“Fade tente ti zo ti mbilimbili aga nzoni”

NA NGOI so kota pupu ti Harmaguédon ayeke londo ti futi aye ti sioni sese ti Satan, “fade a kinda da ti zo ti sioni”. Me ti “tente ti zo ti mbilimbili”, ye ni ayeke duti ande tongana nyen? Biani, na fini sese, Nzapa ayeke sala si tente ti zo so “aga nzoni.”​—aProverbe 14:11.

Ye oko, azo ti mbilimbili ayeke ngbâ ti duti na ndo oko na azo ti sioni juska ti si na ngoi so “fade a lungula [azo ti sioni] na sese so, na fade a gboto azo ti handa na yâ ni.” (aProverbe 2:21, 22). Azo ti mbilimbili alingbi ti maï na yâ ti mara ti dutingo tongaso? A-Proverbe chapitre 14 versê 1 ti si na 11 afa na e so, tongana e zia si ndara afa lege na atënë nga na asalango ye ti e, e lingbi même ti maï na ti wara mbeni nzoni duti laso.

Tongana a leke sewa na lege ti ndara

Na salango tënë na ndo ngangu so mbeni wali alingbi ti sala na ndo nzoni duti ti sewa, Gbia Salomon ti Israël ti giriri atene: “Awali ti ndara kue asala da ti ala, me awali ti buba afâ da ti ala na sese na maboko ti ala mveni.” (aProverbe 14:1). Na lege wa mbeni wali so ayeke na ndara aleke da ti lo? Mbeni wali so ayeke na ndara ayeke yekia beli ti sewa so Nzapa azia (1 aCorinthien 11:3). Lo yeke zia lege pëpe na yingo ti dutingo nde so amû yâ ti sese ti Satan ti sala ngangu na ndo ti lo (aEphésien 2:2). Lo yeke mä yanga ti koli ti lo nga lo yeke sala nzoni tënë ti koli ti lo; na salango tongaso, lo yeke sala si yekiango ndo so ambeni zo ayeke na ni na mbage ti koli ti lo ague na li ni. Mbeni wali so ayeke na ndara ayeke bi tele ti lo na wâ na fango na amolenge ti lo anzoni ye na lege ti yingo nga na lege ti mitele. Lo yeke sala kusala na bê ti lo kue ndali ti nzoni duti ti azo ti da ti lo, na salango si da ni aga mbeni nzoni ndo ti duti teti sewa ni. Lo yeke bi lê na ndo ti akungba ti da ti lo na lege ti ndara nga lo hinga ti bata nginza nzoni. Biani, wali ti ndara ayeke mû maboko ti tene sewa ti lo angbâ ti maï na aduti nzoni.

Wali ti buba ayeke yekia pëpe beli ti sewa so Nzapa azia. Lo yeke gbanzi tele ti lo pëpe ti sala sioni tënë na ndo koli ti lo. Teti lo hinga ti sala kusala na nginza na lege ti ndara pëpe, lo yeke buba nginza so a sala kua ngangu ti wara ni. Lo yeke buba nga ngoi ti lo senge senge. Nda ni la, lo yeke sala kua ti da ti lo pëpe na amolenge ti lo ayeke bâ pasi na lege ti mitele nga na lege ti yingo. Biani, wali ti buba afâ da ti lo mveni na sese.

Ye oko, tongana nyen a lingbi ti hinga so mbeni zo ayeke zo ti ndara wala lo yeke zo ti buba? A-Proverbe 14:2 atene: “Zo so atambela mbilimbili, lo kpe mbito ti L’Eternel, me zo so lege ti lo ayeke kirikiri, lo ke L’Eternel.” Zo ti mbilimbili ayeke kpe mbito ti tâ Nzapa, na “kpengo mbito ti L’Eternel ayeke komansema ti ndara.” (Psaume 111:10). Tâ zo ti ndara ahinga so a hunda na lo ti “kpe mbito ti Nzapa, na [ti] bata komandema ti Lo”. (Zo-ti-fa-tene 12:15). Na mbage, zo ti buba ayeke mû peko ti aye so ayeke gue gi nde na akomandema ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Lege ti zo ti sioni ague kirikiri. Mara ti zo tongaso ake Nzapa na lo yeke tene na bê ti lo: “Nzapa ayeke pëpe.”​—Psaume 14:1.

Tongana ndara si afa lege na yanga ti zo

A lingbi ti tene nyen na ndo tënë ti yanga ti zo so akpe mbito ti Jéhovah nga na ti zo so ake Lo? Gbia Salomon atene: “Tënë ti yanga ti wabuba ayeke tongana keke teti fandara ti lo, me fade yanga ti awandara abata ala.” (aProverbe 14:3). Teti ndara so alondo na nduzu amanke lo, zo ti buba ayeke sala siriri pëpe wala lo yeke sala nga ye na lege ni pëpe. Ndara so ayeke fa lege na lo ayeke ndara ti sese, ti mitele, ti Zabolo. Lo yeke sala gi atënë ti gingo yanga na ti fandara. Tënë ti yanga ti lo so ayeke na fandara asala si lo sala pasi na lo mveni, nga na ambeni zo.​—Jacques 3:13-18.

