Zia ngangu ti kanga nzara ti tele na ndo hingango ye ti mo
“I zia ngangu ti kanga nzara ti tele na ndo [hingango ye].”—2 PIERRE 1:5-8.
NA NGOI ti mbeni kota kapa ti kangango lege na nyongo mbangi, a mû gbotongo mê so na apendere ti Amerika: “Ke gi na kuru go awe.” E bâ gi tongana nyen aye alingbi biani ti duti nzoni mingi tongana fade zo oko oko kue amanda ti ke na kuru go gi mbangi oko pëpe, me nga nyongo sämba ahon ndo ni, asalango ye so ayeke na lege ti ndara pëpe wala so andu pitan, nga adengo buze ti kirikiri, na ‘anzara ti ye ti mitele’! (aRomain 13:14). Me zo kue ayeke yeda so ti ke mbeni ye na kuru go ayeke lakue kete ye pëpe.
2 Teti so azo kue so ayeke awasiokpari ayeke na kpale ti kanga nzara ti tele, a lingbi e sala nzara ti hinga tongana nyen ti hon na ngangu na yâ tiri so e oko oko kue e yeke sala. Bible asala na e tënë ti azo so giriri atiri ti sala na Nzapa me so ngoi na ngoi awara kpale ti ke ambeni ye na kuru go. Dabe mo gi na David nga na siokpari ti lango-sioni so lo sala na Bath-Shéba. Siokpari ti ala ni asala si molenge so ala dü na peko ti lango-sioni ni nga koli ti Bath-Shéba kue awara kuâ, atâa so molenge ni na koli ni kue ayeke na ye oko pëpe ti bâ na yâ tënë so (2 Samuel 11:1-27; 12:15-18). Wala dabe na bazengele Paul so atene tâ ti lo polele: “Teti nzoni so mbi ye ti sala, mbi sala pëpe; me sioni so mbi ye ti sala pëpe, mbi sala.” (aRomain 7:19). Ngoi na ngoi, mo yeke nga na mara ti oko bibe so? Paul akiri atene na pekoni: “Teti zo-ti-ya-ni ti mbi awara ngia na yâ ndia ti Nzapa; me mbi bâ mbeni ndia na yâ amembre ti mbi so atiri na ndia ti bibe ti mbi, na a sala si mbi ga ngbâa ti ndia ti siokpari so ayeke na yâ amembre ti mbi. Mbi yeke zo ti vundu mingi! Fade zo nyen alungula mbi na yâ tele ti kui so?” (aRomain 7:22-24). A lingbi atapande ti Bible so akpengba e na yâ desizion ti e ti kiri na peko lâ oko pëpe na yâ tiri ti e ti lë mingi ngangu ti kanga nzara ti tele.
Ye ti manda na ndo ngangu ti kanga nzara ti tele
3 Ngangu ti kanga nzara ti tele, so andu nga ngangu ti kengo ye na kuru go ayeke na popo ti alengo so a fa ni na 2 Pierre 1:5-7 na tele ti mabe, nzoye, hingango ye, bê so azia pëpe, nzara ti bata tënë ti Nzapa, ndoye teti aita, na ndoye ni mveni. A yeke dü zo na mbeni oko ti alengo so pëpe. A lingbi a lë ala lengo. Ti lë ala kue na mbeni lege so alingbi na ni, ahunda ti mû desizion na bê kue ti sala ye ni, nga ti sala ngangu. Tongaso, a lingbi e bâ pëpe so ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele ayeke duti kete ye.
4 Biani, azo kutu mingi alingbi ti bi bê so tënë ti kangango nzara ti tele abâ ti lo ala pëpe. Ala yeke sala na fini ti ala tongana ti so bê ti ala aye; atâa a yeke na bê ti ala kue wala pëpe, ala yeke sala gi ye so nzara ti mitele ti ala ti siokpari ayeke fa na ala, na ala yeke bi bê ti ala gi kete na aye so alingbi ti si na pekoni, na ala nga na amba ti ala (Jude 10). A yeke mingi ni laso si a yeke bâ polele ahon ti kozo, so azo ayeke na kpale nga ala yeke ndulu pëpe ti ke aye na kuru go. So ti fa na e so biani e yeke na “lâ ti nda ni” so Paul asala tënë ni tongana lo fa lani tënë so: “Fade lâ ti ye ti ngangu aga. Teti fade azo ayeke azo ti ndoye tele ti ala mveni, azo ti ndoye nginza, azo so ayä iri ti ala mveni, azo ti kpengba-li, awazonga, . . . azo so akanga nzara ti tele ti ala pëpe.”—2 Timothée 3:1-3.
