Kia Rauka te Pakari e Ariki i te Ako Anga

KO TE Atua ko Iehova te Puapii Maata o tona iti tangata. Te apii ra aia ia ratou kare ua iaia uaorai pera katoa no runga i te oraanga. (Isaia 30:20; 54:13; Salamo 27:11) Ei akaraanga, ki te iti tangata Iseraela, kua oronga a Iehova i te au peroveta, te au Levi​—koia tikai te kau taunga—​e tetai atu au tangata pakari kia riro ei au puapii. (2 Paraleipomeno 35:3; Ieremia 18:18) Kua apii te au peroveta ki te tangata no runga i to te Atua au akakoroanga e te au tu e kua akanoo i te aerenga tau kia akono. Tei te kau taunga e te au Levi te apainga no te apiianga i ta Iehova Ture. E kua oronga te au tangata pakari, me kare te aronga pakari, i te ako anga tau no runga i te oraanga i te au ra tataki tai.

Meitaki roa atu a Solomona, te tamaiti a Davida, i roto i te aronga pakari o Iseraela. (1 Ariki 4:30, 31) I te kite anga i tona kaka e te au apinganui, kua aaki tetai vaine ngateitei tei atoro iaia, te ariki vaine o Seba, e: “Kare rai te afa i akakiteia mai kiaku nei: kua maata rava atura toou pakari e toou mana i tei akarongoia e au ra.” (1 Ariki 10:7) Eaa te mea muna no runga i to Solomona pakari? I te riro anga mai aia ei ariki no Iseraela i te 1037 M.T.N., kua pure a Solomona no te “pakari e te kite.” Kua mareka i tana pati anga, kua oronga a Iehova kiaia i te kite, te pakari, e te ngakau marama. (2 Paraleipomeno 1:10-12; 1 Ariki 3:12) No reira kua rauka ia Solomona e “toru tausani ana maseli i tuatua”! (1 Ariki 4:32) Ko etai o teia, pera katoa i te “tuatua a Agura” e ta te “ariki ra a Lemuela,” kua tataia ki roto i te puka Pipiria o Maseli. (Maseli 30:1; 31:1) Te au tuatua mou tei akakiteia i roto i teia materi te akaata ra i to te Atua pakari e e mea mutu kore ia. (1 Ariki 10:23, 24) Ki tetai te umuumu ra i te oraanga manuia e te mataora, e puapinga to ratou i teia tuatau e i te tuatau i tuatuaiai ratou.

Manuia e te Tu Ma Akono Meitaki​—Akapeea?

Kua akamaramaia te akakoroanga o te puka o Maseli i roto i te au tuatua akamata anga: “Te maseli a te ariki o Iseraela, a Solomona, te tamaiti a Davida; Kia kite i te pakari, e te ako; ei akakite i te au tuatua kite; Kia ārikiia ta te pakari i apii mai, te tuatua-tika, e te tuatua-tau, e te apa kore; E o atu i te pakari ki te kamakura; te kite, e te akono meitaki, ki te tangata ou.”​—Maseli 1:1-4.

Mei teaa ra te akakoroanga meitaki tikai to ‘te maseli a Solomona’ kia akonoia! Kia “kite [tetai] i te pakari, e te ako.” Te o maira ki roto i te pakari te kiteanga i te au apinga mei te reira e te taangaangaanga i taua kite kia akatikatika i te au manamanata, kia rauka te au akakoroanga, kia kopae me kare akakore i te kino, me kare kia tauturu i etai ke kia pera rai. “I roto i te Puka o Maseli,” i na tetai tataanga ei, “‘te pakari’ te akatutu maira i te tu karape no te oraanga​—te rauka anga i te tuku i te au iki anga pakari e kia noo manuia tikai.” Mei teaa ra te puapinga e kia rauka te pakari!​—Maseli 4:7.

Te oronga katoa ra te materi a Solomona i te ako anga. Te anoano ra ainei tatou i teia terenianga? I roto i te au Tuatua Tapu, te akakite ra te ako anga i te tu akatikatika anga, apii anga, me kare te papa anga. Kia tau ki tetai tangata kite Pipiria, te “akakite ra [te reira] i te terenianga i te tu natura akono meitaki, te kapiti anga mai i te akatikatikaanga i te inangaro i te rave kino.” Te ako anga, me i akatupuia e tetai uaorai me kare na tetai i oronga, kare anake e tapupu ia tatou kia kore e rave i te kino pera katoa ka akakeu ia tatou kia taui e meitaki ei. Ae, te anoano ra tatou i te ako anga me ka inangaro tatou i te vai ma akono meitaki.

