“Zo ti ndara abata lege ti lo nzoni”

ZO TI ndara ayeke zo so ahinga ti leke tënë, lo hinga ndo, lo hinga ti sala kangbi na popo ti aye, lo sala ye na hange na lo bâ ndo a yo. Lo yeke sala ye na mayele pëpe na lo yeke handa zo pëpe ti wara ye so lo ye. A-Proverbe 13:16 atene: “Azo ti ndara kue asala ye na lege ti hingango ye.” Biani, tongana mbeni zo ayeke na ndara, a yeke tâ pendere ye mingi.

Na yâ gigi ti e ti lâ oko oko e yeke fa so e yeke na ndara tongana nyen? Na yâ dutingo ti e na azo, aye so e soro ti sala nga ye so e sala tongana aye nde nde asi na e, azo alingbi ti bâ ndara so na yâ ni tongana nyen? Aye ti nzoni wa azo ti ndara ayeke wara? Na aye ti sioni wa ala yeke kpe ni? Na mbeti ti aProverbe 14:12-25,a Gbia Salomon akiri tënë nzoni mingi na ahundango ndo so.

Soro aye na ndara

Ti tene mo zo mo soro ye na ndara nga si gigi ti mo aga nzoni, a hunda biani ti tene mo hinga popo ti ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni. Ye oko, Mbeti ti Nzapa agboto mê ti e, lo tene: “Mbeni lege ayeke so ayeke nzoni na lê ti zo, me nda ti lege so ayeke lege ti si na kui.” (aProverbe 14:12). Tongaso, a lingbi e hinga ti sala kangbi na popo ti ye so ayeke biani mbilimbili na ye so na bango ni akpa mbeni ye ti mbilimbili. Tënë “lege ti si na kui” aye ti fa so mara ti lege tongaso, so akpa mbeni ye so ayeke mbilimbili, ayeke mingi. Zia e bâ ambeni ye so a lingbi e sala hange na ni si e kpe ni.

Mingi ti azo ti mosoro nga na azo so iri ti ala awu mingi, azo ayeke ne ala nga ala yeke gonda ala. So ala wara kota ndo na mosoro mingi, azo abâ atene ala yeke sala ye nzoni. Me, a lingbi ti tene nyen na ndo ye so mingi ti ala asala ti ga tongaso? Ala yeke sala ye lakue nzoni nga na lege ni? Ambeni zo ayeke nga dä so ayeke na wâ mingi teti aye so ala mä na bê dä. So ayeke nzoni. Me a ye ti fa biani so atënë ti mabe ti ala ni ayeke na lege ni?​—aRomain 10:2, 3.

Ambeni ye alingbi ti si so e bâ ti e a yeke nzoni, me e wani la e handa tele ti e. Ni la, tongana e soro ti sala mbeni ye so na lê ti e ayeke nzoni, so a yeke atënë ti bê ti e si ayeke fa na e ye ti salango ni. Ye oko, bê ayeke na handa mingi (Jérémie 17:9). Tongana e fa lege nzoni pëpe na yingo-ti-hinga ti e, a lingbi ti pusu e ti tene so mbeni ye so ayeke sioni ayeke nzoni. Tongaso, ye wa ayeke mû maboko na e ti sala ye so ayeke nzoni?

Tongana e ye si ‘lê ti e azi si e hinga popo ti aye ti nzoni na aye ti sioni’, a yeke ngbanga ti e ti manda akpengba tâ tënë ti yâ ti Bible nzoni. Nga, ti bata lê ti e lakue na zingo ni tongaso, a lingbi e kpe akpengba-ndia ti Nzapa (aHébreu 5:14, Fini Mbuki, 2001). A lingbi e sala hange si ye so na lê ti e akpa ye ti nzoni ague na e yongoro pëpe na ‘lege so ague na fini’.​—Matthieu 7:13, 14.

Tongana “vundu ayeke na bê ti zo”

Tongana siriri ayeke na bê ti e pëpe, e lingbi ti duti na ngia? Hengo ngia na atënë ti ngia alingbi ti zi vundu so ahon ndo ti mbeni zo? Ti bi tele na yâ ti nyongo sämba, nyongo mbangi wala ti sala pitan kirikiri ti girisa na vundu ti mo, a yeke lege ti ndara la? Oko pëpe. Gbia ti ndara atene: “Même na yâ hengo ngia, vundu ayeke na bê ti zo.”​—aProverbe 14:13a.