Yanga ti zo ti ndara abata lo na asala si bê ti lo aduti nzoni nga lo yeke na ngia. Tongana nyen? Mbeti ti Nzapa atene: “Tënë senge ti ambeni zo akpo tongana épée, me menga ti wandara asala si ye aga nzoni.” (aProverbe 12:18). Tënë ti yanga ti zo ti ndara ayeke kirikiri wala aso bê ti zo pëpe. Lo yeke gi bê wala lo yeke gbu li ti lo kozoni si lo kiri tënë (aProverbe 15:28). Atënë so lo gbu li ti lo kozoni si lo tene ni asala nzoni na zo: amû wâ na zo so âme ti lo anze na adë bê ti zo so ayeke hu pono. Ahon ti tene aso bê ti ambeni zo, tënë ti yanga ti lo agi siriri na dengo bê.

Tongana ndara si afa lege na angangu so zo ayeke sala

Na pekoni, Salomon afa mbeni proverbe so agbu bê ti zo mingi na so alingbi ti mû lege na zo ti bâ kozoni aye ti nzoni nga na aye ti sioni so lo lingbi ti wara tongana lo ye ti sala mbeni kusala. Lo tene: “Tongana abagara ayeke pëpe, sanduku ti kobe ti ala ayeke senge, me zo awara ye mingi na lege ti ngangu ti bagara.”​—aProverbe 14:4.

Na salango tënë na ndo nda ti proverbe so, mbeni buku atene: “Sanduku [ndo ti tengo kobe] ti abagara so yâ ni ayeke senge aye ti fa so zo ni ayeke na bagara [nyama] oko pëpe ti bata ni; tongaso lo yeke sala kua pëpe ti sukulango yâ ti ndo ni nga ti mungo kobe wala ngu na anyama ni na lo yeke bata nginza ti lo. Ti bata mbeni nyama pëpe ayeke nzoni; me ‘ye ti nzoni’ so asala nga si zo anze teti, legeoko tongana ti so use mbage ti versê 4 asala tënë ni, tongana zo asala kusala na abagara pëpe, kobe ti yaka alingbi ti duti mingi pëpe.” A lingbi wafango yaka ni asoro ye na lege ti ndara na ndo tënë ti batango anyama wala pëpe.

A lingbi e nga kue e sala kusala na kpengba-ndia ti proverbe so tongana e yeke gi lege ti changé mbeni kua ti nginza, ti soro mbeni da, ti vo mbeni kutukutu nga ti wara ambeni nyama tongana kukulu wala kete makako so e ye ti bata. Zo ti ndara ayeke haka anzoni ye na asioni ye, na lo yeke bâ so wa alingbi biani na ngangu ti lo wala na nginza so lo yeke vo na ye.

Tongana mbeni témoin ayeke na ndara

“Tâ témoin atene mvene pëpe, me témoin ti wataka atene mvene.” (aProverbe 14:5). Amvene so mbeni témoin ti wataka atene alingbi biani ti sala sioni mingi. A bo lani Naboth zo ti kodoro ti Jizréel na tênë juska lo kui ngbanga ti so azo ti kirikiri use aga atémoin ti wataka ti ke lo (1 aGbia 21:7-13). Azo aga lani atémoin ti wataka ti ke Jésus, na ye so ague na lo na kui (Matthieu 26:59-61). Atémoin ti wataka atene lani mvene na ndo ti Etienne, kozo disciple ti Christ so a fâ lo ngbanga ti mabe ti lo.​—Kusala 6:10, 11.

Wamvene ayeke tene mvene teti ambeni ngoi sân ti tene a hinga nda ti lo; me bâ mbilimbili gigi ti lo ti kekereke. Bible atene so Jéhovah ake “témoin ti wataka so asala tënë ti mvene”. (aProverbe 6:16-19). Mara ti zo tongaso ayeke wara mbage ti lo na yâ lac ti wâ, so wâ na soufre ayeke gbi dä (so ayeke fä ti kui ti use ni), na lo yeke wara futingo legeoko na azo ti sioni tongana awafango zo, azo ti pitan nga na azo so asambela ayanda.​—Apocalypse 21:8.