E rua akakoroanga i reira o te materi​—kia oronga i te pakari e kia oronga i te ako anga. E maata te au tu no te ako anga akono meitaki e te kite manako. Ei akatauanga te tuatua tika e te tu tika, e au tu akono meitaki ia, e te tauturu ra raua ia tatou kia akono i ta Iehova au turanga teitei.

E kairo anga te pakari no te au tumu e manganui, kapiti mai te tuatua kite, te kite pakari, te kite karape, e te manakoanga. Ko te tuatua kite ko te tu ia kia akara i tetai tumu e te kite karape i tona tu na te opu anga i te au kapiti anga i rotopu i tona au tuanga e te katoa anga, te marama anga i te reira. Te umuumu ra te kite karape i te kite no te akamarama e te ariki anga e eaa ra i tikai me kare i tarevake ei tetai aerenga. Ei akaraanga, ka kite karape tetai tangata tuatua kite me te aere ra tetai tangata na roto i te aerenga tarevake, e penei ka akamatakite viviki aia kiaia i te kino. Inara ka anoanoia te kite karape i tona tuanga kia marama e eaa ra tetai tangata ka aere ei na taua aerenga e kia manako i tetai tu meitaki no te akaora iaia.

E aronga matakite te aronga pakari​—kare i te neneva. (Maseli 14:15) Ka rauka ia ratou i te kite i te kino e ka akapapa no te reira. E ka rauka i te pakari i te akariro ia tatou kia akatupu i te au manako meitaki e te au manako te oronga maira i te puapinga ki te arataki anga i te oraanga. E tika e puapinga tikai te apii anga i te materi Pipiria no te mea kua tataia ratou kia kite ei tatou i te pakari e te ako anga. E pera te “kamakura” tei akarongo ki te materi ka rauka te pakari, e te “tangata ou,” te kite e te manako anga.

Materi no te Pakari

Inara, kare ua te materi Pipiria, e no te aronga kamakura e te aronga mapu. No te aronga tei pakari ratou i te akarongo. “E riro te tangata pakari i te akarongo, e e tupu te kite,” i tuatuai te Ariki ko Solomona, “e rauka te kite tikai i te tangata akono meitaki; E kite ei i te maseli, e te aiteite anga; te reo o te aronga pakari, e ta ratou tuatua pikipiki.” (Maseli 1:5, 6) Ko te tangata tei rauka te pakari ka akamaata i tana e apii ra na te akamanako anga i te materi, e ka akakeokeo tetai tangata marama i tona tu kite no te akaaere manuia i tona oraanga.

E putuputu te taime ka akakite tetai materi i te tuatua mou oonu i roto i te au tuatua meangiti. Penei ka tuatuaia te materi Pipiria na roto i te piri. (Maseli 1:17-19) E au piri etai au materi​—e au tuatua ngata e te taii i te au tuatua te umuumu ra i te akamataraanga. Penei tei roto katoa i te materi te au similie, te au akaaiteanga, e tetai atu au tuatua akatutu. Te maramaanga i teia te anoanoia ra te taime e te akamanako anga. Kua marama a Solomona, te atu pee o te au materi e manganui, i te kite no te maramaanga i tetai materi. I roto i te puka o Maseli, te rave ra aia i te angaanga no te orongaanga i te reira tu karape ki tana aronga tatau, e apinga ka tau tetai tangata pakari i te akamanako.

Te Akamataanga te ka Taki Atu ki te Akakoroanga

Iea ngai ka akamatai tetai i te kimi i te pakari e te ako anga? Kua pau mai a Solomona: “Ko te akamataanga o te kite ra, ko te mataku ïa ia Iehova; ko te pakari ra e te ako ra ko tei akavaavaaia ïa e te neneva.” (Maseli 1:7) Akamata mai te kite na te mataku anga ia Iehova. Ma te kore te kite kare e pakari me kare e ako anga. I reira, ko te mataku anga ia Iehova, ko te akamata anga ia o te pakari e te ako anga.​—Maseli 9:10; 15:33.

