Tua Oraanga

Kua Riro Tetai Tukuanga Angaanga Mitinari Ei Kainga no Maua

AKAKITEIA E DICK WALDRON

Ko tetai avatea Tapati ia ia Tepetema 1953. E nga tangata ou maua tei tae mai ki Aperika Apatonga Opunga (ko Namibia i teianei). Kare i tae ake ki te epetoma ia maua i te enua nei e te akamata ra i te oronga i tetai uipaanga ki te katoatoa i te kapitara, ko Windhoek. Eaa ra maua i apainaia mai ei ki konei roa mei Autireria ki teia enua o Aperika ra? Ko maua ko taku vaine, kapiti mai e toru vaine mapu, kua aere mai ei au mitinari no te tuatua meitaki o te Patireia o te Atua ra.​—Mataio 24:14.

KUA akamata toku oraanga i tetai tuanga mamao o te enua, i Autireria, i te mataiti 1914 akairoia ra. Kua tano atu toku au mataiti mapu anga ki te Taitaia Anga Maata, e kua rave au i taku tuanga i te akaora anga i te ngutuare tangata. Kare oki e angaanga, inara kua rave au i tetai ravenga i te kimi i te au rapiti taetaevao, e manganui te reira i Autireria. No reira, ko tetai o taku au tauturu anga maata i te kaparata kai o te ngutuare ra te akaputu mai anga i te kiko rapiti.

I te tuatau ka tupu akaou mai ei te tamaki rua o te ao i te 1939, kua rauka mai tetai angaanga naku te angaanga anga i runga i te au tram e te au bus i te oire o Melbourne. Vaitata rai e 700 tane te angaanga ra i te au tuku anga angaanga i runga i te au bus, e i te au tukutuku angaanga ravarai kua aravei au i tetai tangata ke tei akaoro ra me kore te tangata koi moni no te tram. E ui putuputu ana au kia ratou, “Eaa ta kotou akonoanga?” e kua akataka mai ratou i to ratou au irinaki anga. Ko te tangata anake ua ra tei rauka i te oronga mai i te au pau anga merengoanga ko tetai o te Au Kite o Iehova. Kua akataka mai aia kiaku i te tuatua tei akanooia i runga i te Pipiria no tetai enua parataito, te ngai e ora ua atu ei te au tangata te mataku ra i te Atua.​—Salamo 37:29.

I taua taime rai, kua aravei katoa toku metua vaine i te Au Kite o Iehova. E putuputu te taime, me akamutu mai au i taku tuku anga angaanga roa ra, te vai ua ra taku kai ma tetai kopi o te makatini Consolation (te kapikiia ra i teianei ko te Awake!). Taku i tatau ra e mea meitaki ia. Kare i roa ana, kua taopenga au i te manako e ko teia te akonoanga tika tikai, e kua piri maroiroi atu au e kua papetitoia ia Me 1940.

Te vaira i Melbourne tetai are painia, te noo ra i reira vaitata ki te 25 aronga orometua tamou o te Au Kite o Iehova. Kua neke atu au i ko ia ratou. Mei tera ra ki tera ra kua akarongorongo au i to ratou au kite anga mataora i roto i te angaanga tutuanga, e kua tupu tetai anoano i roto i toku ngakau kia piri atu kia ratou. I te openga ra, kua tata atu au no te angaanga painia. Kua arikiia mai au e kua kapikiia mai kia tavini i te opati manga i Autireria o te Au Kite o Iehova. No reira kua riro mai au ei tuanga no te pamiri Betela.

Mouauri e te Arai Anga

Ko tetai o taku au tukuanga angaanga i te Betela te angaanga anga i tetai ngai keke atu. I reira kua tipu matou i te rakau kia maani i te ngarau no te kati. Kua taangaangaia teia no te au apinga akaoro i te manga no te mea kare e rava ana te kati okooko no te tamaki oki. E 12 matou e angaanga ra i te ngai keke anga, pouroa e aronga ka iki ia no te vaeau. Kare i roa ana kua akautungaia atu matou e ono marama i roto i te are auri no to matou patoi anga akanooia i runga i te Pipiria no te angaanga vaeau. (Isaia 2:4) Kua tonoia matou ki tetai pama are auri no te angaanga pakari. Eaa ta ratou i oake mai kia rave matou? Ma te poitirere, kia tipu matou i te rakau, te apinga tikai tei tereniia matou kia rave ra i te Betela ra!

