Jéhovah abata na ahiri deba nzoni na ndo ala so amä yanga

“Me zo so amä mbi, fade lo duti na siriri, na bê ti lo aduti nzoni, na mbito ti sioye asala lo pëpe.”​—APROVERBE 1:33.

AMBENI kete molenge ti kondo so a dü ala ade ti ninga pëpe ayeke mû ngoi ti te kobe na yâ akete pele; mbeni ndeke ti mungo kondo ayeke hulu na li ti ala kâ na nduzu, me ala hinga ye oko pëpe. Fade fade, mama ti kondo ni adë mbeni kongo ti gboto lê ti amolenge ti lo ni, na lo zi yâ ti akpangbi ti lo kota. Amolenge ti kondo ni amû loro na mbage ti lo, na hio ala yeke na gbe ti akpangbi ti mama ti ala, na yâ nzoni duti. Ndeke ti mungo kondo ni azia lege ti sioni ye so lo ye fade ti sala.a Ye ti manda ni ayeke so wa? Mango yanga ayeke sö fini!

² Ye ti manda so ayeke mbilimbili kota ye mingi teti aChrétien ti laso, ngbanga ti so Satan, legeoko tongana mbeni ndeke ti mungo kondo, ayeke mû angangu ti lo kue ti mû gbâ ti azo ti Nzapa (Apocalypse 12:9, 12, 17). Ye so lo yeke gi ayeke ti futi songo so e yeke na ni na Jéhovah si Lo ke e, na e girisa beku ti fini ti lakue lakue (1 Pierre 5:8).e Ye oko, tongana e ngbâ lakue ndulu na Nzapa na e gi hio ti sala ye alingbi na fango lege so e yeke wara na lege ti Tënë ti lo nga na bungbi ti lo, e lingbi ti hinga biani so lo yeke bata e nzoni. Wasungo psaume atene: “Fade Lo honde mo na gbe ti kpangbi ti Lo; na gbe ti kpangbi ti Lo, fade mo wara ndo ti bata tele ti mo”.​—Psaume 91:4.

Mbeni mara so ake yanga aga nyama ti mungo ni teti awato

³ Na ngoi so mara ti Israël ayeke mä yanga ti Jéhovah, lo yeke wara lani aye ti nzoni lakue na lege ti nzoni batango ndo so Jéhovah amû. Me mawa ni ayeke so, fani mingi azo ni azia Wasalango ala, na ala gue na mbage ti anzapa ti keke na ti tênë, ‘aye senge so alingbi ti zi ala pëpe, wala so alingbi sala nzoni na ala pëpe’. (1 Samuel 12:21). Na peko ti asiècle mingi ti kpengba-li tongaso, mara ni kue alï tâ ngangu mingi na yâ kengo mabe na Nzapa, a sala si ala lingbi mbeni pëpe ti kiri ti ga nzoni. Tongaso, Jésus adema: “Jérusalem, Jérusalem, mo so mo fâ aprophète, na mo bolo na tênë azo so Nzapa ato ala na mo! Lege mingi Mbi ye ti bungbi amolenge ti mo, legeoko tongana mama ti kondo abungbi amolenge ti lo na gbe ti kpangbi ti lo, na i ye pëpe! Bâ, Mbi zia da ti i na i awe!”​—Matthieu 23:37, 38.

⁴ A yeke na ngu 70 N.E. si a bâ tâ na mbeni lege so amû vundu biani, so Jéhovah ake biaku mara ti Israël so ake yanga. Na ngu so, aturugu ti Rome, so agbu na nduzu abendere ti ala na image ti ngualo na ndo ni, atï na ndo Jérusalem tongana ndeke ti mungo kondo, na ala fâ azo ni sioni mingi. Lani na ngoi ni kâ, gbata ni asi singo na azo so aga ti sala matanga ti Pâque. Asandaga mingi mingi so ala mû asala ye oko pëpe ti mû lege na Nzapa ti yeda na ala. Ye so adabe ngangu na atënë so Samuel amû na Gbia Saül so ake yanga: “Sacrifice na offrande so a zo-na-wa amû ngia na L’Eternel legeoko tongana zo so amä yanga ti Lo? Tongaso, ti mä Lo ayeke nzoni ahon sacrifice, na ti gingi tënë ti Lo ayeke nzoni ahon mafuta ti akoli ngasangbaga.”​—1 Samuel 15:22.