5 A-Témoin ti Jéhovah ahinga nzoni mingi kpale so zo ayeke na ni ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele. Legeoko na Paul, ala hinga nzoni mingi so nzara ti ala ti nzere na lê ti Nzapa na batango andia ti lo ayeke tiri na lege so mitele ti ala ti siokpari alingbi ti pusu ala ti mû. Ndani la si teti angu mingi ala yeke bi bê ti ala na ndo lege ti hon na ngangu na yâ bira so. Na ngu 1916, mbeni ngbele numéro ti périodique asala tënë ti “tâ lege so a lingbi e mû ti komande tele ti e mveni, abibe ti e, atënë ti yanga ti e nga na salango ye ti e.” Numéro ni amû wango ti bata na li aPhilippien 4:8. Wango ti Nzapa so a wara na yâ versê so angbâ na ngangu lakue, atâa so a mû ni a sala fadeso angu 2 000 tongaso awe; me peut-être a yeke ngangu mingi laso ti bata atënë ti yâ ni ahon ti ngoi ni so a sû na versê ni wala na article ni na ngu 1916. Ye oko, aChrétien ayeke tiri ngangu ti ke na kuru go anzara ti sese so, na hingango so ti sala tongaso aye ti tene ti yeda na Wasalango ala.
6 A sala tënë ti lengo ti ngangu ti kanga nzara ti tele na aGalate 5:22, 23, na popo ti alengo so ayeke “ti Yingo [vulu]”. Tongana e lë lengo so na tele ti “ndoye, tâ ngia, siriri, be-nze-pepe, nzobe, bê ti sala nzoye, [mabe], [na] tâ be-ti-molenge”, fade e yeke wara nzoni dä mingi. Tongana ti so Pierre atene, salango tongaso ayeke kanga ande lege na e ti “duti senge pëpe, me [ti] lë” na yâ kusala ti e teti Nzapa (2 Pierre 1:8). Me a lingbi bê ti e anze pëpe wala e fâ ngbanga pëpe na ndo e mveni tongana e sala gbä ti lë alengo so hio nga na yâ ye kue tongana ti so e ye fade. Peut-être mo bâ awe so na ekole mbeni élève alingbi ti manda ye hio ahon mbeni mba ti lo. Wala na place ti kua, mbeni zo alingbi ti manda mbeni fini kua hio mingi ahon mbeni mba ti lo. Legeoko nga, ambeni ayeke manda alengo ti aChrétien ti fa ni na gigi hio mingi ahon ambeni nde. Kota ye ni ayeke ti ngbâ ti lë alengo ti Nzapa so nzoni mingi alingbi na ye kue so e lingbi ti sala. E lingbi ti sala tongaso na warango nzoni mingi na yâ mungo maboko so Jéhovah ayeke mû na lege ti Tënë ti lo nga na kongregation ti lo. Kota ye ni ayeke ti mû loro pëpe ti sala ye so e ye ti sala, me ti sala angangu so alondo na bê ti e ti ngbâ ti gue na li ni.
7 Atâa so a zia lo na ndangba ni na yâ molongo ti alengo ti yingo, ngangu ti kanga nzara ti tele ayeke kete ye oko pëpe tongana a haka lo na tanga ti alengo ni. Zia e bi bê tongaso pëpe. A lingbi e bata na li so e lingbi ti kpe ‘akusala ti mitele’ kue tongana e lë tâ mbilimbili-kue ngangu ti kanga nzara ti tele. Ye oko, bê ti azo ti siokpari ayeke ndulu ti pusu ala ti tï na yâ ambeni ‘kusala ti mitele: lango-sioni, sioye, ye ti pitan, sambelango ayanda, tënë ti yorö, kengo tele, gingo tënë, salango mbanda, ngonzo, papa, tënë ti kangbi, tënë ti secte nde nde.’ (aGalate 5:19, 20). Tongaso, a lingbi e gi lakue ti tiri ngangu, ti leke na bê ti e ngangu ti lungula asioni bibe kue so ayeke na yâ bê ti e nga na yâ li ti e.
