Nzo tënë alë lengo na São Tomé et Príncipe

MINGI ti azo ade amä peut-être lâ oko pëpe tënë ti São Tomé et Príncipe. Mingi ni, a yeke wara pëpe azoa so na ndo ambeti ti salango na sabango. Na lê ti carte ti dunia, azoa ni ayeke gi kete kete na Golf ti Guinée na mbage ti do ti Afrika. São Tomé ayeke ndulu na Gabon, na Príncipe ayeke na nduzu kete na mbage ti tö. Ngu ayeke pika kâ mingi na a sala si akota pendere gbako amû ndo ti tele ti hoto so ayo na nduzu ahon amètre 2 000.

Na yâ ti azoa ti ndowa so, so ngu so ayeke na nzoroko ti lê ti nduzu nga na akeke ti mburu angoro yanga ti ngu ni kue, a yeke wara na yâ ni azo so ayeke ndulu ti sala kamarade, azo so bê ti ala asi na ndoye, azo so alondo giriri na kodoro ti Afrika na ti Poto si abungbi tele legeoko ti duti na angobo ti salango ye nde nde. Azo ti kodoro ni so wungo ti ala ayeke 170 000 ayeke sala kua ti gingo susu, fango yaka, mbilimbili ti cacao so ala yeke tokua ni na kodoro wande. Na yâ ti angu so ahon fade fadeso, warango kobe ti yanga ti lâ oko oko aga ngangu.

Ye oko, na yâ hunzingo ti siècle 20, mbeni ye asi so asala ngangu mingi na ndo azo mingi ti azoa ni so wungo ti ala ayeke gue gi na li ni. Na juin 1993 ngorogbia ti São Tomé et Príncipe azia na mbeti bungbi ti aTémoin ti Jéhovah. Ye so aga akaï ayongoro kpale so fani mingi asi singo na yâ mbaï ti aTémoin ti Jéhovah ti azoa ni.

A lu le-kobe na gbe ti kpale

A bâ so a yeke lani na yâ ti angu 1950 si kozo Témoin aga na ndo ti azoa ni. A yeke na ngoi so a tokua kâ azo ti kanga ti ambeni kodoro ti Afrika so ayeke na gbe ti Portugal ti sala kua na yâ akando ti kusala. Témoin ni ayeke mbeni pionnier, wala wakua ti ngoi kue ti Mozambique so atokua lo na ndo ti azoa ni ngbanga ti so lo fa lani nzo tënë ti Royaume ti Nzapa na yâ kodoro so. Oko Témoin so azia pëpe ti fa tënë. Na yâ ti anze omene, a wara azo 13 so amû mbage ti ala na fango nzo tënë. Na pekoni, ambeni Témoin so awara mara ti kpale tongana ti lo, alondo na Angola asi na São Tomé. Na ngoi so ala ngbâ na kanga, ala sala lani kusala na lege oko oko kue so azi ti fa nzo tënë na azo ti kodoro ni.

Na 1966 aita kue so asala kusala na yâ akando ti kua na São Tomé akiri na kodoro ti ala. Kete wungo ti awafango tënë so ala zia na peko ti ala angbâ ti sala kusala ni na mbito pëpe. A sala sioni na ala, a pika ala, na a bi ala na da ti kanga teti so ala bungbi legeoko ti manda Bible, na zo oko ayeke lani dä pëpe ti gue ti bâ wala ti mû maboko na ala. Na ngu 1975, kodoro ni awara lipanda ti lo na gbe Portugal na yeke yeke alê ti tâ tënë ti Royaume ato nda ti lë lengo.