Kua rave meitaki matou i te tipupuanga i te rakau e kua oake mai ei te kavana o te are auri ra i tetai Pipiria kia matou e ta matou au puka Pipiria, noatu te au akaue anga pakari e kare matou e akatikaia i taua au apinga ra. Ko teia te tuatau i kite ei au i tetai apii anga tau i roto i te au pirianga tangata ra. Iaku e angaanga ra i te Betela, te vaira tetai taeake kare au e piri atu ana. E tuke tikai to maua tu. I na, koai oki i toou manako tei tukunaia mai kiaku ra i roto i taua pia are auri ra? Ae, ko taua taeake ra. I teianei e tuatau to maua kia kite tikai i tetai e tetai, e tei tupu ra kua akatupu maua i tetai pirianga oa mutu kore ra.

Kare i roa ana, kua araiia te angaanga a te Au Kite o Iehova i Autireria. Kua rave pouroaia te au moni, e e meangiti ua te moni a te au taeake Betela. I tetai atianga, kua aere mai tetai ia ratou kiaku e kua karanga mai: “E Dick e, te inangaro nei au i te aere i te rave i tetai akakitekite anga i te taoni, inara kare oku tamaka, e puti angaanga ua.” Kua mataora au i te tauturu atu iaia, e kua aere atu aia ki te taoni i roto i toku tamaka.

I muri mai, kua tae mai te tuatua e kua mouria aia e kua tapekaia no te tutuanga. Kare e rauka iaku i te tapupu i te tono atu i tetai manga reta kiaia: “Kua tangi au ia koe. E mea reka ra e kare au i roto i toku tamaka.” Inara kare i roa ana kua mouria katoaia au e kua tapekaia e rua taime no toku turanga neutara. I muri ake i te tukuna angaia au, kua tukunaia atu au kia akono i te pama tei oronga maira i te kai ki te pamiri Betela. I te reira taime kua re matou i tetai tuku anga akava, e kua akaateaia te arai anga no runga i te au angaanga a te Au Kite o Iehova.

Akaipoipo Anga ki Tetai Vaine Tutu Evangeria Maroiroi

Iaku i te pama, kua akamata au i te manako pakari no te akaipoipo anga e kua akainangaro i tetai tuaine painia mapu, ko Coralie Clogan. Ko te mama ruau o Coralie ra tei riro mai e koia te tangata mua i roto i tona ngutuare ra i te akaari i te inangaro i te tuatua o te Pipiria. I runga i tona roi mate, kua karanga atura aia ki te metua vaine o Coralie, ko Vera: “E apii i taau tamariki kia inangaro e kia tavini i te Atua, e a tetai ra ka aravei tatou i runga i te enua Parataito.” I muri mai, te aere atu anga tetai painia ki te ngutupa o Vera ma te puka Millions Now Living Will Never Die, kua akamata mai taua au tuatua ra i te akara anga tau. Kua akapapu te puka rikiriki ra kia Vera e ko te reira te akakoro anga o te Atua no te au tangata ravarai kia rekareka i te oraanga i runga i tetai enua parataito. (Apokalupo 21:4) Kua papetitoia aia i te akamata anga o te 1930, e mei ta tona metua vaine i akamaroiroi mai, kua tauturu aia i tana tamariki tamaine e toru ra​—ko Lucy, Jean, e Coralie​—kia akatupu i tetai inangaro anga no te Atua. Inara, kua patoi pakari te metua tane o Coralie i te au inangaro akonoanga o tona ngutuare, mei ta Iesu i akamatakite e ka tupu i roto i te au ngutuare ra.​—Mataio 10:34-36.

