra.—Ephesia 5:25, 26.
3. Eaa i puapinga maatai kia putuputu te apii a te ngutuare tangata?
3 E raukai kia maata te meitaki, ka umuumuia kia rave putuputu i te apiianga, kia rotai ma te apiianga ta Iehova i apii atura i to Iseraela i te metepara ra: “Kare o te areto anake ra te mea e oraʼi te tangata nei, ko te au mea katoa ra no roto mai i te vaa o Iehova ra, e ora te tangata i te reira.” (Deuteronomi 8:3) Tei runga ra i te au turanga o te ngutuare tangata, penei ka akapapa etai au ngutuare i tetai apii epetoma; ko etai penei e apii poto mai i te ra taki tai. Noatu eaa te akanoonoo anga taau ka iki, auraka e akaruke ua kare e tuatau akatakaia. ‘E taporoporo marie i te tuatau’ no te reira. Ko te tutaki anga i te tutaki umuumuia no taua tuatau ra ko tetai akaputu anga meitaki ia. Te vaira te au oraanga o te au mema o toou ngutuare ki roto i tetai tu tinamou kore.—Ephesia 5:15-17; Philipi 3:16
Au Akakoro Anga kia Tamou Marie i te Manako
4, 5. (a) Na roto ia Mose, eaa ta Iehova i akanoo ki mua i te au metua ei akakoro anga puapinga i te apiianga i ta ratou tamariki? (e) Eaa te o atura ki te reira i teianei tuatau?
4 Me arataki koe i te apii a te ngutuare tangata, ka akatupu te reira i te meitaki maata rava me tei roto i to manako te au akakoro anga akataka meitakiia ra. E akamanako i etai akakoro anga tokoiti ua.
5 I te au apii takitai, e kimi kia patu i te anoano i te Atua ko Iehova ra. Ia Iseraela i akaputu ra i te ngai mataataa i Moabi ra, i mua ake i to ratou tomo anga i te Enua Taputouia ra, kua akaariu atura Mose i to ratou manako anga ki runga i ta Iesu Karaiti i akataka atu i muri iora ei “te akauenga i maata o te ture.” Eaa ia? “E anoano atu koe i to Atua ia Iehova ma to ngakau katoa, e ma to vaerua katoa, e ma to manako katoa.” (Mataio 22:36, 37; Deuteronomi 6:5) Kua raurau atura Mose i to Iseraela kia tuku i teianei ki runga i to ratou uaorai au ngakau e kia apii i te reira ki ta ratou tamariki. Ka umuumuia te taokioki anga no te reira, te akaariuanga i te manako ki te au tumu no te anoanoanga ia Iehova, te akonoanga i te au tu manako e te tu akono te ka arai i te akakite anga i taua anoano ra, e te akakiteanga anoano no Iehova i to ratou uaorai au oraanga. Te anoanoia ra ainei taua tu apiianga ra no taau tamariki? Ae! E te anoano katoaia ra te tauturu no ratou kia ‘peritome i to ratou ngakau,’ koia oki, kia takore atu i tetai ua atu apinga te ka akaparuparu i to ratou inangaro no te Atua ra. (Deuteronomi 10:12, 16; Ieremia 4:4) I roto i taua au akaparuparu anga ra penei ko te anoano no te au apinga o teianei ao e no te au atianga e o atu ei ki roto i tana au angaanga. (1 Ioane 2:15, 16) Ka tau te inangaro ia Iehova kia rave angaanga, kia akakitekite, ma te akakeuanga ia tatou kia rave i te au apinga te ka akamareka i to tatou Metua i te rangi ra. (1 Ioane 5:3) No taau apii a te ngutuare tangata kia riro kia roa te au puapinga, ka tau te au atianga apii ravarai kia raveia na roto i tetai tu te ka akamaroiroi i teia inangaro.
6. (a) Eaa te umuumuia ra kia oronga i te kite tika? (e) Akapeea ta te au Tuatua Tapu akaketaketa anga i te puapinga maata o te kite tika ra?