Hengo ngia alingbi ti kanga ndo ti vundu ti mbeni zo, me lo lingbi ti zi ni pëpe. Bible atene: “Ngoi ayeke teti ye kue.” Tâ tënë, “lâ ti toto, na lâ ti sala ngia” ayeke dä; “lâ ti toto kuâ, na lâ ti dodo” ayeke nga dä (Zo-ti-fa-tene 3:1, 4). Tongana vundu angbâ ti sala e ahon ndo ni, a lingbi e gi ti zi ni. Nga tongana a hunda ti wara ‘anzoni wango’ na mbage ti ambeni zo, zia e sala ni (aProverbe 24:6).b A yeke nzoni ti he ngia nga ti sala ngia, me ye ti nzoni so ala ga na ni ayeke gi kete. Salomon agboto mê ti e na ndo angia so ayeke na lege ni pëpe nga ti so zo abi tele ti lo dä mingi, lo tene: “Nda ti salango ngia ayeke vundu.”​—aProverbe 14:13b.

Zo so bê ti lo azia lege ni nga na zo ti nzoni: tongana nyen ala si na lengo ti kusala ti ala?

Gbia ti Israël akiri atene: “Zo so bê ti lo azia lege ni, fade lo si na lengo ti lege ti lo, na fade zo ti nzoni asi na lengo ti kusala ti lo.” (aProverbe 14:14). Zo so bê ti lo azia lege ni ayeke zo so amû lege ti kirikiri. Lo na zo ti nzoni, bê ti ala alingbi ti nzere na ye so ala sala tongana nyen?

Zo so amû lege ti kirikiri ayeke gi nga pëpe ti kiri tënë na Nzapa. Ni la, ti sala ye so ayeke nzoni na lê ti Jéhovah, mbeni zo so ayeke na mabe pëpe ayeke bâ ni tongana senge ye na lê ti lo (1 Pierre 4:3-5). Mara ti zo tongaso, bê ti lo awara ngia gi na aye ti mitele so gigi ti lo angoro na tele ni (Psaume 144:11-15a). Me ti zo ti nzoni, aye ti yingo agbu bê ti lo ngangu. Na yâ aye kue so lo sala, lo yeke mû gi peko ti andia ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Lo yeke wara ngia na aye so lo wara na pekoni teti Jéhovah ayeke Nzapa ti lo. Lo yeke nga na ngia mingi ti sala na Lo ti Nduzu Ahon Kue.​—Psaume 144:15b.

“Yeda na tënë kue” pëpe

Salomon afa kangbi so ayeke na popo ti salango ye ti zo so li ti lo ayeke dä pëpe na ti zo ti ndara, lo tene: “Zo so li ti lo ayeke dä pëpe, lo yeda na tënë kue, me zo ti ndara abata lege ti lo nzoni.” (aProverbe 14:15). A yeke handa ka zo ti ndara hio pëpe. Ahon ti yeda na tënë kue so lo mä wala ti yeda gi na tënë ti bê ti azo, lo yeke gbu li ti lo nzoni kozoni si. Lo yeke gi ti bâ aye kue so angoro tënë ni, na pekoni lo sala ye alingbi na ni.

Na tapande, bâ tënë so: “Nzapa ayeke dä?” Zo so li ti lo ayeke dä pëpe, lo yeke ndulu ti mû peko ti atënë so azo mingi atene wala ti yeda na tënë ti ambeni kota zo. Nde na so, zo ti ndara ayeke mû ti lo ngoi ti gi nda ti tënë so nzoni. Lo yeke gbu li na ndo aversê tongana aRomain 1:20 na aHébreu 3:4. Ti aye so andu tënë ti Nzapa, zo so asala ye na hange ayeda gi tongaso pëpe na atënë kue so asigigi na yanga ti amokonzi-nzapa. Lo yeke ‘tara atënë ti yingo ti bâ tongana ala yeke ti Nzapa’.​—1 Jean 4:1.

Tâ lege ti ndara ayeke ti ‘yeda na atënë kue’ pëpe. Ala so ayeke na kungba ti mû wango na azo na yâ ti kongregation, a lingbi ala bâ tënë so nzoni. A yeke nzoni lo so amû wango agi ti hinga ye kue kue so asi. A lingbi lo dengi mê nzoni na lo mä ye kue so a tene si wango ti lo ni aluti nzoni, me pëpe gi na ndo tënë ti mbeni zo oko.​—aProverbe 18:13; 29:20.