E ngutuare akatangi anga imene te Clogan; te akatangi anga te au tamariki tataki tai ra i tetai apinga akatangi ra. Na Coralie e akatangi ana i te vaorini, e i te 1939, i te mataiti 15 ra, kua orongaia kiaia tetai tiporoma akatangi anga. Te tupu anga o te Tamaki II i te Ao kua akariro ia Coralie kia manako pakari no runga i tona tuatau ki mua. Kua tae mai te tuatau kia rave aia i tetai iki anga no runga i tana ka rave i roto i tona oraanga. I tetai tua, te vaira tetai tuatau no tetai angaanga i roto i te akatangi anga imene. Kua tae takere mai tetai pati anga kia akatangitangi i roto i te Melbourne Symphony Orchestra. I tetai tua, te vaira te tuatau no te orongaanga i tona taime ki te angaanga maata roa atu ko te tutuanga i te tuatua no te Patireia. I muri ake i te kimi pakari anga i te manako, kua papetitoia a Coralie ratou ko tona nga tuakana i te 1940 e kua akapapa atu i te tomo anga ki roto i te angaanga evangeria tamou ra.

Kare a Coralie i roa ana i te akamanako anga no runga i te angaanga orometua tamou i te aravei anga atu tetai taeake tau iaia ra mei te manga Autireria ra, ko Lloyd Barry, tei tavini i muri maira ei mema no te Pupu Akaaere o te Au Kite o Iehova. Koi oronga ua atura aia i tetai tuatua i Melbourne e kua tuatua atu kia Coralie: “Te oki nei au ki te Betela. Kore oki koe e aru mai iaku i runga i te rerue e kia piri mai ki te pamiri Betela?” Kua ariki puareinga ua aia.

E tuanga puapinga maata ta Coralie e ta tetai atu au tuaine o te pamiri Betela i te tuaanga i te au puka Pipiria ki te au taeake i Autireria i te tuatau arai anga no te au mataiti tamaki ra. Na ratou tikai i rave i te maata anga o te neneianga, i raro ake i te akaaere anga a te Taeake ko Malcolm Vale. Kua neneiia e kua vaiia te au puka The New World e te Children, e kare roa tetai itiu okotai o te makatini Punanga Tiaki i topa ana i te tuatau te vai ua ra te arai anga e tere atu e rua mataiti ra.

Kua nekeia te apinga nenei e 15 taime kia rauka oki i te kopae ke i te akava. I tetai turanga, kua neneiia te puka Pipiria i raro ake i tetai are e ngai te raveia ra tetai neneianga tuke ra ei akatutu ua. Ka taomi te tuaine i te ngai akaaravei anga tangata i te pitopito te akatangi anga i te ove i raro ake i te are me tupu mai tetai akakoko anga, kia raukai i te au tuaine i te uuna i te au puka i mua ake ka akamatai tetai tangata i te kimikimi aere.

I tetai tuatau o taua kimikimi anga, kua poitirere tikai tetai au tuaine i to ratou kite atu anga e te vai ua ra tetai kopi o Te Punanga Tiaki i runga i tetai kaingakai te ka kiteaia atu e te katoatoa ra. Kua tomo mai te akava ki roto, kua tuku i tana kiri ki runga tikai i Te Punanga Tiaki, e kua akamata i te kimikimi aere. Te koreanga e kiteaia mai tetai apinga, kua rave mai aia i tana kiri e kua aere atu ki vao!

I muri ake i te akaateaia anga te arai anga e te akaoki akaou mai anga i te apinga a te manga ra ki te au taeake, e manganui ia ratou tei orongaia atu te tuatau kia aere atu ki roto i te koro ei au painia takake. Ko te reira te tuatau i iki ei a Coralie i te aere atu ki Glen Innes. Kua piri atu au kiaia i reira i to maua akaipoipo anga i roto ia Tianuare 1, 1948. Tae anga ki te tuatau te akaruke anga maua i taua tukuanga angaanga ra, kua akanooia tetai putuputuanga tupu ruperupe ra i reira.

Ta maua tukuanga angaanga i aru maira ki Rockhampton, inara kare i rauka ana ia maua tetai ngai noo anga i reira. No reira kua akatu maua i tetai puakapa i tetai ngai atea i runga i te pama a tetai tangata inangaro ra. Kua riro mai te puakapa ei kainga no maua e iva marama i aru mai. Penei ka roa atu te noo anga i reira, inara te tae mai anga te tuatau uaua ra, kua aeaeia te puakapa e tetai uriia toropika, e kua apaina keia atu e te ua pakari tikai ra.a

To Maua Neke Anga ki Tetai Tukuanga Angaanga Ke

Ia maua i Rockhampton, kua tukunaia mai tetai pati anga kia aere atu ki te pupu 19 o te Apii Pipiria Punanga Tiaki o Gileada no te terenianga ei mitinari. E mei te reira ra, i muri ake i te karatuatianga i te 1952, i tonoia atu ei maua i tei kiteaia i te reira taime ra ko Aperika Apatonga Opunga.

