Patoianga i te Mou Anga a te Ara ki Runga i te Kopapa Apa Ua Nei
“Ko te akono oki i ta te kopapa nei, ko te mate ïa; kareka ko te akono i ta te Vaerua ra, ko te ora ïa e te au.”—ROMA 8:6.
1. Eaa te akakoro anga i angaia mai ei te au tangata ra?
“KUA anga iora oki te Atua i te tangata i tona uaorai tu; i anga aia iaia i te tu o te Atua ra; i anga aia ia raua ko te tane e te vaine.” (Genese 1:27) Ko te tu e akaata anga ia no tetai apinga me kare tetai tumu. E no reira, kua angaia mai te au tangata ei akaata anga i te kaka o te Atua ra. Na te akakiteanga i te au tu tau o te Atua ra—mei te aroa rai, te meitaki, te tika, e te tau i te pae vaerua—i roto i ta ratou au akakoro anga ravarai, ka apai mai ratou i te akapaapaa e te akangateitei ki Tei Anga maira, e pera katoa te mataora e te merengo anga kia ratou uaorai.—1 Korinetia 11:7; 1 Petero 2:12.
2. I akapeea te nga tangata mua ra i te tapae keanga i te akairo?
2 Kua angaia mai nga tangata tokorua mua ra, ma te tu apa kore ua, e kua papa meitaki tikai raua no teia tuanga angaanga. Mei nga io kanapanapa rai te tu, kua tau raua no te akaataanga i to te Atua kaka ma te kaka e te tiratiratu oki. Inara, kua akatika raua i taua tu kanapanapa ra kia tarepoia i to raua iki akakoro anga kia kore e akarongo i Tei Anga mai ia raua ra koia oki to raua Atua. (Genese 3:6) I muri iora, kare e rauka akaou ia raua i te akaata apa kore ua i te kaka o te Atua ra. Kua ngere raua i te kaka o te Atua, kua tapae ke i te akakoro anga no to raua angaia mai anga i te tu o te Atua ra. Ko tera te aite anga, kua ara raua.a
3. Eaa tikai te tu o te ara?
3 Ka tauturu teia ia tatou kia kite i te tu tikai o te ara, tei akakino ra i te akaata anga a te tangata nei ki to te Atua ra tu e te kaka. Na te ara i akariro i te tangata kia tapu kore, koia oki, kia viivii e kia tarepoia i te pae vaerua e te tu akono tau oki. I te mea e uanga no Adamu raua ko Eva, te au tangata ravarai kua anauia mai i roto i taua tu tarepoia ra e te viivii, kare i akatupu i to te Atua ra manakonako anga no raua ei tamariki nana. E ko te tupu anga? Te akataka maira te Puka Tapu: “E teianei no te tangata okotai ra i o mai ei te kino i te ao nei, e no te kino oki te mate; e kua taea katoaia oki te tangata ravarai e te mate, no te mea kua ara katoatoa.”—Roma 5:12; akaaite ia Isaia 64:6.
Te Mou Anga a te Ara ki te Kopapa Apa Ua Nei
4-6. (a) Eaa te manako o te maataanga o te tangata no te ara i teia tuatau nei? (e) Eaa te tupu anga no te au manako o teia tuatau nei no te ara?
4 Kare te maata anga o te au tangata i teia tuatau e manako ana ia ratou uaorai ei mea viivii, tarepoia, me kare e ki i te ara. Ko te tika, ko te tuatua, ara kua vaitata ia i te ngaro ke atu i roto i te papa anga tuatua a te maata anga o te au tangata. Penei ka tuatua ratou no te au tarevake, te au manako pakari kore, e te au tare anga tau kore. Inara ko te ara? E mea kare e tuatuaia! Noatu rai ki te aronga te karanga ra e te irinaki ra i te Atua, “ko tana au apiianga papaanga te kitea ra tetai irinaki anga o te au tu akono kare i te ture no te tu akono, te akamanako ra ratou e ‘e 10 au manako anga’ kare ra i te 10 au akauenga,” ko ta Alan Wolfe, tetai poropeta no te apiianga pirianga tangata ia i akakite maira.