Kare teia mataku anga i te Atua i te mataku i te au tupu anga mareka kore iaia. Mari ra, e tu akangateitei tikai e te umere. Kare e kite mou me kare teia mataku. No ko mai te oraanga i te Atua ko Iehova, e ko te oraanga, e tikai, e mea puapinga e raukai te kite. (Salamo 36:9; Angaanga 17:25, 28) Pera katoa, kua anga te Atua i te au mea; no reira kua akatumuia te kite tangata ki runga i te apii anga i tana angaanga. (Salamo 19:1, 2; Apokalupo 4:11) Kua akauru katoa te Atua i tana Tuatua tataia, “e e mea meitaki ei apiianga, ei akoanga, ei akakiteanga apa, e ei akakite mai i te tuatua-tika ra.” (2 Timoteo 3:16, 17) No reira, ko te tumu maata o te kite mou koia ko Iehova, e ko te tangata te kimi ra i te reira kia rauka te mataku ngateitei nona.

Mei teaa te puapinga i te kite tangata e te tu pakari o te ao ma te kore te mataku i te Atua? Kua tata te apotetoro ko Paulo: “Teiea te tangata pakari? teiea te tata tuatua? teiea te tangata taumāro i teianei ao? kare aina kua akariro te Atua i te pakari o teianei ao ei neneva?” (1 Korinetia 1:20) Ma te kore te mataku tu-Atua, ka taopenga ua tetai tangata kite o te ao mei te au tuatua e i te openga ra ka riro ‘ei neneva.’

Ei “Pirianganaoa Auro ki Runga i to Kaki”

Aru mai kua tuatua atu te ariki pakari ki te mapu: “E akarongo mai, e taku tamaiti, ki te apii a to metua tane, e auraka e akaruke i te ture a to metua vaine ra: E riro oki te reira ei pare manea ki runga i to upoko ra, e ei pirianganaoa auro ki runga i to kaki na.”​—Maseli 1:8, 9.

I Iseraela taito, tei te au metua te apainga orongaia mai e te Atua kia apii i ta ratou tamariki. Kua raurau a Mose i te au metua tane: “E teianei au tuatua taku e akaue atu kia koe i teianei rā, ei roto i toou ngakau vai ei; E ka apii tamou tikai koe i te reira ki taau au tamariki, ko taau ïa e tuatua kia noo ua koe i roto i to are, e kia aere ua koe na te arataa ra, e kia akāvai koe ra, e kia tu koe ki runga ra.” (Deuteronomi 6:6, 7) E akakeu anga maata katoa ta te au metua vaine. I roto i te mana akaaere a tana tane, ka rauka i tetai vaine Epera i te tuku i te au ture no te ngutuare tangata.

E tikai, i roto i te Pipiria, ko te ngutuare tangata te tumu anga no te orongaanga i te kite apii anga. (Ephesia 6:1-3) No te tamariki kia akarongo i to ratou au metua irinaki kia akaei tutu uaia ratou ma te au apinga akamanea e te ei akangateitei.

“E Riro ke oki te Aronga i Rauka ta Ratou Ra”

I mua ake i te tuku anga iaia ki Marike no te apii teitei, kua ako atu tetai metua tane Asia i tana tamaiti e 16 mataiti auraka e o atu ki roto i te aronga kino. Te akakite ra teia ako anga i ta Solomona akamatakite anga: “E taku tamaiti, kia akanauruia mai koe e te aronga rave ara ra, auraka koe e akatika atu.” (Maseli 1:10) Inara, kua akakite mai a Solomona i te maunu ta ratou ka taangaanga: “Kia tuatua mai ratou e, Taki aere tatou, tatou e tapapa i te tangata kia mate, tatou e moetapapa ki te aronga ara kore e kare e tumu; Tatou e apuku ora ua ia ratou, mei ia ade ra; kia pou takiri, mei te aronga e riro ki te vaarua ra; E kitea e tatou te apinga meitaki roa ra, e ki to tatou au are i te apinga āru; Ei ku nei katoa tatou; kia okotai rai pute apinga na tatou katoa ra.”​—Maseli 1:11-14.

Te taka meitaki ra e ko te maunu ko te au apinganui. I runga i te tumu anga no te akariro kia puapinga viviki, kua akavare “te aronga ara” i tetai atu kia o ki roto i ta ratou au raveanga tika kore me kare te ta ua. E raukai te apinga kare teia aronga kino e emiemi i te akamaringi toto. Ka ‘apuku ora ratou i ta ratou aronga, mei ia ade ra; kia pou takiri,’ te keia anga mei iaia i tana au apinga, mei te vaarua ka rauka te katoa anga o te kopapa. Ko ta ratou pati anga koia oki ko tetai angaanga rave anga ta ua​—te inangaro ra ratou i te ‘akaki i to ratou au are i te apinga aru,’ e te inangaro ra ratou i te aronga kite kore kia ‘ku katoa mai ratou.’ Mei teaa ra teia akamatakite anga tau no tatou! Kare ainei e te taangaanga ra te au pupu mapu e te aronga oko apinga akakona i te au ravenga mei te reira? Kare ainei e ko te taputou kia apinganui viviki e timata anga no te au tuatua pitiniti ekokoia e manganui?