6 E oronga atu i te kite tika o ta te Atua ra au umuumu anga. Eaa te o atura ki te reira? E maata atu te kapitiia atura i te kite kia tatau i tetai pauanga no roto mai i tetai makatini me kare tetai puka. Te umuumu anga matauia kia uriuri manako kia akapapu e te kite meitakiia ra te au taviri tuatua e te au manako kaveinga oki. Ko te kite tika tetai tumu puapinga maata i te akatangata ouanga, i te akara atu anga i te au mea e maata atu te meitaki i te akonoanga i te au manamanata o te oraanga, e na reira, i te raveanga i tei akamareka tikai i te Atua ra.—Philipi 1:9-11; Kolosa 1:9, 10; 3:10.
7. (a) Na te taangaanga i teea au uianga penei ka tauturu i te ngutuare tangata kia akataka tau i te tumu apiiia ra? (e) Akapeea ta te au Tuatua Tapu akaketaketa anga i te puapinga o taua akakoro anga ra?
7 Tauturu kia rave tau i te aiteanga no tei apiiia ra. Ma teianei akakoro anga i roto i te manako, i te tuatau o te apiianga takitai a te ngutuare tangata, e ui: ‘Akapeea te akatupu anga tau a teianei tumu ki to tatou oraanga? Te umuumuia ra ainei e te reira tetai taui anga mei ta tatou e rave nei i teianei? Eaa tatou ka tau ei kia rave i te au akatikatika anga?’ (Maseli 2:10-15; 9:10; Isaia 48:17, 18) Na te orongaanga kia rava te manakoanga ki te au aiteanga tau no te au apinga tei apiia ra ka riro ei tumu puapinga maata i te tupu anga pae vaerua o te au mema o te ngutuare ra.
E Taangaanga Pakari i te Au Apinga Apiianga
8. Eaa te au apinga no te apii Pipiria ta te pupu tavini i oronga mai?
8 Kua oronga mai “te tavini akono meitaki e te pakari” i te au apinga e maata te ka rauka kia taangaangaia no te apii. Te makatini Punanga Tiaki, kia taangaangaia ma te Pipiria, ka rauka mai i roto e 131 au reo. Te vaira te au puka no te apii Pipiria i roto e 153 au reo, te au poroutia i roto e 284 reo, te au tepe e 61 reo, te au tepe vitio e 41 reo, pera katoa te porokaramu komopiuta no te kimikimi anga Pipiria i roto i te au reo e 9 katoa!—Mataio 24:45-47.
9. Penei akapeea ta tatou akataka anga i te ako i roto i te au tuatua tapu tei taikuia maira i teianei parakaoa i te raveanga i tetai apii Punanga Tiaki na te ngutuare tangata?
9 E manganui te au ngutuare tangata te taangaanga ra i te tuatau apii a te ngutuare kia teateamamao i te apiianga Punanga Tiaki no te putuputuanga. Mei teaa ra te tauturu anga a te reira! Te vaira i Te Punanga Tiaki te kai vaerua kaveinga te orongaia maira kia akamatutu i te au tangata o Iehova i te ao katoa. Me apii kotou i Te Punanga Tiaki ei ngutuare tangata, e rave kia tere atu i te tatau anga i te au parakaoa e te pauanga uianga neneiia. E kimi marie i te kiteanga. E akanoo i te taime no te akara i te au tuatua tapu tei tataia kare ra i taikuia. E pati i te au mema o te ngutuare tangata kia tuatua akataka i akapeea teianei i piri atu ei ki tei tuatuaia ra i roto i te parakaoa tei uriuri manakoia ra. E tuku i te ngakau ki roto i te reira.—Maseli 4:7, 23; Angaanga 17:11.
10. Eaa te ka rauka kia raveia kia kapiti i te tamariki katoa ki roto i te apii e kia riro ia ei tuatau rekareka no ratou?
10 Me e tamariki tei roto i toou ngutuare tangata, eaa taau ka rauka kia rave ei akariro i taau apii kare ei peu ngutuare tangata ua mari ra ei tuatau akamatutu anga, marekaanga, e te mataora oki? E tauta kia o atu te aronga taki tai ki roto i tetai tu tau kia vai tamou marie atu te manako ki runga i te tumu apiiia ra. Me ka rauka, e akapapa kia tu te tamariki taki tai i tetai Pipiria nana uaorai e te makatini no te apiianga. Ei aru anga i te tu pumaana tei akakiteia maira e Iesu, penei ka rave mai tetai metua i tetai tamaiti ou kia piri vaitata mai kiaia e ka tuku ei i tona rima kia takave i taua tamaiti rikiriki ra. (Akaaite ia Mareko 10:13-16.) Penei ka pati te upoko ngutuare i tetai tamaiti kia akataka i tetai tutu te mama maira i taua apiianga ra. Penei e akatakaia tetai tamaiti ou na mua kia tatau i tetai irava. Penei na tetai tei pakari akera e taiku mai te au tuanga no te akataka anga tau i te tumu apiiia ra.