5 Eaa te tupu anga no teia tu manakoanga? E akakore anga, me kare e manako koreanga, i te tu tikai o te ara. Kua akatupu mai teia i tetai uki o te au tangata ma te tu kino roa no te tika e te tarevake, tei manako ua ra e ka tau ratou kia akanoo i ta ratou uaorai au turanga no te tu akono e te manako ra e kare a ratou apainga ki tetai ke atu no ta ratou au apinga ka iki kia rave. Ki te reira au tangata, ko te manako e kare e apa ko te tumu ia no te akatakaanga me e tika tetai angaanga e me kare.—Maseli 30:12, 13; akaaite ia Deuteronomi 32:5, 20.
6 Ei akaraanga, i tetai akakite anga tuatua i runga i te tivi, kua patiia te aronga ou kia akakite i to ratou au manako no te au ara e itu te manakoia ra e e kikino.b “Kare te tu parau i te ara,” ko ta tetai ia i tuatua mai. “E mea tau kia manako meitaki koe noou uaorai.” Kua tuatua tetai no te tu kope: “E mea meitaki kia pera i etai taime. . . . I etai taime e meitaki kia akaangaroi e kia oronga i te tuatau noou uaorai.” Kua oronga mai te tangata nana i oronga mai i teia akapapa anga tuatua tano tikai: ‘Te au ara kikino e itu ra kare i te au angaanga kino, mari ra, e au opara anga i te au tangata katoatoa te ka akatupu i te taitaia e te rekareka anga maata.’ Ae, kua ngaro ke atu te ara e te manako ngakau no te apa, no te mea, te tu apa ko te tua patoi ia i te manako ngakau meitaki ra.—Ephesia 4:17-19.
7. Kia tau ki ta te Puka Tapu, eaa te tupu anga ki te au tangata no te ara mai?
7 Te tuke anga maata ma teia katoa nei, te akataka meitaki maira te Puka Tapu e: “Kua rave katoatoa oki i te ara, e kua ngere i te [“kaka o,” NW] te Atua.” (Roma 3:23) Noatu rai ko te apotetoro ko Paulo kua akatika aia: “Kua kite oki au e kare ua e mea meitaki e vai i roto iaku, (i roto i toku kopapa nei:) ko te anoano ra, te vaitata ua nei ïa kiaku; kareka te rave i te mea meitaki ra, kare ïa i kitea iaku.” (Roma 7:18, 19) Kare a Paulo i tangi ua iaia uaorai i konei. Kareka ra, no tona kite tikai i te mamao ke anga o to te tangata nei ngere anga i te kaka o te Atua, kua maata tona kite i te mamae no te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei. “Aue oki au ko te tangata mate maata e!” tana i tuatua, “naai au e akaora i teianei kopapa mate?”—Roma 7:24.
8. Eaa te au uianga tau na tatou kia ui kia tatou uaorai? No teaa ra?
8 Eaa toou manako no teia tumu? Penei ka akatika koe e ei uanga no Adamu, te aite ra koe kia etai katoa e apa ua. Inara eaa te akatupu anga a te reira kite ki toou manakoanga e toou tu oraanga katoa oki? Te ariki ra ainei koe i te reira ei tika no te oraanga e ka rave uaʼi i te au mea tupu ua mai i toou oraanga? Me kare te tauta tamou ra ainei koe kia patoi atu i te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei, ma te tautaanga kia akaata marama mai i to te Atua ra kaka te ka rauka ia koe i te rave i te au mea ravarai? Ka tau teia kia riro ei mea manako maataia e tatou tataki tai i te manako anga i ta Paulo i tuatua ra: “Te aronga oki i tau i ta te kopapa nei, te akono ra i ta te kopapa; kareka te aronga i tau i ta te Vaerua ra, te akono ra ïa i ta te Vaerua. Ko te akono oki i ta te kopapa nei, ko te mate ïa; kareka ko te akono i ta te Vaerua ra, ko te ora ïa e te au.”—Roma 8:5, 6.