Tiri ti ambeni ayeke tâ nde
8 Ambeni Chrétien ayeke na kpale mingi ahon amba ti ala ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele. Ngbanga ti nyen? Peut-être fango ye so ala wara na mbage ti ababâ na mama ti ala, wala aye so asi na yâ fini ti ala giriri ayeke na gunda ti kpale ti ala so. Tongana e bâ so e yeke ti e na kpale pëpe ti lë na ti fa na gigi ngangu ti kanga nzara ti tele, so ayeke mbeni nda ti tënë teti e ti duti na ngia. Me a yeke ti e nga ti sala ye na nzobe na ti fa so e hinga biani ye so ayeke si na ala so ayeke na kpale mingi ahon e ti lë lengo so, même tongana kpale so ala yeke na ni ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele asala kpale na e kete. Tongana a yeke ti bâ awokongo ti e mveni, zo wa na popo ti e ayeke na anda ti tënë ti bâ tele ti lo mveni mbilimbili?—aRomain 3:23; aEphésien 4:2.
9 Zia e mû mbeni tapande: peut-être mo hinga so ambeni ita Chrétien azia lege ti nyongo amanga wala ambangi so “aso mingi pëpe”; ye oko, na ambeni ngoi, a lingbi ti si na ala ti sala nzara mingi ti nyon aye so. Wala ambeni alingbi ti bâ so ala yeke na kpale na mbage ti tengo kobe wala ti nyongo sämba ahon ndo ni. Ti ambeni, a yeke kpale ti batango yanga ti ala, a sala si fani mingi ala yeke pika gere ti ala na tënë ti yanga ti ala. Ti hon ndo ti mara ti akpale tongaso ahunda ti sala ngangu mingi ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele. Ngbanga ti nyen? Jacques 3:2 atene tâ na lege ni: “E kue apika gere ti e lege mingi. Tongana mbeni zo apika gere ti lo na tënë ti yanga ti lo pëpe, zo so alingbi kue, lo lingbi bata tele ti lo kue nga.” Ambeni aye tâ mingi na bê ti ala ti sala angia ti nginza. Wala ala bâ so a yeke ngangu na ala ti kanga bê ti ala na gbele aye. A lingbi ti hunda ngoi mingi ti manda ti hon ndo ti awokongo so wala ambeni so akpa ni. Tâ tënë, e lingbi ti gue na li ni mingi na yâ ngangu so e yeke sala laso; ye oko, asioni nzara ayeke hon ande kue biaku gi tongana e ga mbilimbili-kue. Me ti ku na ngoi ni so, tongana e yeke sala kue ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele, fade ye so ayeke mû maboko na e ti kiri pëpe ti sala aye so Nzapa ake. Na ngoi so tiri ni angbâ ti gue, zia e mû maboko na mba ti zia pëpe.—Kusala 14:21, 22.
10 Mbeni ye ni nga ayeke dä so ambeni zo ayeke na kpale ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele dä: a yeke tënë ti bungbingo ti koli na wali. Lo nzara ni mveni ti bungbi koli na wali ayeke mbeni ye so Jéhovah Nzapa si azia na yâ tele ti e. Ye oko, ambeni ayeke tâ na kpale ti bata nzara so na place ti lo alingbi na akpengba-ndia ti Nzapa. Na kpale ti ala ni alingbi ti ga ngangu mingi teti so ala yeke tâ na mbeni kota nzara, so ala gi li ti ala na ni gbä, ti bungbingo koli na wali. E yeke na fini na yâ mbeni sese so aye ti yä gi na nduzu tënë ti bungbingo koli na wali, na so agi ti zingo nzara ni so na alege mingi. Ye so alingbi biani ti ga na kpale na aChrétien so aye ti ngbâ kumbamba, peut-être gi teti mbeni ngoi, ti wara lege ti sala na Nzapa yongoro na aye so azo so asala mariage ayeke gi bê ti ala dä (1 aCorinthien 7:32, 33, 37, 38). Me ti gue oko na wango ti Mbeti ti Nzapa so ahunda ti ‘sala mariage ahon ti zia si nzara ti tele agbi mo’, ala lingbi ti mû desizion ti sala mariage, na ye so biani ayeke duti nzoni mingi. Na oko ngoi ni, ala ye na bê ti ala kue ti sala mariage “gi na yâ Seigneur”, tongana ti so Mbeti ti Nzapa atene (1 aCorinthien 7:9, 39). E lingbi ti hinga biani so Jéhovah ayeke wara ngia ti bâ so ala sala nzara mingi ti bata akpengba-ndia ti lo so ayeke mbilimbili. Aita ti ala Chrétien awara ngia mingi ti bungbi oko na atâ wavorongo be-ta-zo tongaso, so abata nzoni mingi akpengba-ndia ti tambela so ayeke na nduzu mingi.