Guengo na li ni nga lekengo ada

Na juin 1993, ngoi so a yeda na aTémoin ti Jéhovah polele na lege ti ndia na yâ kodoro ni, a wara lani mbeni wungo ti awafango tënë ti Royaume 100. Na oko ngu ni a tokua apionnier ti Portugal na kodoro ni. Ngangu so ala sala ti manda yanga ti Créole ti kodoro ni asala si azo ti kodoro ni aye tënë ti ala mingi. Na pekoni aita azia na gbele ala ti gi ti wara mbeni ndo ti leke Da ti Royaume. Na mango tënë ni, mbeni ita-wali so iri ti lo ayeke Maria amû na aita ni ndambo ti sese ti lo so lo leke kete da ti lo dä. Ndo ni akono na alingbi biani ti tene a leke mbeni kota Da ti Royaume na ndo ni. Maria ahinga pëpe so lê ti azo ti lekengo ada, so ayeke na bibe ti sala kota ye, ayeke na ndo sese ni, teti so mbeni fami ti mû ndo na peko ti lo ayeke pëpe. Mbeni lâ, mbeni kota zo ti dengo buze aga ti sala tënë na Maria.

Lo gboto mê ti Maria lo tene: “Tënë so mbi mä na ndo ti mo ayeke nzoni pëpe! Mbi mä so mo mû sese ti mo na ambeni zo? Mo hinga pëpe so a yeke gbâ ti nginza la mo lingbi ti wara teti so sese ni ayeke ge na yâ ti kota gbata?”

Maria ahunda na lo: “Tongana mbi mû na mo sese ni, mo yeke futa na mbi nginza oke?” Tongana koli ni azi yanga pëpe, Maria akiri atene: “Même tongana mo mû na mbi nginza ti dunia so kue, a lingbi pëpe teti so nginza alingbi pëpe ti vo fini.”

Koli ni ahunda lo: “Mo yeke na amolenge pëpe, ni la pëpe?

Ti kaï lisoro ni, Maria atene: “Sese ni ayeke ti Jéhovah. Lo mû ni na mbi asala angu mingi awe ti tene mbi kiri na lo ni mbeni lâ. Fadeso mbi kiri ni na lo awe. Mbi yeke ku kungo ti wara fini ti lakue lakue.” Na pekoni lo hunda na koli ni: “Mo yeke na fini ti lakue lakue pëpe ti mû, ni la pëpe?” Sân ti zi même yanga, koli ni amû lege ahon.

Ye ti pekoni ayeke lani so, aita ti Portugal so alingbi kue amû lani maboko ti leke mbeni pendere da ti étage use. Da ni ayeke na mbeni ndo na gbe ti sese, mbeni Da ti Royaume so yâ ni akono nga na ando ti lango. A yeke nga na ambeni ndo so a-ancien, aserviteur ti mungo maboko, na apionnier alingbi ti sala ekole ti ala dä. Akongregation use fadeso ayeke sala abungbi ti ala na yâ ni, na ye so asala si da ni aga mbeni ndo ti fango ye ti lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pëpe na yâ kodoro ni.

A yeke wara lani na Mé-Zochi, mbeni kongregation so awafango tënë 60 so ayeke na wâ ayeke na yâ ni. Teti so a yeke sala lani abungbi na yâ ti mbeni Da ti Royaume so a leke ni na loro, so ayeke na ndo so abule ayeke dä mingi, a bâ so a lingbi a wara mbeni Da ti Royaume so ayeke nzoni. A sala tënë ni na da-gbata ti kodoro ni, na akota zo ti nzoni bê amû na aita mbeni pendere ndo na tele ti kota lege ti gbata ni. Na salango kusala na kode ti lekengo da na loro, aita ti Portugal amû maboko ti leke mbeni pendere Da ti Royaume na yâ nze use. A yeke tâ ngangu ti tene azo ti kodoro ni amä na bê na ye so ala yeke bâ ni. Bê ti mbeni koli ti kodoro ti Suède so ayeke bâ tënë ti pialo ti lekengo da na yâ gbata ni adö tongana lo yeke bâ aita-koli na aita-wali na kusala. Lo tene: “A yeke tâ ye ti ndima! A-Témoin ti Jéhovah ge na Mé-Zochi ayeke sala kusala na kode ti lekengo da na loro! A yeke tongaso si a lingbi e leke pialo ti e.” A mû Da ti Royaume ni na Nzapa na lango 12 ti juin 1999, na azo 232 aga na matanga ni. Da ti Royaume ni aga mbeni ndo so awande ayeke gue ti bâ ni tongana ala si na gbata ti Mé-Zochi.