Akono oki i ta te Kopapa Nei
9. Eaa ra i riro ei “ko te akono oki i ta te kopapa nei ko te mate ia”?
9 Eaa te aite anga o ta Paulo i tuatua ra e “ko te akono oki i ta te kopapa nei, ko te mate ïa”? E putuputu te taikuia o te tuatua “kopapa” i te Puka Tapu no te tangata i tona tu apa ua ra, ‘toia ma te ara’ ei uanga no Adamu meameaau ra. (Salamo 51:5; Iobu 14:4) E no reira, te akamaroiroi ra a Paulo i te au Kerititiano e auraka kia akanoo i to ratou au manako ki runga i te au anoano no te ara, te au inangaro, e te au anoano o te kopapa apa ua nei. Eaa ka kore ei? I etai atu ngai kua akakite mai a Paulo kia tatou eaa te au angaanga a te kopapa nei e kua kapiti maira i te akamatakiteanga: “Ko te aronga e rave i te reira au peu, kare ratou e noo i te basileia o te Atua.”—Galatia 5:19-21.
10. Eaa te aite anga no te “akono”?
10 Inara kare ainei e tuke anga maata i rotopu i te akonoanga i tetai apinga e te raveanga i te reira? E tika, te manakoanga i tetai apinga kare e riro kia taki atu i te raveanga i te reira i te au taime katoa. Inara, ko te akonoanga e tere atu ia i to te manako ua anga. Ko te tuatua ta Paulo i taiku e phroʹne·ma i te reo Ereni, te tuatua ra i te “tu manakoanga, manako (akanooia), . . . akakoro anga, anoano maata, tautaanga.” E no reira, ko “te akono oki i ta te kopapa” tona aite anga e akatereia, kua riro atu, tutaraia, e kua oparaia e te anoano o te kopapa apa ua nei.—1 Ioane 2:16.
11. Akapeea ta Kaina akono i te kopapa, e eaa te tupu anga?
11 Kua akatutu meitakiia mai te tumu na te mataara ta Kaina i aru ra. I te akamata anga te tupu i te vareae e te riri i roto i te ngakau o Kaina, kua akamatakite te Atua ko Iehova iaia: “Eaa koe i veraveraʼi i te riri e eaa oki toou mata i akatumatumaʼi? Me ka ariu koe ki te rave i te meitaki, kare ainei e ka tupu te rekareka anga? Inara me kare koe e ariu kia rave i te meitaki, te tapapa maira te ara i te ngutupa, e te inangaro maira ia ia koe; ka rauka ainei ia koe, no taau tuanga, kia autu ki rungao i te reira?” (Genese 4:6, 7, NW) E iki anga tetai i mua ia Kaina. ‘Ka ariu ainei aia kia rave i te meitaki,’ koia oki, ka tuku ainei aia i tona manako, tana akakoro anga, e te anoano maata ki tetai apinga meitaki? Me kare ka rave ua atu ainei aia i te akono i ta te kopapa e ka akatika atu i tona manako ki runga i te au anoano kikino te tupu ra ki roto i tona ngakau? Mei ta Iehova i akataka maira, “te tapapa maira te ara i te ngutupa,” te tapapa maira kia rere atu ki rungao e kia apuku atu ia Kaina me ka tuku aia i te reira. Kare ra aia i patoi atu e ‘kia autu atu’ ki rungao, i te anoano o tona kopapa, kua tuku a Kaina i te reira kia tutara ki rungao iaia—ki tetai openga kino.