⁵ Tâ tënë, Jéhovah aluti mingi na ndo nene ti mä yanga; me lo hinga nga so azo ayeke na akatikati teti so ala yeke mbilimbili-kue pëpe (Psaume 130:3, 4). Ye so lo hunda ayeke vorongo so alondo na bê, na mango yanga so aluti na ndo mabe, ndoye na nzoni kpengo mbito ti sala mbeni ye so lo ke (Deutéronome 10:12, 13; aProverbe 16:6; Esaïe 43:10; Michée 6:8; aRomain 6:17). E hinga so zo alingbi ti fa na gigi mara ti mango yanga tongaso, teti a bâ ni polele na lege ti ‘atémoin mingi mingi so abâ gigi kozoni na aChrétien’, na so abata be-biani ti ala na gbele atara ti ngangu, même kui (aHébreu 11:36, 37; 12:1). Atémoin so azia ngia na bê ti Jéhovah biani! (aProverbe 27:11). Ye oko, ambeni nde ayeke dä so na tongo nda ni aduti be-ta-zo, me na nda ni, ala ngbâ pëpe ti mä yanga. Mbeni oko ti azo so ayeke Gbia Joas ti Juda ti giriri.

Mbeni gbia so azo ti tele ti lo afuti lege ti lo

⁶ Tongana lo de lani kete, gbia Joas asigigi na yâ ti kuâ na ngoi so azo aye ti fâ lo. Tongana lo wara ngu mbasambala, Kota Prêtre Jehojada asigigi na lo na gigi na mbito pëpe, na lo sala lo gbia. Teti so Jehojada so akpe mbito ti Nzapa asala ye tongana mbeni babâ na wamungo wango teti Joas, gbia ni so ade pendere, ‘asala ye so ayeke mbilimbili na lê ti Jéhovah na lâ ti prêtre Jehojada kue’.​—2 Chronique 22:10–23:1, 11; 24:1, 2.

⁷ Ambeni kusala ti nzoni so Joas asala ayeke ti leke aye so abuba na tele ti temple ti Jéhovah; a yeke lani mbeni ye so Joas “abi bê ti lo” dä. Lo dabe ti Kota Prêtre Jehojada so a lingbi a hunda lampo ti temple na tïtî azo ti Juda na Jérusalem, tongana ti so ‘Moïse adiko’, ti tene asala na kusala ti leke na aye ti tele ti temple ni. Tongana ti so a lingbi ti bâ, kusala ti Jehojada ti wa gbia maseka so ti manda na ti bata Ndia ti Nzapa atambela lani nzoni. Ye ti pekoni ayeke so, a hunzi hio kusala ti leke tele ti temple ni nga na agbakuru ti yâ ni.​—2 Chronique 24:4, 6, 13, 14; Deutéronome 17:18.

⁸ Mawa ni ayeke so, na nda ni Joas ake ti mä yanga ti Jéhovah. Ngbanga ti nyen? Mbeti ti Nzapa amû tënë so na e: “Na peko ti kui ti Jehojada, amokonzi ti Juda aga, ala zuku na gbele gbia. Tongaso gbia amä ala. Na ala zia da ti L’Eternel Nzapa ti akotara ti ala, ala sambela Astarté na ayanda. Ngonzo ti L’Eternel aga na ndo azo ti Juda na Jérusalem tënë ti ngbanga so ayeke na li ti ala.” Sioni ngangu so amokonzi ti Juda asala na ndo gbia ni apusu nga lo ti kanga mê ti lo na atënë ti aprophète; mbeni oko ni ayeke Zacharie, molenge ti Jehojada. Na mbito pëpe, Zacharie azingo na Joas nga na azo ni teti so ala ke yanga. Ahon ti gbian bê ti lo, Joas amû yanga ti bo Zacharie na tênë juska na kuâ. Joas aga lani biani mbeni zo so ayeke na bê pëpe, na so ake yanga, na ye so kue ngbanga ti so lo tï na gbe ti ngangu so asioni zo ti tele ti lo asala na ndo lo!​—2 Chronique 24:17-22; 1 aCorinthien 15:33.