11. Eaa etai atu apinga apii kua orongaia mai, e teiea teia au apinga, penei akapeea te taangaanga puapinga ia ratou i te rave anga i te apii a te ngutuare tangata ra?
11 Noatu me te taangaanga ra koe i Te Punanga Tiaki ei tumuanga no taau uriuri manakoanga, auraka e akangaropoina i etai atu apinga te vaira i roto i etai reo e manganui ra. Me te anoanoia ra te akakiteanga mai me kare te akataka anga no tetai tuatua Pipiria, penei ka kitea te reira i te Insight on the Scriptures. Penei ka pauia etai atu uianga na te akaraanga i te Watch Tower Publications Index me kare na te taangaanga i te porokaramu kimikimi anga komopiuta tei orongaia maira e te Taiate. Te apiianga i te taangaanga i teianei au apinga, me te vai ra i toou reo, ka riro ei tuanga puapinga no te apii a te ngutuare tangata ra. Ma tetai manako anga kia akamatutu i te inangaro o te aronga ou ra, penei ka akanoo katoa koe i tetai tuanga o taau tuatau apii kia akarakara i tetai tuanga o tetai o te au vitio apii a te Taiate ra me kare kia akarongorongo atu ki tetai tuanga o tetai nuku i runga i te tepe e ka uriuri manako i te reira a muri akera. Na te taangaanga meitaki i teianei au apinga apii ka tauturu kia akariro i taau apiianga ngutuare tangata kia marekaia e kia puapinga oki ki te ngutuare katoatoa.
E Akatano Atu ki Tei Umuumuia no Toou Ngutuare
12. Akapeea te apii a te ngutuare tangata i te raveanga i tetai tuanga i te akonoanga i te au mea anoano maataia na te ngutuare tangata?
12 Penei ake ko te mea matauia e ko toou ngutuare tangata te apii ra i te Punanga Tiaki no te epetoma ra. Inara e tuku i toou mangamanga rima ki runga i te panapana o te ngutuare tangata ra. Me kare a te metua vaine angaanga, penei ka rauka iaia i te akapouanga taime ma te tamariki i te au ra ravarai me oki mai ratou mei te apii. Ka rauka kia raveia etai turanga i reira; ko etai atu penei ka anoanoia etai atu manakoanga. Me te vaira te au umuumu anga rapurapu no te ngutuare tangata, auraka e manako kore atu i te reira. (Maseli 27:12) Penei te kapiti maira te reira kare i te au manamanata anake i te apii mari ra i etai atu au turanga oki. E akataka i te au apinga tau ra, e ka akakite atu ki te ngutuare tangata na mua no te apinga te ka apiiia.
13. Penei eaa ka puapingai te uriurianga manako a te ngutuare tangata e akapeea te akono anga i te au tu putaua ra?
13 Ei akatauanga, ko tetai tuanga maata o te ao nei te mou ra ki roto i te tu putaua; no reira i te au ngai e manganui, penei ka tau kia uriuri manako e akapeea me akono atu i te reira. Ka riro ainei ei puapinga me kia raveia te apiianga a te ngutuare tangata takapini i te turanga oraanga tikai e te au kaveinga Pipiria ra ki toou ngutuare tangata?—Maseli 21:5; Koheleta 9:11; Ebera 13:5, 6, 18.
14. Penei eaa te au turanga ka akariro i te uriurianga a te ngutuare tangata no to Iehova ra manako no te ta ua, te tamaki, e te tu takake o te Kerititiano i tau ei?