11 Ka tongana mbeni zo awara koli wala wali so alingbi na lo pëpe? Tara ti bâ tongana nyen bê ti mbeni zo alingbi ti so teti so lo sala nzara ti mû koli wala wali me lo wara lege pëpe ti sala ni! Peut-être lo yeke bâ so akamarade ti lo ayeke sala mariage na lo bâ ngia ti ala na pekoni, me na ngoi ni, lo ngbâ ti lo ti gi mbeni zo so alingbi na lo. Ti ambeni so ye tongaso asi na ala, ala lingbi ti tï lakue na yâ sioni kpale ti salango ngia na tele ti ala ti koli wala ti wali. Na yâ ye ni kue, Chrétien oko aye pëpe na mbana ti bi vundu na bê ti mba ti lo so ayeke tiri ti bata tele ti lo tongana kumbamba na gbele aye ti pitan. E lingbi na mbana pëpe ti zia vundu na bê ti lo tongana e gbu li ti e pëpe si e bi ambeni tënë tongana ti so: “Ti mo mariage ni ayeke lawa?” Peut-être e lingbi ti tene ti e ni na sioni bibe pëpe. Ye oko, a yeke duti nzoni mingi teti e ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele na lege ti bata yanga ti e (Psaume 39:2). Ala so na popo ti e ayeke gi ti bata tele ti ala na ngoi ti kumbamba ti ala alingbi tâ na gonda ti e kue. A hon ti tene mbeni tënë so alingbi ti bi vundu na bê ti ala, e lingbi ti sala kue ti tene atënë so amû ngangu na ala. Na tapande, e lingbi ti sala ngangu ti zia ambeni kumbamba na popo ti abiazo so e tisa ala teti mbeni kobe wala teti mbeni warango tele ti aChrétien.
Ngangu ti kanga nzara ti tele na yâ mariage
12 Tongana mo sala mariage awe, so aye ti tene pëpe so mo yeke duti ande na kpale pëpe ti kanga nzara ti tele na ndo tënë ti bungbingo koli na wali. Na tapande, nzara ti tele ti koli na ti wali alingbi ti duti tâ nde mingi. Wala tele ti mbeni koli wala wali alingbi ti sala si ngoi na ngoi, a duti kpale, na même lege alingbi ti duti dä pëpe ti tene ala bungbi koli na wali tongana ti so a hunda. Peut-être ndali ti ambeni ye so asi na lo kozo, mbeni koli wala wali alingbi ti duti na kpale ti sala ye alingbi na wango so: “A lingbi koli amû ye ti wali ti lo na lo, na wali amû ye ti koli ti lo na lo nga.” Tongana a si tongaso, a yeke hunda peut-être na mbeni ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele ahon ti so lo yeke na ni awe. Me ala use kue alingbi ti bata na li wango ti ndoye so Paul amû na aChrétien so a sala mariage awe: “I gbanzi tele ti i na popo ti i pëpe, gi tongana i leke tënë kozoni teti lâ oko oko, si i lingbi zia bê ti i na sambela; na nda ni, i kiri i bungbi, wala fade Satan ahanda i, teti i yeke na ngangu pëpe ti kanga nzara ti tele ti i.”—1 aCorinthien 7:3, 5.
13 So tâ bê ti kiri singila si akoli na awali so asala mariage awe alingbi ti duti na ni tongana ala use kue amanda ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele na yâ bungbingo tele ti koli na wali! Na oko ngoi ni, ala yeke sala nzoni ti fa so ala hinga biani ye so ayeke si na aita ti ala na yâ vorongo so angbâ ti tiri ti lë lengo ni na lege so. A lingbi e girisa pëpe ti hunda na Jéhovah ti mû na aita ti e na lege ti yingo ndara, gbungo ngangu, nga na ngangu ti ngbâ lakue ti tiri ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele na ti leke akapa ti hon ndo ti anzara ti bê ti ala so ayeke na lege ni pëpe.—aPhilippien 4:6, 7.