‘Azo ake zo so li ti lo ayeke dä’

Salomon akiri afa mbeni kangbi nde na popo ti zo ti ndara na wabuba, lo tene: “Zo ti ndara akpe mbito ti Nzapa, na lo zia lege ti sioye, me wabuba atambela na ngonzo, na bê ti lo ayeke na mbito pëpe. Zo so ngonzo asala lo fade fade, lo sala ye na lege ti buba, na azo ake zo so asala sioye na mayele [wala, “zo so li ti lo a yeke”, Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki].”​—aProverbe 14:16, 17.

Zo ti ndara ayeke kpe aye so ayeke si tongana mbeni zo amû sioni lege. Ni la, lo yeke sala ye na hange nga lo yeke bâ na nene ni wango kue so ayeke mû maboko na lo ti kpe ti tï na yâ ye ti sioni. Me zo ti buba ayeke tongaso pëpe. Lo bâ tele ti lo lo lingbi kue. Tongaso, lo sala baba lo ke ti mä wango ti azo. Nga, so lo yeke sala ngonzo hio hio, lo yeke sala ye kirikiri. Me ti zo so li ti lo ayeke dä, a sala tongana nyen si azo ake lo?

Na ngbele yanga ti Hébreu, tënë ‘zo so li ti lo ayeke dä’ aye ti tene ye use. Oko ni, a lingbi ti fa zo so ahinga ndo nga lo yeke bâ nda ti ye nzoni (aProverbe 1:4; 2:11; 3:21). Use ni, a lingbi ti sala tënë ti asioni bibe ti mbeni zo wala asioni mayele so ayeke na li ti lo.​—Psaume 37:7; aProverbe 12:2; 24:8.

Ti “zo so asala sioye na mayele”, a yeke ngangu pëpe ti bâ ngbanga ti nyen azo ake mara ti zo tongaso. Me ti zo so ahinga ti bâ nda ti ye nzoni, azo so ayeke sala ye tongana lo pëpe alingbi ti ke lo. Na tapande, ala so agbu li ti ala na asoro ti duti nde na “sese so”, azo ake ala (Jean 15:19). Amaseka Chrétien so agbu li ti ala si ake ti mû peko ti sioni salango ye ti akamarade ti ala, akamarade ti ala ni ayeke he ka ala. Ye ni ayeke tongaso ngbanga ti so sese so, so ayeke na gbe ti ngangu ti Satan Zabolo, ake atâ wakua ti Nzapa.​—1 Jean 5:19.

“Azo ti sioni azuku na gbele azo ti nzoni”

Bâ mbeni kangbi so ayeke na popo ti azo ti ndara na azo so li ti ala ayeke dä pëpe. “Azo so li ti ala ayeke dä pëpe, ala wara buba ye, me azo ti ndara awara couronne ti hingango ye.” (aProverbe 14:18). Azo so li ti ala ayeke dä pëpe, ala hinga ti bâ nda ti ye pëpe. Ni la, ala soro ye ti buba, na a ga ye ti tele ti ala. Nde na so, legeoko tongana ti so couronne ayeke mû nengo na mbeni gbia, hingango ye ayeke sala pendere ti zo ti ndara.

Salomon atene: “Azo ti sioni azuku na gbele azo ti nzoni, na azo ti sioni azuku na yanga ti kodoro ti azo ti mbilimbili.” (aProverbe 14:19). Tënë so aye ti tene so na nda ni azo ti nzoni ayeke hon na ngangu azo ti sioni. Bâ kete si: laso, wungo ti azo ti Nzapa ague na li ni mingi nga salango ye ti ala ayeke nzoni ahon ti tanga ti azo kue. Tongana ala bâ anzoni ye so awakua ti Jéhovah awara, ambeni wato ayeke bâ gbä ala “zuku” na gbele tanga ti azo so a sa yingo na ndo ti ala so ade na sese ge. Tanga ti azo so ayeke fä ti wali ti Jéhovah so ayeke na yayu. Même tongana awato ni ayeda pëpe, ande na Harmaguédon, atâa ala ye wala ala ye pëpe, ala yeke hinga so bungbi ti Nzapa so ayeke na sese ge ayeke sala kusala biani na iri ti mbage ni so ayeke na yayu.​—Esaïe 60:1, 14; aGalate 6:16; Apocalypse 16:14, 16.

“Zo so asala nzobe na awanzinga”

Salomon afa mbeni ye so lo bâ na ndo salango ye ti zo. Lo tene: “Azo ake wanzinga, même zo so ayeke ndulu na lo ake lo, me zo ti mosoro ayeke na andeko mingi.” (aProverbe 14:20). So tâ salango ye ti azo la. Ala yeke ndulu ti gi nzoni ti ala wani, ni la mingi ni ala yeke sala nzoni na azo ti mosoro na ala zia azo ti mawa. Atâa so zo ti mosoro ayeke na akamarade mingi, ala yeke girisa hio tongana mosoro ti lo ni. Tongaso zia e kpe ti sala kusala na nginza wala ti woko azo na anzoni tënë si ala ga akamarade ti e.