⁹ Teti so ala zia Jéhovah, ye nyen asi na Joas nga na asioni mokonzi ti tele ti lo? Ambeni turugu ti Syrie, “so ayeke mingi pëpe”, alï na ngangu na yâ ti Juda na ala “fâ amokonzi kue na popo ti azo ni”. Na mbage, aturugu ni agbu gbia ni na ngangu ti mû na ala aye ti lo kue nga lor na argent ti temple. Tâ tënë, Joas angbâ na fini, me a zia lo tongana mbeni koli so awoko kue na so kobela ahon ndo ti lo. Kete na pekoni, ambeni zo na popo ti awakua ti lo aleke tënë na lingo na afâ lo (2 Chronique 24:23-25; 2 aGbia 12:17, 18). Tënë so Jéhovah amû lani na Israël aga tâ tënë: “Tongana mo mä yanga ti L’Eternel Nzapa ti mo pëpe, na mo bata na mo sala komandema na kpengba-ndia ti Lo pëpe . . , fade ye ti zonga so kue aga na ndo mo, na a gbu mo.”​—Deutéronome 28:15.

Mbeni wakuasu asö kuâ na mango yanga

¹⁰ Ngoi na ngoi, mo bâ so mo nze ngbanga ti so mingi ti azo so mo tingbi na ala na fango tënë asala nzara ti tënë ni oko pëpe? A yeke si ka na mo na mbeni ngoi ti tene mo sala nzara, atâ gi kete na yâ bê ti mo, ti azo ti mosoro na ye so ayeke tongana nzoni duti ti ala? Tongana a si na mo, dabe mo na Baruc, wakuasu ti Jérémie, nga na wango ti ndoye so Jéhovah amû na lo.

¹¹ Baruc ayeke sû lani mbeni prophétie na mbeti tongana Jéhovah azia lê na ndo lo. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Baruc ato nda ti dema na ndo dutingo ti lo, na ti sala nzara ti wara mbeni ye ti nzoni ahon tâ matabisi ti lo ti kusala teti Nzapa. Tongana Jéhovah abâ so mbeni ye agbian na yâ bango ndo ti Baruc, lo mû na lo mbeni wango polele me na lege ti nzobe; lo tene: “Mo yeke gi kota ye teti mo mveni? Mo gi ye so pëpe; teti fade Mbi sala si sioye aga na ndo mi kue, . . . me fade Mbi mû fini ti mo na mo tongana ye so zo agbu na bira, na ndo kue so mo yeke gue dä.”​—Jérémie 36:4; 45:5.

¹² Na yâ atënë ti Jéhovah na Baruc, mo lingbi ti bâ biani so Jéhovah ayeke bi bê ti lo mingi na ndo Baruc so lo bâ tongana zo ti nzoni so asala kusala teti lo tâ na be-biani nga na mbito pëpe na tele ti Jérémie. Legeoko nga laso, Jéhovah abi bê ti lo mingi na ndo ala so aye ti duti na nzara ti tomba peko ti aye so ala bâ tongana anzoni ye ti su maboko na pekoni na yâ sese so. Ye ti nzoni ni ayeke so mingi ti azo tongaso asala ye tongana Baruc; ala yeda ti gbian bango ndo ti ala na peko ti mungo maboko ti ndoye so aita biazo na lege ti yingo amû (Luc 15:4-7). Biani, zia si e kue e bâ so beku teti kekereke ayeke pëpe teti ala so agi ‘akota ye’ teti ala mveni na yâ sese so. Mara ti azo tongaso ayeke girisa gi pëpe tâ ngia, me sioni ahon so, na yâ ngoi kete, fade ala yeke hon legeoko na sese so nga na anzara ti kion ti lo kue.​—Matthieu 6:19, 20; 1 Jean 2:15-17.

¹³ Tondo so andu Baruc afa nga na e mbeni nzoni ye ti manda na ndo tâ be-ti-molenge. Mo bâ so Jéhovah amû wango lo mveni pëpe na Baruc, me lo sala tënë na lo na lege ti Jérémie so Baruc ahinga peut-être nzoni mingi awokongo ti lo nga na asalango ye ti lo so kue ayeke tâ na lege ni pëpe (Jérémie 45:1, 2). Ye oko, Baruc azia pëpe si fandara ahon ndo ti lo; na tâ be-ti-molenge, lo bâ tâ lingu so amû wango ni, so ti tene Jéhovah (2 Chronique 26:3, 4, 16; aProverbe 18:12; 19:20). Ni la, tongana ‘e pika gere ti e kozoni si e hinga ni’, na e wara wango so alingbi na ni na yâ Tënë ti Nzapa, zia e mû tapande ti Baruc so afa so lo yeke biazo, lo yeke na ndara na lege ti yingo na nga lo yeke na tâ be-ti-molenge.​—aGalate 6:1, NW.