E ngbâ lakue ti mû maboko na mba
14 Na ambeni ngoi, e lingbi ti wara kpale ti fa so e gbu nda ti aye so ayeke si na aita ti e Chrétien, so ayeke tiri ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele na mbeni ndo so e wara ti e kpale dä pëpe. Me azo ayeke nde nde. Ambeni ayeke ndulu ti zia si aye tongana ngonzo ahon ndo ti ala hio; me ti ambeni, a yeke tongaso pëpe. Ti haka ni na amba ti ala, ambeni abâ ti ala so ala yeke na kpale pëpe ti kanga nzara ti tele ti ala. Me ti ambeni, a yeke tâ ngangu mingi. Ye oko, dabe mo so tongana mbeni zo ayeke tiri ti hon ndo ti anzara ti tele ti lo, so aye ti tene pëpe so lo yeke sioni zo. Aita ti e Chrétien aye si e gbu nda ti aye so ayeke si na ala, na e fa be-nzoni na ala. E mveni e yeke wara ngia mingi tongana e ngbâ lakue ti fa be-nzoni na mbage ti ala so angbâ ti tiri ti kono ngangu ti ala ti kanga nzara ti tele. E lingbi ti bâ ni na lege ti atënë ti Jésus so a sû na Matthieu 5:7.
15 E ye lâ oko pëpe ti fâ ngbanga so ayeke na lege ni pëpe na ndo mbeni ita ti e Chrétien so peut-être na mbeni ngoi agirisa ti sala ye tongana Chrétien. A nzere na bê ti e mingi ti hinga so, ahon ti bâ gi fani oko so e girisa ti kanga nzara ti tele, Jéhovah ayeke bâ alege mingi so e kanga anzara ti tele ti e, même tongana aita ti e Chrétien abâ ni kue pëpe. A yeke tâ ye ti dengo bê mingi ti bata na li atënë ti Psaume 130:3 so: “O L’Eternel, tongana mo bata tënë ti sioye, O Seigneur, ka zo nyen alingbi ti ngbâ?”
16 Ti nzere na lê ti Jéhovah, a lingbi e oko oko kue e lë ngangu ti kanga nzara ti tele; me e lingbi ti hinga biani so fade aita ti e Chrétien ayeke mû maboko na e. Tâ tënë, a yeke ti e oko oko ti yô kungba ti e, me a wa e nga ti mû maboko na popo ti mba ti hon ndo ti awokongo ti e (aGalate 6:2, 5). E lingbi ti kiri singila mingi na babâ wala mama ti e, koli wala wali ti e, wala mbeni kamarade ti e so akanga lege na e ti gue na ambeni ndo so a lingbi e gue dä pëpe, ti bâ aye so a lingbi e bâ pëpe, wala ti sala aye so a lingbi e sala ni pëpe. Na salango tongaso, lo yeke mû maboko na e ti kanga nzara ti tele, so ayeke ngangu ti ke aye na kuru go.
17 Achrétien mingi alingbi ti yeda na aye so e bâ juska fadeso, so andu ngangu ti kanga nzara ti tele. Ye oko, ala lingbi ti tene so ala mveni ayeke na ye mingi ti sala ti maï lengo so. Ala ye ti fa ngangu ti kanga nzara ti tele mingi ahon so, nga a lingbi na ti so ala bâ so a yeke ku na mbage ti azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe. Mo yeke na bibe so nga? Tongaso, ye nyen mo lingbi ti sala ti lë lengo ti yingo ti Nzapa so? Nga tongana nyen salango ni ayeke mû maboko na mo ti si na aye so mo zia yongoro na gbele mo ti sala tongana Chrétien? Zia e bâ ni na yâ article ti peko.
Mo dabe mo na ni?
Ngbanga ti nyen ngangu ti kanga nzara ti tele . . .
• ayeke kota ye mingi teti aChrétien ti lë ni?
• ayeke mbilimbili kpale mingi teti ambeni zo?
• ayeke kota ye mingi na yâ mariage?
• ayeke mbeni lengo so e lingbi ti mû maboko na amba ti e ti lë?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1. Akpale mingi so azo ayeke wara ayeke si ngbanga ti so ala lingbi pëpe ti sala nyen?