Ka tongana e bâ so e mveni e yeke gi ti ga nzoni na lê ti azo ti mosoro na e yeke bâ azo ti mawa tongana ambumbuse zo? A lingbi e hinga so Bible ake mara ti salango ye tongaso. Lo tene: “Zo so ake zo so ayeke ndulu na lo, lo sala siokpari, me zo so asala nzobe na awanzinga, lo yeke na ngia.”​—aProverbe 14:21.

A lingbi e sala mbeni ye tënë ti ala so ayeke na yâ ti akpale (Jacques 1:27). Tongana nyen? E mû na ala “ye ti sese so,” so ti tene nginza, kobe, ndo ti lango, bongo, nga e mû ngoi ti duti na ala (1 Jean 3:17). Zo so asala tongaso lo yeke duti na ngia, ndali ti so “ngia ayeke na zo so amû ye, ahon ngia ti lo so akamata ye.”​—Kusala 20:35.

Dutingo ti ala ayeke tongana nyen?

Kpengba tënë so atene “ye so zo alu, fade lo fâ lengo ni” alingbi na zo ti ndara nga na wabuba (aGalate 6:7). Zo ti ndara asala nzoni, na wabuba aye ti sala gi ye ti sioni. Gbia Salomon ahunda ndo, lo tene: “Azo so agi lege ti sala sioye, ala gue kirikiri pëpe?” Tâ tënë ala gue kirikiri. “Me nzobe na tene-biani aga na ndo ala so agi lege ti sala nzoni.” (aProverbe 14:22). Ala so asala nzoni, Nzapa nga na azo ayeke sala nzoni bê na ala kue.

Ti fa so zo so asala kua ngangu lo yeke su maboko ti lo na pekoni, nga so zo so adiko tënë gbâ ni gbâ ni me lo sala ye pëpe lo yeke bâ ande nzoni pëpe, Salomon atene: “Na yâ kusala kue, futa ayeke dä, me tënë ti yanga senge asala si nzinga asala zo.” (aProverbe 14:23). Tënë so andu biani ngangu so e mû na kusala ti Nzapa. Tongana e fa tënë mingi, e yeke wara ngia ti fa na azo mingi atâ tënë ti Bible so ayeke sö fini ti ala. Ti sala kusala kue so bungbi ti Nzapa amû na e ti sala ayeke ga na e ngia nga na nzerengo tele.

A-Proverbe 14:24 atene: “Couronne ti azo ti ndara ayeke mosoro ti ala, me buba ti awabuba angbâ buba ye lakue.” Tënë so aye ti tene peut-être so mosoro ti azo ti ndara ayeke ndara so ala sala kue ti wara ni, na a ga tongana couronne wala ye ti pendere na li ti ala. Na mbage, awabuba awara gi ye ti buba. Mbeni kota bakari atene so mato ni aye nga ti tene so “mosoro ayeke sala pendere ti azo so asala kua na ni nzoni . . . andâ awabuba awara gi ye ti buba ti ala.” Atâa a yeke tongana nyen, zo ti ndara aduti nzoni ahon wabuba.

Gbia ti Israël atene: “Tâ témoin azi azo, me zo so asala tënë ti mvene, lo yeke zo ti handa.” (aProverbe 14:25). Biani, na lê ti azo ti ngbanga, tënë so ayeke tâ tënë. Ye oko, bâ tongana nyen tënë ni andu kusala ti e ti fango tënë ti Royaume na ti salango adisciple. A hunda e ti fa tâ tënë ti Bible na azo. Tënë so azi na gbe ti vorongo ti wataka azo so bê ti ala ayeke mbilimbili na a sö fini ti ala. Tongana e bâ lege ti dutingo ti e mveni nzoni nga lege so e yeke fa na tënë, e yeke sö e mveni nga na ala so amä e (1 Timothée 4:16). Na ngoi so e ngbâ ti sala tongaso, zia e gi lakue ti sala ye na ndara na yâ ye kue.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 18]

Ti hinga biani popo ti nzoni na sioni, a lingbi e manda akpengba tâ tënë nzoni

[Foto na lembeti 18]

Ti gi gi mosoro ayeke mû ngia na zo biani?