14 Ko tetai atu tumu te umuumuia ra te uriurianga manako ko te ta ua ia. Ka tau tatou katoatoa kia akatinamou i to Iehova manako ki runga i to tatou au manako e te au ngakau oki. (Genese 6:13; Salamo 11:5) Ka oronga mai te apiianga a te ngutuare tangata i tetai ngai uriurianga manako e akapeea te akono i te aronga rave kino mai i te apii, me kia tereni i te rave karate, e akapeea te iki anga i te tamataora anga tau. Kua riro te raveanga ta ua ei mea matauia; vaitata te au enua ravarai te rave ra i te tamaki anga ia ratou uaorai, te pekapeka poritiki me kare te eteniki, me kare te au tamaki anga pupu. Ei tetai tupu anga, penei ka anoanoia tetai uriurianga manako no te akatinamouanga i te tu akono Kerititiano i te koropini angaia e te aronga tamaki ra.—Isaia 2:2-4; Ioane 17:16.
15. Akapeea te apiianga tau no te ainga e te akaipoipo anga i te oronga angaia ki te tamariki ra?
15 I te tupuanga te tamariki, ka tau ratou kia apiiia no runga i te ainga e te akaipoipo oki kia tau i to ratou mataiti. I etai au peu kare te maataanga o te au metua e uriuri manako no te ainga ma ta ratou tamariki. Penei ka rauka mai te au manako tarevake mei etai atu aronga mapu no te kore te tamariki e apiiia atu, e ka riro te au tupu anga ei tumatetenga. Kare ainei e meitaki atu kia aru ia Iehova, tei oronga maira i te akoanga tika tikai e te reka no teianei tumu i te Pipiria mai? Ka tauturu te akoanga tau i te Atua ra i ta tatou tamariki kia tamou marie i te tu ngateitei e kia akono atu i te aronga e tuke te tane e te vaine ma te tapunui. (Maseli 5:18-20; Kolosa 3:5; 1 Tesalonia 4:3-8) Noatu rai me kua uriuri manako ke ana koe i teianei au tumu, auraka e taroaroa i te rave akaou. Me tu mai te au turanga ou, e puapinga maata to te rave akaou.
16. (a) I te au ngutuare ke ke, eaa te tuatau e raveia ana te apii ngutuare tangata? (e) Akapeea taau akono anga i te arairai anga e raukai te rave anga putuputu i te apii a te ngutuare tangata?
16 Ko teea te tuatau tau no te rave apii a te ngutuare tangata? I te aru anga i te au pamiri Betela takapini i te ao nei, e manganui te au ngutuare tangata kua akapapa i ta ratou apii ngutuare i te aiai Monite. E tuke no etai atu. I Argentina ko tetai ngutuare tangata e 11, kapiti katoa e 9 tamariki, kua ara putuputu i te ora rima i te au popongi ravarai kia rave i ta ratou apii ngutuare tangata. No te au papa anga angaanga tuke tuke, kare tetai tuatau ke atu i tau. Kare te reira i ngoie ua, inara kua tauru ki te au manako e te au ngakau o te tamariki i te puapinga maata o te apii ngutuare tangata. I te Philippines kua akono tetai tangata pakari i te apii ngutuare tangata putuputu ma tana vaine e ta raua nga tamariki e toru ia ratou e tupu akera. I te tuatau o te epetoma ra kua rave nga metua i te au apii ma te tamariki taki tai kia raukai ia ratou taki tai kia akariro i te tuatua mou nana uaorai. I Marike, kua aaere tetai tuaine kare ra tana tane i te Kite ma tana nga tamariki ki te pati no te apii i te au popongi taki tai ra. Ia ratou e tiaki ra i te pati, ka akapou ratou e tai ngauru miniti i te tatauanga e te uriurianga kapiti i te au Tuatua Tapu tau no te tumu apii ra, e i reira ka rave te metua vaine i tetai pure poto i mua ake ka tomo atu ei nga tamariki i te pati. I te Repapuriki Temokaratiki o Congo, ko tetai vaine tei akarukeia ra e tana tane akarongo kore te ngutuare tangata te angaanga pakari ra aia i te apii no te kotingaia tona kite apiianga. Te tauturu maira tana tamaiti kua pakari maira na te aereanga ki te ngutuare tangata i te au epetoma taki tai kia rave i te arataki anga i tetai apii te kapiti ra i tona metua vaine e tona nga teina ou maira. Te akanoo ra te metua vaine i tetai akatauanga meitaki na tana teateamamao anga tau. Te vaira ainei tetai turanga te akariro ra kia ngata te apii ngutuare tangata putuputu i toou ngutuare? Auraka e akaruke ua. E kimi akatenga i te akameitakianga a Iehova i taau au tauta anga kia rave i tetai apii Pipiria putuputu.—Mareko 11:23, 24.