Mbeni kota bungbi so alï na yâ mbaï

Mbeni ye so asi na aTémoin ti Jéhovah ti São Tomé et Príncipe a yeke lani Kota Bungbi ti District ti lango ota “Fango Ye ti Nzapa” so a sala ni na janvier 1994; a yeke kozo kota bungbi na yâ azoa ni la. A sala ni na yâ ti mbeni pendere kota ndo ti bungbi ti kodoro ni, so nzoni pupu ti dê ayeke ya na yâ ni. Awafango tënë ti Royaume 116 ayeke na ngia ti bâ mbeni wungo ti azo 405 so aga, na ti bâ ti fani oko ni, adrame ti Bible nga na ti wara ambeti so asigigi na kota bungbi ni. Yanga ti ngu ti zoa ni aga ndo ti batize azo 20 so amû tele ti ala na Nzapa.

Mbeni fini ye so agboto lê ti azo, a yeke lani badge so aita so aga ayü ni. Aita 25 ti Portugal na ti Angola so aga na kota bungbi ni asala si kota bungbi ni akpa gi mbeni assemblée internationale. Ndoye ti wâ ti aChrétien amaï fade fade na ngoi ni, na ngu ti lê ayuru na lê ti aita mingi na ngoi ti ndangba lango ni tongana aita ni aga ti zia tele.​—Jean 13:35.

Awagosinga ti da-singa ti kodoro ni aga lani na ahunda atënë na surveillant ti assemblée ni. Ala fa nga peko ti ambeni mbage ti adiskur mingi. Biani, a yeke lani mbeni kota bungbi so alï na yâ mbaï, na a mû maboko ti sala si bungbi ti Jéhovah so lê abâ aga ndulu mingi na aTémoin be-ta-zo so kodoro ti ala ayo mingi.

Lengo ti mû gonda na Jéhovah

Tongana tokua ti Royaume alë lengo, a yeke sala si nzoni tambela ti azo amû gonda na ayekia Jéhovah (Tite 2:10). Mbeni maseka-wali awara ngia na yâ mandango Bible so lo yeke sala ni yenga oko oko. Ye oko, babâ ti lo ake na lo ti gue na abungbi ti kongregation. Tongana maseka-wali ni afa na lo, na lege ti yekiango ndo, nene ti abungbi ti aChrétien nga nzara ti lo ti gue dä, na lê ni lê ni, babâ ni atomba lo na da. Babâ ni abâ ti lo peut-être so molenge ti lo ni ayeke sala ande ye tongana ti so ambeni maseka ayeke sala, ti gue hio na peko ti mbeni koli so alingbi ande ti mû aye na lo. Tongana babâ ni amä so lo bata tele ti lo nzoni tongana mbeni Chrétien, ye so apusu lo ti mû molenge ti lo ti kiri na lo na da na ti mû na lo kota liberté ti sala na Jéhovah.

Mbeni tapande ni ayeke ti mbeni mokonzi ti mbeni bungbi ti pikango mozoko. Vundu ayeke na bê ti lo mingi teti pitan so lo sala kirikiri. Na ngoi so lo yeke gi ti hinga ye so lo yeke sala ande na yâ fini ti lo, lo wara tele na aTémoin. Na ngoi so lo to nda ti sala ye alingbi na akpengba-ndia ti Bible na ndo salango ye, azo ti gbata ni ayeke sala mbeni tënë nde pëpe, gi na ndo ti lo. Hio lo bâ so a lingbi lo fâ yâ ti asioni kamarade ti lo (1 aCorinthien 15:33). Na pekoni, lo gue juska lo mû batême ti fa so lo mû tele ti lo na Jéhovah.