“E taku tamaiti,” i ako ei te ariki pakari, “auraka koe e kapiti katoa ki to ratou mataara; kiritia mai to vaevae i taua aerenga no ratou ra: Te oro ra oki to ratou vaevae ki te kino, e te rapurapu ra ratou i te akamaringi toto.” Te totouanga i to ratou openga kino, kua tuatua aia: “Totoa anga puapinga kore to te kupenga ki mua i te mata o te manu ra: Ko te reira ra aronga, te tapapa nei ïa ki to ratou uaorai toto: te tuku nei ratou i te ereere kia mate ratou uaorai. Ko te tu ïa o te aronga katoa e morimori i te apinga; e riro ke oki te aronga i rauka ta ratou ra.”​—Maseli 1:15-19.

‘Te aronga e morimori i te apinga’ ka mate i roto i tona uaorai aerenga. Ko te ereere ta tei kino ra i tuku no tetai ke ka riro ei ereere no ratou uaorai. Ka taui ainei te aronga rave kino i to ratou aerenga? Kare. Penei ka kiteia te kupenga, inara ka rere tika atu te au manu​—e au mea ora “te manu ra”​—ki roto i te reira. Na tetai tu aiteite, te aronga kino, kua matapoia e to ratou tu noinoi, kua rave ua atu i ta ratou au angaanga kino, noatu e kare e roa me kare a muri mai ka opuia ratou.

Koai te ka Akarongo ki te Reo Pakari?

Kua kite ainei te aronga apa e aerenga kino to ratou? Kua akamatakiteia ainei ratou no te tupu anga o to ratou au aerenga? Kare te kite kore i te kotoenga, no te mea te akakiteia ra tetai tuatua i te au ngai tangata.

Kua akakite a Solomona: “Te kapiki nui nei te pakari ki te ngai atea ra; te puroro maira tona reo ki te au arataa. I rotopu i te uipa anga mutamuta ra aia i te kapiki ua anga, i te tomoanga i te au ngutupa; ki roto i te oire i te akakite anga aia i tana tuatua, i te na ko anga e.” (Maseli 1:20, 21) I roto i tetai reo maata e te taka meitaki, te ava ra te pakari i te au ngai tangata kia rongo mai te katoatoa. I Iseraela taito kua oronga te aronga pakari i te ako anga pakari e te au ikianga akava anga i te ngutupa o te oire. No tatou, kua akatupu a Iehova e kia tataia te pakari mou ki roto i tana Tuatua, te Pipiria, te rauka nei i te ao ra. E te maroiroi nei tona au tavini i teia tuatau i te akakite ki te ngai tangata i tana tuatua akakitekite. Ae kua anoano te Atua e kia akakiteia te tu pakari ki mua i te katoatoa.

Eaa ta te pakari mou e tuatua ra? Teia: “Mei te aa te roa, e te aronga kite kore, e inangaro ei kotou i te tuatua puapinga kore ra? e ko kotou te aronga akavaavaa, e rekarekaʼi i te akavaavaa, . . . ? Kua kapiki atu au, e kare i tika ia kotou; kua akatika atu au i toku rima, e kare rava e tangata i akono mai.” Kare te aronga neneva e akarongo ana i te reo pakari. No reira, ka “kai ratou i tei tupu i to ratou uaorai aerenga.” Na to ratou uaorai ‘tatipake ra e te irinaki anga e akapou ia ratou.’​—Maseli 1:22-32.

Akapeea, ra, tei akono i te tuatau kia akarongo ki te reo pakari? “Ka noo marie ua ïa ma te ora; e akaea ua aia ma te mataku kore i te kino.” (Maseli 1:33) Kia riro koe e ko tetai i roto i te aronga kia rauka te pakari e kia ariki i te ako anga na te akonoanga i te materi Pipiria.

[Tutu i te kapi 15]

Te rauka nei i te ao ra te pakari mou