Tâ témoin ayeke tene mvene pëpe na ngoi so lo yeke sala tënë ti témoin na gbele azo. Lo yeke zia pëpe si amvene abuba yâ ti atënë ti lo. Ye oko, a ye ti tene pëpe so a lingbi lo sigigi na nda ti atënë kue na azo so ayeke gi mbeni lege ti sala sioni na awakua ti Jéhovah. Ababâ ti sewa ti giriri tongana Abraham na Isaac ake lani ti sigigi na nda ti atënë kue na ambeni zo so ayeke awakua ti Jéhovah pëpe (Genèse 12:10-19; 20:1-18; 26:1-10). Rahab, zo ti kodoro ti Jéricho, afa lani pëpe na azo ti gbia ti kodoro ni mbilimbili lege so awakala ti Israël amû (Josué 2:1-7). Jésus Christ mveni ake lani ti sigigi na nda ti atënë kue tongana lo bâ so salango tongaso ayeke ga na sioni senge senge na zo (Jean 7:1-10). Lo tene: “I mû ye so ayeke nzoni-kue na ambo pëpe.” Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so ‘peut-être fade ala . . . kiri ala suru i na kä.’​—Matthieu 7:6.

Na ngoi so “hingango ye ayeke ngangu pëpe”

A yeke azo kue si ayeke na ndara? A-Proverbe 14:6 atene: “Zo so ahe zo agi ndara, me lo wara pëpe, me hingango ye ayeke ngangu pëpe na zo so ahinga nda ti ye.” Zo ti hengo zo alingbi ti gi ndara, me tâ ndara ni akpe lo. Teti so zo ti hengo zo ayeke he na baba aye ti Nzapa, lo yeke wara pëpe gere ti ye so amû ndara na zo, so ti tene tâ hingango ye so alondo na tâ Nzapa. Salango ye ti lo na baba nga na fandara akanga lege na lo ti manda ye na ndo ti Nzapa na ti wara ndara (aProverbe 11:2). Ngbanga ti nyen lo yeke gi même bê ti lo ti wara ndara? Buku ti aProverbe amû na e kiringo tënë ni pëpe, me peut-être zo ti hengo zo ni asala tongaso ti tene ambeni zo abâ so lo yeke zo ti ndara.

“Hingango ye ayeke ngangu pëpe” na zo so ahinga nda ti ye. A fa nda ti tënë hingango nda ti ye tongana “ngangu so zo ayeke na ni ti hinga na mbeni ye”, “ti gbu nda ti kamba so ayeke na popo ti anzene nzene tënë na ndo mbeni ye.” A yeke ngangu so zo ayeke na ni ti zia kamba na popo ti aye nde nde, me lo yeke bâ pëpe gi mbeni mbage ti ye ni oko ti gbu nda ni nzoni. Proverbe so afa polele so warango hingango ye ayeke ngangu pëpe na mbeni zo so ayeke na mara ti ngangu ti gbungo nda ti ye tongaso.

Na ndo tënë so, bâ mbilimbili ye so mo mveni mo sala ti wara na hingango ye ti tâ tënë ti Mbeti ti Nzapa. Na ngoi so mo to nda ti manda Bible, kite ayeke pëpe so atënë na ndo Nzapa, azendo ti lo nga na ndo Molenge ti lo ayeke na popo ti akozo tâ tënë so mo manda ni. Kozoni, ambeni nzene nzene tënë ni ague legeoko pëpe. Me teti so mo ngbâ ti manda, mo bâ so anzene nzene tënë ni ato nda ti gue legeoko, na mo lingbi ti bâ polele na lege wa mingi ti atënë ni ague oko na aye kue so Nzapa aleke na bê ti lo ti sala teti azo nga na sese. Mo bâ so tâ tënë ti Bible ayeke na lege ni, na kamba ayeke na popo ni. Na pekoni mo bâ so ti manda na ti gbu nda ti anzene nzene fini tënë ayeke ngangu na mo mbeni pëpe ngbanga ti so mo lingbi ti zia kamba na popo ti ala na akota tënë ni kue.

Gbia ti ndara Salomon awa e ti bâ na tele ti zo wa e lingbi pëpe ti wara hingango ye. Lo tene: “Zia ndo ti zo ti buba, teti mo mä tënë ti hingango ye na yanga ti lo pëpe.” (aProverbe 14:7). Tâ hingango ye amanke zo ti buba. Hingango ye ayeke na yanga ti lo pëpe. Gbia ti ndara awa e ti gue yongoro na mara ti zo tongaso, na a yeke biani lege ti ndara ti duti ndulu na tele ti lo pëpe; teti “zo so aga ndeko ti awabuba, fade lo wara vundu dä.”​—aProverbe 13:20.

