Atënë so azo ahunda

• Lucifer ayeke mbeni iri so a mû na Satan na yâ Bible?

Iri “Lucifer” asigigi gi fani oko na yâ Mbeti ti Nzapa, me gi na yâ ti ambeni Bible oko oko tongaso. Na tapande, Bible ti King James Version asû peko ti Esaïe 14:12 tongaso: “Na lege wa mo londo na yayu mo tï, Mo Lucifer, molenge-koli ti ndapelele!”

Tënë ti yanga ti Hébreu so a sû pekoni na “Lucifer” aye ti tene “lo so asu”. Bible ti Septante asala kusala na mbeni tënë ti yanga ti Grec so aye ti tene: “Lo so asala si ndapelele aga.” Ndani la, ambeni Bible asû peko ti tënë ti yanga ti Hébreu ti giriri na “tongoro ti ndapelele” wala “tongoro so asu” so a wara na yâ Bible ti Sango. Bible ti Vulgate ti Jérôme asala kusala na tënë “Lucifer” (so ti tene: Zo so ayô lumière), na ye so amû lege ti hinga ngbanga ti nyen a yeke wara iri so na yâ aBible nde nde.

Lucifer ni (wala “tongoro so a sû”) ayeke zo wa? A yeke wara tënë “lo so asu” wala “tongoro so asu” (Lucifer) na yâ prophétie so Esaïe amû na azo ti Israël tongana ‘parabole na tele ti gbia ti Babylone’. Tongaso, a yeke mbage ti mbeni tënë so andu kozoni kue molongo ti agbia ti Babylone. Mbeni ye so afa nga so tënë “lo so asu” wala “tongoro so asu” andu mbeni zo ti mitele me pëpe zo ti yingo ayeke tënë so: “Fade a bi mo na ndo-ti-awakinda [“shéol”, NW]”. Shéol, wala ndo-ti-awakinda, ayeke dukua teti azo kue, me pëpe mbeni ndo so Satan Diable ayeke dä. Na ndo ni, ala so abâ Lucifer na yâ dutingo so ahunda: ‘A yeke zo so pëpe so asala si sese ayengi?’ E bâ polele so “Lucifer” wala “tongoro so asu” ayeke mbeni zo ti mitele, me pëpe mbeni zo ti yingo.​—Esaïe 14:4, 15, 16.

Ngbanga ti nyen a gonda molongo ti agbia ti Babylone pendere tongaso? A lingbi e bâ so a yeke gi na peko ti tingo ti lo ti kamene si a hiri gbia ti Babylone “tongoro so asu”, na a tene tongaso ti he na lo. (Esaïe 14:3). Bê ti baba apusu agbia ti Babylone ti yä tele ti ala mveni na nduzu ahon agbia so angoro ala. Baba ti agbia so ayeke tâ kota mingi a sala si a fa ala na tenengo: “Fade mbi ma na yayu; fade mbi yä trône ti mbi na nduzu ahon atongoro ti Nzapa; fade mbi duti na hoto ti bungbi, na nda ti mbage ti banga; . . . fade mbi sala si mbi mveni mbi ga tongana Lo Ti Nduzu Ahon Kue.”​—Esaïe 14:13, 14.

“Atongoro ti Nzapa” ayeke agbia ti hale ti David (Nombre 24:17). Ti londo na David ti gue na ni, “atongoro” so alango na Hoto ti Sion si ala yeke komande. Na pekoni so Salomon aleke temple na Jérusalem, a mû iri ti Sion na gbata ni kue. Na gbe ti Mbele ti Ndia, a mû yanga na akoli kue ti Israël ti gue juska na Sion fani ota na yâ ngu oko oko. Na lege so, Sion aga “hoto ti bungbi”. Teti so lo ye gi ti komande na ndo agbia ti Juda na ti lungula ala na ndo hoto so, Nebucadnetsar ayeke fa na gigi bibe ti lo ti yä tele ti lo na nduzu ahon “atongoro” so. A hon ti mû na Jéhovah gloire teti hongo na ngangu na ndo agbia so, lo zia tele ti lo na baba na place ti Jéhovah. Tongaso, a yeke gi na peko ti so a bi lo na sese awe, si a hiri na hengo ndo molongo ti agbia ti Babylone “tongoro so asu”.

Baba ti agbia ti Babylone so afa biani na gigi bango ndo ti Satan Diable, “nzapa ti sese so”. (2 aCorinthien 4:4). Lo nga kue lo yeke na kota nzara ti wara ngangu ti komande na lo ye gi ti zia tele ti lo na ndo ti Jéhovah Nzapa. Ye oko, Lucifer wala “tongoro so asu” ayeke pëpe mbeni iri so Bible amû ni na Satan.

• Na 1 Chronique 2:13-15, a tene so David ayeke molenge-koli mbasambala ni ti Jessé. Me 1 Samuel 16:10, 11 atene ti lo so lo yeke molenge miombe ni ti Jessé. Ngbanga ti nyen?

Tongana Gbia Saül ti Israël ti giriri azia lege ti tâ vorongo, Jéhovah Nzapa atokua prophète Samuel ti sa mafuta na ndo mbeni oko ti amolenge-koli ti Jessé (wala Isaï) si lo ga gbia. Tondo ti ye so asi, so Samuel mveni asû na gbe ti yingo ti Nzapa na siècle 11 K.N.E., afa David tongana molenge-koli miombe ni ti Jessé (1 Samuel 16:10-13). Ye oko, tondo so Esdras so ayeke sacrificateur asû na mbeti angu 600 na pekoni atene: “[Jessé adü kozo ni] Eliab, na use ni, Abinadab; ota ni, Siméa; osio ni, Nathanaël; oku ni, Raddaï; omene ni, Otsem; na mbasambala ni, David”. (1 Chronique 2:13-15). Ye nyen asi na mbeni oko ti aita ti David? Na ngbanga ti nyen Esdras ahulu iri ti lo?

Mbeti ti Nzapa atene so Jessé “[a]yeke na amolenge miombe”. (1 Samuel 17:12). A lingbi ti tene so mbeni oko ti amolenge ti lo ti koli akui kozoni ti mû wali na ti dü molenge. Teti so lo wara amolenge pëpe, lo lingbi ande pëpe ti hunda ti wara mbeni sese tongana ye ti héritier na yâ kete mara ti lo, nga pëpe ti wara mbeni hale na yâ tondo ti ahale ti Jessé.

Fadeso, zia e gbu li na ndo ngoi ti Esdras. E tara ti bi bê na aye so asi giriri na ngoi ni so lo sû na ambeti ti Chronique. Dutingo ngbâa ti azo ti Israël na Babylone ahunzi angu 77 kozoni, na aJuif akiri na kodoro ti ala awe. Gbia ti Perse amû yanga na Esdras ti hiri ambeni zo ti duti ajuge na awafango Ndia ti Nzapa na ti sala si da ti Jéhovah akiri awara gloire ti lo. A hunda lani ti duti na atâ mbeti so afa iri ti hale ti zo oko oko ti mû lege ti hinga sese ti héritier ti kete mara ti lo, na ti sala kue si gi azo so alingbi na ni si asala kusala tongana aprêtre. Tongaso, Esdras aleke mbeni tondo ti mbaï kue ti mara ni, na lo fa tâ polele na yâ ni hale so aga na lege ti Juda na David. Tongaso, a yeke hunda pëpe ti fa iri ti molenge ti Jessé ti koli so akui kozoni ti dü amolenge. Ndani la si Esdras ahulu iri ti lo.