Ma te kore e tavarevare, kua akaari mai te orometua o Kerititome i to ratou manako no runga i ta matou angaanga mitinari. I te au Tapati ravarai i nga epetoma kapitiia e ono ra, kua akamatakite ratou mei te atarau mai ki to ratou au putuputuanga no runga ia matou. Kua akakite ratou ki te au tangata e auraka e eeu i te ngutupa kia matou e auraka e akatika ia matou kia tatau mei te Pipiria, i te mea e ka akaoripuia ratou. I tetai ngai, kua akaruke atu matou i te au puka e manganui, inara kua aru mai te orometua ia matou mei tera are ki tera are e kua koi mai ia ratou. I tetai ra kua uriuri manako matou i roto i te pia apii o te orometua e kua kite atu e e maata tikai tana putunga puka o ta tatou au puka.

Kare i roa ana i muri mai kua akamata katoa te aronga mana o reira i te akaari mai i to ratou manako no runga i ta matou au angaanga. Kare e ekoko anga e na te orometua te raurau anga, kua tarotokaka ratou e penei e au piri anga Komuniti to matou. No reira kua ira rimaia matou, e kua uiuiia tetai au tangata ta matou i atoro ana. Noatu teia patoi anga pouroa, kua tupu marie te aronga tei tae mai ki ta matou au uipaanga.

Mei te akamataanga o to maua noo anga i reira, kua akatupu maua i tetai anoano maata kia akatotoa i te tuatua Pipiria i roto i te au tangata enua o Ovambo, Herero, e Nama. Inara, kare teia i te mea ngoie ua. I taua tuatau ra, kua topa atu a Aperika Apatonga Opunga ki raro ake i te akatere anga a te kavamani akapae ke o Aperika Tonga. Ei aronga teatea, kare matou e akatikaia kia akakitekite ki te au ngai kerekere me kare oki tetai pepa tika anga a te kavamani. Mei tetai taime ki tetai taime, kua pati atu matou, inara kua patoi ua rai te au mana taoonga i te oronga mai i te pepa tika anga kia matou.

E rua mataiti i muri mai i roto i ta maua tukuanga angaanga ke, kua tupu tetai mea poitirere kia maua. Kua nui a Coralie. I roto ia Okotopa 1955, kua anauiia mai ta maua tamaine, ko Charlotte. Noatu e kare e rauka ia maua i te rave ua atu ei mitinari, kua rauka iaku i te rave i tetai angaanga tuku taime e te rave ua atu anga i reira no tetai tuatau ei painia.

Tetai Pau Anga ki ta Maua Pure

I te 1960 kua aro atu maua i tetai akaaoanga. Kua tukunaia mai tetai reta kia Coralie te akakiteanga mai e e maki tikai tona metua vaine e me kare a Coralie e oki atu, penei kare aia e kite akaou i tona metua vaine. No reira kua parani maua i te akaruke ia Aperika Apatonga Opunga e kia neke akaou atu ki Autireria. I reira kua tupu mai tetai mea​—te epetoma tikai ka akaruke ei matou, kua orongaia mai kiaku te pepa tika anga mei te au mana taoonga o reira ra kia tomo atu ki te taoni kerekere, o Katutura. Eaa ta maua ka rave i teianei? Ka akaoki atu ainei i te pepa tika anga i muri ake i te tauta pakari anga e itu mataiti kia rauka mai te reira? E mea ngoie ua i te manako e ka rauka i tetai ke i te rave akaou i te angaanga ta maua i akamata ana. Inara kare ainei teia i te akameitaki anga no ko mai ia Iehova, e pau anga ki ta maua pure?

Kua viviki au i te iki i toku manako. Ka noo mai au, no te mataku oki e ka akakinoia mai ta maua putoto anga no tetai pepa tika anga me ka akaruke maua roai no Autireria. I tera mai ra, kua akakore atu au i taku tapao anga pai e kua tono atura ia Coralie raua ko Charlotte ki Autireria no tetai orote roa ra.