12. Eaa ta tatou ka tau kia rave kia kore ei e aere “na te ara tiroa o Kaina ra”?
12 Akapeea tatou i teia tuatau nei? E mea tika ra e kare tatou e anoano kia aere “na te ara tiroa o Kaina ra,” mei ta Iuda i aue ra no tetai papaki i roto i te au Kerititiano o te anere mataiti mua ra. (Iuda 11) Auraka tatou e akameangiti mai e ka manako ei i tetai raveanga rikiriki ua i to tatou uaorai anoano me kare rave ua anga i te aati meangiti ua i te au ture i konei e i ko ra ei kino kore ua. Ei tuke anga, ka tau tatou kia matakite e kia akataka i etai ua atu mana taviivii e te tau kore i te Atua, penei kua tomo mai ki roto i to tatou ngakau e te manako e kia viviki i te takore atu i te reira i mua ake ka tupu ei tona aka. Te patoianga i te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei ka akamata mei roto mai.—Mareko 7:21.
13. Akapeea ra e raukaʼi kia “pikikaaia [tetai] tangata i tona uaorai anoano tika kore”?
13 Ei akatauanga, penei ka akara atu koe i tetai akara anga poitirere ua me kare matakuia me kare i tetai tu no te akainangaro. Penei e tutu i roto i tetai puka me kare i tetai makatini, tetai akara anga i runga i te teata me kare i te tivi, e akakitekite anga i runga i tetai papa tataanga, e penei i tetai turanga oraanga tikai. Kare te reira uaorai i te mea poitirere, no te mea ka tupu rai te reira—e te tupu ra. Inara, ko teia tu me kare akara anga, noatu e e au tekene poto ua tona kitea anga, penei ka vairai ki roto i te manako e ka taokioki mai i etai tuatau. Eaa taau ka rave me tupu mai te reira? Ka rave viviki ainei koe i te patoi atu i te reira manakoanga e kia takore atu i roto i toou manako? Me kare te tuku ra ainei koe kia vai mai ki roto i toou manako, penei ka akatutu akaou koe i taua mea rai i te au taime ravarai te ka tupu akaou mai taua manako ra? Me ka rave koe i te reira ka akatupu koe i te au tupu anga tei akatakaia maira e Iakobo: “Kia akatatipakeia tetai, e kia riro ua atu i te kino, kua pikikaaia te reira tangata i tona uaorai anoano tika kore. E kua to ta te anoano tika kore ra, anau maira tana ko te ara; e kia rave akaopeia te ara ra, anau maira tana ko te mate.” No reira rai a Paulo i tuatuaʼi: “Ko te akono oki i ta te kopapa nei, ko te mate ïa.”—Iakobo 1:14, 15; Roma 8:6.
14. Eaa ra te aro maira kia tatou i te au ra tataki tai, e eaa te mea tau na tatou kia rave?
14 Ko te nooanga mei ia tatou nei ki roto i tetai ao te ki ra i te ainga tau kore, te ta ua, e te manako maata anga i te au apinga kopapa—te akariari ateaia maira ma te tu arai koreia ki roto i te au puka, te au makatini, te au teata, te au porokarama tivi, e te au akatangi anga imene rekaia ra—te pupuiia maira tatou i te au manako e te au ravenga tarevake i te au ra ravarai. Eaa toou manako ngakau? Te kite ra ainei koe i te rekarekaanga e te tamataora anga na taua au apinga katoa nei? Me kare te tupu ra ainei kia koe te manako tei tupu ra kia Lota tuatua tika ra, “ko tei mamae i te tuatua viivii a te aronga kino ra . . . Mamae atura oki te ngakau o taua tangata tuatua-tika ra . . . i ta ratou tuatua-tika kore”? (2 Petero 2:7, 8) E autu ei i te patoianga i te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei, ka tau tatou kia akatinamou i te manako kia rave i ta te tata taramo i rave ra: “Kare au e tuku i tetai mea kino ki mua i toku mata; e riri ïa au i te ravenga a tei tatipake ra; kare oki te reira e piri mai kiaku nei.”—Salamo 101:3.