¹⁴ Tongana e fa mara ti tâ be-ti-molenge tongaso, a yeke mû nga maboko na ala so amû wango na e. Mbeti ti aHébreu 13:17 atene: “I mä tënë ti ala so afa lege na i, na i yeda na tënë ti yanga ti ala, teti ala yeke sala sinziri ti âme ti i, tongana azo so a yeke ngbanga ti ala ti kiri tënë mbeni lâ. Zia ala sala so na tâ ngia, na vundu pëpe, teti tënë ti vundu so asala nzoni na i pëpe.” Fani mingi, a-ancien ayeke sambela Jéhovah ngangu na bê kue, na hundango na lo bê so akpengba, ndara, nga na kode so alingbi, ti sala ngangu mbage so ti kusala ti ala ti berger! Zia e “yekia azo so ayeke tongaso.”​—1 aCorinthien 16:18.

¹⁵ A yeke polele so Baruc agbian lani bango ndo ti lo, teti na pekoni Jérémie ahunda na lo ti sala mbeni kusala so ayeke ngangu ahon atanga ni kue: a yeke ti gue na temple, na ti diko na kota go tâ tokua ti fango ngbanga so alondo na yanga ti Jérémie, na so lo Baruc ni mveni asû na mbeti. Baruc amä yanga lani na lo sala ni? Biani, lo ‘sala ye kue so prophète Jérémie akomande lo ti sala’. Lo diko même oko tokua so na kota go na gbele amokonzi ti Jérusalem; salango tongaso ahunda lani na lo ti tomba mbito yongoro (Jérémie 36:1-6, 8, 14, 15). Tongana gbata ni atï na maboko ti azo ti Babylone angu 18 na pekoni, tara ti bâ ngia so Baruc awara lani tongana lo sö kuâ teti so lo sala ye lani alingbi na gbotongo mê ti Jéhovah, na lo zia ti gi ‘akota ye’ teti lo mveni!​—Jérémie 39:1, 2, 11, 12; 43:6.

Mango yanga na ngoi ti sengo kando ti awato asö fini

¹⁶ Tongana a yeke ndulu ti futi Jérusalem na ngu 607 K.N.E., be-nzoni ti Jéhovah na mbage ti ala so amä yanga akiri asigigi polele. Na ngoi so sengo kando ti awato aga wâ, Jéhovah atene na aJuif: “Bâ, Mbi zia na gbele i lege ti fini na lege ti kui. Azo so aduti na kodoro so fade ala kui na lege ti épée, na lege ti boma, na lege ti kobela so afuti kodoro; me azo so asigigi, na ala zia ala mveni na tïtî azo ti Chaldée so angoro i na bira, fade ala ngbâ na fini, na fini ti ala angbâ na ala tongana ye so a gbu na bira.” (Jérémie 21:8, 9). Atâa so azo ti Jérusalem alingbi gi na futingo, Jéhovah afa be-nzoni na ala so amä yanga ti lo, même na ngoi ti ngangu so mbeni ye nde ti sala ayeke dä pëpe.b

¹⁷ Biani, ti tene na aJuif ti zia tele ti ala na maboko ti awato ayeke nga lani mbeni ye so atara mango yanga ti Jérémie. Oko ye ni ayeke so, lo sala mbanda teti iri ti Nzapa. Lo ye pëpe si awato abi zonga na ndo iri so, teti ala yeke ande ndulu ti tene so a yeke ayanda ti ala so ayeke na fini pëpe si amû lege na ala ti hon kodoro ni na ngangu (Jérémie 50:2, 11; Toto ti Jérémie 2:16). Na ndo ni, Jérémie ahinga so na tenengo na azo ni ti zia tele ti ala na tïtî awato, lo yeke zia fini ti lo na yâ kota kpale, teti mingi ti ala ayeke tene ande so atënë ti lo ayeke ti pusu azo ti ke kodoro ti ala. Ye oko, mbito ahon ndo ti lo pëpe, me lo fa peko ti atënë ti Jéhovah na mango yanga (Jérémie 38:4, 17, 18). Legeoko na Jérémie, e nga kue e yeke fa mbeni tokua so a nzere na azo pëpe. A yeke oko tokua so a ke lani Jésus ndali ni (Esaïe 53:3; Matthieu 24:9). Tongaso, zia e ‘kpe mbito ti azo’ pëpe, me legeoko na Jérémie, zia e mä yanga ti Jéhovah na mbito oko pëpe, na ziango bê kue na lo.​—aProverbe 29:25.