Salomon angbâ ti tene: “Ndara ti zo ti ndara ayeke ti hinga nda ti lege ti lo, me buba ti awabuba ayeke ti handa zo.” (aProverbe 14:8). Zo ti ndara agbu li na ndo asalango ye ti lo. Lo yeke bâ mbilimbili aye nde nde so ayeke na gbele lo ti soro, na lo yeke gbu li ti lo nzoni na ndo ye so alingbi ti ga na peko ti sorongo ye oko oko. Lo yeke soro lege ti salango ye ti lo na ndara. Me ti wabuba ayeke tongana nyen? Ye so lo soro ti sala ayeke nzoni pëpe, na lo tene na bê ti lo so lo hinga nda ti ye so lo yeke sala, na lê ti lo, lo soro tâ nzoni ye. Salango ye ti lo so ayeke na lege ni pëpe ahanda lo.

Tongana ndara amû maboko na zo ti leke songo

Zo so ndara afa lege na lo ayeke na nzoni songo na azo. Salomon, gbia ti Israël atene: “Offrande so awabuba amû teti siokpari aga ye ti hengo ala, me nzobe ayeke na popo ti azo ti mbilimbili.” (aProverbe 14:9). Zo so asala sioni na tele ti mbeni zo, vundu ayeke sala lo; me ti wabuba a yeke ye ti ngia. Lo buba songo ti lo na azo ti da ti lo nga na ambeni zo nde ngbanga ti so lo bâ pëpe nene ti leke songo na mungo mbeni ‘offrande teti siokpari’ nga ti gi ti sala siriri. Zo ti mbilimbili aye na bê kue ti hon na ndo ti agirisango lege ti amba ti lo. Lo yeke ndulu ti mû pardon na ti leke sioni so lo sala na ambeni zo. Ngbanga ti so lo yeke mû peko ti siriri, lo yeke na nzoni songo na azo.​—aHébreu 12:14.

Na pekoni, Salomon afa ye so alingbi ti kanga lege na zo ti sala songo na amba ti lo. Lo tene: “Bê ti zo ahinga suingo ye ti lo mveni, na wande alingbi hinga ngia ti bê ti zo so pëpe.” (aProverbe 14:10). E lingbi lakue ti fa na gigi na ambeni zo atënë kue so e yeke na ni na yâ bê ti e? Tongana a yeke atënë ti vundu wala ti ngia, e lingbi ti fa na ala mbilimbili ye so ayeke si na e? Mbeni zo alingbi lakue ti hinga atënë so ayeke na yâ bê ti mba ti lo? Kiringo tënë na ahundango tënë so kue ayeke ên-ën.

Na tapande, bâ mbilimbili bibe so mbeni zo ayeke na ni ti fâ tele ti lo. Mbeni zo so aleke na bê ti lo ti fâ tele ti lo alingbi pëpe ti sala tënë ni polele na mbeni zo ti sewa ti lo wala na mbeni kamarade. Ambeni zo alingbi ti hinga lakue pëpe aye so afa na gigi so mbeni kamarade ti ala ayeke na mara ti bibe tongaso. A lingbi e bâ pëpe so tënë ayeke na li ti e ngbanga ti so e hinga pëpe ambeni ye so afa na gigi so mbeni zo aye ti fâ tele ti lo, na so e lingbi fade ti mû maboko na lo, me e sala ni pëpe. Proverbe so afa na e nga so, atâa so a yeke ye ti dengo bê ti gue na mbage ti mbeni kamarade so ayeke bâ mawa ti zo ti tene lo mû maboko na e, dengo bê so zo ti mitele alingbi ti mû ni, katikati ni ayeke dä. E lingbi ti zia bê ti e gi na Jéhovah oko tongana e yeke gbu ngangu na yâ ambeni kpale.

“Mosoro na yango-iri ayeke na yâ da ti lo”

Salomon atene: “Fade a kinda da ti zo ti sioni, me fade tente ti zo ti mbilimbili aga nzoni.” (aProverbe 14:11). Zo ti sioni alingbi ti duti nzoni na yâ sese ti fadeso, lo lingbi ti lango na yâ ti pendere da; me ye ti nzoni wa lo yeke wara tongana lo mveni lo yeke dä mbeni pëpe (Psaume 37:10)? Na mbage, da ti zo ti mbilimbili alingbi ti duti pendere pëpe. Me, Psaume 112:3 atene: “Mosoro na yango-iri ayeke na yâ da ti lo.” Amosoro ni so ayeke nyen?

Tongana a yeke ndara si afa lege na atënë nga na asalango ye ti e, e yeke wara “mosoro na yango-iri” so ndara ayeke na ni (aProverbe 8:18). E yeke wara mbeni songo ti siriri na popo ti e na Nzapa nga na amba ti e, ngia na nzoni seni, na ye ti yengi e mingi ayeke dä pëpe. Biani, “tente ti zo ti mbilimbili aga nzoni”, a lingbi biani ti ga nzoni même na ngoi ti laso.

[Foto na lembeti 27]

Wali ti ndara aleke da ti lo

[Foto na lembeti 28]

“Menga ti wandara asala si zo aga nzoni”