Akono i ta te Vaerua Ra
15. Eaa te tauturu tei ia tatou nei ei patoi atu i te mou anga a te ara ki runga ia tatou?
15 Ko tetai apinga te ka rauka i te tauturu ia tatou kia patoi atu i te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei ko ta Paulo ia i tuatua maira: “Ko te akono i ta te Vaerua ra, ko te ora ïa e te au.” (Roma 8:6) E no reira, kare e kia tutaraia e te kopapa, ka tau tatou kia tuku i to tatou manako kia riro mai ki raro i te mana o te vaerua e kia akamatutuia e te au apinga no te vaerua ra. Eaa ra ratou? Ia Philipi 4:8 (NW), kua akapapa mai a Paulo i te reira au apinga: “Ei akaopenga iora, e te au taeake, eaa ua atu te au mea mou ra, eaa ua atu te au mea manako maataia ra, eaa ua atu te au mea tuatua tika ra, eaa ua atu te au mea viivii kore ra, eaa ua atu te au mea inangaroia ra, eaa ua atu te au mea tuatua meitakiia ra, eaa ua atu te tu tika meitaki ra e eaa ua atu tetai mea akapaapaaia e vaira, e tamou ua atu ra i te akamanako i teia au mea.” E akara matariki tatou kia rauka te kite meitaki atu i ta tatou ka tau kia akamanako tamou marie.
16. Eaa te au tu ta Paulo i akamaroiroi mai ia tatou kia “akamaara,” e eaa te o maira i roto i te au tumu tataki tai?
16 Te mea mua, kua akapapaia e Paulo e varu au tu akono tau. E tikai, te kite ra tatou e kare te au Kerititiano i kotingaia ki te manakoanga anake ua i te au Tuatua Tapu me kare te au tumu apiianga anake i te au taime ravarai. Te vaira tetai papaanga atea no te au tumu tuatua me kare tumu uriuri anga manako kia akanooia to tatou au manako ki rungao. Inara ko te apinga puapinga maata e kia tau ratou ki te turanga o te au tu akono tau tei akatakaia maira e Paulo. Te au tumu tataki tai o te “au mea” ta Paulo i akakite maira e mea tau anake no tatou kia tamanako atu. E akamanako ana tatou ia ratou kia tau ki te papa anga.
◻ “Mou” te kapiti ra i tei tere atu i te mou ua me kare te pikikaa. Tona aite anga e tuatua mou, e tu tika, e te tau kia irinakiia, e apinga tika tikai, kare i te akara anga ua e e tika ia.—1 Timoteo 6:20.
◻ “Manako maataia” te taiku ra i te au mea tu tapu e te ngateitei. Tei akakeu ra i te tu tapu, tetai apinga teitei, rongonui, e te ngateitei kare i te viivii e te akaaka.
◻ “Tuatua tika” te aite anga ko tei tau ki ta te Atua turanga, kare i ta te tangata. Te tuku ra te au tangata o teianei ao i to ratou manako ki te au ravenga tuatua tika kore, ko tatou ra kia manako ki te au apinga e kia mareka i te au apinga tuatua tika ra ki te akara anga a te Atua.—Akaaite ia Salamo 26:4; Amosa 8:4-6.
◻ “Viivii kore” te aite anga e ma e te tapu kare i te tu akono anake ua (te pae ainga me kare etai atu tu) mari katoa ra i te manako e te akakeu anga. “Kareka te pakari no runga maira, e mea [“viivii kore,” NW] ïa,” ta Iakobo i tuatua maira. Ko Iesu e “ma” aia, koia te Akaraanga apa kore ua no tatou kia akamanako atu.—Iakobo 3:17; 1 Ioane 3:3, NW.
◻ “Inangaroia” ko tei akamaroiroi e tei akauru ra i te aroa ki roto i etai ke ra. Ka tau tatou kia “akono marie rai tatou tetai ki tetai, ka akamaroiroi atu ei kia maata te aroa, e i te angaanga memeitaki ra,” kare e kia tuku i to tatou manako ki runga i te au apinga te ka akatupu i te makitakita, te riri, e te taemoemo anga.—Ebera 10:24.
◻ “Tuatua meitakiia” te aite anga kare i kitea anake e te tangata e “e meitaki” me kare e “tuatua meitakiia” mari katoa ra, i te tu rave tikai, te akamatutuanga e te akapaapaaanga. Ka tuku tatou i to tatou manako ki runga i te au mea tau e te akamatutu kare i te taakaaka e te akariri.—Ephesia 4:29.