Mango yanga atâa na ngoi so Gog aga na bira

¹⁸ Na yâ ngoi kete, fade a yeke futi sioni bungbi ti Satan kue na yâ mbeni “kota ye ti vundu” so asi kozoni lâ oko pëpe na sese (Matthieu 24:21). Kite ayeke dä pëpe so kozoni na ngoi ni so, nga na peko ti tongo nda ti ngoi ni, fade azo ti Nzapa ayeke wara akota tara so ayeke ndu mabe na mango yanga ti ala. Na tapande, Bible atene na e so fade Satan ayeke ga tongana “Gog, zo ti sese ti Magog”, ti sala bira na ngangu ti lo kue na awakua ti Jéhovah, na bungbingo gbâ ti azo na peko ti lo; a tene so azo ni ayeke “mingi mingi, aturugu ti ngangu . . . tongana mbinda so akanga lê ti sese.” (Ezéchiel 38:2, 14-16). Teti so wungo ti ala ayeke gi kete tongana a haka ala na azo so, na nga ala yeke na aye ti bira pëpe, fade azo ti Nzapa ayeke gi batango ndo na gbe ti “kpangbi” ti Jéhovah, so lo yeke zi yâ ni kota ti bata na ala so amä yanga.

¹⁹ Ye so ayeke si ande adabe e na sigingo ti Israël na ngbâa na Egypte. Na peko ti so lo to akä bale-oko ti futingo ye na ndo ti Egypte, Jéhovah ague na azo ti lo pëpe ti mû ndulu lege ni so asi na Sese ti Zendo, me lo zu na ala na Ngu Bengba, so a yeke duti ngangu pëpe na awato ti ngoro ala kâ na ti sala ngangu na ala. Na bango ndo ti turugu, guengo ni so akpa ye ti gango na kpale mingi. Tongana mo yeke dä lani, fade mo yeke mä tënë so Jéhovah amû na lege ti Moïse, na mo yeke zu na Ngu Bengba na beku kue, tongana mo hinga so lege ti gue na Sese ti Zendo ayeke nde kete?​—Exode 14:1-4.

²⁰ Tongana e diko tanga ti mbaï ni na yâ Exode chapitre 14, e bâ tongana nyen Jéhovah azi azo ti lo na ngangu na mbeni lege so adö bê. Mara ti atondo tongaso alingbi biani ti kpengba mabe ti e tongana e mû ngoi ti manda na ti gbu li na ndo ala! (2 Pierre 2:9). Na mbage, mabe so ayeke ngangu ayeke kpengba e ti mä yanga ti Jéhovah, même tongana, na bango ndo ti e, aye so Lo hunda na e ague nde na tâ ye so zo alingbi ti gbu li ti sala (aProverbe 3:5, 6). Ni la, hunda tele ti mo: ‘Mbi yeke sala kue ti kpengba mabe ti mbi na lege ti mandango Bible na bê kue, sambela, gbungo li na ndo ye so mbi manda, nga na bungbingo lakue na azo ti Nzapa?’​—aHébreu 10:24, 25; 12:1-3.

Mango yanga amû beku

²¹ Ala so asala si mango yanga ti Jéhovah aga mbeni mbage ti fini ti ala ayeke bâ même laso gango tâ tënë ti aProverbe 1:33, so atene: “Me zo so amä [yanga ti] mbi, fade lo duti na siriri, na bê ti lo aduti nzoni, na mbito ti sioye asala lo pëpe.” Atënë ti dengo bê so ayeke sala ande kusala nzoni mingi na ngoi ti lâ ti futango kula ti Jéhovah so ayeke ndulu ti si! Biani, Jésus atene na adisciple ti lo: “Me tongana ye so akomanse ti si, i yä lê ti i na li ti i na nduzu, teti lâ ti ton i aga ndulu.” (Luc 21:28). E bâ biani so gi ala so amä yanga ti Nzapa si ayeke duti na ziango bê kue ti bata atënë so.​—Matthieu 7:21.

²² Mbeni nda ti tënë nde ti duti na ziango bê kue ayeke so “Seigneur L’Eternel asala ye oko pëpe tongana Lo fa tënë ti lingo ti bê ti Lo na aboi ti Lo aprophète kozoni pëpe.” (Amos 3:7). Laso, Jéhovah asala kusala pëpe na aprophète tongana ti so lo sala giriri; nde na so, lo mû yanga na mbeni bungbi so ahiri ni ngbâa be-ta-zo ti mû kobe ti yingo na azo ti da ti lo na ngoi so alingbi (Matthieu 24:45-47). Tongaso, a yeke kota ye mingi ti tene e mä yanga ti “ngbâa” so! Tongana ti so article ti peko ayeke fa ande, mara ti mango yanga tongaso ayeke fa nga na gigi bango ndo ti e na mbage ti Jésus, maître ti “ngbâa” ni. Lo yeke lo so ‘azo amä yanga ti lo.’​—Genèse 49:10.