Mbeni kete bungbi ti amaseka ayeke gi lani mbeni tâ lege ti vorongo. Gingo tâ lege ti vorongo ni ague na ala ti tï na yâ lisoro na apasteur ti ambeni kete bungbi. Me ye ti pekoni ayeke so li ti ala aga kirikiri na vundu asi bê ti ala. Tongaso, ala ga agodobe so ayeke sala ngangu na azo, na ala yeke he ye kue so andu aye ti vorongo.

Mbeni lâ, mbeni missionnaire Témoin ti Jéhovah ayeke hon na lege ti gue ti sala a-étude ti lo, na lo si na ndo so amaseka ni ayeke dä. Amaseka ni aye lani ti tene missionnaire ni akiri tënë na ahunda ti ala, na ala gue na lo na peko ti mbeni da, ndo so ala tisa lo ti duti na ndo ti mbeni kete mbata. Ye so aga na pekoni ayeke so, ala tokua na lo ahundango tënë na ndo ti tele na ndo atënë tongana âme, enfer ti wâ, fini na yayu, nga na hunzingo ti sese. Témoin ni akiri tënë na ahundango tënë ti ala na lege ti Bible so mokonzi ti agodobe ni amû na lo. Ngbonga oko na pekoni, Law, mokonzi ti agodobe ni, atene na missionnaire ni: “Tongana e hunda na mo ti ga na ti kiri tënë na ahundango tënë ti e, ye so e leke na bê ti e ti sala ayeke ti he mo tongana ti so e sala na azo ti ambeni lege ti vorongo nde. E bâ ti e so zo oko alingbi fade pëpe ti kiri tënë na ahundango tënë so. Ye oko, mo sala ni, na mo sala ni gi na Bible awe! Tene na mbi, tongana nyen mbi lingbi ti manda ye mingi na ndo Bible?” A to nda ti manda Bible na Law, na hio lo to nda ti gue na abungbi. Kete ngoi na peko ti ye so, lo zia lege ti bungbi so lo yeke na yâ ni, nga salango ye ti lo ti ngangu. Ngu oko na pekoni, lo mû tele ti lo na Nzapa na lo wara batême. Fadeso lo yeke sala kusala tongana mbeni serviteur ti mungo maboko.

Mbeni ngobo ti salango ye ti azo ti kodoro ni, so a yeke ngangu ti zi ni, ayeke so: mbeni koli na wali alingbi gi ti duti na ndo oko sân ti sala mariage na lege ti ndia. Azo mingi aduti tongaso teti angu mingi, na ala dü amolenge. Ti ala, a yeke ngangu ti yeda na bango ndo ti Nzapa na ndo tënë so. A yeke ye ti mungo wâ na bê ti bâ tongana nyen Tënë ti Nzapa amû lani maboko na mbeni zo ti hon ndo ti kpale so.​—2 aCorinthien 10:4-6; aHébreu 4:12.

Antonio ahinga lani so a yeke nzoni lo sala mariage na gbele ndia. Lo leke ti sala ni na peko ti ngoi ti kongo nzö, ti wara nginza ti sala na matanga ti mariage ni. Na mbeni bï, kozoni na ngoi ti kongo lê ti nzö ni, azo ti nzi aga anzi aye ti yaka ti lo ni kue. Lo tene so a lingbi lo ku ngoi ti kongo lê ti nzö ti ngu ti peko, me ti fani use ni azo ti nzi akiri aga anzi ni. Lo kiri lo tara ti gi nginza ti sala na matanga ni, me lo wara ni pëpe. Antonio ahinga zo wa ayeke tâ wato ti lo. Lo tene: “A yeke tanga ni ti tene Satan asala ngia na mbi la. Na yâ ti nze oko na ndambo e yeke sala ande mariage ni atâa matanga ni ayeke dä wala pëpe!” Tongaso, ala sala lani mariage ni, na ye so adö bê ti ala ayeke so akamarade ti ala aga na ala akondo, akanana, nga na mbeni ngasa ti sala na matanga ni. Na peko ti so a sû iri ti ala na popo ti azo so asala mariage awe, Antonio, wali ti lo na amolenge ti ala omene amû batême so ayeke fä ti mungo tele ti ala na Jéhovah.