2. (a) Atapande ti Bible wa afa so kpale so zo ayeke na ni ti ke ye na kuru go ayeke fini ye pëpe? (b) A lingbi atapande so apusu e ti sala nyen?
3. Fa ngbanga ti nyen so ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele ayeke duti kete ye pëpe.
4. Ngbanga ti nyen azo mingi abi bê so tënë ti kangango nzara ti tele abâ ti lo ala pëpe? Me ye so aye ti fa nyen?
5. Ngbanga ti nyen aTémoin ti Jéhovah abi bê ti ala mingi na tënë so andu ngangu ti kanga nzara ti tele? Na wango wa angbâ na ngangu lakue?
6. Ngbanga ti nyen e yeke na anda ti tënë oko pëpe ti zia si bê ti e anze tongana e gi ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele?
7. Ye nyen afa so ngangu ti kanga nzara ti tele ayeke kota ye mingi?
8. Aye wa asala si ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele ayeke tâ kpale biani teti ambeni zo?
9. Awokongo wa ambeni zo ayeke na ni? Na lawa si awokongo so ayeke hon ande kue biaku?
10. (a) Ngbanga ti nyen a yeke tâ ngangu mbilimbili teti ambeni ti kanga nzara ti tele na ndo tënë ti bungbingo koli na wali? (b) Kota gbiango ye wa mbeni ita-koli asala? (Bâ tapande ti lo na lembeti 16).
11. Tongana nyen e lingbi ti mû maboko na mbeni ita ti koli wala ti wali so aye biani ti sala mariage me so awara lege pëpe ti sala ni?
12. Ngbanga ti nyen a hunda même na ala so asala mariage awe ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele?
13. Ye nyen e lingbi ti sala teti ala so ayeke tiri ti lë ngangu ti kanga nzara ti tele?
14. Ngbanga ti nyen a lingbi e sala ye na be-nzoni nga e fa so e gbu nda ti aye so ayeke si na aita ti e Chrétien?
15. Ngbanga ti nyen atënë ti Psaume 130:3 ayeke tâ ye ti dengo bê mingi na ndo tënë ti kangango nzara ti tele?
16, 17. (a) Tongana nyen e lingbi ti sala kusala na aGalate 6:2, 5 na ndo tënë ti ngangu ti kanga nzara ti tele? (b) Ye nyen e yeke bâ ande na ndo ngangu ti kanga nzara ti tele?
[Encadré/Foto na lembeti 16]
Lo manda ti ke ye
Mbeni Témoin ti Jéhovah na Zamani ayeke sala lani mbeni kusala so amû lege na lo ti bâ lege ti aprogramme 30 tongaso ti singale na ti fonono. Tongana akpale asi na popo ti aprogramme so, a yeke ti lo ti bi lê na programme ni ti bâ ye so atambela nzoni pëpe. Lo tene: “Akpale ni ayeke si mingi ni tâ gi na ngoi so programme ni ayeke fa salango ngangu na mba wala bungbingo ti koli na wali. Asioni ye ni so mbi bâ atara ti ngbâ na yâ li ti mbi teti alango mingi, na même teti ayenga mingi; aye ni ayeke ngbâ na yâ li ti mbi mo bâ mo tene a pete ni petengo dä ngangu.” Lo yeda so ye so asala sioni na ndo dutingo ti lo na lege ti yingo: “Mbi yeke ndulu ti sungba na ngonzo gi teti mbeni kete ye, na tongaso ambage ti programme ni so andu salango ngangu na zo asala si mbi wara kpale ti kanga nzara ti tele ti mbi. Ti ambage ti programme ni so andu bungbingo ti koli na wali, ala sala si mango tele aduti dä pëpe na popo ti mbi na wali ti mbi. Mbi yeke tiri lani lâ oko oko na angangu so. Ti tene aye so ahon mbi na ngangu pëpe, mbi mû desizion ti zia kua ni ti gi mbeni nde, même tongana a futa mbi nzoni pëpe. Kete na pekoni, mbi wara mbeni kua. Biani, mbi wara na nda ni ye so mbi ye.”
[Afoto na lembeti 15]
Hingango ye so e wara na lege ti mandango Bible amû maboko na e ti kanga nzara ti tele