[Akete Tene ti Gbe Ni]

Mo dabe mo na ni?

• Teti so Israël ake yanga na peko ti tele, ye nyen asi na lo na nda ni?

• Tongana nyen si azo ti tele ti Gbia Joas asala ngangu na ndo lo na ngoi so lo de kete nga na pekoni?

• Aye wa e lingbi ti manda na ndo Baruc?

• Ngbanga ti nyen azo so amä yanga ti Jéhovah ayeke na nda ti tënë oko pëpe ti sala mbito na ngoi so hunzingo ti aye ti sese so ayeke ndulu ti si?

[Ahundango Tene ti Manda na Ye]

1, 2. Ngbanga ti nyen mango yanga ti Nzapa ayeke kota ye mingi? Mû mbeni tapande.

3. Teti so Israël ake yanga na peko ti tele, ye nyen asi na nda ni?

4. Tongana nyen, na ngu 70 N.E., a sigigi polele so Jéhovah ake biaku Jérusalem?

5. Mara ti mango yanga wa Jéhovah ahunda na e? Na tongana nyen e hinga so zo alingbi ti fa na gigi mara ti mango yanga tongaso?

6, 7. Na ngoi so Jehojada ade na fini, Joas ayeke lani mara ti gbia wa?

8. (a) Ye wa mbilimbili ague na Joas juska ti tï na lege ti yingo? (b) Kengo yanga ti gbia ni apusu lo na nda ni ti sala nyen?

9. Tongana nyen ye so asi na nda ni na Joas nga na amokonzi ni afa so a yeke ye ti buba biani ti ke yanga?

10, 11. (a) Ngbanga ti nyen a yeke ye ti nzoni mingi ti gbu li na ndo wango ti Jéhovah na Baruc? (b) Wango wa Jéhovah amû na Baruc?

12. Ngbanga ti nyen a lingbi e kpe ti gi ‘akota ye’ teti e mveni na yâ sese ti laso?

13. Tondo na ndo Baruc afa na e nyen na ndo tâ be-ti-molenge?

14. Ngbanga ti nyen a yeke ye ti nzoni teti e ti mä yanga ti ala so ayeke fa lege na e?

15. (a) Tongana nyen Jérémie afa so lo zia bê kue na Baruc? (b) Tongana nyen si a futa Baruc nzoni teti so lo mä yanga na tâ be-ti-molenge?

16. Na ngoi so azo ti Babylone ase kando na tele ti Jérusalem na ngu 607 K.N.E., tongana nyen Jéhovah afa be-nzoni teti aJuif so ayeke na yâ ni?

17. (a) Na yâ alege use wa a tara mango yanga ti Jérémie tongana Jéhovah amû yanga na lo ti tene na aJuif, so awato ase kando na tele ti ala, ti ‘gue na mbage ti azo ti Chaldée’? (b) Tongana nyen e lingbi ti wara nzoni na yâ tapande ti mango yanga so Jérémie afa na mbito pëpe?

18. Atara wa ayeke si ande na awakua ti Jéhovah na ndo tënë ti mango yanga?

19, 20. (a) Ngbanga ti nyen a yeke lani kota ye mingi teti Israël ti mä yanga na ngoi so ala yeke ndulu na Ngu Bengba? (b) Tongana nyen gbungo li na yâ sambela na ndo tondo ti Ngu Bengba alingbi ti ga na ye ti nzoni na e laso?

21. Aye ti nzoni wa ala so amä yanga ti Jéhovah ayeke wara laso nga kekereke?

22. (a) Ngbanga ti nyen aTémoin ti Jéhovah ayeke na nda ti tënë ti duti na ziango bê kue? (b) Atënë wa e yeke bâ ande na yâ article ti peko?

[Foto na lembeti 13]

Na gbe ti fango lege ti Jehojada, maseka Joas amä yanga ti Jéhovah

[Foto na lembeti 15]

Asioni zo ti tele ti Joas apusu lo ti sala si a fâ prophète ti Nzapa

[Foto na lembeti 16]

Mo yeke duti fade ndulu ti mä yanga ti Jéhovah na ti bâ na lê ti mo ngangu ti lo na songo azo ti lo na mbeni lege so adö bê?