◻ “Tu tika meitaki” te aite anga tikai e “meitaki” me kare e “tu akono tau meitaki rava,” inara ka tau katoa te aite anga ei meitaki rava no tetai ua atu tu. E no reira, ka rauka ia tatou te ariki i te au tu puapinga, te au tumu, e te au angaanga i raveia e etai ke ra tei tau ki ta te Atua ra turanga.
◻ “Akapaapaaia” Te au mea e tika tikai te reira apinga me no ko mai i te Atua ra te akapaapaaanga me kare no ko mai i te mana taoonga te kiteia ra e ia.—1 Korinetia 4:5; 1 Petero 2:14.
Taputou no te Ora e te Au
17. Eaa te au akameitakianga te ka tupu mai no “te akono i ta te Vaerua ra”?
17 Me ka aru tatou i ta Paulo akamaroiroi anga kia “tamou ua atu ra i te akamanako i teia au mea,” ka autu tatou i “te akono i ta te Vaerua ra.” Ko te tupu anga kare ko te akameitakianga anake o te ora, koia oki ko te ora mutu kore ki roto i te ao ou tei taputouia maira, mari ra te au katoa oki. (Roma 8:6) No teaa ra? No te mea kua paruruia to tatou au manako i te mana kino o te au mea kopapa ra, e kare tatou e akakino maataia e te maroanga mamae i rotopu i te kopapa e te vaerua mei ta Paulo i akataka maira. Na te kopae ke anga i te mana o te kopapa ra, ka rauka katoa oki ia tatou te au ma te Atua ra “no te mea, ko taua anoano o te kopapa nei, e mea tau kore ïa i te Atua.”—Roma 7:21-24; 8:7.
18. Eaa te tamakianga ta Satani e rave nei, e akapeea tatou e autu ei?
18 Te rave nei a Satani e tona au rima rave i te au mea ravarai e rauka ia ratou ei tarepo i ta tatou akaata anga i te kaka o te Atua ra. Te tauta ra ratou kia akatere i to tatou au manako na te pupui anga mai i te au anoano o te kopapa nei, i te kiteanga e ka taki atu te reira kia riro ei enemi no te Atua e ki te mate oki. Inara ka rauka kia autu tatou i teia tamakianga. Mei ia Paulo rai, ka rauka katoa ia tatou te tuatua: “E akameitaki i te Atua na roto ia Iesu Karaiti i to tatou Atu” no tana orongaanga mai kia tatou i te tika kia patoi atu i te mou anga a te ara ki runga i te kopapa apa ua nei.—Roma 7:25, NW.
[Au Tataanga Rikiriki i Raro]
a Ko te mea matauia kua taiku te Puka Tapu i te verepa Epera cha·taʼʹ e te verepa Ereni ha·mar·taʹno ei akakite i te “ara.” Teia nga tuatua e rua ko te aite anga e “tapae ke,” i te tu o te tapae keanga me kare ko te kore e itaeia te akakoro anga, te akairo, me kare te takete.
b Te mea matauia, te au ara kikino e itu ra ko te tu parau, te morimori apinga, te inangaro tau kore, te vareae, te kai tuauau, te riri, e te kope.
Ka Rauka Ainei ia Koe i te Akataka?
◻ Eaa te ara, akapeea e raukaʼi i te reira i te akatupu i te mou anga ki runga i te kopapa apa ua nei?
◻ Akapeea e raukaʼi ia tatou te patoi i “te akono oki i ta te kopapa nei”?
◻ Eaa ta tatou ka rave ei akatupu i “te akono i ta te Vaerua ra”?
◻ Akapeea “te akono i ta te Vaerua ra” i te apai mai anga i te ora e te au?
[Tutu i te kapi 15]
Kua tuku a Kaina i te au anoano o te kopapa kia tutara iaia ei mate nona uaorai
[Au Tutu i te kapi 16]
Ko te akono i ta te vaerua ra ko te ora ia e te au