Au Tutaki no te Akakoromaki Anga Mai
17. (a) E raukai te apii putuputu na te ngutuare tangata, eaa te umuumuia ra? (e) Eaa te tupu anga tei akatutu maira i te puapinga o te apiianga putuputu a te ngutuare tangata i to Iehova ra au aerenga?
17 Te anoanoia ra te paranianga. Te umuumuia ra te akakoromaki anga. Inara e meitaki tikai te au puapinga te rauka maira no te apii putuputu a te ngutuare tangata. (Maseli 22:6; 3 Ioane 4) Kua akono mai a Franz raua ko Hilda i tetai ngutuare tangata e 11 tamariki, i Tiamani. I etai mataiti i muri iora, kua tuatua ta raua tamaine koia Magdalena: “Ko taku akamanako anga ei puapinga maata i teia tuatau ko te tika e kare tetai ra okotai i tukua ma te kore i rauka mai ia matou etai apiianga pae vaerua.” I te ketaketa anga mai te vaerua no te akapaapaa anga enua i raro ake ia Adolf Hitler, kua taangaanga te metua o Magdalena i te Pipiria ei teateamamao i tona ngutuare tangata no te au timataanga tana i kite te aere maira. I muri akera, kua opuia te au mema ou mai o te ngutuare tangata e kua apaiia atu ki tetai apii taui anga; kua tapekaia etai atu o te ngutuare tangata e kua mouria ki roto i te au are tapekaanga e te au puakapa takinokino anga. Kua tamateia etai. Kua mou ngaueue kore to ratou akarongo katoatoa—kare no taua tuatau anake o te takinga kino ketaketa ra mari ra, no te aronga tei ora mai, i te au mataiti i muri iora.
18. Akapeea te tutaki anga i te au tauta anga a te au metua takaua ra?
18 E manganui te au metua takaua, pera katoa te aronga kare ra te tokorua i piri atu ki to ratou akarongo, kua oronga katoa i te apiianga putuputu i te Pipiria ki ta ratou tamariki. Ko tetai metua vaine, e takaua, i Initia kua rave pakari kia tauru i te aroa no Iehova ki roto i tana nga tamariki e rua. Inara, kua ati tona ngakau, i te akamutu anga tana tamaroa i te taokotaianga ma te au tangata o Iehova. Kua pati akatenga aia ia Iehova kia akakore mai i tana ara no tetai ua atu tarevake i tana terenianga i tana tamaiti. Inara kare taua tamaiti ra i akangaropoina tikai i tana au tumu i apii ana. I muri ake e tere atu i te raungauru mataiti, kua oki akaou mai aia, e kua rave i te tupu anga meitaki i te pae vaerua, e kua riro mai e ko tetai o te aronga pakari i te putuputuanga. I teianei te tavini ra raua ko tana vaine ei nga orometua painia i te au tuatau ravarai. Mei teaa ra te akameitaki anga a taua au metua tei tuku ra ki to ratou ngakau i te akoanga mei ko mai ia Iehova ra e tana akaaerenga kia oronga i te apiianga putuputu i te Pipiria i roto i te tuanga ngutuare tangata ra! Te akono ra ainei koe i taua akoanga ra i roto i toou ngutuare tangata?
Ka Rauka Ainei ia Koe te Akataka?
◻ Eaa i puapinga maatai te apii putuputu a te ngutuare tangata?
◻ Eaa te au akakoro anga tau na tatou i te tuatau o te apii taki tai a te ngutuare tangata ra?
◻ Eaa te au apinga no te apiianga tei akapapaia maira kia tatou?
◻ Akapeea e raukai kia akatanotanoia te apii kia tau ki te au umuumu anga o te ngutuare tangata?
[Tutu i te kapi 15]
Ka akapuapinga te au akakoro anga papu i taau apii ngutuare tangata