I to raua aere atu anga, kua akamata au i te akakitekite aere ki te aronga e noo ra i te taoni kerekere. E maata tikai te inangaro tei akaariia mai. Te oki mai anga a Coralie raua ko Charlotte, e manganui te au tangata tei aere mai mei te taoni kerekere ki ta matou au uipaanga.

I teia taime nei, e motoka taito toku tei rauka iaku i te apai i te aronga tei inangaro maira ki te au uipaanga. E a me kore e rima aku terepu e rave ana no te uipaanga tataki tai, i te tarianga e itu, e varu, me kore e iva tangata i te terepu okotai. Te eke mai anga te tangata openga ra ki vao, ka ui takatakata mai a Coralie: “Eia toe i raro ake i te nooanga?”

Kia tau tikai i roto i te angaanga tutuanga, kua inangaro matou i te puka i roto i te reo o te au tangata enua ra. No reira tei iaku te akameitaki anga no te akapapaanga i te aenga pepa Oraanga i Roto i Tetai Ao Ou kia uriia i roto i te reo e a o reira: te Herero, Nama, Ndonga, e te Kwanyama. Te aronga uri reo e au tangata kite i te apii ta matou i apii atura i te Pipiria, inara ka noo au i te angaanga ma ratou kia papu oki e te tano ra te uri anga o te tuatua tataki tai ra. E reo kotingaia te reo Nama. Ei akaraanga, te akataka ra au i te tumu manako e: “E tangata tiama a Adamu i te akamata anga.” Kua rakuraku te tangata uri reo i tona katu e kua tuatua mai e kare e maara ana iaia te tuatua Nama no te “tiama.” “Kua rauka iaku,” i tuatua mai ei aia i te openga ra. “Mei tetai piiti para rai a Adamu i te akamata anga.”

Merengoanga i te Enua i Tukunaiai Maua

Kua pati etai 49 mataiti i to maua tae mua mai anga ki teia enua, te kapikiia ra i teianei ko Namibia. Kare e anoano akaouia kia rauka mai tetai pepa tika anga kia tomo atu ki te au ngai kerekere. Te tutaraia ra a Namibia e tetai kavamani ou tei akatumuia ki runga i tetai papa anga ture kare e iriiri i te tu tangata ra. I teia tuatau, e a o matou au putuputuanga mamaata i Windhoek e uipa ra i roto i te au Are Uipaanga Patireia meitaki.

E manako putuputu ana maua i te au tuatua ta maua i rongo ana i Gileada: “E akariro i ta kotou tukuanga angaanga ke ei kainga no kotou.” Mei te mataara ta Iehova e akaaere ra i te au mea, kua papu ia maua e ko tona anoano ia e kia riro mai teia enua ke nei ei kainga no maua. Kua tupu to maua aroa no te au taeake, ma ta ratou au peu tukeke ra. Kua kata ana maua ma ratou i roto i to ratou au rekareka e kua aue ana ma ratou i roto i to ratou au mamae. Ko etai o te aronga ou ta maua i akao ana i roto i to maua motoka e te tari anga ki te au uipaanga te tavini ra i teianei ei aronga turu i roto i to ratou au putuputuanga. I to maua tae mai anga ki teia enua maata rava i te 1953, e tai ngauru ua papuritia i reira e tutu ra i te tuatua meitaki. Mei taua au akamataanga meangiti ra, kua tupu mai to matou numero e tere atu i te 1,200. E tika tikai ki tana taputou, kua oronga mai a Iehova i te tupu anga i te ngai ta matou e ta tetai ke i rave ana i te ‘tanu e te tamauu ki te vai.’​—1 Korinetia 3:6.

Ia maua e akara ra ki muri i te au mataiti e manganui no te tavini anga, na mua i Autireria e i teianei i Namibia, e manako anga oonu tikai to maua ko Coralie. Te manakonako nei e te pure nei maua e kia tamou ua atu a Iehova i te oronga mai i te maroiroi kia maua kia rave i tona anoano i teia tuatau e e tuatau ua atu.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

[Tutu i te kapi 26, 27]

Nekeanga ki ta maua tukuanga angaanga i Rockhampton, Autireria

[Tutu i te kapi 27]

I runga i te uapu te aere anga ki te Apii Gileada

[Tutu i te kapi 28]

Akakitekiteanga i Namibia te oronga maira i te rekareka maata kia maua