Ti Príncipe fadeso

Na yâ ti angu so ahon ade ti ninga pëpe, surveillant ti circonscription na apionnier ti São Tomé ayeke sala vizite ngoi na ngoi na azo 6 000 ti Príncipe. Azo ti zoa ni ayeke tâ azo ti yambango zo, na ala yeke na nzara ti mä ye so aTémoin ayeke na ni ti tene. Na peko ti so lo diko tract so ambeni pionnier azia na lo, mbeni koli, na ndade ni, agi apionnier ni na lo hunda ti mû maboko na ala ti kangbi atract ni mingi. Apionnier ni afa na lo so a yeke na ala ti sala kusala so. Me koli ni ahunda na ngangu so a lingbi lo gue legeoko na ala da na da na tongaso, lo lingbi ti fa azo ni na ala na ti duti gi kpô. Na nda ni, koli ni agonda apionnier ni ndali ti kpengba kusala so ala yeke sala, na pekoni, lo zia ala.

Na ngu 1998, apionnier use ti São Tomé ague na Príncipe, hio ala to nda ti a-étude 17. Kusala ni angbâ ti gue na li ni, na aninga mingi pëpe, wungo ti azo so aga na Mandango Buku ayeke 16 na azo ahon 30 aga na kota diskur. Aita ni ayeke na bezoin ti mbeni ndo ti sala abungbi dä na ala sala tënë ni na da-gbata ni. Ye ti nzoni ni ayeke so, a mû lani na ala mbeni ndo ti leke na Da ti Royaume. Aita ti São Tomé amû tele ti ala na bê kue ti leke mbeni kete Da ti Royaume so apionnier spécial use alingbi nga ti lango dä.

A yeke polele so nzo tënë alë lengo mingi na ayeke maï na yâ azoa so ayeke yongoro mingi (aColossien 1:5, 6). Na janvier ngu 1990, a wara awafango tënë 46 na São Tomé et Príncipe. Na ngu ti kusala 2002, a wara mbeni kota wungo ti awafango tënë ahon 388! Azo ahon 77 tongaso ayeke na yâ ti kusala ti ngoi kue, na a yeke sala a-étude 1 400 tongaso. Wungo ti azo so aga na Mémorial ti ngu 2001 asi 1 907. Biani, tënë ti Jéhovah ayeke gue na li ni na loro na yâ azoa ti ndowa so, na a yeke wara gloire.​—2 aThessalonicien 3:1.

[Encadré/Foto na lembeti 12]

Mbeni kua-singa so azo aye tënë ni mingi

Mbeni mbeti so azo ti azoa so aye tënë ni mingi ayeke buku Les jeunes s’interrogent—Réponses pratiques.a Lakue fani oko na yâ ti adimanche use, a yeke fa mbeni kua-singa teti apenze-ngbonga 15 na ndo li ti tënë so na da-singa ti kodoro ni. So tâ ye ti ngia ti mä wagosinga ni na hundango tënë: “Amaseka, tongana nyen i lingbi ti hinga tâ ndoye wala mbeni ndoye so aninga pëpe?” Na pekoni a diko mbeni mbage ti buku ni! (Bâ chapitre 31). A yeke fa mara ti kua-singa tongaso na ndo mbeni mbage ti buku Lingu ti Tâ Ngia ti Sewa.b

[Akete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 9]

Kozo Da ti Royaume na São Tomé na ngu 1994

[Afoto na lembeti 10]

1. Da ti Royaume ti Mé-Zochi so a leke ni na loro

2. A sala mbeni kota bungbi ti district so alï na yâ mbaï na ndo so

3. Ngia na yanga ti ala so aye ti wara batême na kota bungbi ti district

[Lingu ti foto na lembeti 8]

Sese: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.